1. Desde ko tijaty kyojtsondaky, ¿wiˈix xëmë tijaty të yajtuny?

JYOBAA mëdë Jesus tuˈugyë tyuundë desde ko tijaty dyajkojtsondaktë. Diˈib tim jawyiinë Jyobaa ojts dyajkojy, yëˈë Jesus. Ok, ta tpëjtakyë Jesus “pyëˈääy extëm diˈib nyiwintsënˈäjtypyë tuunk” (Proverbios 8:30). Etsë Dios mëduumbëty nan xëmë tyuundë tuˈugyë ko Jyobaa tyuknipëjkëdë tuˈugë tuunk. Extëmë Noé mëdë fyamilyë tuˈugyë tyuundë parë ojts tkojtë ja arkë. Ets ko nyajxy ja tiempë, ja israelitëty nan tuˈugyë tyuundë parë ojts tkojtë ja tabernakulo, ets naybyudëjkëdë ko tˈajaˈan ttukjaˈanëdë parë ojts tmënëjkxtë mäjaty tsyënääyëdijttë. Ets ko ja templë ojts yajkojnë, tuˈugyë ja israelitëty yˈëëw yaxtë ets ttukxux ttukkoowdë ja tyuumbajn parë tkuyˈëëwdë Jyobaa. Duˈun tyuundë ja Dios mëduumbëty, mët ko nixim niyam nyaybyudëjkëdë (Génesis 6:14-16, 22; Números 4:4-32; 1 Crónicas 25:1-8).

2. 1) ¿Wiˈix nyayaˈijtëdë pënaty tim jawyiin pyanëjkxtë Jesus? 2) ¿Ti yaˈˈatsoowëmbitäämp mä tyäˈädë artikulo?

 ² Pënaty tim jawyiin pyanëjkxtë Jesus, nan xëmë tuˈugyë tyuundë. Apostëlë Pablo yˈanmääy ja myëguˈuktëjk ko tiiyëm jyäjt nyijäˈäwëdë ets ko wiˈixëm tmëduundë Dios, per tuˈugyë nyayaˈijtëdë mët ko niˈamukë ojts tpanëjkxtë Jesukristë. Pablo ojts tˈijxkijpxyë mët tuˈugë niniˈkx këbäjk, jyënany ko wiˈixëm tyuny, per ko tuˈugyë yˈity (käjpxë 1 Korintʉ 12:4-6, 12). ¿Ets ëtsäjtëm? ¿Wiˈix mbäät tuˈugyë nnayaˈijtëm mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm, mä ja tuˈukmujkën ets mä familyë?

3. ¿Ti apostëlë Juan yajtukˈijx?

³ Tëgok, ojtsë Jyobaa ttukˈixyë apostëlë Juan nijëxtujkë anklës diˈib tyukxuxtëbë trompetë, ets ko ja myëmëgoxkpë ttukxuxy ja jyaˈa, ta Juan tˈijxy “tuˈugë mëtsäˈä diˈibë käˈä naxwiiny”. Ets mët ja awatsn diˈib yajmooy, ta dyaˈˈawatsy “ja këk jut, es jap jyantsy pyëtseemy ja jok”. Ets mä tadë jok pyëtsëëmdë mayë jëyujk diˈib duˈun ixˈäjtp extëm muˈu. Tyäˈädë jëyujk kyaj ojts dyajwindëgoytyë ja ääy kepy o ääy ujts, yëˈë duˈun ojts yajtukˈanaˈamdë ets ttëptët “ja jäˈäyëty diˈibë kyaj yajtsääytyë wyimbokkëjxy mët ja Diosë syeyë” (Diˈibʉ Jatanʉp 9:1-4). Apostëlë Juan nyijäˈäwëbë nety ko maymyuˈu mbäät tijaty dyajwindëgooytyaˈay extëm tyuun jyäjtë Egipto, ja tiempë mä Moisés jyukyˈajty (Éxodo 10:12-15). Ja maymyuˈu diˈibë Juan yˈijx, yëˈë yˈandijpyë Dios mëduumbëty diˈib nëjkxandëp tsäjpotm, diˈib yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtëp ti tukmiin tukëdakëp tukëˈëyë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. Ets miyonkˈamë jäˈäy diˈib jukyˈatandëp yä Naxwiiny winë xëë, të pyuwäˈägëdë mä yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtë. Tuˈugyë ttundë tyäˈädë tuunk, ets të tpudëkëdë nimayë jäˈäy parë ttukpëtsëëmduˈuttëdë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty ets të yˈawäˈätspëtsëmdë Satanás kyëˈëjoty.

