1. ¿Wiˈixë Jyobaa tmëjääwmooy ja tyëëm yˈäätsë Adán mëdë Eva ko pyokytyuundääytyë?

JYOBAA të dyaˈixyëty ko yëˈë tuˈugë Dios diˈib mëjääwmoopy desde ko naxwinyëdë jäˈäy nyitëjkë ja poky kaytyey. Jantsy jeˈeyë Adán mëdë Eva pyokytyuundääytyë, ta Jyobaa ojts tnaskäjpxë diˈibë nety ok adëwäämp ets yëˈë diˈibë netyë naxwinyëdë jäˈäy mëjääwmoˈoyanëp ets jotkujkmoˈoyanëp. Diˈib Jyobaa ojts tnaskäjpxë yajpääty mä Génesis 3:15, mä twandaky ko yajkutëgoyaambyë Satanás ets tukëˈëyë tijaty tyuumpy (1 Fwank 3:8; Diˈibʉ Jat. 12:9).

2. ¿Wiˈixë Jyobaa tmëjääwmooyë Noé?

² Mä Noé jyukyˈajty, ja naxwinyëdë jäˈäy jagamë nety yajpäättë mëdë Dios, yëˈëyë netyë Noé mëdë fyamilyë yˈawdäjttëbë Jyobaa. Noé mbäätxyëp tyuktëjkë moˈon tujkën ko tˈijxy oymyääjëtyë jäˈäy nyaytsyiik nyaygyoxëdë ets yˈit tsyëënëdë axëëk  (Gén. 6:4, 5, 11; Juud. 6). Per ta Jyobaa myëjääwmooyë parë duˈunyëm myëdunëdët (Gén. 6:9). Ojts ttukˈawanë ko yajkutëgoyaampy ja axëkjäˈäytyëjk ets ti mbäät ttuny mëdë fyamilyë parë tsyokwëˈëmdët (Gén. 6:13-18). Ko duˈunë Noé yaˈˈanmääy, seguurë ko mëjääwmooyë mëjwiin kajaa.

3. ¿Wiˈixë Jyobaa tmëjääwmooyë Josué? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).

³ Ko tiempë nyajxy, ta Josué yajtuknipëjky tuˈugë mëj tuunk: dyajtëkët ja israelitëty mä ja Nax diˈib Yajtukwandaktë. Per parë jam tyëkëdët, tsojkëbë nety tmëmadäˈäktët ja soldäädëtëjk diˈib tsënääytyëp mä ja nax käjpn diˈib jyaˈabëkandëp. Jyobaa nyijäˈäwëbë nety ko Josué tam tiko tsyëˈëk jyawë. Pääty tˈanmääy ja Moisés ets nëjkx duˈun tjotkujkmoˈoy: “Tukˈëwanë yëˈë Josue tii mëbäät ttunyën, jotmëkmoˈo, winmäˈänymyoˈo, jaˈa ko tyam yëˈë duˈun yëˈë nax käjpn tyuˈuwinyeˈeyaamypy, tyimjäˈttëty jam duˈun mä ja it jotën, mëdiˈibë yëˈë jyaˈˈatandëbën, mëdiˈibë tyam mˈixaamybyën” (Deut. 3:28, MNM). Jyobaa nan myëjääwmooy këˈëmë Josué ko tˈanmääy: “¿Ti këdii të ndukˈaneˈemy? It amëk jotmëk. Këdii mtsëˈëk mjawë, yëˈko Jyobaa diˈib mDiosˈäjtypy yajpääty mët mijts oy mä mnëjkxët” (Jos. 1:1, 9).

4, 5. 1) ¿Wiˈix tëëyëbë Jyobaa tmëjääwmooyë kyäjpn? 2) ¿Wiˈixë Jyobaa tmëjääwmooyë yˈUˈunk?

