1, 2. ¿Tiko näägë tääk teety tmëmay tmëdäjtë ko yˈuˈunk yˈënäˈk nyaywyandäˈägäˈänëdë ets nyëbatäˈändë?

JËMËJT jëmëjt, milˈam nyaywyandäˈägëdë mä Jyobaa ets nyëbattë pënaty yˈëxpëjktëbë Biiblyë. Nimay yëˈë ënäˈktëjk diˈib të yaaktë mä Diosë kyäjpn ets të twinˈixtë tyäˈädë jukyˈäjtën diˈib jantsy oy (Sal. 1:1-3). Seguurë ko ja tääk teety diˈib Dios mëduundëp yˈawijxtëp jyäˈtëdë tyäˈädë xëëw mä nyëbattët ja yˈuˈunk yˈënäˈk (ix nanduˈunë 3 Fwank 4).

² Per mbäät ja tääk teety jap ti tmëmay tmëdäjtë. Waˈan të tˈixyˈattë näägë ënäˈktëjk diˈib nëbajttë, per ok, ta ojts yˈamajtsk jyotmajtskëdë pën jyantsy tyukˈoyˈattëp ko tmëmëdowdëdë Diosë yˈanaˈamën. Ets nääk axtë myastuttë Jyobaa. Pääty mbäät ja tääk teety tjëjptsëˈëgëdë ko ja yˈuˈunk yˈënäˈk wyinmääytyëgatstët ko nety të nyëbattë ets kyaj tnekytsyojkënyëˈattët ja tëyˈäjtën. Duˈun jyajty ja tuˈukmujkën diˈib Éfeso mä primer siiglë. Päätyë Jesus yˈanmääyëdë: “Kyaj xyˈoknakytsyojknëdëts extëm jawyinyëp” (Diˈibʉ Jat. 2:4). ¿Ti mbäät ttundë tääk teety parë kyaj duˈun jyattët ets parë yˈuˈunk yˈënäˈk tpäädët “ja nitsokën”?  (1 Peed. 2:2). Min nˈokˈijxëmë Timoteo yˈijxpajtën.

3. 1) ¿Näˈä Timoteo tyëjkë Dios mëduumbë, ets wiˈix dyajtuuny tijaty jyäjt? 2) ¿Wiˈix tëgëk pëky yˈanmääyë Pablo?

³ Waˈanë Timoteo tnijäˈäwë Jesusë yˈëxpëjkën mä jëmëjt 47, ko tim jawyiinë Pablo yˈojtsy mä ja siudad diˈib Listra. Ets oyë nety jeˈeyë yaˈkpëtsëmynyëm, kyuytyuun tijaty jyäjt, kyum majtsk jëmëjt ta Pablo tpatsoˈony mä nety nëjkx kyäjpxwäˈkxäˈäny. Ko nety të nyäjxnë naa 16 jëmëjt, ta Pablo nyijäˈäyë: “It yajxon mët ja diˈibë të xyjaty es mët diˈibë të xymyëbeky. Mij mnijäˈäp pën të mdukniˈˈixëty. Pes axtë të mdimmutskuˈunkˈaty të xynyijawë ja Diosë jyaaybyajtën [Escrituras Hebreas]. Yëˈë mduknijawëdëp es myajnëjxëdët mä ja nitsokën mët yëˈëgyëjxmë mmëbëjkën mä Jesukristë” (2 Tim. 3:14, 15). Min nˈoknimaytyakëmë tyäˈädë tëgëk pëkypyë: 1)“të xynyijawë ja Diosë jyaaybyajtën”, 2)“diˈibë të xyjaty es mët diˈibë të xymyëbeky” ets 3)“yëˈë mduknijawëdëp es myajnëjxëdët mä ja nitsokën mët yëˈëgyëjxmë mmëbëjkën mä Jesukristë”.

4. ¿Tijaty myajtuumpy parë xytyukniˈˈixë mˈuˈunk mˈënäˈkë mutskatypyë? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).

⁴ Tääk teety diˈib Dios mëduundëp tsyojktëp etsë yˈuˈunk yˈënäˈk tnijawëdët “ja Diosë jyaaybyajtën”, duˈunë Escrituras Hebreas etsë Escrituras Griegas Cristianas. Axtë mutskatypyë ënäˈkuˈunk diˈib wiˈixëmë xyëëw jyëmëjt, mbäät tjattë wiˈix yajnimaytyäˈäktë ja Dios mëduumbëty mä Biiblyë ets tijaty tuun jäjtë. Diosë kyäjpn të dyajpëtsëmy kanäägë liibrë, foyetë, bideo kanäk ayuk diˈib mbäädë tääk teety dyajtundë parë tpudëkët ja yˈuˈunk. ¿Diˈibaty mmëdäjtypy mä mˈayuk? Tsojkëbë mˈuˈunk mˈënäˈk tnijawëdët ja Diosë yˈAyuk parë mbäät dyajkëktëkëdë nyaymyayë mëdë Jyobaa.

