1-3. 1) ¿Tiko Jyobaa mëk ttsojkyë Salomón, ets ti kunuˈkxën ojts tˈaxäjë? 2) ¿Tijaty nˈatsoowëmbitäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

SALOMÓN tim mutsknëmë nety ko tyuundëjkë rey jam Israel. Ko tyëjkë anaˈambë, ta Jyobaa yˈanmääyë tsyuujoty kyumäˈäyoty: “Amdow ti mtsojkypy ets nmoˈoyët”. Salomón ta jyënany ko yëˈë nety tuˈugë mixy diˈib kyaj ti tnijawë, ta tˈamdooy “tuˈugë jot korasoon diˈib mëdoop” (1 Rey. 3:5-10). Ko tyäˈädë tˈamdooy, yëˈë yajnigëxëˈkë yujyˈat tudaˈakyˈat, päätyë Jyobaa mëk tsyojkë (2 Sam. 12:24). Komë Jyobaa jyantsy yˈoymyëdoow ti Salomón amdoowë, ta tmooy “tuˈugë korasoon diˈib wijy ets jaygyujkëp” (1 Rey. 3:12).

² Mientrësë Salomón tmëmëdooyë Jyobaa, mëjwiin kajaa ojts tˈaxäjë kunuˈkxën. Ojts tkojy ja templë diˈib myënëjkxë “Jyobaa xyëëw, ja Dios diˈib Israel” (1 Rey. 8:20). Salomón mëjkuˈëw mëjkugäjpxë yˈijty mët ko Dios myooyë wijyˈäjtën. Ets mët ko wyinmäˈänymyooyë, axtë jyaay tëgëëgë liibrë diˈib miimp mä Biiblyë, tuˈuk yëˈë Proverbios.

³ Mä Proverbios, ja jap yajmaytyaˈagyë korasoon naa mëgoˈpx okën. Extëm nˈokpëjtakëm, Proverbios 4:23 jyënaˈany: “Mä tukëˈëyë diˈib mbäät xykyuentˈaty, kuentˈatë mgorasoon”. Ko yajmaytyaˈagyë “korasoon mä tyäˈädë bersikulo, ¿ti yˈandijaampy? Yëˈë nnijawëyäˈänëm mä tyäˈädë artikulo. Nan nˈatsoowëmbitäˈänëmë tyäˈädë yajtëˈëwën: ¿Wiˈixë Satanás dyajmäˈädäˈänyë ngorasoonˈäjtëm? ¿Ets wiˈix mbäät nguwäˈänëm? Ko nnijäˈäwëm, xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj nmëdëgoˈoyëmë Dios.

4, 5. 1) ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Salmo 51:6 parë njaygyujkëm tidën yˈandijpy ja “korasoon”? 2) Oknimaytyäˈäk ti mëët nˈijxkijpxyëm ko nguentˈäjtëm wiˈix nyajpatëm jodoty ets ko nnaygyuentˈäjtëm parë oy mëk nyajpatëm.

⁴ Ko mä Proverbios 4:23 dyajtunyë tyäˈädë ayuk “korasoon”,  yëˈë myaytyäˈägaambyë “jot winmäˈäny” o “mëtiˈipë yuˈutsypyaat yajpatpën” (käjpxë Salmo 51:6, TY). * O ja tuk pëky njënäˈänëm tijaty nwinmäˈäyëm, tijaty njäˈäwëm, tijaty ndunäˈänëm ets tijaty ntsojkënyëˈäjtëm. Kyaj yëˈë tmaytyäˈägäˈäny wiˈix ngëxëˈkëm nikëjxy këbajky, yëˈë duˈun wiˈix nyaˈijx nyajpatëm jodoty.