⁴ Jyobaa kyaj jeˈeyë tmëjääwmooy pënaty mëduunëdë niduˈugaty, nanduˈun ja nyax kyäjpn. Extëm nˈokpëjtakëm, nyijäˈäwëbë nety ko ja judiyëtëjk yajmëjääwmoˈoyandëp ko nety yˈittë tsumy matsy jam Babilonia, pääty ttukwandaky: “Këdii mtsëˈëgë, yëˈko nyajpäätyëts mët mijts. Këdii may mdäjy, mët ko ëjts xyDiosˈäjtp. Ëjts mijts njotmëkmoˈoyaampy, duˈun, ëjts mijts nbudëkëyaampy, nwijtsˈitaampy mëdëtsë nˈaˈoygyëˈë diˈib tyuumbyë tëyˈäjtën” (Is. 41:10). Ko ja tiempë nyajxy nanduˈun yajmëjääwmooytyë ja Dios mëduumbëty diˈib mä primer siiglë, ets tyam nanduˈun nyajmëjääwmoˈoyëm (käjpxë 2 Korintʉ 1:3, 4).

⁵ Jyobaa nan myëjääwmooyë yˈUˈunk. Ko nyëbejty, ta yajmëdooy tuˈugë ayuk jam tsäjpotm: “Tyäädëtsë dëˈën ja nˈUˈungëts diˈibëts njantsy tsyejpy, diˈibëts mëët njotkujkˈaty” (Mat. 3:17). Seguurë ko tyäˈädë ääw ayuk jotmëkmooyë Jesus nuˈun tyuuny yä Naxwiiny.

6. Ko Jesus tmaytyaky ja ijxpajtën mä ja talentë, ¿wiˈix xymyëjääwmoˈoyëm?

⁶ Jesus yëˈë pyanëjkxë Tyeetyë yˈijxpajtën. Extëm ko tmaytyaky ja ijxpajtën mä ja talentë, ta tmëjääwmooy ja yˈëxpëjkpëty parë tmëduunˈadëˈëtstëdë Jyobaa. Tmaytyaky ko ja wintsën duˈun tmëjkumääy niduˈuk niduˈuk ja tyuumbë: “Oy myëduumbë mij. Extëm oy të mduny mä waanë të ndukkëdëkë, nˈaktimtukkëdëkëp waanë may. Min es nxondakëm” (Mat. 25:21, 23).

7. 1) ¿Wiˈixë Jesus tmëjääwmooy ja yˈapostëlëtëjk? 2) ¿Wiˈixë Pedro tmëjääwmooy?

⁷ Jesus xëmë tmëjääwmooy ja apostëlëtëjk, axtë ko näˈäty ttuundë diˈib kyaj tˈoyjyäˈäwë, extëm ko näˈäty dyajtsiptaktë pën diˈib mas mëj ijtp. Perë Jesus maˈkxtujkën myëët yˈanmääyëdë ets yˈittët yujy tudaˈaky, ets nyaytyukmëdunëdët tijaty, kyaj parë wyintsënˈattët (Luk. 22:24-26). Pedro yëˈë diˈib kanäkˈokë Jesus yajnayjyäˈäwë axëëk (Mat. 16:21-23; 26:31-35, 75). Perë Jesus kyaj ojts yˈëxtijˈyëty, niˈigyë myëjääwmooyë ets tyuknipëjkë parë tpudëkët ja myëguˈuktëjk (Fwank 21:16).

8. ¿Wiˈixë Ezequías tmëjääwmooy ja soldäädëtëjk ets ja nax käjpn?

⁸ Mä Jesus kyakëdaˈakynyëm yä Naxwiiny, ja Dios mëduumbëty jyaygyujkëdëbë nety yajxon ko jëjpˈam tmëjääwmoˈoytyëdë myëguˈuktëjk. Min nˈokˈijxëm ti tyuun ja rey Ezequías ko ja asiiriëty tyëkëyandë mä ja Jerusalén käjpn, yëˈë yajtuˈukmujk ja syoldäädëtëjk ets ja nax käjpn parë tmëjääwmooy (käjpxë 2 Crónicas 32:7, 8). *

9. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë Job mä wiˈix mbäät nmëjääwmoˈoyëmë wiinkpë?

⁹ Minë net nˈokmaytyakëm wiˈix jyajtyë Job. Yëˈë mon tukë nety yajpääty, per pënaty nimiinëdë parë jyotkujkmoˈoyäˈänëdë jeˈeyë axëëk yajnayjyäˈäwë ets yajtsayujtë mëdë yˈääw yˈayuk. Per oy duˈun jyajtyë Job, ojts ttukniˈˈixëdë wiˈix mbäät tmëjääwmoˈoytyë wiinkpë. Tˈanmääytyë ko koxyëp yëˈëjëty duˈun yˈokˈyajpäättë, myëjääwmoopyxyëp ets oyxyëp dyajnayjyawëdë (Job 16:1-5). Ok, yëˈë Job mëjääwmooyë Elihú mëdë Jyobaa (Job 33:24, 25; 36:1, 11; 42:7, 10).