5. 1) ¿Ti yˈandijpy ko jyënaˈany “diˈibë të xymyëbeky”? 2) ¿Tiko njënäˈänëm ko Timoteo ijtpë nety seguurë ko Jesus yëˈë ja Mesías?

⁵ Kyaj jeˈeyë tsyokyëty ndukˈijxëmë uˈunk ënäˈk ja Diosë jyaaybyajtën, jaˈa njënäˈänëm, ndukmëtmaytyakëm tijatyë Biiblyë myaytyakypy o pënaty jap yajmaytyaktëp. Pesë Timoteo nan myëbëjk tijaty yajtukniˈˈijxë. Ko jyënaˈany “diˈibë të xymyëbeky”, mä ayuk grieegë mbäät yëˈë tˈandijy ko “pën yˈity seguurë” o ko “pën tjantsy myëbëky diˈib tëyˈäjtën”. Timoteo yajtukniˈˈijxë Escrituras Hebreas desde ko myutskˈäjty. Per ko ojts yaˈknë, ta këˈëm dyajtëyˈäjtëndëjkë ets yˈijty seguurë ko Jesus yëˈë ja Mesías. Pääty axtë nëbajt, ets ok, jyamyëdäjtë Pablo mä ojts kyäjpxwaˈkxy.

6. ¿Wiˈix mbäät tuˈugë uˈunkteety tpudëkë yˈuˈunk parë tmëbëkët tijaty jyajtypy mä Biiblyë?

⁶ ¿Wiˈix mbäät xypyudëkëdë mˈuˈunk mˈënäˈk parë tmëdattëdë myëbëjkën extëm ja Timoteo? Tim jawyiin, yëˈë ko mmaˈkxtukët, pes myënëjkxypyë tiempë parë mëbëjkën kyëktëkë. Tijaty miitsëty mmëbëjktëp kyaj yëˈë tˈandijy ko ja mˈuˈunk mˈënäˈk pojënë tmëbëkäˈäny. Parë ja ënäˈkuˈunk tmëbëkët ja tëyˈäjtën diˈib miimp mä Biiblyë, tsojkëp dyajtundët ja jyot wyinmäˈäny “diˈib wijy kujk” (käjpxë Romanos 12:1, TNM). * Etsë tääk teety mëk yä tsyokyëty tpudëkëdët ja yˈuˈunk yˈënäˈk, ets mas niˈigyë pën yajtëëwdëp tijaty. Min nˈokˈijxëm tuˈugë ijxpajtën.

7, 8. 1) ¿Wiˈix tuˈugë uˈunkteety dyaˈixyëtyë maˈkxtujkën ko dyaˈëxpekyë nyëëx? 2) ¿Näˈä mijts mdëgoyˈäjtxëtyë maˈkxtujkën mëdë mˈuˈunk mˈënäˈk?

⁷ Thomas diˈibë nyëëx 11 jyëmëjt, jyënaˈany ko näˈäty yajtëëwëp extëm: “¿Ti  waˈanë Jyobaa dyajtuunyë evolución parë dyajkojtääy tijaty jukyˈäjtp? ¿Tiko kyaj nbotaräjtëm ets tiko kyaj tijaty nduˈunëm parë niˈigyë yˈoyëdë nax käjpn?”. Thomas mëk nyayˈaguwitsëty parë kyaj jeˈeyë tˈanëëmë ja nyëëx ti myëbëkëp. Pes nyijäˈäwëp ko parë tuˈugë jäˈäy ti tmëbëkët, tsojkëp wanaty wanaty yajtukmëtmaytyäˈägët wiˈix tijaty yˈixëty ets kyaj tuktonyë yajtukmëtmaytyäˈägët.

⁸ Thomas nyijäˈäwëp ko tsojkëp myaˈkxtukët parë ja nyëëx tijaty ttukniˈˈixët. Ets niˈamukë Dios mëduumbë tsojkëp myaˈkxtuktët (Kol. 3:12). Thomas jyaygyujkëp ko tsojkëp tjuudëdë tiempë parë jantsy kanäkˈok myaytyäˈägët mëdë nyëëx. Tsojkëp dyajwinmayët parë këˈëm yˈitët seguurë ko jantsy tëyˈäjtën tijaty jyajtypy mä Biiblyë. Thomas jyënaˈany: “Kots ti jëjpˈam nimaytyäˈäktë, itandëbëts seguurë mëdëts ja ngudëjk pën ja nëëxëts jyantsy myëbëjkypy diˈibëts jam ndukniˈˈijxëdëp ets pën jënäämp këˈëm ko duˈunën yˈixëty. Nˈoyjyäˈäwëdëbëts ko tijaty dyajtëy, pes nmëmääy nmëdäjtëpxyëpts koxyëp amonyë tijaty tkupëky ets kyaj dyajtëy”.

