1. ¿Ti diˈibë Marta myëbëjk ets ijt seguurë? (Ixë dibujë).

MARTA jantsy oy nyaymyaayë mëdë Jesus ets nan pyanëjkx. Yajnäjxypyë netyë jäj jëmuˈumën mët ko të yˈooky ja myëgaˈax Lázaro. ¿Mbäädëdaa nety ti jyotkujkmoˈoyëty? Jesus yˈanmääyë: “Yëˈë mmëgaˈax jikypyëkëp jatëgok”. Ko duˈun yˈanmääyë waˈan kyaj nyäjxtääy ja jyäj jyëmuˈumën, per nanduˈunë nety wyinmay extëmë Jesus, pääty tˈatsooy: “Nnijäˈäbëts ko jikypyëkëp mä ja tiempë mä ja oˈkpëty jyikypyëktët” (Fwank 11:20-24). Marta ijtpë nety seguurë ko Lázaro jukypyëkäämp mä tiempë myiny kyëdaˈaky, perë Jesus yajjukypyëjkë mä tadë xëëw.

2. ¿Tiko nanduˈun nˈitäˈänëm seguurë extëmë Marta?

² Tyam kyaj nˈawijxëm etsë Jesus o Jyobaa dyajjukypyëkët ja njiikyˈäjt nmëguˈukˈäjtëm. Per ¿ijtëm seguurë extëmë Marta ko jukypyëkandëp mä tiempë myiny kyëdaˈaky? Waˈan të yˈoogyë mmëmëjjäˈäy o mgudëjk, mdääk mdeety, mnanwelë mdatwelë o tuˈugë mˈuˈunk. Njantsy ixäˈänëm jatëgok parë mëët nnaymyäjts nnaymyënaˈanëm, ngäjpx nmaytyakëm ets nxik nyaxëm. Taaˈäjtp kanäk pëky tiko nanduˈun njënäˈänëm extëmë  Marta: “Nnijäˈäbëts ko jikypyëkëp mä ja tiempë mä ja oˈkpëty jyikypyëktët”. Per oydyuˈunëty, oy ko nwinmäˈäyëm tiko nˈijtëm seguurë.

3, 4. Ko Marta tnijäˈäwë ko Jesus të nety dyajjukypyekyë oˈkpë, ¿wiˈixëdaa pyudëjkë?

³ Marta jamë nety tsyëënë wingon Jerusalén. Pääty waˈan kyaj tˈijxy ko Jesus dyajjukypyejky ja kuˈookytyoxytyëjkë yˈuˈunk diˈibë nety tsënaapy mä ja käjpn Naín, jam Galilea, per waˈan tmëdoyˈajty ko Jesus ttuuny ja miläägrë. Ets nan waˈan tmëdoyˈajty ko Jesus nanduˈun dyajjukypyejky ja nyëëxë Jairo. Pënatyë nety jam yajpattëp “nyijäˈädëp ko të [yˈooky]”, perë Jesus ta tkëˈëmëmäjtsë ets tˈanmääy: “Kixyuˈunk, pëdëˈëk” ets ta netyë pyëdëˈky (Luk. 7:11-17; 8:41, 42, 49-55). Marta mëdë María, nyijäˈäwëdëbë nety ko Jesus mbäät dyaˈˈagëdaˈagyë päˈäm jäˈäy. Pääty wyinmääytyë ko kyajxyëbë Lázaro yˈoˈky koxyëbë Jesus tsojk jyajty. Per kom të nety yˈoˈknë, ¿ti nety mbäät tˈawixtë? Marta jyënany ko Lázaro jukypyëkäämp mä ja tiempë myiny kyëdaˈaky o “mä ja oˈkpëty jyikypyëktët”. ¿Tiko nety yˈity jantsy seguurë? Ets ¿tiko mbäät nˈijtëm seguurë ko jukypyëkandëbë oˈkpë mä tiempë myiny kyëdaˈaky, ets ko jukypyëkandëp ja njiikyˈäjt nmëguˈukˈäjtëm?

⁴ Taaˈäjtp kanäk pëky tiko mbäät nmëbëjkëm ko jukypyëkandëbë oˈkpë. Min nˈokˈijxëm tuˈuk majtsk. Mä yam nimaytyäˈägäˈänëm, waˈan nˈëxpëjkpäädäˈänëm diˈib näˈäty kyaj ndimwinmäˈäyëm. Ets yëˈë yajkëktëkëyaambyë mëbëjkën ko seguurë nˈixäˈänëm jatëgokë jiiky mëguˈuk.