10, 11. 1) ¿Tiko ja Jefté nyëëx dyajtëgoyˈajty yajmëjääwmoˈoyët ets yajjotkujkmoˈoyët? 2) ¿Pënaty tyam mbäät nmëjääwmoˈoyëm ets nmëjkumäˈäyëm?

¹⁰ Ja Jefté nyëëx nan ojts dyajtëgoyˈaty parë yajmëjääwmoˈoyët. Jefté tsiptuumbë nety nyijkxy mët ja jäˈäyëty diˈib Amón, ta ttukwandakyë Jyobaa ko pën yajmadakëp, yëˈë kyëyakaampy mä ja tabernakulo ja jäˈäy diˈib tim jawyiin pëtsëëmp mä tyëjk ko nety jyëmbity tsiptuumbë. Ets yëˈë ja nyëëx diˈib jawyiin pëtsëëm. Jefté ta jyotmaytyuktëjkë, pes yëˈëyë nety tukpäjk nyëëxˈäjtypy. Per kyuytyuun ja yˈayuk ets kyajx ja nyëëx mä ja Diosë tyëjk ets jam tyunët nuˈun ja xyëëw jyukyˈäjtën (Juec. 11:30-35).

¹¹ Jefté mëk ojts tsyiptakxëty, per waˈan ja nyëëx mas mëk tjäˈäwë. Per kyupëjk ttunäˈäny diˈibë nety ja tyeety të twandaˈaky (Juec. 11:36, 37). Kyaj nety mbäät pyeky, tpääty ja yˈuˈunk yˈënäˈk diˈib myëwëˈëmëp ja tyeetyë xyëëw ets ja kyumäˈäyën. Seguurë ko yajtëgoyˈäjt yajmëjääwmoˈoyët ets yajjotkujkmoˈoyët. Biiblyë jyënaˈany: “Ta jam Israel tkostumbrëpëjktë: Jëmëjt jëmëjt ja toˈoxyˈënäˈk diˈib Israel nëjkx tmëjääwmoˈoytyë ja Jefté nyëëx, diˈib tsoˈomp Galaad, taxk xëëw nyëjkxtë mä tuˈukpë jëmëjt” (Juec. 11:39, 40). Tyam, nan oy ko nmëjääwmoˈoyëm ets nmëjkumäˈäyëmë naytyuˈuktëjk, diˈibë jyot wyinmäˈäny pyëjtaktëp mä “diˈibë jyaˈäjtypy ja Nintsënˈäjtëm” (1 Kor. 7:32-35).

12, 13. ¿Wiˈixë Pedro tmëjääwmooy ja myëguˈuktëjk?

¹² Ja koots mä netyë Jesus yajmatsanë, ta tˈanmääy ja Pedro: “Simonk, ja mëjkuˈugopk Satanás të tˈamdoy yëˈë kutujkën mä Dios es miits myajwijtsxitäˈändë extëm ja triigë yajwinxity. Jaˈatsë tyäˈädë nˈandijpy, yˈixëp wiˈix myajpekytyunëdë. Per ëj tëts nmënuˈxtaˈaky ja Dios këdiibë mmëbëjkën tyëgoyˈatët. Es ko mij mjodëmbitët, xypyudëkët ja mmëguˈugëty” (Luk. 22:31, 32).

¹³ Pedro yëˈë diˈib niduˈuk nyigopkˈäjt ja Diosë kyäjpn mä primer siiglë (Gal. 2:9). Ets extëm dyaˈijxë jotmëkˈäjtën mä ja Pentekostes xëëw ets nanduˈun ok, yëˈë  mëjääwmooyëdë ja myëguˈuktëjk. Ko nety jantsy jeky të Dios mëduunë, ta duˈun tnijäˈäyë ja myëguˈuktëjk: “Të nnijayëdë tuk ää majtsk ää es mjotkujkˈattët, es nˈanëëmëdë ko diˈibë nduknijäˈäyëdëp, jaˈa dëˈën ja Diosë myayˈäjtënë tëyˈäjtënbë” (1 Peed. 5:12). Ja majtskpë neky diˈibë Pedro jyaay të tmëjääwmoˈoyë Dios mëduumbë nuˈun kujkë tiempë pyety kyuˈty. Ets axtë tyambäät xymyëjääwmoˈoyëm myentrës nˈawijxëm etsë Jyobaa tkuytyunët tijaty të twandaˈaky (2 Peed. 3:13).

