1. ¿Wiˈixë Abrahán jyënany ets duˈun tˈyajnigëxëˈky ko myëbëjkypyë nety ko Jyobaa tëyˈäjtën myëët tijaty ttuny? (Ixë dibujë).

TËGOKË Abrahán tˈyajtëëy: “¿Ti kyaj ttunëdë tëyˈäjtën ja Fes diˈib tuump abëtsemy nyaxwinyëdë?” (Génesis 18:25). Ko duˈun tˈyajtëëy, yëˈë yajnigëxëˈk ko myëbëjkypyë nety ko Jyobaa tëyˈäjtën myëët tpayoˈoyaˈany ja jäˈäyëty diˈib Sodoma ets Gomorra. Ijtpë nety seguurë ko Jyobaa ninäˈä tkayajkutëgoyaˈanyë “oyjyaˈay tuˈugyë mëdë axëkjäˈäy”, ninuˈun kyamiiny mä Abrahángë wyinmäˈäny. Ko nyajxy kanäk jëmëjt, ta Jyobaa duˈun nyaynyimaytyakë: “Ja Kaats, ak oy diˈibë tyuumpy, jaˈko ak tëyˈäjtën ja nyëˈë tyuˈu. Tuˈugë Dios diˈib mëdëy tijaty tyuumpy, diˈib ninäˈä tkatuny diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty; oyjyaˈay yëˈë ets tëyˈäjtën myëët tijaty ttuny” (Deuteronomio 31:19; 32:4).

2. ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko Jyobaa ak tëyˈäjtën myëët tijaty ttuny?

² ¿Tiko Abrahán yˈijty seguurë ko Jyobaa xëmë tijaty ttuny tëyˈäjtën myëët? Yëˈko Jyobaa yëˈë pyëjtakypyë ijxpajtën wiˈix tëyˈäjtën myëët tijaty yajtuny. Ak tëyˈäjtën  myëëdë yˈanaˈamën, pääty xëmë tijaty tpayoˈoy tëyˈäjtën myëët. Biiblyë jyënaˈany: “Yëˈë tsyojkypyë tëyˈäjtën ets diˈib mëdëy” (Salmo 33:5).

3. Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën wiˈix tyam yä naxwiiny kyaj yajtunyë tëyˈäjtën.

³ Ko nnijäˈäwëm ko Jyobaa ak tëyˈäjtën myëët tijaty ttuny, jotkujk xyyajnayjäˈäwëm. Pes yä naxwiiny niˈigyë nyimayë jäˈäy diˈib kyaj ttundë tijaty tëyˈäjtën myëët. Extëm nˈokpëjtakëm, mayë jäˈäy tkuˈayowëdë pujxndëgoty diˈib kyaj të ttuundëgoytyë. Ets nääk, jaanëm të yˈawäˈätspëtsëmdë ko të yaˈëxpëjkpëtsëmy mä ADN ko kyaj yëˈë duˈun tyuundëgooytyë. Ko mayë jäˈäy kyayajtunyë tyëyˈäjtën, ta jyotˈambëktë ets nyayjawëdë jantsy axëëk. Perë Dios mëduumbë pyatypyë wiinkpë jotmay mä tjawëdë ko kyaj yajtunyë tyëyˈäjtën, ets yëˈë diˈib mas mëk jyäˈäwëdëp.

4. ¿Wiˈix mbäät tuˈugë Dios mëduumbë yaˈijxmatsyë myëbëjkën?

⁴ Ëtsäjtëm, nnijäˈäwëm ko naxwinyëdë jäˈäy mbäät kyaj ttunyë ndëyˈäjtënˈäjtëm. Pääty mbäät yaˈijxmatsyë mëbëjkën pën winmäˈäyëm ko mä Diosë kyäjpn kyaj të yajtunyë tëyˈäjtën. Ko duˈun nwinmäˈäyëm, ¿ti ndunäˈänëm? ¿Nasˈixëyäˈänëm ets yëˈë xyyajkunajpëm parë kyaj nekymyëduˈunëmë Jyobaa?

5. ¿Tiko kyaj mëjˈixy mëjmëdoy njäˈäwëm ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm xytyuˈunëm axëëk o ko pën duˈun ttunët?