9. ¿Wiˈix mbäädë tääk teety tpudëkëdë yˈuˈunk yˈënäˈk ets tmëbëkët ja Diosë yˈAyuk?

⁹ Ko tääk teety myaˈkxtuktë, ta ja uˈunk ënäˈk wanaty wanaty tjaygyukëdë nuˈunën ja myëbëjkën myëjjëty, wyoonyëty, kyëjxmëty ets kyëkëty (Éfes. 3:18). Tääk teety duˈun mbäät ttukniˈˈixëdë ja yˈuˈunk yˈënäˈk nuˈun ja xyëëw jyëmëjt tmëdattë ets nuˈun tijaty tjaygyukëdë. Ko niˈigyë dyajkëktëkëdët ja myëbëjkën mä tijaty yajtukniˈˈijxëdëp, ta kyaj tsyiptäˈägäˈänxëdë ttukmëtmaytyäˈäktët ja myëguˈuktëjk diˈib mëët yˈeskuelëˈattë etsë wiink jäˈäy (1 Peed. 3:15). Extëm nˈokpëjtakëm, ¿mbäädë mˈuˈunk nˈënäˈk tnimaytyäˈäktë mëdë Biiblyë wiˈix njäjtëm ko nˈoˈkëm? Ets ¿kyupëjktëp ko jantsy tëyˈäjtën? * Jamyats ko tsojkëbë maˈkxtujkën parë xypyudëkët ja mˈuˈunk mˈënäˈk ets tmëbëkët ja Diosë yˈAyuk. Ko duˈun xytyunët, kyaj nyanëgoobëˈatäˈäny (Deut. 6:6, 7).

10. ¿Ti tsojkëp ttundëdë uˈunktääk uˈunkteety?

¹⁰ Parë uˈunk ënäˈk tmëbëktët ja tëyˈäjtën, jëjpˈam nanduˈun ets ja tääk teety dyaktëdë oybyë ijxpajtën. Stephanie diˈib tëgëëgë nyëëx, jyënaˈany: “Desde ko myutskˈäjttëtsë nëëx, duˈunyëmëts nnayajtëyëty: ¿Ndukmëtmaytyakypyëts tikots ëjts nˈity seguurë ko jantsy tamë Jyobaa, ko tëyˈäjtën myëët tijaty ttuny ets ko xytsyojkëm? ¿Yˈijxtëp ko njantsy tsyojkypyëtsë Jyobaa? Pes kyajts mbäät nˈawixy etsëtsë nˈuˈunk nˈënäˈk yˈittët seguurë pën ëjts kyajts nˈity seguurë”.

11, 12. ¿Ti yˈandijpy wijyˈäjtën, ets tiko mbäät njënäˈänëm ko mbäädë jäˈäy yˈity wijy oy nuˈun ja xyëëw jyëmëjt tmëdaty?

¹¹ Extëm të nˈijxëm, 1) Timoteo nyijäˈäwëbë nety ja Diosë jyaaybyajtën ets 2) ijtpë nety seguurë tijaty myëbëjkypy. Per ¿ti Pablo myaytyäˈägan ko yˈanmääyë ko ja Diosë jyaaybyajtën mbäät yajjëmbityëty wijy ets yajnëjkxyëty “mä ja nitsokën”?

¹² Mä liibrë Perspicacia volumen 2, nyimaytyakypy tijaty nanduˈun yˈandijpyë wijyˈäjtën ko yajmaytyaˈaky mä Biiblyë, jyënaˈany ko nan yëˈë yˈandijpy “ko njäjtëm nyajtuˈunëm tijaty nnijäˈäwëm ets tijaty njaygyujkëm parë nyaˈoˈoyëmë amay jotmay, parë njëjpkuwäˈkëm tijaty mbäät  xyyaˈˈayoˈonbatëm, ets parë nduˈunëm tijaty nduknibëjtakëm o ngäjpxwijëmë wiinkpë ets nanduˈun ttundët. [Wijyˈäjtën] tim tëgatsy mëdë tsuuˈat lokëˈat”. Biiblyë jyënaˈany: “Ja tsuuˈat yˈity kutsumy kuxotsy mä ja kyorasoonë mixy” (Prov. 22:15). Tsuuˈat lokëˈat tim tëgatsy mëdë wijyˈäjtën, pesë jäˈäy diˈib wijy, të myëjay o tapë jyot wyinmäˈäny. Ets mbäät dyajnigëxëˈëky mët ko ttsëˈëgë Jyobaa ets tmëmëdoy, kyaj mët ko jyamˈäjnë xyëëw jyëmëjt (käjpxë Salmo 111:10, Tios yˈaaw yˈayuk [TY]). *

