1. ¿Ti Jyobaa të ttuknipëkyë tääk teety?

KO JYOBAA ojts dyajkojˈyë Adán mëdë Eva, myooy ja tsojkën parë tmëdatäˈändët ja yˈuˈunk yˈënäˈk. Päätyë Biiblyë jyënaˈany: “Uˈunk ënäˈk yëˈë kyumäˈäyënë Jyobaa” (Sal. 127:3). Parë njaygyujkëm ti yˈandijpyë tyäˈädë ääw ayuk, nˈokpawinmäˈäyëm ko tuˈugë nmëtnaymyaayëbëˈäjtëm xytyukmënikakëm mayë myeeny syentääbë ets xyˈanmäˈäyëm parë nguentˈäjtëm. ¿Këdii jantsy oy nnayjyawëyäˈänëm ko xytyukjotkujkˈäjtëm? Per nan nmëmayäˈän nmëdäjäˈänëm parë kyaj nyajtëgoˈoyëm ja myeeny syentääbë. Jyobaa yëˈë diˈib nmëtnaymyaayëbëˈäjtëm, ets yëˈë të ttuknipëkyë tääk teety diˈib mas niˈigyë tsobatp ets kyaj dyuˈunëtyë meeny sentääbë: tˈixtët parë ja yˈuˈunk yˈënäˈk yajpäättët agujk jotkujk ets tˈijxˈit tkuentˈattët.

2. ¿Tijaty nˈatsoowëmbitäˈänëm?

² ¿Pën mbäät ttukniwitsë pën ja kasäädë jäˈäy myëdattëbë yˈuˈunk yˈënäˈk, ets näˈä? ¿Ets ti mbäät ttundë ja uˈunk tääk uˈunkteety parë ja yˈuˈunk yˈënäˈk yˈittët jotkujk? Min nˈokˈijxëm tuˈuk majtskë Biiblyë kyäjpxwijënë diˈib mbäät pyudëkëdë kasäädë jäˈäy parë twinˈixtët diˈib oybyëtsëmëp.

3. 1) ¿Pën mbäät ttukniwinmayë pën ja kasäädë jäˈäy myëdattëbë yˈuˈunk yˈënäˈk o kyaj? 2) ¿Diˈibatyë Biiblyë kyäjpxwijën mbäät pyudëkëdë ja kasäädë jäˈäyë fyamilyë etsë myëtnaymyaayëbëty?

³ Mä näägë it lugäär, yˈawijxtëbë jäˈäyëty ets ja näämbëk netyë tnigaxëdët ja yˈuˈunk. Ets kom duˈun ja kostumbrë, mbäädë net axtë ja fyamilyë etsë wiink jäˈäy yˈanëˈëmxëdë parë tpäättëdë yˈuˈunk yˈënäˈk. Jethro, * tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tsënaapy Asia, jyënaˈany: “Mäts nduˈukmuky, näägë nmëguˈukˈäjtëm diˈib  myëdäjttëbë yˈuˈunk yˈënäˈk, yˈanmääytyëp mëktaˈaky ja kasäädë jäˈäy diˈib kyaj ti yˈuˈunk parë tpäättët ja yˈuˈunk”. Jefri, jatuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib nanduˈun tsënaapy Asia, jyënaˈany ko nääk duˈun tˈanëëmëdë kasäädë jäˈäy diˈib kyaj ti yˈuˈunk: “¿Pën nëjkx mguentˈatëdë ko nety të mëjjäˈäyëndë?”. Perë kasäädë jäˈäy këˈëm mbäät ttukniwinmayëdë pën myëdatandëp ja yˈuˈunk o pën kyaj. Yëˈë diˈib nyikëjxmˈäjttëp (Gál. 6:5, TNM). Ja näämbëkë fyamilyë ets ja myëtnaymyaayëbëty, yëˈë jyatsojktëp ets yˈittët agujk jotkujk ko tpäättët tuˈugë yˈuˈunk, per tsojkëp niˈamukë tjamyatstët ko yëˈë ja kasäädë jäˈäy tyukniwitsëyandëp pën pyäädandëp ja yˈuˈunk o kyaj (1 Tim. 5:13).