5. ¿Tiko Marta yˈijty seguurë ko Lázaro jukypyëkäämp?

⁵ Marta kyaj jyënany: “Nˈawijxypyëts etsëtsë nmëgaˈax jyukypyëkët”, duˈunën jyënany: “Nnijäˈäwëbëts ko jantsy jukypyëkäämp”. ¿Tiko nety seguurë yˈity? Yëˈko waˈan tmëdooy ko të nety tëëyëp yˈokjukypyëjkpë oˈkpë. Waˈan ko myutskˈäjty tmëdooy mä tyëjk o mä ja sinagoogë. Min nˈokˈijxëm nidëgëëgë oˈkpë diˈib jukypyëjktë, diˈib yajmaytyakp mä Biiblyë.

6. ¿Ti miläägrë nety nyijäˈäwëbë Marta?

⁶ Ja kugajpxy Elías yëˈë yajjukypyëjk ja tim jawyiimbë oˈkpë diˈibë Biiblyë myaytyakypy. Jyobaa mooyë mëkˈäjtën parë ttunëdë miläägrë. Mä tuˈugë käjpn diˈib xyëwˈäjt Sarepta, jamë nety tsyëënë tuˈugë kuˈookytyoxytyëjk diˈib oyjyaˈaytyak mëdë Elías. Jyobaa ta ttuunyë miläägrë parë kyaj kyëxët ja aseytë ets ja arinë, duˈunë tyäˈädë toxytyëjk mëdë myäänguˈunk kyaj yuuˈoˈktë (1 Rey. 17:8-16). Ko ja tiempë nyajxy, ta ja mixyuˈunk pyäˈämbejty ets yˈoˈky. Perë Elías ta nyaygyëxkoˈkë mä ja mixyuˈunk ets tmënuˈkxtakyë Jyobaa: “Tunë mayˈäjtën, nasˈixë parë jatëgok jyëmbitëdë jyukyˈäjtënë tyäˈädë mixyuˈunk”. Ta Jyobaa tmëdooy ko Elías nyuˈkxtaky ets ta ja mixyuˈunk jyukypyejky (käjpxë 1 Reyes 17:17-24). Seguurë ko Marta ojts tnijawë tyäˈädë miläägrë.

7, 8. 1) ¿Wiˈixë Eliseo tjotkujkmooy ja toxytyëjk diˈibë netyë ayoˈon të tpääty? 2) ¿Ti Jyobaa yajnigëxëˈk ko Eliseo ttuunyë tyäˈädë miläägrë?

⁷ Ja kugajpxy Eliseo diˈib wyingudëgatsˈäjtë Elías, yëˈë yajjukypyëjk ja myëmajtskpë oˈkpë diˈibë Biiblyë myaytyakypy. Mä ja käjpn Sunem, jamë nety tsyëënë tuˈugë toxytyëjk diˈib mëjkugäjpxë ijtp ets tamë xyëëw jyëmëjtnë, yëˈë mëdë myëmëjjäˈäy kyaj nety ti yˈuˈunk. Kom oyjyaˈaytyaktë mëdë Eliseo, ta Dios myooyëdë tuˈugë yˈuˈunk. Per ko ja tiempë nyajxy, ta ja mixyuˈunk yˈoˈky. Seguurë ko mëk tjantsy jyäˈäwë, ta tˈanmääy ja myëmëjjäˈäy parë kyaxëdët ets nëjkx tˈëxtäˈäy ja kugajpxy Eliseo  mä ja kopk Carmelo, diˈib jagam naa 30 kilometrën. Eliseo ta tkejxy ja Guehazí parë jawyiin jyäˈtët jam Sunem ets dyajjukypyëkët ja oˈkpë, per kyaj tmëmadaky. Ok, ta jyajty ja Eliseo mët ja mixyuˈungë tyääk (2 Rey. 4:8-31).

⁸ Eliseo ta tyëjkë tëgoty ets ta tmënuˈkxtakyë Jyobaa mä nety ja mixyuˈunk yˈity. Jyobaa ta dyajjukypyejky ja mixyuˈunk, ets ko ja uˈunktääk tˈijxy, ta jantsy jotkujk nyayjyäˈäwë (käjpxë 2 Reyes 4:32-37). Ets waˈan tjamyejtsy extëm nyuˈkxtaky ja Ana, diˈibë nety kyaj mbäät yˈuˈunkpääty. Ko Ana tkëyajkyë Samuel mä ja tabernakulo, ta jyënany ko Jyobaa “yëˈë yajjënäjkp mä oˈkpë jut, ets yëˈë yajpëdëˈkp” (1 Sam. 2:6). Duˈunë duˈun, ko ojts dyajjukypyeky ja toxytyëjkë yˈuˈunk diˈib Sunem, ta Dios dyaˈijxë ko mbäät dyajjukypyekyë oˈkpë.