4. 1) ¿Ti tuungë Jyobaa të xytyuknipëjkëm? 2) ¿Ti mbäät xypyudëjkëm parë tyäˈädë tuunk nduˈunëm?

⁴ Jyobaa të xytyuknipëjkëm tuˈugë kajaa duunk: ngäjpxwäˈkxëm abëtsemy nyaxwinyëdë ja oybyë ayuk diˈib nyimaytyakypy ja Anaˈam Kutujkën mä kyaminyëm ja kutëgoˈoyën (Matewʉ 24:14; 28:19, 20). Tsojkëp nwoˈowëmë jäˈäy diˈib tëtsëdëp parë tˈuuktët “ja nëë diˈibë yajkypy ja jikyˈäjtën winë xëë winë tiempë”. O ja tuk pëky njënäˈänëm, tsojkëp ndukniˈˈijxëmë tëyˈäjtën niˈamukë pënaty nyijawëyandëp (Diˈibʉ Jatanʉp 22:17). Per net mbäät nduˈunëmë tyäˈädë tuunk, pën nnayaˈijtëm tuˈugyë ets pën tuˈugyë nduˈunëm mët ja nmëguˈukˈäjtëm (Éfesʉ 4:16).

5, 6. ¿Tijaty yajnigëxëˈkypy ko Jyobaa tyestiigëty tuˈugyë nnayaˈijtëm mä ngäjpxwäˈkxëm?

 ⁵ Parë nmëtmaytyakëmë jäˈäy nääk ndimpatëm, jëjpˈam ets yajxon yajtukniwitsët wiˈix ngäjpxwäˈkxëm. Tuk pëky diˈib xypyudëjkëm, yëˈë ko nduˈunëm wiˈixë Diosë kyäjpn xyˈanmäˈäyëm, extëm ko nëjkxäˈänëm käjpxwäˈkxpë yaˈˈanmäˈäyëm wiˈix mbäät nduˈunëm. Duˈuntsoo, ta mbäät nmëtmaytyakëm niˈamukë jäˈäy ets nˈawäˈänëmë ëxpëjkpajn. Abëtsemy nyaxwinyëdë miyonkˈam yajkëyakyë ëxpëjkpajn, ets näˈäty yaˈˈanmäˈäyëm parë niˈamukë ngäjpxwäˈkxëm, extëm ko jyemybyëtsëmy tuˈugë ëxpëjkpajn. Ko duˈun nduˈunëm, ta tuˈugyë nyajpatëm mët miyonkˈamë nmëguˈukˈäjtëm abëtsemy nyaxwinyëdë, diˈib nanduˈun yajwäˈkxtëbë tyäˈädë ayuk. Ets nan yëˈë mëët nduˈunëmë anklëstëjk diˈib xypyudëjkëm parë ngäjpxwäˈkxëm (Diˈibʉ Jatanʉp 14:6).

⁶ Seguurë ko jantsy agujk jotkujk xyajnayjäˈäwëm ko jëmëjt jëmëjt nˈijxëm mä Anuario wiˈixë nmëguˈukˈäjtëm tyundë abëtsemy nyaxwinyëdë. Tuk pëky diˈib xypyudëjkëm parë nyajpatëm tuˈugyë, yëˈë asamblee tëgëk xëëbë, pes jëmëjt jëmëjt ko tpäädanë, ta niˈamukë ntsoˈonëm parë nëjkx nwoˈowëmë jäˈäy. Ets mä asamblee tyunyëty, nan yëˈë nmëdoowˈijtëm diˈib abëtsemy nyaxwinyëdë nmëguˈukˈäjtëm myëdoowˈijttëp. Ko nyaxyë diskursë, demostrasyonk etsë dramë, yëˈë xypyudëjkëm parë nmoˈoyëmë Jyobaa diˈib mas oy. Ja tuk pëky diˈib xyajtuˈugyëm, yëˈë ko jëmëjt jëmëjt njamyajtsëmë Jesusë yˈoˈkën xëëw, 14 äämbë nisán (1 Korintʉ 11:23-26). Mä yˈaktëgoyˈaty kanäk sëmään, ta nwoˈowëm niˈamukë jäˈäy parë nyëjkxtët. Ta net niˈamukë nduˈukmujkëm 14 äämbë Nisán parë nyajnigëxëˈkëm ko nmëjjäˈäwëm ti Jyobaa ojts xytyukmëduˈunëm ets parë nmëmëdoˈowëm extëmë Jesus ojts tniˈanaˈamë.

7. ¿Wiˈix wyimbëtsëmy ko tuˈugyë nduˈunëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm?