⁵ Niˈamukë pokyjyaˈay nyajpatëm ets tëgoˈoyëm. Pääty, mbäädë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nˈëxpëjkëm xytyuˈunëm axëëk o ëtsäjtëm nduˈunëm extëm kyaj jyapäätyëty (1 Fwank 1:8). Per pënaty oy Dios mëduundëp kyaj yëˈë yajkunapëdë ets nan kyaj mëjˈixy mëjmëdoy tjawëdë. Jyobaa yajkypyë käjpxwijën mä Biiblyë diˈib mbäät xypyudëjkëm parë kyaj ngunajpëm ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm xytyuˈunëm axëëk (Salmo 55:12-14).

6, 7. 1) Oknimaytyäˈäk wiˈix tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm tmëmadaky ko kyayajtuunyë tyëyˈäjtën mä Diosë kyäjpn. 2) ¿Ti pudëjkë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm?

⁶ Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë Willi Diehl. Mä jëmëjt 1931, tyuuntsondaky Betel jap Berna (Suiza). Ets 1946, ta yˈojtsy mä Eskuelë diˈib Galaad klase 8, jap Nueva York (Estados Unidos). Näämnëmë nety të yˈotsy Galaad ko yaˈˈanmääy tyunët sirkuitë jap Suiza. Mä pyëtsëëmyë yˈeksperiensyë jap tnimaytyaky ko mayë poˈo mä jëmëjt 1949, ojts ttukˈawanë Betel diˈib Suiza ko pëkäämbë nety. Ta yaˈˈanmääy ko yajpëjkëyäämp tijatyë nety nyikëjxmˈäjtypy ets ko jeˈeyë mbäät yˈaktuny prekursoor. Willi tnimaytyaky: “Kyaj tnekykyupëjktë nyajnaxëdëtsë diskursë [...]. Nimay kyajts ojts xynyekykyäjpxpoˈkxtë, duˈunëts xyyajnäjxtë extëmë ekspulsaadë”.

⁷ ¿Ti net tyuunë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm? Yëˈë mëdë kyudëjk nyijäˈäwëdëbë nety ko Biiblyë kyaj tˈyajkuboky ko jäˈäy pyeky, pääty tˈaˈoˈkëdë Jyobaa ko tmënuˈkxtaktë ets ttukˈijxpajttë. Näägë nmëguˈukˈäjtëm kyaj nety yajxon  tjaygyukëdë wiˈixë Jyobaa tˈixyë pëjk ukën, per ko tiempë nyajxy, ta tjaygyujkëdë. Ja nmëguˈukˈäjtëm Willi ojts jatëgok yajtuknipëky tijatyë nety nyikëjxmˈäjtypy, kunuˈkxë Jyobaa ko kyaj tmastuty. * Ets ëtsäjtëm, ¿tixyëp nduˈunëm koxyëp duˈun njäjtëm extëmë Willi? ¿Waˈanxyëp nmaˈkxtujkëm ets nˈawijxëm parë Jyobaa tˈyaˈoyëdë jotmay? ¿Nduˈunëmxyëp tijaty këˈëm winmäˈäny parë nyaˈoyëyäˈänëm? (Proverbios 11:2; käjpxë Miqueas 7:7). *

8. ¿Tiko näˈäty mbäät nwinmäˈäyëm ko kyaj të yajtuny ja tëyˈäjtën?

⁸ Pën winmäˈäyëm ko kyaj të yajtunyë tëyˈäjtën mä Diosë kyäjpn, nˈokjamyajtsëm ko mbäät kyaj dyuˈunëty extëm nwinmäˈäyëm. Waˈan kyaj oy të njaygyujkëm ja jotmay mët ko pokyjyaˈay nyajpatëm. Nan kyaj nijäˈäwëtyaˈayëm wiˈix tijaty të tyuny të jyatyëty. Per oy nmëdäjtëm ja tëyˈäjtën o kyaj, tsojkëp ndukmëtmaytyakëmë Jyobaa ja jotmay, ndukˈijxpajtëm ets duˈunyëm nmëduˈunëm. Net kyaj nëjkx ndukjotˈambëjkëmë Jyobaa (käjpxë Proverbios 19:3). *

9. ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo ets mä jatuˈukpë?

