1. Extëm jyënaˈanyë Éfesʉ 6:10-13, ¿wiˈix tuk pëkyë Jyobaa xytyukˈijxëm ko xytsyojkëm ets ko xymyëmäˈäy xymyëdäjëm?

TUK pëky wiˈixë Jyobaa xytyukˈijxëm ko xytsyojkëm ets ko xymyëmäˈäy xymyëdäjëm, yëˈë ko xypyudëjkëm parë nmëmadakëm ja nmëtsipˈäjtëm, Satanás mëdë kyaˈoybyëty. Jyobaa xytyukˈawäˈänëm ko jantsy kutsëˈëgëty ets xymyoˈoyëmë naybyudëkë parë njëjpkuwäˈkëm (käjpxë Éfesʉ 6:10-13). Pën nˈaxäjëmë nyaybyudëkë ets pën ndukˈijxpajtëm amumduˈukjot, ta nëjkx nmëmadakëm ja Mëjkuˈu ets mbäädë net nˈijtëm seguurë extëmë apostëlë Pablo diˈib kyujäˈäyë: “Mët ko Dios xypyudëjkëm ëtsäjtëm, ¿pën xymyëtsipˈäjtëm?” (Rom. 8:31).

2. ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

² Ninuˈun njantsy Dios mëduˈunëm yëˈëyë nmëwiin nmëjotëm nnijawëyäˈänëm pënën Jyobaa ets nmëdunäˈänëm, kyaj jamë jot winmäˈäny nbëjtakëm mä Satanás mëdë kyaˈoybyëtëjk (Sal. 25:5). Per tsojkëp nnijäˈäwëm wiˈixë Satanás tijaty ttuny parë kyaj xywyinˈëˈënëm (2 Kor. 2:11). Mä tyäˈädë artikulo nnijawëyäˈänëm ti tuk pëkyë Satanás mëdë kyaˈoybyëtëjk yajtuundëp parë twinˈëëndë jäˈäy. Nan nnijawëyäˈänëm wiˈix mbäät nmadakëm mä mëët ntsiptuˈunëm.

3, 4. 1) ¿Ti yˈandijpy ko jäˈäy tyun kyäjpxtë mëdë kaˈoybyëtëjk? 2) ¿Nuˈunën të myëjwindëkë?

³ Tuk pëky wiˈixë Satanás twinˈëënyë jäˈäy, yëˈë ko dyajtuny dyajkajpxy mëdë kaˈoybyëtëjk. Pënatyë tyäˈädë tyuunkˈäjttëp jyënäˈändë ko nyijäˈäwëdëp o tyuundëp diˈibë wiink jäˈäy kyaj mbäät ttundë. Extëm nˈokpëjtakëm, nääk jyënäˈändë  ko mbäät tnaskäjpxëdë ti miimp këdakp mët yëˈëgyëjxmë xëwëj xëmaaky. Wiinkpëty nyayajnaxëdë extëmxyëp tmëtmaytyäˈäktë oˈkpë. Ets ta diˈib tyuunkˈäjttëbë brujë winmäˈäny, tjattë kajpxy ets tˈëbok tkäjxpoktë jäˈäy. *

⁴ ¿Të jyantsy myëjwindëkë mä jäˈäy tyun kyäjpxtë mëdë kaˈoybyëtëjk? Të. Pes 18 paˈis diˈib yajpatp Latinoamérica ets Caribe, yajwijtspëtsëëmy ko mä nidëgëëkpë jäˈäy, niduˈuk diˈib myëbëjkypyë brujë winmäˈäny, kaxpojkpë o majyë, ets nanduˈun nyimayëtyë jäˈäy diˈib myëbëjktëp ko mbäät myaytyäˈäktë mëdë tsuu poj. Ets jatuˈugë sensë diˈib yajtuun mä 18 paˈis diˈib África, yajwijtspëtsëëmy ko kujkwaˈkxynyaxyë jäˈäy tmëbëktë tijaty tyuundëbë brujëtëjk. Per oy mä ntsënäˈäyëm, kyaj mbäät nnaygyumanäjxëm, pesë Satanás yëˈë “diˈibë wyinˈiˈimpy nidëgekyë ja naxwinyëdë jäˈäy” (Diˈibʉ Jat. 12:9).

5. ¿Wiˈixë Jyobaa tˈixy ko jäˈäy tyun kyäjpxtë mëdë kaˈoybyëtëjk?

