1, 2. 1) ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko Jesus adëyë nety xytyukniˈˈixëyäˈänëm wiˈix njamyajtsëm ja yˈoˈkën xëëw? 2) ¿Diˈibaty nˈixäˈänëmë Jesusë jyaˈayˈäjtën?

¿MBÄÄT xynyimaytyaˈaky tijaty yajtuump ko yajjamyetsyë Jesusë yˈoˈkën xëëw? Mbäät. Pes kyaj nëgoo tijaty mëjwiin kajaa yajtuny. Per mbäädë net pën nyayajtëyëty: “¿Per tiko jantsy adëyë yajtunyë tyäˈädë xëëw diˈib jantsy jëjpˈam?”.

² Ko Jesus jyukyˈajty yä Naxwiiny, xëmë wingëjxy tyukniˈˈijxë ja tëyˈäjtën diˈib jëjpˈam ets extëm mbäät pojënë yajjaygyukë (Mat. 7:28, 29). Nan wingëjxy ojts xytyukniˈˈijxëm wiˈix mbäät njamyajtsëm ja yˈoˈkën xëëw, * oyë nety mëjwiin kajaa nyikejy. Min nˈokˈijxëm kajabäät wiˈixë tyäˈädë yajtuuny, tijatyë Jesusë kyäjpx myaytyak ets tijaty tyuun. Tyäˈädë yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë njaygyujkëm yajxon wiˈix dyajnigëxëˈkyë yujyˈat tudaˈakyˈat, jotmëkˈäjtën etsë tsojkën. Nan nˈixäˈänëm tijaty mbäät nduˈunëm parë njäˈäyˈäjtëm extëmë Jesus.

3. Ko ngäjpxëmë Matewʉ 26:26-28, ¿tiko njënäˈänëm ko Jesus jantsy adëyë dyajnaxkëdaky wiˈix yajjamyatsëdë yˈoˈkën xëëw, ets wiˈix nyikejy ja tsäjpkaaky diˈibë kyaj tmëdatyë lebaduurë ets ja binë?

³ Ja nety jam yajpäättë nimäjktuˈugë apostëlëty ko Jesus dyajnaxkëdaky wiˈix yajjamyatsëdë yˈoˈkën xëëw. Yëˈëyë yajtuunë tsäjpkaaky diˈib kyaj tmëdatyë lebaduurë etsë binë diˈibë nety të nyadëkë mä të ttundë ja Paskë (käjpxë Matewʉ 26:26-28). Jesus tˈanmääy ja yˈapostëlëty ko ja tsäjpkaaky, yëˈë nety yˈandijpy ja nyiniˈkx kyëbäjkë wäˈätspë diˈib kyëyakaampy, ets ja  binë, yëˈë ja nyëë nyeˈpyny diˈibë nety yajtamäämp yajˈyokäämp. Ja apostëlëtëjk kyaj mëjˈixy tjäˈäwëdë ko Jesus ttuuny jantsy adëyë tyäˈädë aˈux. ¿Tiko?

4. ¿Ti käjpxwijënë Jesus myooyë Marta diˈib mbäät xypyudëjkë parë njaygyujkëm tiko mbäät yajjamyetsy adëyë yˈoˈkën xëëw?

⁴ Min nˈokˈijxëm ti tuun jäjtë mä netyë Jesus dyajtuˈuyoˈoyë Diosë tyuunk myëdëgëk jëmëjt. Mientrësë nety tkuˈixë ja myëtnaymyaayëbë Lázaro, ta tyëjkë yaˈëxpëjkpë, tamë nety yajpäätyë Marta etsë María. Marta tamë nety jyayajpääty, per yëˈëyë jyantsy myëwiin jyantsy myëjotëp ja käˈäy ukën diˈib jantsy niduunk. Jesus, ta yˈanmääyë tsuj yajxon ko kyaj nety tyim jëjpˈamëty nëgoo tniduungët (Luk. 10:40-42). Etsë Jesus duˈun ttuuny ko nety tkëyakanë ja jyukyˈäjtën, ojts tniwinmayë tuˈugë aˈux diˈib kyaj nëgoo yajniduungë. ¿Ti tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm mä Jesus?

5. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm mä wiˈix jyaˈayˈatyë Jesus ko dyajnaxkëdaky yajjamyatsët adëyë ja yˈoˈkën xëëw, ets wiˈix mëët tyuˈugyë Filipʉs 2:5, 7, 8?

⁵ Mä tukëˈëyë tijatyë Jesus tyuun ets kyäjpx myaytyak, yajnigëxëˈkë yujyˈat tudaˈakyˈat. Pääty kyaj mëjˈixy mëjmëdoy njäˈäwëm ko dyajnigëxëˈkyë tyäˈädë jäˈäyˈäjtën ja ux mä nety jakumbom yˈooganë (Mat. 11:29). Nyijäˈäwëbë nety ko nipënnëm duˈun kyanayoxyëty extëmë nety yëˈë ttunäˈäny ets ko Jyobaa yajjukypyëkanëp ets yajtunäˈänyëty Rey jam tsäjpotm. Per oyë nety dyuˈunëty, kyaj ojts mëjwiin kajaa tijaty ttuny ko dyajnaxkëdaky parë yajjamyatsët ja yˈoˈkën xëëw ets duˈun nyayajmëjpëtsëmëdët. Niˈigyë ojts tˈanëëmë ja yˈëxpëjkpëty ko jëmëjt jëmëjt yajjamyatsët ja yˈoˈkën xëëw wintsëˈkën myëët ets kyaj nëgoo yajniduungët (Fwank 13:15; 1 Kor. 11:23-25). Duˈun dyajnigëxëˈky ko kyaj jyaˈayˈajty mëj këjxm. Jantsy jotkujk nnayjyäˈäwëm ko nmëdäjtëm tuˈugë Rey jam tsäjpotm diˈib yujy tudaˈaky (käjpxë Filipʉs 2:5, 7, 8).

6. Ko nyajnäjxëmë amay jotmay, ¿wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëmë yujyˈat tudaˈakyˈat extëmë Jesus?

⁶ Tuk pëky wiˈix mbäät nyaˈijxëmë yujyˈat tudaˈakyˈat extëmë Jesus, yëˈë ko kyaj këˈëm nnaymyëmäˈäy nnaymyëdäjëm (Filip. 2:3, 4). Nˈokpawinmäˈäyëm ti tyuun ja ux mä nety jakumbom yaˈooganënë jäˈäy. Yëˈë nyijäˈäwëbë nety ko mëdë jäj jëmuˈumën yˈoogäˈäny, per kyaj këˈëm nyaymyëmääy nyaymyëdäjë, yëˈë myëmääy myëdäj ja yˈëxpëjkpëty wiˈixë nety mëk tjawëyäˈändë. Pääty mä tadë tsuˈum, yˈëwij kyäjpxwij, myëjääwmooy ets jyotkujkmooy (Fwank 14:25-31). Duˈun dyajnigëxëˈky ko myëmääy  myëdajpyë netyë wiink jäˈäy ets kyaj këˈëm nyaymyëmay nyaymyëdäjˈyëty. Jantsy oyë ijxpajtën diˈib xymyoˈoyëm ko yˈijty yujy tudaˈaky.