9. ¿Wiˈix jyukypyejky ja myëdëgëëkpë oˈkpë diˈibë Biiblyë myaytyakypy?

⁹ Perë Eliseo kyaj yëˈëyë ttuunyë tyäˈädë miläägrë, pes ko nety të tyuny 50 jëmëjt kugajpxy, ta pyäˈämbejty ets yˈoˈky. Ok, ko nety të wyëˈëmnë ak yëˈëyë wyaay pyäjk mä ja jyut, ta jam nyäjxtë ja israelitëty diˈibë nety nëjkx dyajnaxtëkëyäˈändë tuˈugë yetyëjk. Per ta tˈijxpattë ja myëtsipëty, ets tkujëduˈuwëdë ja oˈkpë mä ja Eliseo jyut. Biiblyë jyënaˈany: “Ko ja yetyëjk pyatë wyaay pyäjkë Eliseo, ta jyukypyejky ets ta tyënääyëˈky” (2 Rey. 13:14, 20, 21). Ko duˈunë Marta tnijäˈäwë, seguurë ko yëˈë pudëjkë parë tmëbëkët ko Dios myëdäjtypyë mëkˈäjtën parë dyajjukypyëkëdë oˈkpë. Ets nan yëˈë diˈib xyyaˈijtëm seguurë ko Dios mëjwiin kajaa tmëdatyë mëkˈäjtën.

10. ¿Ti Pedro tyuun ko yˈoˈkyë Dorcas?

¹⁰ Mä Escrituras Griegas Cristianas nan yajmaytyakp ko ojtsë Dios mëduumbëty dyajjukypyëktë oˈkpë. Mä parrafo 3 të nnimaytyakëm ko Jesus yajjukypyëjk ja kuˈookytyoxytyëjkë yˈuˈunk ets ja Jairo nyëëx. Ets ko waanë tiempë nyajxy, ta apostëlë Pedro dyajjukypyejkyë Dorcas o Tabita. Ta tyëjkë mä nety jap ja oˈkpë yˈity, ta tmënuˈkxtakyë Jyobaa ets jyënany: “Tabitë, pëdëˈëk”. Ta ja Dorcas jyukypyejky, ets ta ttukwinguwoˈowë ja myëguˈuktëjk. Ko duˈun tˈijxtë tyäˈädë miläägrë, ta “may tmëbëjktë ja Jesus extëmë Wyintsën”. Pënaty myëbëjktë, mbäädë nety tnimaytyäˈäktë Jesus ets ja mëkˈäjtënë diˈibë Jyobaa myëdäjtypy parë dyajjukypyëkëdë oˈkpë (Apos. 9:36-42).

11. ¿Wiˈixë doktoor Lucas tnimaytyakyë Eutico, ets wiˈixë jäˈäy nyayjyäˈäwëdë ko tˈijxtë ja miläägrë diˈibë Pablo tyuun?

¹¹ Ojts jatuˈugë oˈkpë jyukypyeky diˈib nimayë jäˈäy yˈijxtë. Tëgok, jamë netyë apostëlë Pablo dyiskursaraty mëj kootspäät Troas, diˈib tyam Turquía, ko Eutico myanäjxy bentanë agëˈëy, ta kyumäänäjxy mä ja tëjk diˈib tëgëk nikëˈëy. Waˈan yëˈë tim jawyiin nyijënäjkë Lucas diˈibë nety tuump doktoor. Ta jyënany ko tyäˈädë mixy kyaj nety jeˈeyë jyäˈäwën të tyëgoy, të nety yˈooky. Pablo ta nanduˈun jyënajky ets tmëneeny ja Eutico, ta jyënany ko juugyë nety. Ko Pablo ttuunyë tyäˈädë miläägrë, niˈamukë myonyˈijx myonyjäˈäwëdë. Jantsy jotkujk nyayjyäˈäwëdë ko tˈijxtë jyukypyeky tuˈugë oˈkpë (Apos. 20:7-12).

12, 13. Ko të nnijäˈäwëm jyukypyëjktë oˈkpë, ¿tijatyë net nnayajtëˈëwëm?