⁷ Tuˈugë muˈu, kyaj mbäät tii mëjwiin kajaa ttuny. Nanduˈun ëtsäjtëm, kyaj mbäät nmadakëm parë nmëtmaytyakëm niˈamukë jäˈäy. Per duˈun extëmë muˈu tuˈugyë tyundë, nanduˈun ëtsäjtëm, tuˈugyë nduˈunëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm. Duˈuntsoo, ta miyonkˈamë jäˈäy nduknijäˈäwëm pënën Jyobaa ets nbudëjkëm parë twintsëˈëgëdët ets tmëjkumaytyët.

8, 9. 1) Ko Pablo tnimaytyaky ko jëjpˈam nnayaˈijtëm tuˈugyë, ¿ti ijxpajtën pyëjtak? 2) ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nnayaˈijtëm tuˈugyë?

⁸ Apostëlë Pablo tyukmëtmaytyak ja Dios mëduumbëty diˈib Éfeso wiˈix yˈity tukniwits tukniwääbë ja tuˈukmujkën ets jyënany ko tsojkëp niduˈuk niduˈuk nyaˈk nbajtëm (käjpxë Efesios 4:15, 16, TY) *. Pablo yajtuun extëmë ijxpajtën tuˈugë niniˈkx këbäjk parë tnimaytyaky ko niduˈuk niduˈugë Dios mëduumbë mbäät tyuny parë ja tuˈukmujkën yˈitët tuˈugyë ets tpanëjkxtëdë Jesus, diˈib nyigëbäjkˈäjtypy ja tuˈukmujkën. Pablo jyënany ko tuˈugë niniˈkx  këbäjk, tuˈugyë yˈijtäˈäy mët ko tam mä tyëjy yˈotsy. Pääty, ¿tixyëp mbäät niˈamukë nduˈunëm parë ja tuˈukmujkën yˈitët tuˈugyë?

⁹ Jesus, yëˈë të ttuknipëkyë mëjjäˈäytyëjk parë xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm, ets tsyejpy nwingutsëˈkëm ets nduˈunëm extëm xyˈanmäˈäyëm (Ebreeʉsʉty 13:7, 17). Näˈäty, tsiptakp duˈun nduˈunëm, pääty oy ko nˈanmäˈäyëmë Jyobaa parë xypyudëjkëm. Pes xypyudëkëyäˈänëm mëdë myëjää parë nmëmëdoˈowëm ti xytyimtukˈanaˈamëmë mëjjäˈäytyëjk. Pën ijtëm yujy tudaˈaky ets pën nmëmëdoˈowëm ja mëjjäˈäytyëjk, ta nëjkx nyajpatëm tuˈugyë mët niˈamukë nmëguˈukˈäjtëm ets ntsojkëm niˈigyë tuˈuk tuˈugë xëëw.

10. Extëm tyundë pënaty pyudëjkëbë mëjjäˈäytyëjk, ¿wiˈix dyajjapˈattë tuˈugyëˈäjtën mä tuˈukmujkën?

¹⁰ Pënaty pyudëjkëbë mëjjäˈäytyëjk nan tuundëp parë niˈamukë nnayaˈijtëm tuˈugyë mä ja tuˈukmujkën. Yëˈëjëty tyuundëbë mëjää parë tpudëkëdë mëjjäˈäytyëjk ets mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko duˈun tyundë. Extëm ko tˈixtë pën jamë ëxpëjkpajn diˈib nyajtuˈunëm mä ngäjpxwäˈkxëm, nan tsuj yajxon tˈagëˈë tˈaxäjëdë pënaty miindëp mä nˈëxpëjkëm. Ets nan tuundëp mä wyaˈatsy ja Tëjk mä nˈëxpëjkëm ets ko yˈaˈoyë. Ko nduunmujkëm mët pënaty pyudëjkëbë mëjjäˈäytyëjk, ta nnayaˈijtëm tuˈugyë ets nmëduˈunëmë Jyobaa extëm të ttuknibëjtäägë (ix nanduˈunë Apostʉlʉty 6:3-6).

11. ¿Ti mbäät ttundë ënäˈktëjk parë nˈijtëm tuˈugyë mä ja tuˈukmujkën?

