1, 2. ¿Wiˈix xypyudëjkëm Romanʉs 5:12?

ROMANɄS 5:12 jyënaˈany: “Dëˈën extëm tuˈuk jeˈeyë ja jäˈäy kyaj tmëmëdooy ja Dios es mëdë tyäˈädë pojpëkyëjxm tsyondaky ja oˈkën, pääty nidëgekyë ja jäˈäyëty yˈooktë, mët ko nidëgekyë pyojpëtuundë”. Yajxon nnijäˈäwëm wiˈixë tyäˈädë tekstë jyënaˈany mët ko xëmë ndukwingugäjpxëmë jäˈäy ko ndukniˈˈijxëm wiˈixë Biiblyë jyënaˈany.

² Romanʉs 5:12 kanäkˈok myinyë mä liibrë ¿Ti tëyˈäjtën jantsy tukniˈijxëbë Biiblyë? Seguurë ko të ngäjpxëmë tyäˈädë tekstë ko të nˈëxpëjkëmë kapitulo 3, 5 etsë 6 mëdë nˈuˈunkˈäjt nˈënäˈkˈäjtëm o mëdë jäˈäy. Nyajtuˈunëmë tyäˈädë tekstë parë nimaytyakëm tiko tyäˈädë Naxwinyëdë kyaj tyam dyuˈunëty extëmë tuˈugë lugäärë tsujpë, tiko nyajtëgoyˈäjtëm ets nyajjuuybyëtsëˈëmëm ets tiko nˈoˈkëm. Perë tyäˈädë tekstë, nan mbäät xypyudëjkëm parë nyajtsobatëm ko oy nˈijtëm mëdë Jyobaa. Nan mbäät xypyudëjkëm parë nbëjtakëmë winmäˈäny ets nmëmëdoˈowëm, ets  duˈunyëm nˈawijx njëjpˈijxëm tijaty të xytyukwandakëm.

3. ¿Ti mbäät niˈamukë njamyajtsëm?

³ Tsojkëp njamyajtsëm ko niˈamukë pokyjyaˈay nyajpatëm ets ko tëgoˈoyëm tuˈuk tuˈugë xëëw. Jyobaa nyijäˈäwëp ko duˈun nyajpatëm, per xypyaˈˈayoˈowëm ets xypyokymyaˈkxäˈänëm (Salmo 103:13, 14). Jesus ojts jyënaˈany ko tsojkëp nˈamdoˈowëmë Dios ets xypyokymyaˈkxëm (Lukʉs 11:2-4). Pääty pën të Jyobaa tmeˈkxy ja poky kaytyey diˈib të nduˈunëm kyajxyëp nekyjamyajtsëm. ¿Tiko mbäädë Jyobaa xypyokymyaˈkxëm? Min nˈokˈijxëm.

4, 5. 1) ¿Ti xypyudëjkëm parë njaygyujkëm tiko mbäädë Jyobaa xypyokymyaˈkxëm? 2) ¿Ti yˈandijpy ja Diosë “myëj mayˈäjtën”?

⁴ Mä Romanʉs kapitulo 6, xytyukjaygyujkëm tiko mbäädë Jyobaa xypyokymyaˈkxëm. Extëm mä Romanʉs 3:24, 25 japë apostëlë Pablo tnimaytyaky ko niˈamukë të nbokytyuˈunëm ets ta net jyënaˈany: “Perë Dios, mä yëˈë myëj mayˈäjtën [...], nyayäjk ja Jesukristë extëmë wintsëˈkën es oy nwëˈëmëm mët ja Dios”. Ko Pablo tmaytyaˈaky ja Diosë “myëj mayˈäjtën” o myëj paˈˈayoˈowën, yëˈë yˈandijan diˈib ojts xytyukmëduˈunëm namayˈäjtën, diˈibë nety kyaj xyjanitëjkëm ets diˈib kyaj të niduˈunëm.

