Këˈëm mbäädë kasäädë jäˈäy tpayoˈoytyë wiˈix tyunyë DIU (diˈib nanduˈun yajtijp “T”) ets wiˈix jyënaˈanyë Biiblyë, etsë net twinˈixtët ti tyunandëp parë kyaj ti tpokyjyawëdët Dios windum.

Ko nety jeˈeyë nimajtskë naxwinyëdë jäˈäy, Adán mëdë Eva, ta Jyobaa yˈanmääyë: “Mëëtˈattë ënet mˈuˈunk mˈënäˈkëty yajwinduktë yëˈë naxwinyëdë” (Gén. 1:28, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés). Ets ko ja mëj Ayoˈonduu nyajxy, ta nanduˈunë Jyobaa tˈanmääyë Noé mëdë fyamilyë (Gén. 9:1). Perë Biiblyë kyaj jyënaˈany etsë Dios mëduumbëty tmëmëdowdëdë tyäˈädë anaˈamën. Pääty, këˈëm mbäädë kasäädë jäˈäy twinmaytyë ti yajtunandëp parë tˈixtët ninäägë yˈuˈunk yˈënäˈk tpäädäˈändë o näˈä tpäädäˈändë. ¿Tijaty mbäät tnijawëdë?

Ko Dios mëduumbë twinˈixtë ti yajtunandëp, oy ko tpayoˈoytyët wiˈixë Biiblyë jyënaˈany. Pën kyaj tmëdatäˈändë uˈunk, kyaj dyaˈooktë diˈib naxkëdakp tyääk jodoty. Pes ko jäˈäy yaˈuˈunkˈooky, yajkubojkypyë Biiblyë, mët ko Dios mëj dyajnaxyë jukyˈäjtën. Kyaj dyaˈooktë uˈunk diˈib të nyaxkëdaˈaky tyääk jodoty, mët ko diˈib maxuˈunkˈatäämp yëˈë tuˈugë jäˈäy (Éx. 20:13; 21:22, 23; Sal. 139:16; Jer. 1:5). Per ¿wiˈixëdaa ko dyajtundëdë DIU?

Tyäˈädë yajnimaytyaky mä La Atalaya 15 äämbë septiembrë 1979, pajina 31 ets 32. Mä tadë tiempë, mayë DIU ak plastikë ijty myiny diˈib yajpëjtakp mä toxytyëjkë yˈuˈunktëjk parë kyaj wyëˈëmët uˈunkmëët. Mä tyäˈädë artikulo jyënany ko kyaj nety yajxon yajnijawë wiˈix tyuny. Mayë espesialistë  jyënandë ko tyäˈädë DIU yajtuˈuˈadujkypyë espermatozoide parë kyaj jyäˈtët mä óvulo ets nyaxkëdäˈägët ja uˈunk. Ets ko kyajäˈty, ta kyaj nyaxkëdaˈaky.

Per ojts yaˈëxpëjkpëtsëmy ko mbäät näˈätyë óvulo nyaybyaatyëty mëdë espermatozoide ets nyaxkëdäˈägët ja uˈunk mä trompa de Falopio o jyäˈtët mä uˈunktëjk. Ko duˈun jyatët, mbäädë DIU tjëjpkuwäˈägë parë kyaj nyaxkëdäˈägët mä ja uˈunktëjk ets jap yaagët, extëm ko tuˈugë uˈunk nyaxkëdaˈaky. Ets ko jyënakët, duˈunë nety nyaxy extëm ko jäˈäy yaˈuˈunkˈooky. Ja rebistë ta yˈakjënäˈäny: “Yëˈë Dios mëduumbë tsojkëp tˈixët pën oy o kyaj ko dyajtunëdë DIU, ets tsojkëp tmëjpëjtäˈägët extëmë Biiblyë tnigajpxy yajmëjˈixëdë jukyˈäjtën” (Sal. 36:9).

Perë tyäˈädë rebistë ja pyëtsëëmy 1979, ets tyam të mëjwiin kajaa tijaty tˈëxpëjkpëtsëmdë doktoortëjk etsë ëxpëkyjyaˈay.