4, 5. 1) ¿Ti majtsk pëky mbäät tnimaytyäˈäktë kasäädë jäˈäy? 2) ¿Ets näˈä yˈoyëty tnimaytyäˈäktët?

⁴ Majtsk pëky diˈib mbäät tˈixtë ja kasäädë jäˈäy pën tyuknibëjtakëdëp tmëdatäˈändë ja yˈuˈunk yˈënäˈk. Tuk pëky, näˈä, ets ja tuk pëky, ninääk tmëdatäˈändë. Per ¿näˈäjën yˈoyëty tnimaytyäˈäktët? ¿Ets tiko jyëjpˈamëty duˈun ttundët?

⁵ Xëmë yˈoyëty ets ja diˈib pëkandëp tnimaytyäˈäktët pën myëdatandëbë fyamilyë o kyaj, pes jëjpˈam ets nimajtsk dyajtuˈugyëdët ja wyinmäˈäny. Nan oy ko twinmaytyët pën listë yajpäättë parë tnikëjxmˈattëdë tyäˈädë tuunk. Näägë näämbëk ja dyajnaxtë tuk jëmëjt majtsk jëmëjt parë tpäättë ja yˈuˈunk. Mët ko ja uˈunk pëjkëyanëdëp ja tiempë ets ja jot mëjääw. Pääty yˈawixtë waanë parë nyaymyoˈoyëdë ja tiempë ets tˈijxwëˈëmdë ja tsyënäˈäy jyukyˈäjtën ets nyaymyëwingonëdë mas niˈigyë (Éfes. 5:33).

6. ¿Ti näägë kasäädë jäˈäy të ttuknibëjtäägëdë mët ko tˈixtë ko tyäˈädë tiempë ayoˈon mëët yˈaknaxy?

⁶ Etsë wiinkpë Dios mëduumbëty, yëˈë pyanëjkxëdëbë yˈijxpajtën ja nidëgëëkpë myäängë Noé mët ja kyudëjkëty, diˈib kyaj netyë tpattë ja yˈuˈunk yˈënäˈk (Gén. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Peed. 2:5). Jesus yëˈë mëët ojts tˈijxkijpxyë tyäˈädë tiempë mët ja tiempë mä Noé jyukyˈajty, ets tëyˈäjtën, pesë tyäˈädë tiempë “ayoˈon mëët” yˈaknaxy (2 Tim. 3:1; Mat. 24:37). Pääty, näägë kasäädë jäˈäy të ttuknibëjtäägëdë ets kyaj tnamëdatäˈändë yˈuˈunk parë mas niˈigyë tmëdunäˈändë Jyobaa.

7. ¿Wiˈix mbäädë kasäädë jäˈäy pyudëkëdë ja käjpxwijën diˈib yajpatp mä Lukʉs 14:28, 29 etsë Proverbios 21:5?

⁷ Ko kasäädë jäˈäy tniwinmayëdë pën myëdatandëbë yˈuˈunk yˈënäˈk ets ninääk tmëdatäˈändë, ja diˈib wijy, jawyiin twitsy ja kyuentë (käjpxë Lukʉs 14:28, 29). Uˈunktääk uˈunkteety diˈib të dyajˈyaak të dyajpattë yˈuˈunk yˈënäˈk, nyijäˈäwëdëp ko kyaj jeˈeyë tyunyë meeny  sentääbë, nan tuumbë xëëw tiempë etsë jot mëjääw. Pääty, oy ko ja kasäädë jäˈäy nyayajtëwëdët: “¿Tsojkëp nimajtsk nduˈunëm parë njuˈuyëm tijaty yajtëgoyˈäjttëp ja familyë? ¿Tuknax nimajtsk nwinmäˈäyëm mä tijatyën yajtëgoyˈajtypy ja familyë? Ets pën tuˈunëm nimajtsk, ¿pën kyuentˈatëp ja ënäˈkuˈunk? ¿Pën ntsojkëm ets tyukninaxëdët ja jot winmäˈäny ets ja ääw ayuk?”. Ja kasäädë jäˈäy diˈib yajxon wyinmääytyëp tijaty, yëˈë kyuytyuundëp extëm jyënaˈanyë Proverbios 21:5 (käjpx). *

8. 1) ¿Tijaty mbäät tkuˈix tkubäädëdë ja kasäädë jäˈäy? 2) ¿Ti tyunaampy ja yetyëjk kasäädë diˈib tsyojkypy ja kyudëjk?