⁵ Ko mä Biiblyë yajnimaytyaˈaky ja Diosë “myëj mayˈäjtën” o pyaˈˈayoˈowën, tuˈugë ëxpëkyjyaˈay jyënany ko yëˈë yˈandijpy diˈibë Dios mëdë Kristë të ttukmëdundë naxwinyëdë jäˈäy parë të dyaˈˈawäˈätspëtsëmdë mä poky ets mä oˈkën. Mä ayuk grieegë, yëˈë yˈandijaampy ko Dios të dyaˈixyëty ja pyaˈˈayoˈowën diˈib kyaj xyjanitëjkëm. Min nˈokˈijxëm ti Dios të xytyukmëduˈunëm, wiˈix tyam ndukˈoyˈäjtëm ja pyaˈˈayoˈowën diˈib kyaj xyjanitëjkëm ets wiˈix ndukˈoyˈatäˈänëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky.

6. ¿Pënaty mbäät ttukˈoyˈaty ja Diosë pyaˈˈayoˈowën diˈib kyaj xyjanitëjkëm, ets wiˈix wyimbëtsëmäˈäny?

⁶ Ko ja Adán pyokytyuuny, ta niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy nyinäjxë ja poky ets ja oˈkën. Päätykyëjxmë Biiblyë jyënaˈany: “Tuˈuk jeˈeyë ja jäˈäy [Adán] kyaj tmëmëdooy ja Dios es mëdë tyäˈädë pojpëkyëjxm tsyondaky ja oˈkën”. Perë Jyobaa yaˈijxë ja myëj paˈˈayoˈowën ets ojts dyaˈˈawäˈätspëtsëmyë naxwinyëdë jäˈäy, “mët yëˈëyë tuˈugë jäˈäy, Jesukristë” (Romanʉs 5:12, 15, 17). Duˈuntsoo mbäät niˈamukë ndukˈoyˈäjtëm ja Diosë pyaˈˈayoˈowën diˈib kyaj xyjanitëjkëm, “jaˈagyëjxm ko jatuˈugë yetyëjk ja Dios tkajxykyupejky”, ets nyajmoˈoyäˈänëm “ja jikyˈäjtën winë xëë winë tiempë” (Romanʉs 5:19, 21).

7. ¿Tiko yëˈëjëty tuˈugë mëj mayˈaty ko Jyobaa ojts xyjyuuybyëtsëˈëmëm?

⁷ Ko Jyobaa ojts xyjyuuybyëtsëˈëmëm, yëˈë tuˈugë mayˈaty diˈib kyaj xyjanitëjkëm ets nan yëˈë xytyukˈijxëm ko xytsyojkëm. Nˈokwinmäˈäyëmë tyäˈädë: Jyobaa mëjwiin kajaa ojts yˈoyjyaˈaytyaˈaky ko dyajky ja yˈUˈunk parë ojts xyaˈˈawäˈätspëtsëˈëmëm mä poky ets mä oˈkën. Mbäätxyëp kyaj dyajkyë yˈUˈunk extëm wintsëˈkën. Ets ëtsäjtëm nan kyaj nety xynyitëjkëm diˈibë Jyobaa etsë Jesus ojts xytyukmëduˈunëm parë nyajpokymyaˈkxëm ets njukyˈäjtëm  winë xëëw. Pääty extëm njukyˈäjtëm, ja mbäät ndukˈijxëmë Dios ko mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm diˈib të xytyukmëduˈunëm.

8. ¿Diˈibë winmäˈäny tsojkëp njëjpkudijëm?

⁸ Nnijäˈäwëm ko Jyobaa myaˈkxaampy ja poky kaytyey axtë diˈib mëjwiin kajaa. Per ta tuˈugë winmäˈäny diˈib tsojkëp njëjpkudijëm: Ninäˈä yˈoyëty ngawinmäˈäyëm ko mbäädë Jyobaa nmëduundëgoˈoyëm ets ko yëˈë xypyokymyaˈkxäˈänëm mët ko jyantsy yˈoyjyaˈayëty. Duˈun nääk ja Dios mëduumbë wyinmääytyë diˈib jukyˈäjttë mä primer siiglë, ets tamnëmë nety ja apostëlëtëjk yˈakjukyˈattë (käjpxë Juudʉs 4). Nan tsojkëp tyam nnaygyuentˈäjtëm ets kyaj nasˈijxëm parë wiinkpë xytyukninäjxëmë duˈumbë winmäˈäny wanaty wanaty.