¹² Extëm të nˈijxëm, ko Biiblyë tmaytyaˈaky jyukypyëjktë oˈkpë, yëˈë mbäät xyyajnayjyäˈäwëm seguurë extëmë Marta: Jyobaa diˈib të xymyoˈoyëmë jukyˈäjtën, mbäät dyajjukypyekyë oˈkpë. Ko oˈkpë  jyukypyëjktë diˈibë Biiblyë myaytyakypy, tam yajpattë Dios mëduumbëty, extëmë Elías, Jesus etsë Pedro. Ets ja duˈun tyuun jyäjtë, ja tiempë mä ijtyë Jyobaa ttunyë miläägrë. Per pënaty oˈktë mä kyaj tyuun jyäjtë duˈumbë miläägrë, ¿mbäädë nety tˈawix tjëjpˈixtë etsë Jyobaa dyajjukypyëkëdë oˈkpë mä tiempë myiny kyëdaˈaky? ¿Mbäädë nety nanduˈun yˈittë seguurë extëmë Marta diˈib jënan: “Nnijäˈäbëts ko jikypyëkëp mä ja tiempë mä ja oˈkpëty jyikypyëktët”? ¿Tiko Marta duˈun tmëbëjky, ets tiko mbäät nanduˈun nmëbëjkëm?

¹³ Mä Biiblyë, yajnimaytyakp kanäägë Dios mëduumbë diˈib nyijäˈäwëdë ko jukypyëkandëbë oˈkpë. Min nˈokˈijxëm pënaty.

14. Extëm yajnimaytyaˈagyë Abrahán, ¿ti xytyukniˈˈijxëm ko jukypyëkandëbë oˈkpë?

¹⁴ Abrahán jantsy jekyë nety të tˈawixy të tjëjpˈixyë Isaac parë myaxuˈunkˈatët. Per tëgok, ta Dios yˈanmääyë: “Woow yëˈë Isaac, mëdiˈibë oy xytsyokyën, ets nëjkx mä ja naxën yëˈë Moria. [Ets] jamëts mijts xytyukwintsëˈëgëty mä ja kopkën” (Gén. 22:2, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés). Nˈokpawinmäˈäyëm wiˈixëdaa Abrahán ojts nyayjyawëty. Jyobaa të nety tyukwandaˈagyëty ko tukëˈëyë ja nax käjpn yajkunuˈkxäˈäny mët yëˈëgyëjxmë tyëëm yˈääts (Gén. 13:14-16; 18:18; Rom. 4:17, 18). Nan të nety yˈanëˈëmxëty ko tyäˈädë kunuˈkxënë myinäˈäny mët yëˈëgyëjxmë Isaac (Gén. 21:12). Per ¿wiˈixë nety mbäät yˈadëy pën ja Abrahán yajkypyë Isaac extëmë wintsëˈkën? Pablo ojts tnimaytyaˈaky ko Abrahán myëbëjk ko Dios myëdäjtypyë mëjääw parë dyajjukypyëkët ja yˈuˈunk (käjpxë Ebreeʉsʉty 11:17-19). Perë Biiblyë kyaj tmaytyaˈaky ko Abrahán wyinmääy ko ja Isaac jyukypyëkäˈäny kyumduk oorë kyum myajtsk oorë o kyumduk xëëw kyum majtsk xëëw, pes yëˈë kyaj nety tnijawë näˈä jyukypyëkäˈäny. Per myëbëjkypyë nety ko Jyobaa yajjukypyëkaambyë Isaac.

15. ¿Ti Job yˈawijx jyëjpˈijx?

¹⁵ Job nan yˈawijxy jyëjpˈijxypyë nety ko jukypyëkäämbë oˈkpë. Yëˈë nyijäˈäwëbë nety ko yajpuxy tuˈugë kepy, mbäät jatëgok jyiitsy ets yony. Per kyaj mbäät duˈun jyaty mët tuˈugë jäˈäy (Job 14:7-12; 19:25-27). Pën oˈkp tuˈugë jäˈäy, kyaj mbäät këˈëm pyëtsëmy jutoty ets jatëgok jyukyˈatët (2 Sam. 12:23; Sal. 89:48). Perë tyäˈädë kyaj yëˈë tˈandijy ko kyaj mbäädë Dios dyajjukypyeky, pesë Job myëbëjk ko jamyatsanëbë  Jyobaa (käjpxë Job 14:13-15). * Ets oyë nety tkanijawë näˈä tyunäˈäny jyatäˈänyëty, myëbëjk ko Jyobaa diˈib yajkypyë jukyˈäjtën jamyatsanëp ets yajpëdëˈëganëp.