⁵ Jyobaa yëˈë ja “Dios diˈib myëdäjtypyë tëyˈäjtën” (Sal. 31:5). Pääty tˈaxëkˈixy mä jäˈäy tyun kyäjpxtë mëdë kaˈoybyëtëjk ets tukëˈëyë brujë winmäˈäny. Jyobaa duˈun tˈanmääy ja israelitëty: “Mä miitsëtyën nipën yëˈë yˈuˈunk tkakëˈëyakëty, ets nyitoyëty ëgë wyintsëˈkënˈattëty. Käˈäp mëbäät pën ttuunkˈaty yëˈë xëëwmaaybyë najtsjäˈäwëk, ëgë kaxpojkën. Ets ni yëˈë mëbäät tkatuunkˈattë yëˈë padooy panäjxpë tuunk, ëgë mä yëˈë jäˈäy yëˈë oˈkpë dyajmëtyaˈagyën, ëgë mä jäˈäy yëˈë poj ënaaw mëgajpxyën, ëgë mä yëˈë jäˈäy winë jeˈeyë tnasjawën. Jaˈa ko yëˈë Wintsën ëxëëk yëˈë duˈumbë tˈixy” (Deut. 18:10-12, MNM). Ninuˈun tyam nDiosmëduˈunëm, kyaj nekyyajtukˈaguanëˈäjtëm ja Ley diˈib ja israelitëty yajmooytyë, per nnijäˈäwëm ko Jyobaa duˈunyëm tˈaxëkˈixy ko jäˈäy tyun kyäjpxtë mëdë kaˈoybyëtëjk (Mal. 3:6).

6. 1) ¿Wiˈixë Satanás tˈaxëktunyë jäˈäy ko dyajtuny dyajkajpxy mëdë kaˈoybyëtëjk? 2) Extëm jyënaˈanyë Eclesiastés 9:5, ¿wiˈix yajpäättë oˈkpë?

⁶ Jyobaa xyˈanmäˈäyëm ets njëjpkudijëm mä jäˈäy tyun kyäjpxtë mëdë kaˈoybyëtëjk, pes nyijäˈäwëp ko Satanás yëˈë yajtuumpy parë tˈaxëktunyë jäˈäy. Extëm nˈokpëjtakëm, yajwaˈkxypyë anëë ko oˈkpë jukyˈäjtˈadëtsp wiinktsoo (käjpxë Eclesiastés 9:5). * Nan yëˈë yajtuumpy parë tˈatsëˈëk tˈajawë jäˈäy ets ttukmëjagamgeˈegyë Dios. Diˈibë Satanás tsyojkypy, yëˈë etsë jäˈäy ttukˈijxpatëdë kaˈoybyëtëjk, mä jyapäätyëty ttukˈijxpatëdë Jyobaa.

7. ¿Ti Jyobaa të xytyuknijäˈäwëm?

⁷ Extëm të nˈijxëm, Jyobaa të xytyuknijäˈäwëm ti mbäät nduˈunëm parë kyaj xywyinˈëˈënëmë Satanás mëdë dyemonyëtëjk. Min nˈokˈijxëm tijaty mbäät nduˈunëm parë njëjpkuwäˈkëm.

8. 1) ¿Ti tuk pëky mbäät nduˈunëm parë njëjpkuwäˈkëm ja anëë diˈib yajwäˈkxtëbë kaˈoybyëtëjk? 2) ¿Ti yajxon nyimaytyakypyë Salmo 146:4?

⁸ Nˈokkäjpxëmë Diosë yˈAyuk ets nˈokpawinmäˈäyëm. Ko duˈun nduˈunëm, ta nëjkx njëjpkuwäˈkëm ja anëë diˈib yajwäˈkxtëbë kaˈoybyëtëjk. Diosë yˈAyuk duˈun ta tuˈugë espäädë diˈib jantsy jyëjp ets yajxon dyajnidëˈkxy ko andakpë Satanás (Éfes. 6:17). Extëm nˈokpëjtakëm,  wäˈäts tnimaytyaˈaky ko oˈkpë kyaj mbäät nmëtmaytyakëm (käjpxë Salmo 146:4, TY). * Nan xyˈanmäˈäyëm ko Jyobaa yëˈëyë diˈib mbäät tnaskäjpxë tëyˈäjtën myëët ti miimp këdakp (Is. 45:21; 46:10). Pën xëmë ngäjpxëmë Biiblyë ets pën nbawinmäˈäyëm, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë njëjpkuwäˈkëm ets nˈaxëkˈijxëm tukëˈëyë kaˈoybyëtëjkë yˈanëë.

9. ¿Tijaty mbäät njëjpkudijëm mä jäˈäy tyun kyäjpxtëp mëdë kaˈoybyëtëjk?