9, 10. ¿Tiko Pablo jyënany ko duˈunë nety yajpäättë “extëmë oˈkpëty mä ja [poky]”?

⁹ Pablo ojts tˈanëëmë ja Dios mëduumbëty ko kyaj yˈoyëty wyinmaytyët ko Dios pokymyaˈkxanëdëp oy ti ttimtuundëgoytyët. Yˈanmääytyë etsë duˈumbë winmäˈäny tjëjpkudijët mët ko duˈunë nety yajpatnëdë “extëmë oˈkpë mä ja [poky]” (käjpxë Romanʉs 6:1, 2). ¿Ti myaytyäˈägan ko duˈun jyënany?

¹⁰ Ko Jesukristë yˈoˈky, ta Dios ojts tmeˈkxy ja Pablo pyoky kyaytyey ets ja Dios mëduumbëty diˈib jukyˈäjttë mä primer siiglë. Ta Jyobaa ojts yˈuˈunkniwäˈänëdë mët yëˈëgyëjxmë myëjääw. Ets pën xëmë nety tmëmëdowdë, ta jyukyˈattët tsäjpotm ets yˈanaˈamdët mëdë Jesus. Per ¿tiko Pablo jyënany ko duˈunë nety yajpäättë “extëmë oˈkpëty mä ja [poky]”? Jaˈko mëjwiin kajaa nety të dyajtëgatstë jyukyˈäjtën. Pablo yëˈë yajtuunë Jesusë yˈijxpajtën parë tnimaytyaky, jyënany: “Jesukristë të jyikypyeky, ninäˈä kyanakyˈoogäˈäny, kyaj ja oˈkën ja mëkˈäjtën tˈokmëdäjnë [ets] myëmadäˈägëdët”. Nanduˈunë nety ja Dios mëduumbëty yajpäättë “extëmë oˈkpëty mä ja [poky]”, per të nety jyukypyëktë “tiˈigyë mët ja Jesukristë” ets tmëdundët ja Dios (Romanʉs 6:9, 11). Mëjwiin kajaa nety të dyajtëgatstë jyukyˈäjtën mët ko kyaj tnekynyasˈijxëdë ets ja poky kaytyey tyuktunëdët tijaty tsyejpy. Niˈigyë nety ttundë ja mëjääw parë Dios tyukjotkëdäˈägëdët.

11. ¿Wiˈixë Dios mëduumbëty yˈittë “extëmë oˈkpë mä ja [poky]”?

¹¹ ¿Ets ëtsäjtëm? ¿Tiko njënäˈänëm ko “nˈijtëm extëmë oˈkpë mä ja [poky]”? Waˈan tëëyëp ojts tijaty nduˈunëm diˈib axëëk mët ko kyaj nety nnijäˈäwëm wiˈixë Jyobaa wyinmay. Yëˈë ijty xytyuumbëˈäjtëm “ja poky kaytyey” (Romanos 6:19, 20, TNM). Per ko ojts nnijäˈäwëm mä Biiblyë wiˈixë Dios ttseky ets njukyˈäjtëm, ta ja winmäˈäny ojts nbëjtakëm ko nyajtëgatsäˈänëm ja jukyˈäjtën, ojts nnaywyandakëm mä Dios ets ta ojts nnëbajtëm. Nmëmëdowäˈänëmë netyë Jyobaa amumduˈukjot ets jukyˈatäˈänëm extëm yëˈë ttukjotkëdaˈaky. Ta ojts nˈawäˈätspëtsëˈëmëm “mä ja poky kaytyey” ets yëˈë net xytyuumbëˈäjtëm “ja tëyˈäjtën” (Romanos 6:17, 18, TNM).

12. ¿Ti tsojkëp nwinˈijxëm niduˈuk niduˈuk?