⁹ Min nˈokˈijxëm tëgëk pëkyë jotmay diˈib yajmaytyakp mä Biiblyë mä kyaj yajtuunyë tëyˈäjtën. Mä tyäˈädë artikulo yëˈë nˈixäˈänëmë José yˈijxpajtën, diˈib yˈapˈäjt tyeetyˈäjtë Abrahán. Nnijawëyäˈänëm wiˈix tkuˈayoˈowë extëm ja myëgaˈaxëty tyuunëdë. Ets mä jatuˈukpë artikulo, yëˈë nnijawëyäˈänëm ti Jyobaa tyukniwinmäˈäyë parë Acab, ets ti tyuunë apostëlë Pedro ko yˈijty Antioquía diˈib Siria. Ko nˈëxpëjkëmë tyäˈädë tëgëëkpë ijxpajtën, oy ko nwinmäˈäyëm wiˈix mbäät tijaty nˈijxëm extëmë Jyobaa tˈixy ets ti mbäät nduˈunëm parë xëmë oy mëët nˈijtëm. Tyäˈädë majtskpë artikulo mëjwiin kajaa xypyudëkëyäˈänëm, per mas niˈigyë pën winmäˈäyëm ko kyaj të yajtunyë ndëyˈäjtënˈäjtëm.

10. ¿Wixatyë José yajtuuny axëëk?

¹⁰ José yëˈë tuˈugë Dios mëduumbë diˈib kanäkˈok axëëk yajtuun. Per diˈib mas mëk jyäˈäwë, yëˈë extëm ja myëgaˈaxëty tyuunëdë. Pes ko netyë jyëmëjt 17, ta myäjtsëdë ets tyoˈkëdë extëmë tuumbë mosë, ta ojts yajmënëjkxnë Egipto (Génesis 37:23-28; 42:21). Jap ta yajniwäämbejty ko të  tjaˈˈaguanëˈatäˈäny tuˈugë toxytyëjk. Ta yajtsuumy ets kyaj ojts yajpayoˈoy pën tëyˈäjtën (Génesis 39:17-20). Nuˈunë José yˈijty tuumbë mosë ets pujxndëgoty, ja nyajxy 13 jëmëjt. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë José yˈijxpajtën ko näˈätyë nmëguˈukˈäjtëm xytyuˈunëm extëm kyaj jyapäätyëty?

11. ¿Ti José tyukmëtmaytyak ja faraongë tyuumbë?

¹¹ Tapë netyë José yˈity pujxndëgoty ko nanduˈun yajtsuumy ja faraongë tyuumbë diˈib yajnäjxëbë kyopë. Tëgok, ta ojts kyumäˈäy, ets ta José tnimaytyaky mëdë Jyobaa nyaybyudëkë wiˈix nyikejy ja kyumäˈäy. Tˈanmääy ko pëtsëmäämbë nety ets jatëgok tyunäˈäny mä faraon. Per nan tyukmëtmaytyak tiko nety jap yajpääty. Mëjwiin kajaa xytyukniˈˈijxëm tijaty myaytyak ets tijaty kyaj tmaytyaky (Génesis 40:5-13).

12, 13. 1) Nimaytyäˈäk pënë José kyaj ti tnekytyuuny parë yˈawäˈätspëtsëmët. 2) ¿Ti José kyaj ttukmëtmaytyaky ja faraongë tyuumbë?

¹² (Käjpxë Génesis 40:14, 15). * Mä  tyäˈädë tekstë José jyënany “yajmäjtsëts”, ets ko Biiblyë tˈyajtunyë tyäˈädë ayuk, nan yëˈë yˈandijpy ko “yajmeˈtsy”. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko José axëëk yajtuuny. Nan ojts jyënaˈany ko kyaj nety të tyuundëgoy extëm të yajniwäämbety. Pääty tˈanmääy ja faraongë tyuumbë ets nyimaytyäˈägëdët mä faraon parë yaˈˈawäˈätspëtsëmëdët.