⁹ Nˈokjëjpkudijëm tukëˈëyë diˈibë jäˈäy tyuun kyäjpxtëp mëdë kaˈoybyëtëjk. Ninuˈun nDiosmëduˈunëm kyaj ninëjkxëmë brujëtëjk ets ni ngaˈëxtäˈäyëmë winmäˈäny wiˈix nˈokmaytyakëm mëdë oˈkpë. Extëm ojts nˈijxëm mä jatuˈukpë artikulo, kyaj nduˈunëm nituˈugë kostumbrë diˈib tyuundëbë jäˈäy ko pën yˈooky mët ko tmëbëktë ko wiinktsoo nyijkxy jukyˈäjtp. Nan kyaj nnijawëyäˈänëm mët yëˈëgyëjxm xëwëj xëmaabyë ti xytyukmiˈin xytyukkëdakëm (Is. 8:19). Niwiˈixtsoo ngatuktëjk ngatukwäˈkëmë tyäˈädë tuˈun käjpxën, pes nnijäˈäwëm yajxon ko mëk kutsëˈëgë, ets ko mbäät nidëyë xytyukniwoˈowëmë Satanás mëdë kyaˈoybyëtëjk.

10, 11. 1) ¿Ti tyuundë mä primer siiglë näägë jäˈäy jam Éfeso ko tnijäˈäwëdë tëyˈäjtën? 2) Extëm jyënaˈanyë 1 Korintʉ 10:21, ¿tiko mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtën, ets wiˈix mbäät nduˈunëm?

¹⁰ Nˈokˈyajkutëgoˈoyëm tukëˈëyë diˈibë jäˈäy yajtuundëp mä tyun kyäjpxtë mëdë kaˈoybyëtëjk. Mä primer siiglë, tamë nety näägë jäˈäy jam Éfeso diˈib tuun käjpxtëp mëdë kaˈoybyëtëjk. Per ko tnijäˈäwëdë tëyˈäjtën, mëjwiin kajaa tijaty ttuundë parë tmastuttë. Biiblyë jyënaˈany ko “may yëˈë jäˈäyëty diˈibë të ttuny yëˈë brujë winmäˈäny, dyajmiindë nyeky es tninoˈktë mayjyaˈay wyinduuy” (Apos. 19:19). Extëm nˈijxëm, jyaygyujkëdë ko jëjpˈam ets tjëjpkuwäˈägëdët ja kaˈoybyëtëjk. Oyë nety jyantsy tsyooxëty ja liibrë diˈib yajtuundëp mä bryujëˈattë, nyinoˈktääytyë ets kyaj pën tnamooytyë o ttukmëdoˈktë. Diˈib niˈigyë naytyukjotmaytyuunëdë yëˈë wiˈix dyajjotkujkˈattëdë  Jyobaa, ets kyaj yëˈëjëty nuˈunën ja liibrë tsyooxëty.

¹¹ ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë tyäˈädë Dios mëduumbëty? Ko tsojkëp nyajkutëgoˈoytyaˈayëm tukëˈëyë tijatyë jäˈäy yajtuundëp mä tyun kyäjpxtë mëdë kaˈoybyë extëmë këjiits o këjan, ets diˈib yajtuundëp parë këdiibë muum yˈayoˈonbäättët o diˈib naytyukuwäˈänëdëp mä tsuu poj (käjpxë 1 Korintʉ 10:21).

12. ¿Tijaty mbäät nnayajtëˈëwëm?

¹² Nˈokkuentˈäjtëm tijaty nˈijxëm ets tijaty ndukxondakëm. Nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Ngajpxypyëtsë liibrë, rebistë o tijaty miimp mä Internet mä wiˈixë jäˈäy tyun kyäjpxtë mëdë kaˈoybyë? ¿Diˈibëtsë ëy yaˈaxy nmëdoowˈijtypy? ¿Diˈibëtsë pelikula nˈijxypy o programë diˈib näjxp mä telebisionk, ets diˈibëtsë bideojueegë ndukˈëyiˈkypy ndukkuyajtypy? ¿Myëmiimpy wanaty mä jäˈäy tyun kyäjpxtë mëdë kaˈoybyë? ¿Näjxp extëmë vampiros, zombis o oytyim tiijëty diˈib yajtsoˈombyë myëjääw mä kaˈoybyëtëjk? ¿Näjxp mä jäˈäy ttunyë majyë ets mä tˈëboky tkäjpxpokyë myëguˈuk, ets kyëxëˈëky ko kyaj wyiˈixëty?”. Per kyaj mbäät njënäˈänëm ko tukëˈëyë tijaty nˈijxëm ets tijaty ndukxondakëm diˈib xyyajmonyˈijx xyyajmonyjyäˈäwëm tmëminy mä jäˈäy tyun kyäjpxtë mëdë kaˈoybyë. Extëm yä të nˈijxëm, jëjpˈam parë yajxon nwinˈijxëm tijaty ndukxondakëm, pesë tyäˈädë yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj nˈijxëm tijatyë Jyobaa yˈaxëkˈijxypy. Ndunäˈänëmë mëjääw parë wäˈätsë jot winmäˈäny nmëdäjtëm Dios windum (Apos. 24:16). *