⁸ Uˈunktääk uˈunkteety mëjwiin kajaa dyajtundë xyëëw tiempë etsë jyot myëjääw mä ja yˈuˈunk yˈënäˈk dyajˈyaak dyajpattë. Pääty pën myëdäjttëp niganääk ets jaayë jaayë, mbäät kyaj tnekymyoˈoytyë ja tiempë ets ja tsojkën diˈib ja ënäˈkuˈunk yajtëgoyˈäjttëp niduˈuk niduˈuk. Näägë kasäädë jäˈäy diˈib duˈunë yˈuˈunk yˈënäˈk të tpäättë, jyënäˈändë ko kyaj tnekynyijäˈäwëdë ti tyundëp. Mbäät ja uˈunktääk yˈanuˈkxënë ets kyaj tnekymyëdaty ja jot mëjääw parë xëmë yˈëxpëkët, nyuˈkxtäˈägët ets nyëjkxët käjpxwäˈkxpë. Nan mbäät kyaj tnekyˈijxkuk tnekyjyaygyukë tijaty näjxp reunyonk parë nyaytyukpudëkëdët. Ja yetyëjk diˈib tsyojkypyë kyudëjk, pyuˈuˈunkˈijxëp, duˈun mä reunyonk ets mä jyëën tyëjk. Nan tyukpudëjkëp tijaty jënoty tëgoty ets nan tyuumbyë mëjääw parë niˈamukë ttukˈit ttukxondët mä Diosˈawdattë tuk familyë sëmään sëmään, ets nëjkxp mëdë fyamilyë ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë.

9, 10. ¿Ti tsojkëp ttundët ja tääk teety diˈib pyudëkëyandëp ja yˈuˈunk yˈënäˈk?

⁹ ¿Ti mbäät ttundë tääk teety parë ttukniˈˈixëdët ja yˈuˈunk yˈënäˈk ets ttsoktëdë Jyobaa? ¿Wiˈix mbäät tkuwäˈändë mä ja axëkˈäjtën diˈib jaˈäjtp yä naxwiiny? Min nˈokˈijxëm tuk pëky majtsk pëky ti mbäät ttundë.

¹⁰ Amdowdë Jyobaa nyaybyudëkë. Min nˈokˈijxëm ti tyuundë Manóah mëdë kyudëjk, diˈib tyääkˈäjt tyeetyˈäjtë Sansón. Ko Manóah tnijäˈäwë ko pyäädandëbë nety tuˈugë yˈuˈunk, ta tmëwäˈän tmëtsoˈowë Jyobaa parë pyudëkëdët wiˈix dyajˈyaak dyajpatët.

11. Extëm jyënaˈanyë Jueces 13:8, ¿wiˈix mbäädë uˈunktääk uˈunkteety tpanëjkxëdë yˈijxpajtënë Manóah?

¹¹ Nihad mëdë Alma, diˈib tsënääytyëp Bosnia-Herzegovina, yëˈë ojts tpanëjkxëdë yˈijxpajtënë Manóah. Yëˈëty jyënäˈändë: “Duˈun extëm ttuunyë Manóah, nˈamdoow nbëjtsoowdëtsë Jyobaa parëts xytyukniˈˈixëdët etsëts nˈittët oy uˈunkteety oy uˈunktääk. Etsë Jyobaa kanäk pëkyëts xyˈatsoowëmbijttë: mët yëˈëgyëjxmë  Biiblyë, ëxpëjkpajn, reunyonk etsë asamblee” (käjpxë Jueces 13:8). *

12. ¿Ti ijxpajtën myooytyë yˈuˈunk yˈënäˈkë José mëdë María?