¹³ ¿Yëˈë tyäˈädë yˈandijpy ko José kyaj ti tnekytyuuny parë yˈawäˈätspëtsëmët? Kyaj. Pes yëˈë nyijäˈäwëbë nety ko kanäkˈok kyaj të yajtunyë tyëyˈäjtën. Pääty ttukmëtmaytyaky ja faraongë tyuumbë wiˈixë nety të jyaty të kyëbety aber pën mbäät pyudëkëty parë yˈawäˈätspëtsëmët. Per mä Biiblyë kyaj mä jyënaˈany ko José kyäjpxëdijt myaytyäägëdijt ko yëˈë ja myëgaˈaxëty diˈib axëëk tuunëdë. Ets nan kyaj ttukmëtmaytyakyë faraon, pes ko ja myëgaˈaxëty jyäjttë Egipto ets mëët nyaymyëˈoybyëjkëdë, tsuj yajxon ja faraon ojts yˈagëˈë yˈaxäjëdë. Axtë anmääyëdë ets jap wyëˈëmdët, ets ttukxondäˈäktët tijaty ijt windëëp Egipto (Génesis 45:16-20).

14. Pën kyaj yajtunyë ndëyˈäjtënˈäjtëm mä Diosë kyäjpn, ¿ti xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj pën axëëk nnimaytyakëm?

¹⁴ Pën winmäˈäyëm ko kyaj të yajtunyë ndëyˈäjtënˈäjtëm mä Diosë kyäjpn, oy ko nnaygyuentˈäjtëm parë kyaj ngäjpxëdijt nmaytyäägëdijtëm. Per ¿ti mbäät nduˈunëm ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm pyokytyunët mëjwiin kajaa? Yëˈë mbäät ndukmëtmaytyakëmë mëjjäˈäytyëjk ets nˈamdoˈowëmë naybyudëkë (Levítico 5:1). Per diˈib xëmë jotmayˈäjtp, kyaj tyim mëjwiin tyim kajaajëty, pääty oy ko nnayaˈoˈoyëm ak ëtsäjtëm ets kyaj pën ndukmëtmaytyakëm ja jotmay. Näˈäty, nan kyaj tyim jëjpˈamëty ndukmëtmaytyakëmë mëjjäˈäytyëjk (käjpxë Matewʉ 5:23, 24 ets 18:15). Ko nbatëmë duˈumbë jotmay, kyaj yˈoyëty nmastutëmë Jyobaa ets nˈokpaduˈunëmë Biiblyë kyäjpxwijën. Pes mbäät ok nbëjkëmë kuentë ko kyajtëm ja nmëguˈukˈäjtëm të xyˈaxëktuˈunëm, ets nëjkxëp oy nnayjäˈäwëm ko kyaj të nyajmëjwiinëm ja jotmay ets kyaj axëëk të nimaytyakëm ja nmëguˈukˈäjtëm. Mbäät tyëyˈäjtënëty extëm të nyajtuˈunëm, per kyaj yˈoyëyaˈany ja jotmay ko nyajpëtsëˈëmëmë ääw ayukë mëkatypyë. Diˈib xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj duˈun ndëgoˈoyëm, yëˈë ko ntsojkëmë Jyobaa etsë nmëguˈukˈäjtëm. Niduˈuk diˈib jyaayë salmo jyënany ko ja “diˈib kyaj ti tyëgoˈoyën”, kyaj tˈyajtunyë yaˈan parë myëguˈuk tniwäämbety ets nan kyaj axëëk ttuny (Salmo 15:2, 3; Santya̱ˈa̱gʉ 3:5).

15. ¿Wiˈixë ojts yajkunuˈkxy ko kyaj tmastutyë Jyobaa?

¹⁵ Ta ja tuk pëky diˈib xytyukniˈˈijxëmë José yˈijxpajtën. Mäjktëgëk jëmëjt nyajxy ets kyaj yajtuunyë tyëyˈäjtën, per yëˈë duˈun tˈijxy tijaty extëmë Jyobaa tˈixy (Génesis 45:5-8). Ninäˈä tkapokyˈijxyë Jyobaa ko duˈun jyajty kyëbejty. José kyaj tjäˈäytyëgooy extëm axëëk jyajty kyëbejty, per kyaj tnasˈijxë ets pyëjkxëdët ja jotkujkˈäjtën. Nan kyaj tnasˈijxë parë Jyobaa tyukmëjagamgaˈagëdët extëm yˈadëtstë ja wiink jäˈäy o extëm tyëgooytyë. Ko kyaj tmastutyë Jyobaa, ta ojts tˈixy wiˈix ttunyë tëyˈäjtën ko yˈoˈoyë ja jyotmay ets wiˈix ojts kyunuˈkxyëty mëdë fyamilyë.