Tyam, majtsk pëky jyaˈˈatyë DIU. Tuˈuk yëˈë myëdäjtypyë koobrë ets desde 1988 yajtooky oymyääjëty jap Estados Unidos. Ets jatuˈuk yëˈë diˈib myëdäjtypyë hormona ets ja ogäˈän yajtoˈktsondaky 2001. ¿Wiˈix tyuny?

DIU diˈib koobrë. Extëm të yajnigajpxy, DIU mbäät kyaj dyajnaxyë espermatozoide mä uˈunktëjk parë jyäˈtët mä óvulo. DIU diˈib koobrë nan yajtëgoobyë espermatozoide, pes axëktuunëbë koobrë. * Nanduˈun jyënäˈändë ko DIU mbäät dyajtëgatsyë uˈunktëjk.

DIU diˈib myëdäjtypyë hormona. Ta kanäk pëkyë DIU diˈib myëdäjtypyë hormona duˈun extëm diˈib yajpatp mä pastiyë diˈibë jäˈäy jyëˈëndëp parë kyaj yˈuˈunkpäädët. Tyäˈädë DIU nanduˈun tyuny extëm diˈib ijty miimp plastikë, jeˈeyë ko nan yajpëtsëëmbyë hormona mä uˈunktëjk. Nan kyaj dyajmëjayë óvulo mä näägë toxytyëjk. Ets pën kyaj ja óvulo, kyaj mbäädë uˈunk nyaxkëdaˈaky. Nanduˈun yajnigajpxy ko DIU diˈib myëdäjtypyë hormona yajpejˈyëp mä japë uˈunk nyaxkëdäˈägäˈäny. * Nan yajkiˈxkëp diˈib yajtijp mucosidad cervical, duˈuntsoo kyaj nyaxyë espermatozoide mä ja uˈunktëjk.

Extëm të nˈijxëm, tyäˈädë majtsk pëkypyë DIU, yajpejˈyëp mä japë uˈunk nyaxkëdäˈägäˈäny. Per pën ja espermatozoide tuˈukmujkp mëdë óvulo, mbäät tyëkë mä ja uˈunktëjk, per kyaj jap mbäät nyaxkëdaˈaky mët ko të pyejˈyë. Ta kyaj mbäät ja uˈunk yaˈktsoony. Perë ëxpëkyjyaˈaytyëjk jyënäˈändë ko tim näˈäty duˈun jyaty ets ko nan mbäät duˈun tyunyë pastiyë diˈibë jäˈäy jyëˈëmpy.

Nipën mbäät kyajënäˈäny ko DIU diˈib myëdäjtypyë hormona o koobrë ninäˈä tkayajtuˈukmukëdë espermatozoide mëdë óvulo. Per të tˈëxpëjkpëtsëmdë ko extëm yajnimaytyaˈaky tyunyë DIU, tim näˈäty jeˈeyë toxytyëjk wyeˈemy uˈunkmëët.

Pën tuˈugë kasäädë jäˈäy diˈib Dios mëduump yajtunandëbë DIU, mbäät dyajnidëwë mä tuˈugë doktoor diˈibë tyäˈädë nyijäˈäwëp, parë tyukmëtmaytyäˈägëdët ti mbäät dyajtundë, wiˈix tyuny, wiˈix ttukˈoyˈatäˈändë ets wiˈix mbäät ja toxytyëjk pyäˈämdunyëty. Per kyaj mbäät tˈawixtë ets ni tnasˈixëdët parë wiink jäˈäy yˈanëˈëmxëdët ti yajtundëp, ni yëˈë tuˈugë doktoor (Rom. 14:12; Gál. 6:4, 5, TNM). Nimajtsk mbäät nyayˈëw nyaygyäjpxëdë ti tyunandëp extëm mbäädë Dios ttukjotkëdaˈaky ets extëm nitii tkapokyjyawëdët mä jyot wyinmäˈäny (ix nanduˈunë 1 Timotee 1:18, 19; 2 Timotee 1:3).