16. ¿Wiˈix tuˈugë anklës tmëjääwmooy ja kugajpxy Daniel?

¹⁶ Mä Escrituras Hebreas nan yajmaytyakp ja kugajpxy Daniel. Yëˈë xëmë tmëduunyë Dios, ets ninäˈä kyamastutë. Tëgok, ta tuˈugë anklës myëgäjpxë ets yˈanmääyë: “Yetyëjk diˈib jantsy oy tsuj. Nnayjawëdë jotkujk. It mëk” (Dan. 9:22, 23; 10:11, 18, 19).

17, 18. ¿Ti Jyobaa tyukwandakë Daniel?

¹⁷ Daniel ja netyë jyëmëjt naa 100 ets wingoonëbë netyë yˈoˈk tyëgoˈoyën. Waˈan nyayajtëëwë ti tukmiin tukëdakëp. ¿Yˈawijxypyëdaa nety jyukypyëkët jatëgok? ¡Tiko këdii! Pes mä lyiibrë jyëjpkëjxnë, japë Jyobaa tyukwandakë: “Per mijts, nëjkx axtë mä jyëjpkëxy. Mboˈkxäämp” (Dan. 12:13). Daniel nyijäˈäwëbë nety ko oˈkpë poˈkxtëp ets ko jutoty “kyaj jyapëtyë tuunk, kyaj ti yajniwinmayë, kyaj ti yajnijawë, kyaj ti wijyˈäjtënë” (Ecl. 9:10). Wingoonëbë nety ja yˈoˈk tyëgoˈoyën, per kyaj nety jaayë jyëjptëgoyaˈany, pesë Dios tyukwandakë ko mä tiempë myiny kyëdaˈaky tpäädäˈänyë oyˈäjtën.

¹⁸ Daniel ta yˈakˈanmääyë ja anklës: “Mbëdëˈëgäämp parë xyˈaxäjët ja mgumäˈäyën ko ja tiempë jyëjpkëxët”. Kyaj ojts yaˈˈanëëmë näˈä duˈun tyunäˈäny jyatäˈänyëty, oogäämbë nety ets pyoˈkxäˈäny. Per ko yaˈˈanmääy mbëdëˈëgäämp parë xyˈaxäjët ja mgumäˈäyën, yëˈë yˈandijpy ko jukypyëkäämbë nety mä tiempë myiny kyëdaˈaky. ¿Näˈä? “Ko ja tiempë jyëjpkëxët”, mä nety tëëyëp yëˈë të yˈoˈknë. Nueva Biblia al Día duˈun tkäjpxnaxyë tyäˈädë tekstë: “Mä ja tiempë jyëjpkëjxnë mbëdëˈëgäˈäny jutoty parë xyˈaxäjët ja mgumäˈäyën”.

19, 20. 1) ¿Wiˈix nyaymyënëjkxyëty diˈib të nˈëxpëjkëm mët extëmë Marta tˈatsooyë Jesus? 2) ¿Ti nˈixäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo?

¹⁹ Yajxon nˈijxëm ko Marta tamë nety tiko yˈity seguurë ko ja myëgaˈax jukypyëkäämp ko “ja oˈkpëty jyikypyëktët”. Extëmë Jyobaa ttukwandakyë Daniel ets extëmë Marta tˈatsooyë Jesus, yëˈë mbäät xypyudëjkëm parë nˈijtëm seguurë ko oˈkpë jantsy jukypyëkandëp.

²⁰ Të nˈijxëm ko tëëyëp jantsy jukypyëjktë näägë oˈkpë diˈibë Biiblyë myaytyakypy, ets yëˈë xytyukˈijxëm ko pënaty të yˈooktë mbäät jatëgok jyukypyëktë. Nan të nˈijxëm näägë Dios mëduumbëty diˈib nyijäˈäwëdë ko jukypyëkandëbë oˈkpë mä tiempë myiny kyëdaˈaky. Per ¿jadaa ti diˈib xytyukˈijxëm ko jantsy jukypyëkandëbë oˈkpë, oy tëëyëp yajwandaknë? Pën duˈun, mbäät mas niˈigyë nˈawijx njëjpˈijxëm ko jantsy jukypyëkandëbë oˈkpë ets nˈijtëm seguurë extëmë Marta. Per ¿näˈä? Tyäˈädë yaˈˈatsoowëmbitäˈäny mä jatuˈukpë artikulo.