¹² Pablo jyënany: “Katë miits mnayyakëdë es ja pojpë mˈawindumbëkëdët es mdukmënëjxëdët ja jikyˈäjtënë axëëkpë” (Romanʉs 6:12). Pääty tsojkëp niduˈuk niduˈuk nwinmäˈäyëm pën naytyukmënëjkxäˈänëm ja axëëkpë tsojkën ets ja axëëkpë jot winmäˈäny, o njëjpkudijëyäˈänëm. Nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Nasˈijxëbëts ets ja axëëkpë tsojkën myëjwiin kyajaajët axtëtsë net xytyuktuunët ja axëkˈäjtën? ¿O pojënëts njëjpkudijë?”. Pën njantsy myëjjäˈäwëm ja Diosë pyaˈˈayoˈowën diˈib kyaj xyjanitëjkëm, ta nduˈunëmë mëjääw parë yëˈë nyajjotkujkˈäjtëm.

13. ¿Tiko nˈijtëm seguurë ko mbäät nduˈunëm diˈib oy?

¹³ Ja Dios mëduumbëty diˈib jukyˈäjttë mä primer siiglë xytyukˈijxëm ko ëtsäjtëm nan mbäät nduˈunëm diˈib oy. Mä ja Corinto käjpn tamˈäjtpë netyë jäˈäy diˈib maˈtstëp, diˈib ijt tsënääytyëp ak yetyëjk, diˈib naywyinˈëˈënëdëp mëdë wiinkpë, diˈibë wiink dios yˈawdäjttëp ets diˈib amuˈukyjyaˈayëty, per ko tˈixyˈäjttë Jyobaa ets ttsojktë, ta dyajtëgäjtstë ja jyukyˈäjtën ets ttsoytyuˈunjäˈäwëdë tijatyë nety të ttundë (Romanʉs 6:21; 1 Korintʉ 6:9-11). Ja Dios mëduumbëty diˈib Roma nan ojts dyajtëgatstë ja jyukyˈäjtën. Pablo yˈanmääyëdë: “Katë xyajtundë yëˈë mniniˈx mgëbäjkëty extëmë tyuumbajn [...] ja pojpë. Nik oy naygyëyakëdë amumduˈukjot mä Dios extëmë diˈibaty të jyikypyëktë, es yajtundë mniniˈx mgëbäjkëty extëmë ja Diosë tyuumbajn, es dëˈën mduktunëdët diˈibë yëˈë tsyejpy” (Romanʉs 6:13). Pablo ijt seguurë ko ja myëguˈuktëjk, mbäät ttundë diˈibë oy ets xëmë ttukˈoyˈatët ja Diosë pyaˈˈayoˈowën diˈib kyaj xyjanitëjkëm.

14, 15. ¿Wiˈix nyajnigëxëˈkëm ko të winmäˈäny nbëjtakëm ko nmëmëdowäˈänëmë Jyobaa mä tukëˈëyë diˈib xytyukˈanaˈamëm?

¹⁴ Nanduˈun tyam jyaty. Ta näägë nmëguˈukˈäjtëm diˈib nanduˈunë nety jyukyˈattë extëm ja Corinto jäˈäyëty, per ko tˈixyˈäjttë Jyobaa, ta dyajtëgäjtstë jyukyˈäjtën. Duˈunxyëp extëm të yajpuj të yajjaˈatstë. Niˈamukë të nyajtëgäjtsëmë jukyˈäjtën parë mbäädë Jyobaa xytyukjotkëdakëm. Per nˈokˈyajnigëxëˈkëm xëmë ko nmëjjäˈäwëm ja Diosë pyaˈˈayoˈowën diˈib kyaj xyjanitëjkëm. ¿Wiˈix? Ko njëjpkudijëm ja axëëkpë tsojkën diˈib xyajtuundëgoyäˈänëm ets nˈokˈyajtuˈunëmë jukyˈäjtën parë nduˈunëm ti Jyobaa tsyejpy.

¹⁵ Tsojkëp njëjpkudijëmë poky kaytyey extëm diˈib tyuundë ja Corinto jäˈäy. Kyaj mbäät nbokytyuunˈadëtsëm mëjwiin kajaa etsë net nˈawijxëm parë Dios dyaˈixëdët ja pyaˈˈayoˈowën diˈib kyaj xyjanitëjkëm ets xypyokymyaˈkxëm. Per ¿wiˈix nˈijxëmë poky kaytyey diˈibë jäˈäy yajnäjxtëp ko kyaj myëjwiin kyajaajëty? ¿Të winmäˈäny nbëjtakëm ko ndunäˈänëmë mëjääw parë nmëmëdowäˈänëmë Jyobaa mä tukëˈëyë diˈib xytyukˈanaˈamëm? (Romanʉs 6:14, 17).