13. ¿Wiˈix mbäädë ënäˈktëjk dyajnigëxëˈëktë ko wijy yˈittë parë tpäättët “ja nitsokën”?

¹³ Ënäˈktëjk diˈib kujk yajmëjawëdë Diosë yˈayuk, kyaj dyuˈunˈattë extëm diˈib “ja poj yajnëjxëp oytyim määty”, mët ko nyaytyukˈanaˈamëdë tsyojkën o mët ko tijaty tyuktunëdë myëguˈuktëjk (Éfes. 4:14). Niˈigyë dyajtundë ja wyinmäˈäny “parë tmëwinmäˈänybyaaty ja oybyë ets ja axëëkpë” (Heb. 5:14, TNM). Nan yajnigëxëˈktëp ko tam myëjawdë ko twinˈixtë diˈib oybyëtsëëmp, oy ja tyääk tyeety jam kyayajpääty o wiink jäˈäy (Filip. 2:12). Duˈumbënë wijyˈäjtën jëjpˈam parë nbatëm ja nitsokën (käjpxë Proverbios 24:14). * ¿Wiˈix mbäät tuˈugë uˈunkteety tpudëkë yˈuˈunk parë myëjawët mëdë Diosë yˈayuk? Ko ttukniˈˈixët mëdë Biiblyë wiˈix mbäät jyukyˈaty. Wiˈix kyajpxy myaytyaˈaky ets tijaty tyuumpy ja mbäät dyajnigëxëˈëky ko duˈun jyukyˈaty extëmë Biiblyë tniˈanaˈamë (Rom. 2:21-23).

14, 15. 1) ¿Ti mbäät tpawinmaytyë ja uˈunk ënäˈk diˈib nëbatäämp? 2) ¿Wiˈix mbäädë mˈuˈunk mˈënäˈk xypyudëkë parë twinmaytyët wiˈix ttukˈoyˈatäˈändë ko tmëmëdowëdë Biiblyë yˈanaˈamën?

¹⁴ Kyaj jeˈeyë tsyokyëty etsë tääk teety tˈanëëmëdët ja yˈuˈunk yˈënäˈk ti oy ets ti kyaj. Oy ko dyajwinmaytyët ko dyajtëwdët extëm: “¿Tiko Biiblyë dyajkuboky diˈib këxëˈkp ko jantsy oy? ¿Tiko mˈity seguurë ko  tijatyë Biiblyë nyiˈanaˈamëp xëmë xytyukˈoyˈatäˈäny?” (Is. 48:17, 18).

¹⁵ Ko ja mˈuˈunk mˈanëˈëmxëdët ko nëbatäämp, pudëkë parë yajxon twinmayët tijaty nyikëjxmˈataampy ko nyëbatët. ¿Wiˈix tˈixy tijaty nyikëjxmˈataampy? ¿Wiˈix ttukˈoyˈatäˈäny? ¿Tijaty jotmay pyäädaampy? ¿Tiko niˈigyë tpäädäˈäny ja kunuˈkxën ets kyaj dyuˈunëty ja jotmay? (Mar. 10:29, 30). Oy ko ja uˈunk ënäˈk tpawinmaytyëdë tyäˈädë yajtëˈëwën mä kyanëbattënëm. Ko xypyudëkëdët ja mˈuˈunk mˈënäˈk parë twinmaytyët wiˈix ttukˈoyˈatäˈändë ko myëdowdët ets wiˈix jyatäˈän kyëbatäˈändë ko kyamëdowdët, ta nëjkx tmëbëktë ko xëmë ttukˈoyˈatäˈändë ko tmëmëdowdëdë Biiblyë yˈanaˈamën (Deut. 30:19, 20).

16. ¿Ti mbäät ttundë ja tääk teety ko ja yˈuˈunk yˈënäˈk diˈib të nyëbajnë jyënäˈänët ko kyaj tnekymyëbëky ja tëyˈäjtën?