⁵ Ko nguentˈäjtëm wiˈix nyajpatëm jodoty, mbäät mëët nˈijxkijpxyëm ko nnaygyuentˈäjtëm parë oy mëk nyajpatëm. Extëm nˈokpëjtakëm, pën yajpäädäˈänëm oy mëk, oy ko yajxon ngäˈäy nˈukëm ets xëmë nˈejersisyëtuˈunëm. Nanduˈun jyaty pën yajpäädäˈänëm oy mëk Dios windum, tsojkëp xëmë ngäjpxëmë Biiblyë etsë ëxpëjkpajn parë kyëktëkët ja mëbëjkën. Ets duˈunxyëp extëm nduˈunëmë ejersisyë ko nguytyuˈunëm tijaty nˈëxpëjkëm ets ko nigäjpx nimaytyakëm tijaty nmëbëjkëm (Rom. 10:8-10; Sant. 2:26). Per mbäät tuˈugë päˈäm nmëdäjtëm ets nwinmäˈäyëm ko oyˈäjt mëkˈäjtëm mët ko oy mëk ngëxëˈkëm. Nanduˈun jyaty ko nduˈunëmë Diosë tyuunk, mbäät xyyajwinmäˈäyëm ko mëk ja nmëbëjkënˈäjtëm, per jodoty mbäät jap yony pyety ja tsojkën diˈib axëëk (1 Kor. 10:12; Sant. 1:14, 15). Nˈokjamyajtsëm ko Satanás yëˈë tsojkypy ets nwinmäˈäyëm extëm yëˈë. ¿Wiˈixtsoo duˈun xyyajwinmayäˈänëm, ets wiˈix mbäät nnaygyuwäˈänëm?

6. ¿Ti Satanás tsyojkypy, ets wiˈix xymyëmadäˈägäˈänëm?

⁶ Satanás këˈëm naymyëmay nyaymyëdäjˈyëty ets kyaj tmëmëdoyë Jyobaa yˈanaˈamën, tsojkypy parë nwinmäˈäyëm ets nduˈunëm tijaty extëm yëˈë. Kom kyaj mbäät xytyukˈaguanëˈäjtëm parë duˈun tijaty nduˈunëm, ta tˈëxtäˈäyë winmäˈäny wiˈix mbäät xymyëmadakëm. Extëm nˈokpëjtakëm, xyyajtuˈukmujkëm mëdë jäˈäy diˈib yëˈë të dyajmäˈäty (1 Fwank 5:19). Tsyojkypy parë mëdë tiempë nyajnäjxëm oy njanijäˈäwëm ko “yajmäˈtypy” ja jot winmäˈäny ets mbäät xytyuktuˈunëm diˈib kyaj yˈoyëty (1 Kor. 15:33). Duˈun dyajtëgooy ja rey Salomón diˈib pyëjk kanäägë toxytyëjk diˈib kyaj Dios mëdundë. Tyäˈädë toxytyëjkëty myëmadaktë Salomón ets “wanaty wanaty” ja “kyorasoon” yajtukmëjagamgekyë Jyobaa (1 Rey. 11:3).

7. 1) ¿Tijatyë Satanás yˈaktuumpy parë dyajwaˈkxyë wyinmäˈäny? 2) ¿Tiko tsyokyëty ets mëk nnaygyuentˈäjtëm?