16. ¿Wiˈixë Pablo yˈijxpajtën xytyukˈijxëm ko nan tsojkëp njëjpkudijëmë poky kaytyey diˈib yajmaytyakp mä 1 Korintʉ 6:9-11?

¹⁶ Extëm nˈokpëjtakëm ja apostëlë Pablo, yëˈë kyaj nety ttuunkˈaty ja poky kaytyey diˈib yajmaytyakp mä 1 Korintʉ 6:9-11. Per ojts tˈëxkapy ko duˈunyëm pokyjyaˈay yajpääty. Pes duˈun tkujäˈäyë: “Pekyjyaˈayëts ëj, dëˈënëts ëj nˈity pekyoty extëm tuˈugë jäˈäy diˈibë niteeky yˈity. Kyajts nnijawë pën tits xyjäjtp; kyajts nduny diˈibëts ntsejpy, niˈigyëts nduny diˈibëts kyaj njatunäˈäny” (Romanʉs 7:14, 15). Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko tamˈäjtpë netyë wiinkpë poky kaytyey diˈibë Pablo mëët tsyiptuuny (käjpxë Romanʉs 7:21-23). Ëtsäjtëm, nan tsojkëp duˈun ntsiptuˈunëm parë nmëmëdoˈowëmë Jyobaa.

17. ¿Tiko njukyˈatäˈänëm tëyˈäjtën myëët?

¹⁷ Extëm nˈokpëjtakëm, nnijäˈäwëm ko Dios  mëduumbë, tsojkëp jyukyˈattët tëyˈäjtën myëët ets kyaj wyinˈëën wyinxäjtët (käjpxë Proverbios 14:5 * etsë Éfesʉ 4:25). Kyaj duˈun njäˈäyˈatäˈänëm extëmë Satanás diˈib “yajtsondak ja andakën”. Nˈokjamyajtsëm nanduˈun ja Ananías mët ja kyudëjk diˈib oˈktë ko wyinˈëˈëndë. Pääty ëtsäjtëm tëyˈäjtën nmaytyakëm (Fwank 8:44; Apostʉlʉty 5:1-11). Per ko njukyˈäjtëm tëyˈäjtën myëët, kyaj yëˈëyë tˈandijy ko kyaj nˈandakëm. Pën njantsy myëjjäˈäwëm ko Dios të dyaˈixyëty ja pyaˈˈayoˈowën diˈib kyaj xyjanitëjkëm, ta nyajnigëxëˈkëm mä tukëˈëyë tijaty nduˈunëm. Min nˈokˈijxëm kanäk pëky.

18, 19. ¿Ti yˈandijpy njukyˈäjtëm tëyˈäjtën myëët?

¹⁸ Ko tëyˈäjtën myëët njukyˈäjtëm, kyaj yëˈëyë tˈandijy ko kyaj nˈandakëm. Pesë Jyobaa duˈun tˈanmääy ja israelitëty: “Këdii maatstëty. Këdii mneywyinˈëënëdëty jaxim jayam”. ¿Tiko kyaj nety mbäät duˈun yˈadëˈëtstë? Yëˈko Jyobaa yˈanmääyëdë: “Wäˈäts mëbäät myäjpäätë, jaˈa ko ëjts Wintsën mëdiˈibë mijts mDiosˈäjtëbën, wäˈätsëts yëˈë” (Levítico 19:2, 11, MNM). Waˈan kyaj nˈandakëm, per pën ja nmëguˈukˈäjtëm ndukmëbëjkëm diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty, kyaj nety njukyˈäjtëm tëyˈäjtën myëët.