¹¹ Ta näägë mëjjäˈäytyëjk diˈib kanäk jëmëjt mëk të tyundë mä ja tuˈukmujkën. Ets waˈan tyam kyaj duˈun yˈoktuunëdë extëm ijty mët ko tam myëjjäˈäyëndë, per taaˈäjtpë ënäˈktëjk diˈib pudëkëyanëdëp. Oy nëgoo tijaty tkanijawëdë extëm yëˈëjëty, mbäät ttukniˈˈixëdë wiˈix tijaty yajtuny, parë ok niˈigyë tnikëjxmˈattëdë tuunk. Extëm pënaty pyudëjkëbë mëjjäˈäy, mbäät ok yajtuunkmoˈoytyë extëmë mëjjäˈäy, pën tyuundëp yajxon ja tuunk diˈib yajtuknipëjktëp (1 Timotee 3:1, 10). Näägë ënäˈktëjk diˈib tuundëp mëjjäˈäy të kajaa wyimbattë axtë tyam tyundë sirkuitë ets tpudëkëdë myëguˈuktëjk mä kanäägë tuˈukmujkën. Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko jyaˈˈatyë ënäˈktëjk diˈib myëdunandëp ja myëguˈuktëjk (käjpxë Salmo 110:3 * etsë Eclesiastés 12:1). *

12, 13. ¿Ti mbäät ttundë familyë parë yˈittët tuˈugyë?

¹² ¿Ti mbäät ttundë familyë parë yˈittët tuˈugyë? Tuk pëky diˈib jëjpˈam, yëˈë ko Diosˈawdattët tuk familyë sëmään sëmään. Ko tääk teety dyajnaxtë tiempë mëdë yˈuˈunk yˈënäˈk parë tnijawëdë Jyobaa nyëˈë tyuˈu, ta niˈigyë ja tsyojkën dyajkëktëkëdë. Mä Diosˈawdattë, mbäät ttuundäˈäktë wiˈixë jäˈäy tmëtmaytyäˈägäˈändë, net yajpäättët listë ko nyëjkxtët käjpxwäˈkxpë. Niˈigyë xyajtuˈugyëm ko tuk familyë nimaytyakëmë Diosë yˈAyuk, pes niˈamukë ntsojkëmë Jyobaa ets ndunäˈänëm diˈib yëˈë tsyejpy.

¹³ ¿Ti mbäät ttundë kasäädë jäˈäy parë tuˈugyë nyayaˈitëdët? (Matewʉ 19:6). Pën nimajtsk tsyojktëbë Jyobaa ets myëduundëp, ta yˈitët mëk ja tsyënäˈäy jyukyˈäjtën ets agujk jotkujk yajpäättët. Jëjpˈam ets nyaytsyokëdët extëm ttuundë Abrahán mëdë Sara, Isaac mëdë Rebeca etsë Elqaná mëdë Ana (Génesis 26:8; 1 Samuel 1:5, 8; 1 Peedrʉ 3:5, 6). Ko duˈun ttundët, ta nëjkx yajpäättë tuˈugyë ets niˈigyë tmëwingondëdë Jyobaa (käjpxë Eclesiastés 4:12). *

14. Pën ja mmëmëjjäˈäy kyaj tmëdunyë Jyobaa, ¿ti mbäät xytyuny parë mëk yˈitët ja mtsënäˈäy mjukyˈäjtën?

¹⁴ Biiblyë yajxon xyˈanmäˈäyëm ets kyaj nbëjkëmë jäˈäy diˈib kyaj tmëdunyë Jyobaa (2 Korintʉ 6:14). Per ta näägë nmëguˈukˈäjtëm diˈib kasäädëˈäjttëp mët tuˈugë jäˈäy diˈib kyaj Tyestiigëty. Nääk të nety pyëjknëdë ko ojts tyëkëdë ëxpëjkpë, per ja myëmëjjäˈäy kyaj ojts tˈaxäjë ja tëyˈäjtën. Nan taa diˈib ojts pyëktë ak Testiigë, per ok, ta niduˈuk tmastutyë Jyobaa. Pën yajpatëm mä duˈumbë jotmay, ¿ti mbäät nduˈunëm parë mëk nyaˈijtëm ja tsënäˈäy jukyˈäjtën? Ko nmëmëdoˈowëm ja Biiblyë kyäjpxwijën, oy näˈäty tsyiptäˈägët. Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë Mary mëdë David. Yëˈë myëduundëbë netyë Jyobaa, per ta David kyaj ojts yˈoknëjkxnë mä reunyonk. Mary xëmë ttuunyë mëjää  parë oy ja myëmëjjäˈäy dyajnayjäˈäwë ets dyaˈijxë oybyë jäˈäyˈäjtën. Tyukniˈˈijxë ja nidëdujkpë yˈuˈunk pënën Jyobaa ets ninäˈä kyatëgoyˈajty mä reunyonk ets mä asamblee. Ta nyajxy ja tiempë ets ja yˈuˈunk yˈënäˈk ta ojts yaˈktääynyëdë ets ojts tsyoˈondääynyëdë. Perë Mary duˈunyëm tmëduunyë Jyobaa, oy ojts tsyiptakxëty ko yajpääty naytyuˈuk. Nyikekypy ijtyë rebistë ijxënduuy mä David tˈixët, ets tëgok, ta tkäjpxtsondaky. Ko tiempë nyajxy, ta jatëgok yoˈoytsyondaky reunyonk. Tamë nety tuˈugë yˈokmäänk diˈibë jyëmëjt tëdujk diˈib xëmë ja yˈuunyaybyajn niwanëp. Ets ko ja David kyajäˈty mä reunyonk, ta ja yˈokmäänk yˈanëˈëmxëty: “Tatwelë të njantsy yˈawixy mä reunyonk”. Ko nyajxy 25 jëmëjt, ta jatëgokë David tmëduuntsondakyë Jyobaa. Ets tyam, tuˈugyë jatëgok Dios mëdundë ets jantsy agujk jotkujk yajpäättë.