13. ¿Ti kyaj ndunäˈänëm?

¹³ Kyaj yˈoyëty nbagäjpxëm wiˈixë kaˈoybyëtëjk  yajnimaytyäˈäktë. Yëˈë mbäät nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën (1 Peed. 2:21). Ko jyukyˈajty tsäjpotm, yˈijx nyijäˈäwë tijatyë Satanás mëdë kyaˈoybyëtëjk tyuundë, per ko net jyukyˈajty yä Naxwiiny kyaj yëˈë ojts tkajpxy tmaytyaˈaky. Yëˈë nyimaytyakë Tyeety ets kyaj yëˈë dyajmëjpëtsëëmyë Satanás. Ets duˈun extëmë Jesus, ëtsäjtëm nan kyaj yëˈë ngäjpxëdijt nmaytyäägëdijtëmë kaˈoybyëtëjk. Niˈigyë nyajnigëxëˈkëm mëdë ääw ayuk ko yajxijtˈyuˈkxp ja jot korasoon “mët ja oybyë ayuk”, ja njënäˈänëm, ja tëyˈäjtën (Sal. 45:1).

14, 15. 1) ¿Tiko kyaj mbäät ntsëˈk njäˈäwëmë kaˈoybyëtëjk? 2) ¿Tijaty xytyukˈijxëm ko Jyobaa kyuwaampy tyamë kyäjpn?

¹⁴ Kyaj tiko ntsëˈk njäˈäwëmë kaˈoybyëtëjk. Mä tyäˈädë jukyˈäjtën, mbäät niˈamukë axëëk njäjt ngëbajtëm, oyë nety duˈun ngaˈˈawijx ngajëjpˈijxëm, mbäät nˈayoˈonbatëm muum, nbäˈämbajtëm o axtë nˈoˈkëm. Per kyaj tiko ak yëˈë nduknitijtäˈäyëmë kaˈoybyëtëjk, pesë Biiblyë jyënaˈany ko mbäät niˈamukë xytyukjäjtëm “diˈib kyaj nˈawijx njëjpˈijxëm” (Ecl. 9:11). Jyobaa nan të dyajnigëxëˈëky ko mas niˈigyë kyumëjääwëty ets kyaj dyuˈunëtyë kaˈoybyëtëjk. Extëm nˈokpëjtakëm, kyaj tnasˈijxë etsë Satanás dyaˈoogëdë Job (Job 2:6). Ets ja tiempë mä Moisés jyukyˈajty, yajnigëxëˈk ko mas niˈigyë mëkˈäjtën tmëdaty ets kyaj dyuˈunëty ja xëwëj xëmaabyëty diˈib Egipto (Éx. 8:18; 9:11). Ok, ta Jyobaa tmooyë mëkˈäjtënë Jesus parë tkujëduunäjxyë Satanás mëdë kyaˈoybyëtëjk yä Naxwiiny. Ets tim tsojk ttsumäˈäny parë kyaj pën tnekyˈaxëktunët (Diˈibʉ Jat. 12:9; 20:2, 3).

¹⁵ Taaˈäjtp kanäk pëky diˈib xytyukˈijxëm ko Jyobaa kyuwaampy tyamë nyax kyäjpn. Extëm ko abëtsemy nyaxwinyëdë nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm ets ndukniˈˈijxëmë jäˈäy ja tëyˈäjtën (Mat. 28:19, 20). Ko nduˈun nduˈunëm, ta nipaˈandutëm ja axëkˈäjtën diˈibë Satanás tyuumpy. Pes koxyëp tˈokmëdatyë madakën, yˈawäˈktujkypyxyëbë tyäˈädë tuunk. Per kyaj mbäät duˈun ttuny, pääty kyaj tiko ntsëˈk njäˈäwëmë kaˈoybyëtëjk. Nnijäˈäwëm ko “Jyobaa wyiin tyukˈijxëtyaapy tukëˈëyë naxwinyëdë parë ttukpudëkëyaˈanyë myëjääw pënaty amuumë kyorasoon ijtp mët yëˈë” (2 Crón. 16:9). Pën xëmë nmëmëdoˈowëmë Dios, ta nbäädäˈänëm ja jukyˈäjtënë winë xëëbë ets ja kaˈoybyëtëjk kyaj mbäät ti nëjkx tnekytyundë.