¹⁶ ¿Ti mbäät ttundë ja tääk teety ko ja yˈuˈunk yˈënäˈk diˈib të nyëbajnë jyënäˈänët ko kyaj tnekymyëbëky ja tëyˈäjtën? Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät ja diˈib yaˈkpëtsëëmp tˈoyˈixy tijaty tyuundëbë naxwinyëdë jäˈäy o nyayajtëyëty pën oy ko tmëmëdoyë Biiblyë kyäjpxwijën (Sal. 73:1-3, 12, 13). Wiˈix ja tääk teety yˈatsowdë o ti tyuundëp, mbäät pyudëkëdë ja yˈuˈunk yˈënäˈk parë tmëduunˈadëˈëtstëdë Jyobaa o mbäät kyaj. Tääk teety, tundë mëjääw parë kyaj mtsiptundët mët ja mˈuˈunk mˈënäˈk diˈib yaˈkpëtsëëmp o diˈib mutskˈäjtp. Tukˈixtë ko mtsojktëp ets ko mbudëkëyandëp.

17, 18. Pën tuˈugë uˈunk amajtsk jotmajtskëp, ¿ti mbäät ttundë tääk teety parë tpudëkët?

¹⁷ Ja mixy o ja kiixy diˈib të nyëbajnë të ttukwandaˈagyë Jyobaa ko ttsokäˈäny ets ko tmëdunäˈäny oy ti tyun jyatëdët (käjpxë Markʉs 12:30). Dios myëjpëjtakypyë tyäˈädë wandakën ets nanduˈun mbäät tmëjpëjtäˈäktë pënaty të tyukëdëkëdë jyukyˈäjtën (Ecl. 5:4, 5). Tääk teety mbäät tˈëxtäˈäytyë winmäˈäny näˈä tyäˈädë ttukjamyatstëdë yˈuˈunk yˈënäˈk tsuj yajxon. Per jawyiin mbäät tˈëxpëktët tijatyë Diosë kyäjpn të dyajpëtsëmy parë tääk teety. Net ja yˈuˈunk yˈënäˈk ttukˈixtët nuˈunën jyëjpˈamëty ko të nyaywyandäˈägëdë ets ko të nyëbattë ets tijaty kunuˈkxën yˈaxäjëdëp.

¹⁸ Extëm nˈokpëjtakëm, tääk teety mbäät tpäättë naybyudëkë mä apéndice “Los padres preguntan”, diˈib miimp mä liibrë Los jóvenes preguntan, volumen 1. Jap yajkäjpxwijtë tääk teety ko kyaj wyinmääygyojtët ko ja yˈuˈunk kyaj tnekytyukˈitëyaˈany ja tëyˈäjtën. Diˈib mbäät ttundë, yëˈë tpayoˈoytyët ti jotmayën myëdäjtypy ja yˈuˈunk, pes waˈan ja myëguˈuktëjk tijaty tyukˈaguanëˈatëdë, nyayjyawëdë naytyuˈuk o wyinmaytyë ko wiinkpë niˈigyë oy Dios mëdundë. Tyäˈädë apéndice yˈakjënäˈäny ko tyäˈädë kyaj yëˈë tˈandijy ko ja uˈunk ënäˈk kyaj tnekykyupëky tijaty myëbëjkypy. Diˈibën jyotmayˈajtypy, yëˈë ko tsiptakxëp jyukyˈatët extëmë Biiblyë jyënaˈany. Nanduˈun tˈakkäjpxwijˈyë tääk teety ti mbäät ttundë ko ja yˈuˈunk yˈënäˈk yˈamajtsk jyotmajtskëdët.

19. ¿Wiˈix mbäädë tääk teety tpudëkëdë yˈuˈunk yˈënäˈk parë yˈittët wijy ets tpäättët ja nitsokën?

¹⁹ Tääk teety yëˈë të yajtuknipëktë ets ja yˈuˈunk yˈënäˈk “dyajˈyaak dyajpatët mä Jyobaa jyëjwijtsëmbijtën etsë yˈëwij kyäjpxwijën” (Efes. 6:4, TNM). Extëm të nˈijxëm, kyaj jeˈeyë tsyokyëty ttukniˈˈixëdët wiˈixë Biiblyë jyënaˈany, tsojkëbë duˈun tpudëkëdët parë yˈittët seguurë mä tijaty jyäjttëp. Ko dyajtäˈtspëktët ja myëbëjkën, yëˈë pudëkëyanëdëp parë nyaywyandäˈägëdët mä Jyobaa ets tmëdundët amumduˈukjot. Pääty, waˈanë Biiblyë etsë espiritë santë mbudëkëdë ets ko xytyundët ja mëjääw parë xypyudëkëdët ja mˈuˈunk mˈënäˈk ets tpäättët ja nitsokën.