15. Pënaty jeky kujk kasäädëˈäjttëp, ¿wiˈix mbäät tpudëkëdë ja kasäädë jäˈäy diˈib ënäˈkatynyëm?

¹⁵ ¿Tiko jyëjpˈamëty etsë kasäädë jäˈäy diˈib myëduundëbë Jyobaa nyayaˈitëdë tuˈugyë? Tuk pëky, yëˈko tyamë Satanás nyibëdëˈkypyë familyë. Pääty oy jeky kujk ngasäädëˈäjtëm, jëjpˈam ets nwinmäˈäyëm ti mbäät nduˈunëm parë mëk yˈitët ja tsënäˈäy jukyˈäjtën. Pën miitsëty jeky kujk mgasäädëˈattë, mbäät xymyoˈoytyë oybyë ijxpajtënë kasäädë jäˈäy diˈib ënäˈkatynyëm. Mbäät xywyowdë näˈäganäˈäty mä mDiosˈawdattë tuk familyë. Duˈuntsoo tˈixtët ko oy jeky kujk ja tiempë nyäjxnë, duˈunyëm mbäädë kasäädë jäˈäy yˈittë tuˈugyë ets nyaytsyokëdë (Titʉ 2:3-7).

16, 17. ¿Ti kunuˈkxën nˈawijx njëjpˈijxëm?

¹⁶ Ko ijty ja israelitëty nyëjkxtë xëˈäjtpë Jerusalén, naybyudëjkëdëp nixim niyam. Niˈamukë tˈijxtäˈäytyë tijaty yajtunandëp ets nixim niyam nyaybyudëkëdë nëˈam tuˈam. Ko jyäˈttë mä ja templë, ta tuˈugyë tˈawdattë Jyobaa ets tmëjkumaytyë (Lukʉs 2:41-44). Ëtsäjtëm, nanduˈun tyam nnayjëjpˈijxëm parë njukyˈatäˈänëm mä ja jembyë jukyˈäjtën. Pääty jyëjpˈamëty ets nnayaˈijtëm tuˈugyë ets nixim niyam nnaybyudëjkëm. ¿Miimp mä mwinmäˈäny wixaty mbäät xypyudëkë mmëguˈuktëjk?

¹⁷ Naxwinyëdë jäˈäy tiiyëm yajtsiptaktëp ets kyaj tuˈugyë yˈittë. Per ëtsäjtëm, tuˈugyë nnayaˈijtëm ets njaygyujkëm ja tëyˈäjtën diˈib mä Biiblyë mët ko Jyobaa xypyudëjkëm. ¿Këdii mëjwiin kajaa ngukäjpxëmë Jyobaa? Abëtsemy nyaxwinyëdë nmëduˈunëmë Jyobaa extëm yëˈë ttseky. Ets ninäˈänëmë nety duˈun tuˈugyë ngayajpatëm extëm mä tyäˈädë tiempë diˈib jëjpkëxanëp. Duˈun extëm ojts tnaskäjpxë Isaías etsë Miqueas, niˈamukë tuˈugyë nbatëjkëm “mä Jyobaa kyopk” (Isaías 2:2-4; käjpxë Miqueas 4:2). * Pën nnayaˈijtëm tuˈugyë, mëjwiin kajaa nˈaxäjëyäˈänëmë kunuˈkxën. Tim tsojk niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy jyukyˈatäˈändë tuˈugyë. ¡Jantsy jotkujk nëjkx nnayjawëyäˈänëm ko tuˈugyë nmëdunäˈänëmë Jyobaa yä Naxwiiny!