¹² Tukniˈˈixëdë mëdë mˈijxpajtën. Uˈunktääk uˈunkteety, jëjpˈam tijaty mgäjpx mmaytyaktëp mëdë mˈuˈunk mˈënäˈk, per mbäät mas niˈigyë pyudëkëdë ko tˈixtët tijaty miitsëty mduundëp. Mbäät nˈijtëm seguurë ko José mëdë María myooytyë oybyë ijxpajtën ja yˈuˈunk yˈënäˈk, niduˈuk, yëˈë Jesus. José kyaj jeˈeyë jyantsy tyuuny parë tmooyë fyamilyë tijaty yajtëgoyˈajtypy, nanduˈunën tpudëjkë ja yˈuˈunk yˈënäˈk parë tmëdundëdë Jyobaa (Deut. 4:9, 10). José, “jëmëjt jëmëjt” ijty twoownëjkxyë fyamilyë jam Jerusalén parë ttundë ja Paskë xëëw, oyë nety ja Ley mëktaˈaky tkaniˈanaˈamë (Luk. 2:41, 42). Waˈan mä tadë tiempë wyinmääytyë näägë uˈunktääk uˈunkteety ko tsip parë tuk familyë nyëjkxtäˈäytyët, pes kajaduˈu nety yoˈoyandëp, tsojkëp mayë meeny sentääbë ets tsip nimëjääw jam jyäˈttët. Perë José kyaj duˈun wyinmääy, pes yajtsobatypyë nety tijatyë Dios jyaˈäjtypy ets tyukniˈˈijxë ja yˈuˈunk yˈënäˈk parë nanduˈun dyajtsobäättët. Seguurë ko María, nan pyudëjkë yˈuˈunk ënäˈk. Tyukniˈˈijxë mëdë yˈääw ayuk ets tijaty tyuun parë ttsoktëdë Diosë yˈAyuk, pes yëˈë wäˈätsë nety tnijawë ja Diosë jyaaybyajtën.

13. ¿Ti tyuundë tuˈugë kasäädë jäˈäy parë ojts tpanëjkxëdë yˈijxpajtënë José mëdë María?

¹³ Nihad mëdë Alma, diˈib të yˈokˈyajmaytyakpëdë mä parrafo 11, tyuundë mëjääw parë ojts tpanëjkxëdë yˈijxpajtënë José mëdë María, pyudëjkëdë ja yˈuˈunk parë ttsokëdë Jyobaa ets tmëdunët. ¿Ti tyuundë? Yëˈëjëty jyënäˈändë: “Extëmëts njukyˈattë, tats ndukˈixtë ja nˈuˈunk nuˈunën yˈoyëty ko nguytyuˈunëmë Biiblyë kyäjpxwijën”. Etsë Nihad yˈakjënäˈäny: “Pën ntsojkëm ets ja nˈuˈunkˈäjtëm tˈookjawët tijatyë Dios jyaˈäjtypy, tsojkëp ëtsäjtëm jawyiin nˈookjäˈäwëm”.

14. ¿Tiko mbäädë tääk teety tnijawëdë pënaty mëdë yˈuˈunk yˈënäˈk nyaymyayëdë?

¹⁴ Pudëkëdë ja mˈuˈunk mˈënäˈk parë tmëdattëdë oybyë myëtnaymyaayëbë. Uˈunktääk uˈunkteety, tsojkëp tnijawëdët pën mëdë yˈuˈunk yˈënäˈk tyuˈukmuktë ets ti tyuundëp. Nan tsojkëp tnijawëdët pën mëët kyäjpx myaytyäˈäktë mä redes sociales o mä telefënë. ¿Tiko? Yëˈko ja myëtnaymyaayëbëty mbäät tyukninaxëdë ja jyot wyinmäˈäny ets wiˈix tijaty ttundë (1 Kor. 15:33).

15. ¿Wiˈix mbäädë uˈunktääk uˈunkteety pyudëkëdë yˈijxpajtënë Jessie?