 ⁷ Satanás yëˈë yajtuumbyë pelikula etsë programë mä telebisionk parë jäˈäy dyajwinmayaˈany extëm yëˈë. Nyijäˈäwëp ko extëm jap yajnigajpxy yajnimaytyaˈaky tuˈugë jäˈäy, xyˈadëjk xytyuktëjkëm, kyaj jeˈeyë xyyaˈijx xyyajjäˈäwëm, xyyajwinmayäˈänëm ets xytyuktunäˈänëm tijaty extëm yëˈëjëty. Ko Jesus yaˈëxpëjky, nan nyimaytyakë jäˈäy, extëm ko tpëjtaky ja ijxpajtën mä ja samaritanë diˈib ijt oyjyaˈay ets ja mixy diˈib nyijëmbijt ja tyeety (Mat. 13:34; Luk. 10:29-37; 15:11-32). Per pënaty të tyukninaxëdë Satanásë jyot wyinmäˈäny, nanduˈunë net dyajmäˈädäˈändë ja njotˈäjt nwinmäˈänyˈäjtëm. Pääty, oy ko mëk nnaygyuentˈäjtëm. Tëyˈäjtën ko ta pelikula ets tijaty näjxp mä telebisionk diˈib mbäät xyyaˈijx xyyajjäˈäwëm, xytyukniˈˈijxëm tijaty ets kyaj dyajmäˈäty ja jot winmäˈäny, per oy ko kyaj nyaˈˈaniˈigyëm. Mä nwinˈijxëm ti nˈixäˈänëm, nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Yëˈëtsë tyäˈädë programë o pelikula xytyukniˈˈijxëp ko kyaj wyiˈixëty kots naytyukmëmadäˈägëdët ja axëëkpë tsojkën?” (Gal. 5:19-21; Éfes. 2:1-3). Pën nˈijxëm ko ak yëˈë myaytyakypy wiˈixë Satanás wyinmay, nˈokmëjagamgakëm extëmxyëp nmëjagamgakëm tuˈugë jäˈäy diˈib ninäjxpë pyäˈäm.

8. ¿Wiˈix mbäädë uˈunktääk uˈunkteety tpudëkëdë yˈuˈunk yˈënäˈk parë tkuwanëdë kyorasoon?

⁸ Uˈunktääk uˈunkteety, miitsëty mnikëjxmˈäjttëp ets xykyuwäˈändët ja mˈuˈunk mˈënäˈk mä Satanás yajmäˈädäˈänëdë jyot kyorasoon. Seguurë ko miitsëty mduundëbë mëjääw parë kyaj ja mˈuˈunk mˈënäˈk pyäˈämbattët. Ets parë xykyuwäˈändë, ta wäˈäts ja mjëën mdëjk xyyaˈittë ets xyyajpëtsëmdë diˈib mbäät yˈayoˈonmoˈoyëdë o yˈaxëktunëdë. Nanduˈun mbäät xykyuentˈattë mä tˈixtë pelikula, programë mä telebisionk, bideojueegë ets mä dyajtundë Internet, pes mbäät yajmäˈädëdë ets yajwinmayëdë extëmë Satanás. Jyobaa të mduknipëkëdë ets xyˈijxˈit xykyuentˈattët ja mˈuˈunk mˈënäˈk ets  xypyudëkëdët parë oy yˈittët mëdë Dios (Prov. 1:8; Éfes. 6:1, 4). Pääty, këdii mtsëˈëgëdë, pëjtäˈäktë anaˈamën mä mjëën mdëjk duˈun extëmë Biiblyë tniˈanaˈamë. Tukˈawanëdë ja mˈuˈunk mˈënäˈk ti mbäät tˈixtë ets ti kyaj, ets tukmëtmaytyäˈäktë parë tjaygyukëdët tiko duˈun mjënäˈändë (Mat. 5:37). Mientrës yaak pyattë, tukniˈˈixëdë parë këˈëm tˈixtët tidën oy ets tidën axëëk duˈun extëmë Dios tniˈanaˈamë (Eb. 5:14). Jamyatstë ko kajaa tijaty xytyukniˈˈixëdë ja mˈuˈunk mˈënäˈk mëdë mˈääw mˈayuk, per mas niˈigyë mët tijaty mduundëp (Deut. 6:6, 7; Rom. 2:21).

9. ¿Ti winmäˈänyë Satanás yajmëjwindëjkëp, ets tiko kyujotmayëty?