7. Jantsy jeˈeyë netyë Jesus të ttuundäˈäy wiˈix yajjamyatsëdë yˈoˈkën xëëw, ¿wiˈix dyajnigëxëˈkyë jotmëkˈäjtën?

⁷ Jantsy jeˈeyë netyë Jesus të ttuundäˈäy wiˈix yajjamyatsëdë yˈoˈkën xëëw, ko dyajnigëxëˈkyë jotmëkˈäjtën. ¿Wiˈix? Ko duˈunyëm ttunany ti ja Tyeety tsyojkypy, oyë nety tjanijawë ko yajnaxaampy ja ayoˈon tsoytyuˈun mä yajniwäämbatäˈäny ets mä yˈoogäˈäny (Mat. 26:65, 66; Luk. 22:41, 42). Jesus kyaj tmëdëgooyë Jyobaa ets ojts dyajmëjpëtsëëmë xyëëw, nyitsiptuun ja madakënë diˈibë Tyeety myëdäjtypy parë yˈanaˈamët, ets kyëyäjkë jyukyˈäjtën parë mbäädë naxwinyëdë jäˈäy diˈib jodëmbijttëp, tpäättë jukyˈäjtënë xëmëkyëjxmbë. Nan pyudëjkë ja yˈëxpëjkpëty parë twinguwäˈägëdët ja jotmay diˈibë nety tim tsojk pyäädandëp.

8. 1) ¿Wiˈixë Jesus tˈanmääy ja yˈapostëlëtëjk diˈib kyaj myastutëdë? 2) Ko nyajxy kanäk jëmëjt, ¿wiˈix ja Jesusë yˈëxpëjkpëty dyajnigëxëˈktë ko duˈunyëmë nety yˈittë jotmëk extëm yëˈë?

⁸ Jesus nan yajnigëxëˈkë jotmëkˈäjtën ko kyaj ojts tmëmay tmëdäjy ja kyëˈëm jotmay, yëˈë myëmääy myëdäj ti naybyudëkë nety yajtëgoyˈäjttëp ja yˈapostëlëtëjk. Jantsy jeˈeyë tˈëxkejxyë Judas, ta tnastuˈunë adëyë wiˈix yajjamyatsët ja yˈoˈkën xëëw. Tyäˈädë yëˈë nety tukjamyatsanëdëp ja yˈëxpëjkpëty diˈib nëjkxandëp tsäjpotm wiˈix ttukˈoyˈatäˈändë ko tteemy dyojky ja nyëë nyeˈpyny ets parë tyëkëdët mä ja jembyë kajpxyˈatypyë (1 Kor. 10:16, 17). Parë kyaj nyëˈëdëgoy tyuˈudëgoytyët ja apostëlëtëjk ets yajpäättët mëdë Jesus jam tsäjpotm, ta tˈanmääy ti yëˈë mëdë Tyeety yˈawijxypy parë ttundët (Fwank 15:12-15). Nan tyukmëtmaytyak ja amay jotmay diˈibë nety  pyäädandëp. Per ta net tˈanmääy ko tsojkëp yˈittët jotmëk duˈun extëm yëˈë (Fwank 16:1-4a, 33). Ko nyajxy kanäk jëmëjt, duˈunyëm ojts tpanëjkxtë ja Jesusë yˈijxpajtën ko yˈijty jotmëk. ¿Wiˈix? Ko tpudëjkëdë ja myëguˈuktëjk ets nyaybyuˈayoˈowëdë nixim niyam (Eb. 10:33, 34).

9. ¿Wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëmë jotmëkˈäjtën extëmë Jesus?

⁹ Tyam, nan nyajnigëxëˈkëmë jotmëkˈäjtën extëmë Jesus. ¿Wiˈix? Extëm ko nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib yajtukmëtsipˈäjttëbë Diosë tyuunk. Näˈäty, ta diˈib naa nëgoobë yajtsuum yajmäjtstëp. Ko duˈun yajtundë, tsojkëp tijaty nduˈunëm nuˈun nmadakëm, extëm ko ninuˈkxtakëm, nikäjpxtutëm gobiernë windum ets axtë mä mëjatypyë kutujktakn (Filip. 1:14; Eb. 13:19). Ja tuk pëky wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëmë jotmëkˈäjtën, yëˈë ko duˈunyëm nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm amëk jotmëk (Apos. 14:3). Ets duˈun extëmë Jesus, nan të winmäˈäny nbëjtakëm ko duˈunyëm ngäjpxwäˈkxäˈänëmë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, oyë jäˈäy xynyibëdëˈkëm ets xyˈëxjëdijt xypyajëdijtëm. Per ¿ti mbäät nduˈunëm pën njäˈäwëm näˈäty ko xytyëgoyˈäjtxëmë jotmëkˈäjtën?