 ¹⁹ Nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën. Tuˈugë yetyëjk tˈanëëmë ja myëguˈuktëjk ko tsojk pyëtsëmäˈäny mä tyuny mët ko tmëdatyë sitë mä doktoor. Per nëgoobë ko yëˈë ttukkajpxy. Pesë tyäˈädë yetyëjk pääty pyëtsëmäˈäny tsojk mët ko tsyoonäˈäny bakasyonkˈäjtpë. Ets jeˈeyë ko nëjkx tuk ratë nyaxäˈäny mä tsooytyoˈkpë o nëjkx tkujuyaˈany ja kyonsultë. ¿Mjënäˈänëp mijts ko tëyˈäjtën myëët jyukyˈaty? ¿O mjënäˈänëp ko të twinˈëëny ja myëguˈuktëjk? Tyäˈädë yetyëjk të ttukmëbëky ja myëguˈuktëjk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. Ets näˈäty, duˈunë jäˈäy wyinˈëëny parë ti yajmoˈoyët o parë kyaj tkumëdowët wiˈix të yˈadëtsy. Per ëtsäjtëm yëˈë nmëmëdoˈowëmë Jyobaa, diˈib xyˈanmäˈäyëm: “Kyaj mwinˈëëndët”. Yëˈë ndunäˈänëm diˈibë Dios nyigajpxypy ko oy ets wäˈäts (Romanʉs 6:19).

20, 21. ¿Tijaty njëjpkudijëyäˈänëm pën nmëjjäˈäwëm ja Diosë pyaˈˈayoˈowën diˈib kyaj xyjanitëjkëm?

²⁰ Ëtsäjtëm njëjpkudijëmë poky kaytyeyë mëjwiin kajaabë extëm kyaj nmëdëgoˈoyëm ja njamyëëtˈäjtëm o kyaj nayajmuktëgoˈoyëm. Per kyaj yëˈëyëty, nanduˈunën njëjpkudijëm oytyim tiijëty diˈibë Jyobaa kyaj ttukjotkëdäˈägët. Extëm nˈokpëjtakëm, kyaj jeˈeyë nnaygyuentˈäjtëm parë kyaj ndëgoˈoyëm mä axëëkpë ijt tsënaaky, nanduˈunën njëjpkudijëmë ixy jyawë diˈib myëmiimbyë duˈumbë axëkˈäjtën. Ets nan kyaj jeˈeyë nnaygyuentˈäjtëm parë kyaj nayajmuktëgoˈoyëm, nanduˈunën nnaygyuentˈäjtëm parë kyaj nˈukniˈigyëm. Mbäät xytsyiptakxëm njëjpkudijëm duˈumbë poky kaytyey, per mbäät nmëmadakëm.

²¹ Nˈokpëjtakëmë winmäˈäny ets nduˈunëm extëmë Pablo jyënany: “Katë miits mnayyakëdë es ja pojpë mˈawindumbëkëdët es mdukmënëjxëdët ja jikyˈäjtënë axëëkpë” (Romanʉs 6:12; 7:18-20). Mbäät tsyiptaˈaky njëjpkudijëm tukëˈëyë poky kaytyey, per ko nduˈunëmë mëjääw ets njëjpkudijëm, ta nyajnigëxëˈkëm ko nmëjjäˈäwëm ko Dios mëdë Jesus të xytyukˈijxëm ja pyaˈˈayoˈowën diˈib kyaj xyjanitëjkëm.

22. ¿Ti kumäˈäyën nˈaxäjëyäˈänëm pën nmëjjäˈäwëm ja Diosë pyaˈˈayoˈowën diˈibë kyaj xyjanitëjkëm?

²² Jyobaa të xypyokymyaˈkxëm ets duˈunyëm xymyaˈkxäˈänëm. Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko dyaˈijxë ja pyaˈˈayoˈowën diˈibë kyaj xyjanitëjkëm. Pääty nˈoktuˈunëmë mëjääw parë njëjpkudijëm tukëˈëyë diˈibë Dios nyigajpxypy ko kyaj yˈoyëty, oyë jäˈäy wyinmaytyët ko kyaj yˈaxëëgëty. ¿Ti kumäˈäyën nˈaxäjëyäˈänëm? Pablo jyënany: “Të miits myajpekymyaˈxtë es të myajpëjtäˈäktë Dios mëduumbëty. Es mët ko të mnayyakëdë amumduˈukjot es mjikyˈattët extëm ja Dios ttseky, yëˈë mmoˈoyëdëp ja jikyˈäjtënë winë xëë winë tiempë” (Romanʉs 6:22).