⁹ Satanás nan yajmäˈädaambyë jot korasoon ko xyyajwinmayäˈänëm ko niˈigyë yˈoyëty ndukjotkujkˈäjtëmë naxwinyëdë jäˈäyë wyijyˈäjtën ets kyaj dyuˈunëtyë Diosë wyijyˈäjtën (Kol. 2:8). Extëm nˈokpëjtakëm, tuk pëkyë winmäˈäny diˈibë Satanás yajmëjwindëjkëp, yëˈë ko diˈib mas jëjpˈam mä jukyˈäjtën, yëˈë ets nmëkjäˈäytyakëm. ¿Tiko kyutsëˈëgëty duˈun nwinmäˈäyëm? Yëˈko pënaty duˈun winmääytyëp jamë net aduˈuk ja wyinmäˈäny tpëjtaknëdë mä tpäädäˈändë meeny sentääbë oytyim yubat tyim päˈämbattët, tmastuˈuttët ja fyamilyë o tmëjagamgaˈaktëdë Dios. Duˈumbë jäˈäy mbäät myëkjäˈäytyaˈaky o mbäät kyaj (1 Tim. 6:10). Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko Jyobaa ja nDeetyˈäjtëm diˈib jantsy wijy, xypyudëjkëm parë kyaj niˈigyë nbaˈoˈktëˈëwëm ja meeny sentääbë (Ecl. 7:12; Luk. 12:15).

10, 11. 1) Parë mbäät nguwäˈänëm ja korasoon, ¿ti tsojkëp nˈijxëm? 2) ¿Ti ijty tyuundëp ja käjpn kuentˈäjtpë, ets wiˈix mbäät duˈun tyuny ja jot winmäˈäny diˈib të nduˈumoˈoyëm mëdë Biiblyë?

¹⁰ Parë mbäät nguwäˈänëm ja korasoon, tsojkëp nˈijxëm tijaty axëktunanëp ets netyë ti nduˈunëm parë nguwäˈänëm. Extëm jyënaˈanyë Proverbios 4:23, yëˈë xytyukjamyajtsëm ti ijty tyuundëp ja käjpn kuentˈäjtpë, ja tiempë mä jyukyˈajtyë rey Salomón. Jam ijty nyaybyëjtäˈägëdë potsy kyutum, ets ko tˈixtë jam ti jotmay, ta netyë yaxkaˈaktë. Tyäˈädë ijxpajtën xypyudëjkëm parë njaygyujkëm ti mbäät nduˈunëm parë Satanás kyaj dyajmäˈädët ja jot winmäˈäny.

¹¹ Tëëyëp, ja diˈib ijty kyuentˈäjttëp ja käjpn, yëˈë mëët tyuunmuktë ja diˈib kyuentˈäjttëp ja käjpndëjkˈääw (2 Sam. 18:24-26). Xim yam ijty nyaygyuwäˈänëdë ets tˈixtë pën aduky ja tëjkˈääw ko myiny ja myëtsip (Neh. 7:1-3). Ja jot winmäˈäny diˈib të nduˈumoˈoyëm mëdë Biiblyë, * mbäät duˈun tyuny extëm ja käjpn kuentˈäjtpë. ¿Wiˈix? Ko netyë xytyukˈawäˈänëm mä Satanás dyajmäˈädäˈänyë ngorasoonˈäjtëm, o ja tuk pëky njënäˈänëm, ko dyajmäˈädäˈänët tijaty nwinmäˈäyëm, njäˈäwëm, ndunäˈänëm ets tijaty ntsojkënyëˈäjtëm. Pääty, koogoo ja jot winmäˈäny xytyukˈawäˈänëm ko ayoˈonbäädäˈänëm, oy ko netyë nmëmëdoˈowëm, duˈunxyëp extëm nyaˈëxˈadujkëmë Satanás.

12, 13. ¿Ti njatunäˈänëm, per ti net mbäät nduˈunëm?