10. ¿Ti mbäät nduˈunëm ko nety tpääty ja Jesusë yˈoˈkën xëëw, ets tiko?

¹⁰ Tuk pëky diˈib mbäät xypyudëjkëm parë niˈigyë nˈijtëm jotmëk, yëˈë ko nbawinmäˈäyëm ja kunuˈkxën diˈib nˈaxäjëyäˈänëm mët ko Jesus ojts xykyuˈoˈkëm (Fwank 3:16; Éfes. 1:7). Ko tpääty mä yajjamyatsäˈänyë Jesusë yˈoˈkën xëëw, ja mbäät niˈigyë nmëjjäˈäw ngunuˈkxyjyäˈäwëm ko ojts xykyuˈoˈkëm. Mä tadë xëëw sëmään tyuˈuyoˈoy, nˈokkäjpxëmë tekstë diˈib yajkäjpx ko tpäätyë Jesusë yˈoˈkën xëëw ets nˈokpawinmäˈäyëm këkpäät tijaty tuun jäjttë axtë ko yˈoˈky. Net ko nety të nduˈukmujkëm parë njamyatsäˈänëm ja yˈoˈkën xëëw, nëjkxëp yajxon njaygyujkëm tidën yˈandijpy ja tsäjpkaaky ets ja binë, ets nuˈunën tsyobääty ko  ojts xykyuˈoˈkëm. Ko njaygyujkëm ti Jyobaa mëdë Jesus të xytyukmëduˈunëm, ets wiˈix ndukˈoyˈatäˈänëm mëdë jiiky mëguˈuk, ta niˈigyë kyëktëkë ja mëbëjkën mä tijaty nˈawijx njëjpˈijxëm ets nmëmadakëm tijaty amëk jotmëk axtë ko myinët ja kutëgoˈoyën (Eb. 12:3).

11, 12. ¿Tijaty kujk njäjtëm?

¹¹ Extëm të nˈijxëm, ko yajtunyë Jesusë yˈoˈkën xëëw kyaj yëˈë jeˈeyë xytyukjamyajtsëm, nuˈunën tsyobääty ko ojts xyjyuuybyëtsëˈëmëm, nanduˈun xytyukjamyajtsëm ko yˈijty yujy tudaˈaky ets jotmëk. Nmëjjäˈäwëm amumduˈukjot ko axtë tyambäät duˈunyëm dyajnigëxëˈëgyë tyäˈädë jäˈäyˈäjtën mä xynyikäjpxtutëm extëmë Saserdotë Wintsën (Heb. 7:24, 25, TNM). Parë nyajnigëxëˈkëm ko nmëjjäˈäwëm, tsojkëp njamyajtsëm ja yˈoˈkën xëëw extëm ojts tniˈanaˈamë (Luk. 22:19, 20). Ets ja nduˈunëm jëmëjt jëmëjt näˈä kyaˈay mä ngalendaaryëˈäjtëm 14 äämbë nisán, ni diˈibë xëëw poˈo duˈun kyamëjëty extëmë tyäˈädë.

¹² Ko nbawinmäˈäyëm wiˈixë Jesus tnastuˈunë adëyë parë yajjamyatsëdë yˈoˈkën xëëw, ta nˈijxëm jatuˈugë jyaˈayˈäjtën diˈib pudëjkë parë ojts xykyuˈoˈkëm. Tyäˈädë jäˈäyˈäjtën, yëˈë diˈib yajnigëxëˈk mëjwiin kajaa ko jyukyˈajty yä Naxwiiny. Min nˈokˈijxëm diˈibë jäˈäyˈäjtën.