16. ¿Tiko mbäät niˈigyë nmëwingoˈonëmë Jyobaa ko kyayajtunëdë ndëyˈäjtënˈäjtëm mä Diosë kyäjpn?

¹⁶ Duˈun extëmë José, nˈokˈyajtsobatëm ko oy nˈijtëm mëdë Jyobaa. Ninäˈä nganasˈijxëm ets tijaty tyuundëbë nmëguˈukˈäjtëm xytyukmëjagamgakëmë Jyobaa diˈib ntsojkëm ets nˈawdäjtëm (Romanʉs 8:38, 39). Nˈokpanëjkxëmë José yˈijxpajtën ets nˈokmëwingoˈonëm mas niˈigyë Jyobaa ko kyayajtunëdë ndëyˈäjtënˈäjtëm mä Diosë kyäjpn. Nˈoktuˈunëmë mëjääw parë tijaty nˈijxëm extëmë Dios tˈixy. Nˈokkuytyuˈunëmë Biiblyë kyäjpxwijën ko nyaˈoˈoyëmë jotmay. Ets ok, ta net ndukëdëjkëmë Dios ja jotmay, pes yëˈë yaˈoyëyaampy näˈä tˈixy ko mbäät tˈyaˈoyë.

17. ¿Wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko jam nnaygyubëjkëm mä ja “Fes diˈib tuump abëtsemy nyaxwinyëdë”?

¹⁷ Myentrës njukyˈäjtëm mä jyaˈˈatyë axëkˈäjtën yä naxwiiny, kyaj xëmë yajtunäˈänyë ndëyˈäjtënˈäjtëm. Näˈäty, mbäät nwinmäˈäyëm ko kyaj të yajtunyë tëyˈäjtën mä Diosë kyäjpn, per kyaj nasˈijxëm ets xyyajkunajpëm (Salmo 119:165). Nˈokmëduˈunëm xëmë Jyobaa, nˈokˈamdoˈowëmë nyaybyudëkë ets nˈoktukˈijxpajtëm. Nˈokjamyajtsëm ko mët ko nbokyjyaˈayˈäjtëm, mbäät kyaj yajxon njaygyujkëm wiˈix yˈixëty ja jotmay o kyaj nnijäˈäwëtyaˈayëm tijaty të tyuny të jyatyëty. Nˈokpanëjkxëmë José yˈijxpajtën ko kyaj pën axëëk nnimaytyakëm, pes ko duˈun nˈadëtsëm, niˈigyë myëjwindëkëyaˈany ja jotmay. Ets diˈib mbäät nduˈunëm, yëˈë ko ndukˈijxpajtëmë Jyobaa, ets nˈawijxëm maˈkxtujkën myëët parë yëˈë ttunëdë tëyˈäjtën. Pën nduˈunëm duˈun, ta nëjkx xykyupëjkëm ets xykyunuˈkxëm extëm ttuuny mëdë José. Ets mbäät nˈijtëm seguurë ko ja “Fes diˈib tuump abëtsemy nyaxwinyëdë”, xëmë ttunäˈäny extëm ti tyëyˈäjtënëty, “jaˈko ak tëyˈäjtën myëët ja nyëˈë tyuˈu” (Génesis 18:25; Deuteronomio 32:4).

18. ¿Ti nˈixäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo?

¹⁸ Mä jatuˈukpë artikulo, nˈixäˈänëm ja majtskë ijxpajtën diˈib yajmaytyakp mä Biiblyë mä kyaj yajtuunyë tëyˈäjtën. Ets xytyukˈixäˈänëm wiˈix ko nˈijtëm yujy tudaˈaky ets ko nbokymyaˈkxëm, mbäät xypyudëjkëm parë tijaty nˈijxëm tëyˈäjtën myëët extëmë Jyobaa tˈixy.