¹² Min nˈokˈijxëm tuˈugë ijxpajtën wiˈix mbäät nnaygyuentˈäjtëm parë kyaj nwinmäˈäyëm extëmë Satanás. Jyobaa të xytyukniˈˈijxëm ko kyaj yˈoyëty nimaytyakëm mä jäˈäy axëëk yˈit tsyëënëdë ets nitii diˈib kyaj wyäˈätsëty (Efes. 5:3, TNM). Per ¿ti mbäät nduˈunëm ko ja diˈib mëët nˈeskuelëˈäjtëm o nduˈunëm tyëkëdët käjpx maytyakpë axëëk? Nnijäˈäwëm ko tsojkëp njëjpkudijëm “ja jikyˈäjtënë axëëkpë” (Titʉ 2:12). Ets mbäät net ja jot winmäˈäny xytyukˈawäˈänëm ko kyaj yˈoyëty (Rom.  2:15). ¿Ti net ndunäˈänëm? ¿Nmëmëdowäˈänëm extëm xyˈanmäˈäyëm ja käjpn kuentˈäjtpë ets nyaˈˈadukäˈänëm ja tëjkˈääw? Waˈan nmëdowäˈänëm tijaty jam kyäjpx myaytyaktëp o nˈixäˈänëm tijaty jam naytyukˈijxëdëp. Per diˈib mbäät nduˈunëm, yëˈë nyajtëgäjtsëm ja maytyaˈaky o ndimtsoˈonëm.

¹³ Tsojkëp nˈijtëm jotmëk parë njëjpkuwäˈkëm ko ja nmëguˈukˈäjtëm atsip xytyuktunäˈänëm diˈib kyaj yˈoyëty o xyyajwinmayäˈänëm axëëk. Per mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa yˈijxypy ko nduˈunëmë mëjääw parë njëjpkuwäˈkëm extëmë Satanás wyinmay ets ko xymyoˈoyäˈänëmë mëjääw etsë wijyˈäjtën parë njëjpkuwäˈkëm (2 Crón. 16:9; Is. 40:29; Sant. 1:5). ¿Ti mbäät nˈaktuˈunëm parë nguwäˈänëmë korasoon?

14, 15. 1) ¿Tiko mbäät nyaˈˈawatsëmë jot korasoon, ets wiˈix mbäät nduˈunëm? 2) Extëm jyënaˈanyë Proverbios 4:20-22, ¿ti mbäät nduˈunëm parë xypyudëjkëm mëjwiin kajaa ko ngäjpxëmë Biiblyë? (Ixë nanduˈunë rekuäädrë “ Wiˈix nbawinmäˈäyëm”).

¹⁴ Parë mbäät nguwäˈänëmë korasoon, kyaj jeˈeyë tsyokyëty nyaˈëxˈadujkëm tijaty mbäät xyyajmäˈtëm, nanduˈunën mbäät nyaˈˈawatsëm ja jyënˈääw tyëjkˈääw tijaty mbäät xypyudëjkëm. Nˈokwinmäˈäyëm ja käjpn diˈib ijty yajpatp nabotsy. Ja diˈib kyuentˈäjtypy ja tëjkˈääw, yaˈˈadujkypy ijty parë kyaj tyëkët ja myëtsip. Per nanduˈun ijty dyaˈˈawäˈätsy ja tëjkˈääw parë yajmëdëkët ja jeˈxy pëky ets tijaty tëgoyˈäjtp, pes ko duˈun tkatunët, mbäädë nety ja jäˈäyëty yuuˈooktë. Nanduˈun jyaty mët ëtsäjtëm, tsojkëp nyaˈˈawatsëm tuˈuk tuˈugë xëëw ja jot korasoon parë tyëkët tijatyë Jyobaa xytyukniˈˈijxëm.

¹⁵ Mä Biiblyë jap myinyë Diosë wyinmäˈäny. Pääty koogoo ngäjpxëm, ta nasˈijxëm ets ja Diosë wyinmäˈäny xypyudëjkëm mä tijaty nduˈunëm, nwinmäˈäyëm ets tijaty njäˈäwëm. Parë mbäät xypyudëjkëm mëjwiin kajaa ko ngäjpxëmë Biiblyë, jëjpˈam ets nuˈkxtakëm. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm, jyënaˈany: “Mätsë Biiblyë ngakajpxynyëm, nˈanmaabyëtsë Jyobaa parëts xypyudëkët etsëts xytyukˈixët ja oyˈäjt tsujˈäjtën diˈib miimp mä yˈAyuk” (Sal. 119:18). Nan tsojkëp nbawinmäˈäyëm tijaty ngäjpxëm. Ko duˈun nduˈunëm, ta xyˈadëjk xytyuktëjkëmë Diosë yˈAyuk ets ta nanduˈun nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa (käjpxë Proverbios 4:20-22, TY; * Sal. 119:97).

16. ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nˈijxëmë JW Broadcasting? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

¹⁶ Ja tuk pëky diˈib mbäät nduˈunëm parë xyˈadëjk xytyuktëjkëm extëmë Dios wyinmay, yëˈë ko nˈijxëm tukëˈëyë tijaty miimp mä JW Broadcasting^®. Tuˈugë kasäädë jäˈäy jyënaˈany: “Tijaty pëtsëëmp poˈoboˈo, yëˈë yˈatsoowëmbijtypy wiˈixëts nuˈkxtäˈäktë. Xymyëjääwmooytyëbëts ets xyjyotkujkmooytyëbëts kots nnayjyawëdë mon tuk o naytyuˈuk. Xëmëts nbëjtäˈäktë ëy, extëm kots ngaakyˈix ndojxˈixtë, nyajwäˈätstëtsë njëën ndëjk o mäts jeˈeyë nˈuuktë tee”. Ko duˈun nduˈunëm, yëˈë diˈib xypyudëjkëm parë nguwäˈänëmë korasoon. Xytyukniˈˈijxëm parë nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa ets parë kyaj nwinmäˈäyëm extëmë Satanás.

17, 18. 1) Extëm jyënaˈanyë 1 Reyes 8:61, ¿ti tuun jäjtëp ko nguytyuˈunëm tijatyë Jyobaa xytyukniˈˈijxëm? 2) ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtën ja rey Ezequías? 3) Duˈun extëmë David tmëwäˈän nmëtsoˈowë Jyobaa mä Salmo 139:23, 24, ¿ti nanduˈun mbäät nˈamdoˈowëm ko nuˈkxtakëm?

¹⁷ Tëgok tëgok nˈijxëm wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nduˈunëm diˈib oy, ta kyëktëkë ja mëbëjkën (Sant. 1:2, 3). Jantsy jotkujk nnayjyäˈäwëm ko Jyobaa mbäät jyënaˈany ko yëˈë xyˈuˈunkˈäjtëm, ets niˈigyë ndunäˈänëm ti yëˈë tyukjotkëdakypy  (Prov. 27:11). Tuˈuk tuˈugë jotmay nwinguwäˈkëm ja mä mbäät nyajnigëxëˈkëm ko ja ngorasoonˈäjtëm kyaj të nyaywyaˈkxyëty (Sal. 119:113). Niˈigyë ntsojkëmë Jyobaa amumduˈukjot ets të njënäˈänëm ko nmëmëdowäˈänëm yˈanaˈamën ets ndunäˈänëmë tyuunk (käjpxë 1 Reyes 8:61). *

¹⁸ Per niˈamukë ndëgoˈoyëm mët ko nbokyjyaˈayˈäjtëm. Ko duˈun njäjtëm, oy ko njamyajtsëmë yˈijxpajtën ja rey Ezequías. Yëˈë tëgooy, per jodëmbijt ets duˈunyëm tmëduunˈadëtsyë Jyobaa “amumduˈukjot” (Is. 38:3-6; 2 Crón. 29:1, 2; 32:25, 26). Extëm të nˈijxëm, nˈokjëjpkuwäˈkëm ko Satanás dyajmäˈädäˈänëdë jot winmäˈäny. Nˈokˈamdoˈowëmë Jyobaa ets xypyudëjkëm parë nmëdäjtëm tuˈugë “korasoon diˈib mëdoop” (1 Rey. 3:9; käjpxë Salmo 139:23, 24). * Ets nëjkxëp xëmë nmëmëdoˈowëmë Jyobaa pën nguwäˈänëmë korasoon.