13. ¿Wiˈix yajmaytyaˈaky ja tsojkën diˈib myëdäjttëbë Jyobaa mëdë Jesus mä Fwank 15:9 etsë 1 Fwank 4:8-10, ets pënaty tyukˈoyˈäjttëp?

¹³ Mä tukëˈëyë tijatyë Jesus tyuun, yëˈë yajxon yajnigëxëˈk ko Jyobaa mëjwiin kajaa xytsyojkëm (käjpxë Fwank 15:9; 1 Fwank 4:8-10). Per diˈib mas jëjpˈamë Jesus tyuun, yëˈë ko tkëyajkyë jyukyˈäjtën ëtsäjtëmgyëjxm mët ko xytsyojkëm. Pääty, oy nëjkxäˈänëm tsäjpotm ets oy njukyˈatäˈänëm yä Naxwiiny, ndukˈoyˈäjtëm ko Jyobaa mëdë yˈUˈunk ojts xytyukˈijxëmë tsyojkën ko ojts xyjyuuybyëtsëˈëmëm (Fwank 10:16; 1 Fwank 2:2). Min nanduˈun nˈokˈijxëm wiˈixë Jesus dyajnigëxëˈkyë tsojkënë etsë paˈˈayoˈowën mä ja yˈëxpëjkpëty ko tnastuˈunë wiˈix yajjamyatsët ja yˈoˈkën xëëw.

14. ¿Wiˈixë Jesus dyajnigëxëˈkyë tsojkën mä ja yˈëxpëjkpëty?

¹⁴ Extëm të nˈijxëm, Jesus ojts ttukˈaneˈemy ja yˈëxpëjkpëty ets adëyë yajjamyatsëdë yˈoˈkën xëëw. Ets nuˈunë xëëw tiempë kujk tyuˈuyoˈoy të nmëguˈukˈäjtëm tjamyatstë Jesusë yˈoˈkën xëëw oy wiˈix yaˈix yajpäättë, axtë näˈäty të ttundë pujxndëgoty (Diˈibʉ Jat. 2:10). ¿Të tmëmëdowdë tyäˈädë Jesusë yˈanaˈamën? Të.

15, 16. ¿Wiˈix näägë nmëguˈukˈäjtëm të ttundë Jesusë yˈoˈkën xëëw oy nuˈun të tsyiptakxëdë?

¹⁵ Pënaty jyantsy pyanëjkxtëbë Jesus, xëmë të ttundë mëjääw parë tjamyatstë Jesusë yˈoˈkën xëëw ets duˈunyëm ttuunˈadëˈëtstë. Myëmëdoowdëp nuˈun myadäˈäktë extëmë Jesus ojts tniˈanaˈamë, oy näˈäty tsyiptakxëdë mëjwiin kajaa. Min nˈokˈijxëm wiˈix yajnimaytyaˈagyë nmëguˈukˈäjtëm Harold King. Yëˈë yajtsuum jap China ets naytyuˈugë nety jap yajpääty, per yˈëxtääyë winmäˈäny wiˈix mbäät ttunyë Jesusë yˈoˈkën xëëw. Ayuˈutsyë ijty dyaˈoˈoyë tijaty jap myëdajpy pujxndëgoty parë dyajtuny extëmë tsäjpkaaky ets ja binë. Nan këˈëm ijty twijtspëtsëmy ti xëëw ets ti poˈo kyaˈay. Ets ko ttukjäˈty ja tiempë, ta ijty naytyuˈuk jap pujxndëgoty yˈëy, nyuˈkxtaˈaky ets dyajnaxy ja diskursë.