16, 17. Nimaytyäˈäk wiˈix jyajtyë Erica diˈib xytyukˈijxëm ko tsojkëbë jotmëkˈäjtën parë njëjpkuwäˈkëmë kaˈoybyëtëjk.

¹⁶ Tsojkëbë jotmëkˈäjtën parë njëjpkuwäˈkëmë kaˈoybyëtëjk, ets mas niˈigyë ko jiiky mëguˈuk o mëtnaymyaayëbë xytyuktunäˈändë mëktaˈaky tuˈugë kostumbrë mët ko wyinmaytyë ko mbäät wiˈix jyat kyëbattë ko duˈun ngatuˈunëm. Perë Jyobaa kyunuˈkxypy pënaty ijttëp jotmëk. Min nˈokˈijxëm wiˈix jyajty tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm, diˈib xyëwˈäjtypy Erica, yëˈë jap tsyëënë Ghana. Ja netyë jyëmëjt 21 ko tˈëxpëjktsondakyë Biiblyë. Ets kom brujë ja tyeety, ta niˈamukë jäˈäy ttsojktë etsë Erica tpanëjkxët ja kostumbrë, tjëˈxët ja tsuˈutsy diˈibë nety të yajtukwintsëˈëgë ja oˈkpë anmë. Erica kyaj tjëˈxany, ta ja jyiiky myëguˈuk jyënandë ko yëˈë myëdëgoopy ja diosëty diˈibë tyeety yˈawdäjtypy, ets wyinmääytyë ko mbäät yajˈyubat yajpäˈämbatëdë o yajmäˈtxëdë jyot wyinmäˈäny.

¹⁷ Erica, ta yajtukˈaguanëˈäjty parë tpanëjkxëdë tyäˈädë kostumbrë, per kom niwiˈixtsoo kyanayyäjkë, ta ojts tsyoˈonë mä tyëjk. Per niganäägë nmëguˈukˈäjtëm ojts yˈagëˈë yˈaxäjëdë mä jyëën tyëjk. Duˈunë Jyobaa kyunuˈkxë ko myooyë jyiiky myëguˈuk diˈib jyäˈäwë extëmë fyamilyë (Mar. 10:29, 30). Erica mëk tyënääy, oy ja jyiiky myëguˈuk kyatsojkëdë ets axtë ojts nyoˈktäˈäyxyëty tijatyë nety myëdäjtypy, nëbajt ets tyam tyuny prekursoora regulaar, kyaj ttsëˈëk tjawë kaˈoybyëtëjk. Ets ko tmaytyaˈagyë fyamilyë, duˈun jyënaˈany: “Bom bomëts niˈamdow nibëjktsowëdë parë nanduˈun tjawëdët ja jotkujkˈäjtën diˈib yajjäˈäwëp ko nˈixyˈäjtëmë Jyobaa ets yˈittët awäˈätstum mä ja kaˈoybyëtëjk”.

18. ¿Wixaty ndukˈoyˈatäˈänëm pën ndukˈijxpajtëmë Jyobaa?

¹⁸ Kyaj niˈamukë duˈun yaˈijxmatsäˈänyë nmëbëjkënyëˈäjtëm. Per niˈamukë tsyokyëty njëjpkuwäˈkëmë kaˈoybyëtëjk ets ndukˈijxpajtëmë Jyobaa. Mëjwiin kajaa ndukˈoyˈatäˈänëm pën nduˈunëm duˈun. Extëm nˈokpëjtakëm, kyaj nëjkx xywyinˈëˈënëmë Satanás, ninäˈä nëjkx ngamastutëmë Diosë tyuunk mët ko ntsëˈkëmë kaˈoybyëtëjk, per diˈib mas jëjpˈam, yëˈë ko nëjkxëp nyajkëktëjkëmë naymyayë mëdë Jyobaa. Santiago duˈun tkujäˈäyë: “Naygyëyakëdë tiˈigyë mä Dios. Katë xykyupëktë ja mëjkuˈugopk, net miits mgugaˈagëdët. Mëwingondë Dios, es yëˈë nandëˈën mmëwingonëdëp miitsëty” (Sant. 4:7, 8).