14, 15. ¿Wiˈix xymyëjääwmoˈoyëm tijatyë apostëlë Juan jyaay?

¹⁴ Apostëlë Juan yëˈë jatuˈuk diˈib nyigopkˈäjt ja Diosë kyäjpn mä primer siiglë. Extëm tnimaytyaˈaky wiˈixë Jesus tyuuny, të myëjääwmoˈoyëdë Dios mëduumbë nuˈun kujkë tiempë nyaxy axtë tyambäät. Extëm nˈokpëjtakëm, yëˈëyë naytyuˈuk kyujäˈäyë mä Evangelio ko Jesus jyënany ko ja tsojkën yëˈë yajtukˈëxkapäämp pënaty jantsy panëjkxëdëp (käjpxë Fwank 13:34, 35).

¹⁵ Mä tëgëëk ja neky diˈibë Juan jyaay, mëjwiin kajaa tijaty xytyukniˈˈijxëm. Extëm nˈokpëjtakëm, ko mëjwiin kajaa nbokyjäˈäwëm ti të nduundëgoˈoyëm, xyjotkujkmoˈoyëm ko “Jesukristë nyeˈpyny xyyajwatsëm mët tëgekyë nbojpëˈäjtëm” (1 Fwank 1:7). Ets pën nwinmäˈäyëm ko kyaj xynyitëjkëm nyajpokymyaˈkxëm, nan xyjotkujkmoˈoyëm ko “Dios niˈigyë myëjjëty es këdiinëm ëtsäjtëmë njotˈäjt nwinmäˈänyˈäjtëm” (1 Fwank 3:20). Juan yëˈëyë naytyuˈuk diˈib kyujäˈäyë ko “Dios yëˈë dëˈën ja tsojkën” (1 Fwank 4:8, 16). Ets mä myëmajtskpë etsë myëdëgëëkpë neky diˈib jyaay, ojts tmëjkugäjpxë ja myëguˈuktëjk ko duˈunyëm “yˈittë mä ja tëyˈäjtën” (2 Fwank 4; 3 Fwank 3, 4).

16, 17. ¿Wiˈixë apostëlë Pablo tmëjääwmooy ja Dios mëduumbëty diˈib mä primer siiglë?

¹⁶ Apostëlë Pablo yäjk tuˈugë oybyë ijxpajtën ko tmëjääwmooy ja myëguˈuktëjk. Ko Jesus ojts yˈoˈknë, niganääk ja apostëlë jam ojts wyëˈëmdë Jerusalén diˈib wyoowˈyoˈoytyë  ja Diosë kyäjpn (Apos. 8:14; 15:2). Ja Dios mëduumbëty diˈib Judea jam ojts kyäjpxwäˈkxtë mä ja jäˈäyëty diˈib myëbëjktëp tuˈuk jeˈeyë Dios. Perë Pablo ta tyuˈumooyë Diosë myëjääw parë nëjkx kyäjpxwaˈkxy mä grieegë jäˈäy, mä romanë jäˈäy ets mä pënaty yˈawdäjttëp mayë dios (Gal. 2:7-9; 1 Tim. 2:7).

¹⁷ Pablo ojts ttukˈyoˈoy nuˈunë it lugäär diˈib tyam xyëwˈäjtypy Turquía, Italia ets Grecia, ets ojts dyajnaxkëdaˈaky kanäägë tuˈukmujkën mä jäˈäy diˈib kyaj jyudiyëty. Tyäˈädë Dios mëduumbëty yajtëgoyˈäjttëbë nety ets yajmëjääwmoˈoytyët mët ko pyajëditëdë ja “myëgugäjpnëty” (1 Tes. 2:14). Naa jaa mä jëmëjt 50, ta ojts tnijayë ja tuˈukmujkën diˈibë nety näämnëm të nyaxkëdaˈaky jam Tesalónica, duˈun tˈanmääytyë: “Dëˈënyëmts njäˈäygyëdaˈaky ja Dios mët miitsëty, es njamyajtstëp kots ngäjxtäˈäktë. Es ndukjamyejtsypyëtsë nDiosTeetyˈäjtëm wyindum wiˈix miits xymyëdattë ja mëbëjkën, extëm miits mdundë mët ja tsojkën” (1 Tes. 1:2, 3). Nan ojts duˈun ttukˈanaˈamdë: “Pääty nayyajkujkëdë, es naybyudëkëdë nixim niyam” (1 Tes. 5:11).