¹⁶ Min nˈokˈijxëm jatuˈugë ijxpajtën. Ko tyuunë Segunda Guerra Mundial, ta tuk grupë toxytyëjk diˈibë nety jap ijttëp mä soldäädëtëjk mëk dyajtundë jäˈäy, tpëjtaktë oˈkën jëjpˈamë jyukyˈäjtën parë tjamyajtstë Jesusë yˈoˈkën xëëw. Tyuundë ayuˈutsyë mët ko adëyë yajtuny. Duˈun tnimaytyäˈäktë: “Ndukˈabikëtyaaytyëts tuˈugë bankë diˈibëtsë nety të nwinbaˈanëdë mët tuˈugë poop wit ets jamëts nbëjtaktë ja tsäjpkaaky ets ja binë. Kots nyajtoyëˈëktët  ja jëën, mbäädëtsë nety xyyajnidëˈkxtë, pääty yëˈëts nnaytyukkudëˈkxëdë tuˈugë seerë. [...] Duˈunëts jatëgok njamyajtstë diˈibëtsë nety të ndukwandäˈäktë Jyobaa kots nyajtunäˈändë ja njot nmëjääw parëts nyajwäˈätstët ja xyëëw”. ¡Mëjwiin kajaa tmëdäjttë mëbëjkën! Extëm nˈijxëm, ko mbäädë Jesusë yˈoˈkën xëëw nduˈunëm oy nuˈun xytsyiptakxëp, yëˈë xytyukˈijxëm ko tsyojkëm.

17. ¿Tijaty mbäät nnayajtëˈëwëm?

¹⁷ Mä wyingonyë Jesusë yˈoˈkën xëëw, oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Wiˈixëts mbäät mas niˈigyë nyaˈixyëtyë tsojkën extëmë Jesus? ¿Yëˈëts niˈigyë nmëmay nmëdajpy ja nmëguˈuktëjk o këˈëmëts nnaymyëmay naymyëdäjˈyëty? ¿Nˈawijxypyëts mas niˈigyë nmëguˈuktëjk tijaty ttundët o nˈijxypyëts axtë nuˈunën tijaty tmëmadäˈäktë?”. Nˈokpanëjkxëm xëmë Jesusë yˈijxpajtën ets nˈoknaybyëjtakëm mä ja nmëguˈukˈäjtëmë lyugäär (1 Peed. 3:8).

18, 19. 1) ¿Mä ti mbäät nˈijtëm seguurë? 2) ¿Ti net mijts mdunaampy?

¹⁸ Tim tsojk, kyaj nyekyyajjamyatsäˈänyë Jesusë yˈoˈkën, ets kyaj nyekyjyëjpˈamˈatäˈäny yajtunët. Pes ko Jesus myinët mä ja mëj ayoˈon, ta dyajnëjkxäˈäny tsäjpotm pënaty të winˈixy diˈibë nety akwëˈëmdëp yä Naxwiiny. Ets desde jaa, kyaj nyekyyajamyatsäˈänyë Jesusë yˈoˈkën xëëw (1 Kor. 11:26; Mat. 24:31).

¹⁹ Mbäät nˈijtëm seguurë ko mä nety kyaj yˈokˈyajtuunë Jesusë yˈoˈkën xëëw, njamyatsäˈänëm wiˈix yajtuuny jantsy adëyë. Ets ko ja mä Jesus dyajnigëxëˈkyë yujyˈat tudaˈakyˈat, jotmëkˈäjtën etsë tsojkën diˈib nipënnëm duˈun tkayajnigëxëˈëky. Seguurë ko mä ja jembyë jukyˈäjtën, nimaytyäˈägäˈänëm wiˈix ojts nduˈunëm ja Jesusë yˈoˈkën xëëw, ets mëjwiin kajaa pyudëkëyäˈänëdë pënatyë nety jam myëdoowˈijttëp. Parë tyam ndukˈoyˈäjtëm ko yajjamyetsyë Jesusë yˈoˈkën xëëw, tsojkëp nduˈunëmë mëjääw parë nanduˈun nyajnigëxëˈkëmë yujyˈat tudaˈakyˈat, jotmëkˈäjtën ets ja tsojkën diˈibë Jesus yaˈijxë. Ko duˈun nduˈunëm, mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa xykyunuˈkxäˈänëm (2 Peed. 1:10, 11).