18. ¿Wiˈixë Felipe ojts tˈaxäjë naybyudëkë mä diˈibë nety wyoowˈyoˈoybyë Diosë kyäjpn?

¹⁸ Mä primer siiglë, Jyobaa yëˈë yajtuun ja apostëlëty parë ojts yajwoowˈyoˈoy ja kyäjpn, ets yëˈë myëjääwmooytyë niˈamukë ja Dios mëduumbëty, ets pënaty yajnëjkxtë jëjpˈamˈäjtën mäjaty ja tuˈukmujkën. Extëm ko Felipe ojts kyäjpxwaˈkxy mä ja samaritanëty, ojts pyudëkëty ja diˈibë nety wyoowˈyoˈoytyëbë Diosë kyäjpn, pes kyajxtë Pedro mëdë Juan diˈib yˈamdoowdë Jyobaa parë ja jembyë Dios mëduumbëty yajmoˈoytyëdë espiritë santë (Apos. 8:5, 14-17). Seguurë ko Felipe mëjwiin kajaa myëjääwmooyë ko duˈun yajpudëjkë ets nanduˈun pënaty myëbëjktë Kristë.

19. ¿Wiˈix nyayjyäˈäwëdë ko ja neky ojts yajkajpxy diˈib kyajx pënaty wyoowˈyoˈoytyëbë Diosë kyäjpn?

¹⁹ Ok, ta yajtuknijäˈäwë tuˈugë jotmay ja diˈib wyoowˈyoˈoytyëbë Diosë kyäjpn: pën jëjpˈam yajtsuktët pënaty kyaj jyudiyëty extëm ja Ley tniˈanaˈamë (Apos. 15:1, 2). Ja diˈibë nety wyoowˈyoˈoybyë Diosë kyäjpn yˈamdoowdë espiritë santë, ta net ojts dyajniwij dyajnikajtë wiˈix jyënaˈany ja Diosë jyaaybyajtën, ta dyajwingëdaktë ko kyaj nyekyjëjpˈamëty yajtsuktët. Ets parë yajnijäˈäwë, ta tjääytyë tuˈugë neky ets tkajxtë mäjaty ja tuˈukmujkën. Ko ja neky ojts yajkajpxy, ta “jyantsy xyondaktë ko tmëdoodë” (Apos. 15:27-32).

20. 1) Diˈib wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty, ¿wiˈix tyam tmëjääwmoˈoytyë nmëguˈukˈäjtëm abëtsemy nyaxwinyëdë? 2) ¿Ti yaˈˈatsoowëmbitäämp mä jatuˈukpë artikulo?

²⁰ Diˈib tyam wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty, nan myëjääwmooytyëp pënaty tuundëp Betel, pënaty aduˈugë xyëëw tiempë yajtuundëp mä Diosë tyuunk, ets nanduˈun abëtsemy nyaxwinyëdë nmëguˈukˈäjtëm. Jantsy xondakëm ko nyajmëjääwmoˈoyëm extëm ja Dios mëduumbëty diˈib mä primer siiglë. Diˈib wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty nan ojts dyajpëtsëmdë tuˈugë foyetë mä jëmëjt 2015, diˈib xyëwˈäjtypy Jyobaa tsyejpy ets mjëmbitët, parë tmëjääwmoˈoyaˈany pënaty të tmastuˈuttë tëyˈäjtën ets jyëmbittët jatëgok. Per ¿yëˈëyëdaa pënaty wyoowˈyoˈoytyëbë Diosë kyäjpn mbäät tpanëjkxëdë Jyobaa yˈijxpajtën ets tmëjääwmoˈoytyë myëguˈuktëjk? Yëˈë yaˈˈatsoowëmbitäämp mä jatuˈukpë artikulo.