¹⁵ ¿Ti mbäät ttundë uˈunktääk uˈunkteety pën kyaj nëgoo ttukjattë dyajtundëdë komputadoorë, selulaar o tabletë? Jessie, tuˈugë uˈunkteety diˈib tsënaapy Filipinas, jyënaˈany: “Oyëtsë nety nëgoo ngatukjattë nyajtundët tijaty jemybyëtsëëmp, duˈunyëmëts ndukmëtmaytyaktë ja nˈuˈunk nˈënäˈk ko mbäät yˈaxëktunëdë”. Jessie, kyaj tˈanmääy ja yˈuˈunk yˈënäˈk ko niwiˈixtsoo mbäät tkayajtundë mët ko yëˈë kyaj ttukjaty. Yëˈë tnimaytyaˈaky: “Ndukjaygyujkëdëts ja nˈuˈunk nˈënäˈk ko mbäät dyajtundë ja syelulaar o tyabletë parë tjattëdë wiink ayuk, tˈëxpëktët tijaty naxäämp reunyonk ets parë tkäjpxtët bom bomë Biiblyë”. Uˈunktääk uˈunkteety, ¿të mëdë mˈuˈunk mˈënäˈk xykyäjpxtë ets xynyimaytyäˈäktë ja käjpxwijën diˈib miimp mä jw.org^® mä jyënaˈany “Jóvenes”, mä yajmaytyaˈaky ko tkaxtë mensaje o retratë? ¿Të mëët xynyimaytyäˈäktë ja bideo ¿Kyaj mbäät xyˈoknaskoˈonënë mdabletë o mdelefënë? etsë bideo Pën myajtuumbyë redes sociales, këdii mnaytyukwinˈëënyëty? * Tyäˈädë mbäät mëjwiin kajaa  mbudëkëdë parë mˈuˈunk mˈënäˈk xytyukniˈˈixëdët wiˈix mbäät yajxon dyajtundë ja tyabletë etsë syelulaar (Prov. 13:20).

16. ¿Ti nimayë uˈunktääk uˈunkteety të ttundë, ets wiˈix të wyimbëtsëmy?

¹⁶ Mayë uˈunktääk uˈunkteety, yˈëxtääytyëbë winmäˈäny parë yˈuˈunk yˈënäˈk dyajnaxtëdë tiempë mëdë nmëguˈukˈäjtëm diˈib yäjktëbë oybyë ijxpajtën. Duˈun ttuundë Dani mëdë Bella, tuˈugë kasäädë jäˈäy diˈib tsënääytyëp Costa de Marfil. Yëˈëjëty, xëmë ijty dyajjäjtäˈäktë ja sirkuitë. ¿Wiˈix wyimbëtsëëmy? Dani jyënaˈany: “Mëjwiin kajaatsë nˈuˈunk pyudëjkë, pes tuundëjkë prekursoor, ets tyam, nan kyuduumbyë sirkuitë”. Uˈunktääk uˈunkteety, ¿mbäät nanduˈun xyˈëxtäˈäytyë winmäˈäny parë mˈuˈunk mˈënäˈk dyajnaxtëdë tiempë mëdë duˈumbë nmëguˈukˈäjtëm?

17, 18. ¿Näˈä mbäädë tääk teety dyaˈëxpëjktsondäˈäktë yˈuˈunk yˈënäˈk?

¹⁷ Tukniˈˈijxëtsyondäˈäktë ja mˈuˈunk mˈënäˈk desde mutsknëm. Mas oy ko desde mutsknëm ja mˈuˈunk mˈënäˈk xyyaˈëxpëjktsondäˈäktët (Prov. 22:6). Duˈun ttuunyë Eunice, ja tyäägë Timoteo, ets ja nyanwelë Loida. Desde ko Timoteo myaxuˈunkˈäjty, ta ogäˈän ttukmëtmaytyaktë pënën Jyobaa (2 Tim. 1:5; 3:15). Ko tiempë nyajxy, ta Timoteo tjamyëdäjtyë Pablo mäjaty ojts yˈëwaˈkxy kyäjpxwaˈkxy.

¹⁸ Jatuˈugë kasäädë jäˈäy, John mëdë Paula, diˈib tsënääytyëp Costa de Marfil, tyukniˈˈijxëdë nidëdujkë yˈuˈunk parë ttsoktët ets tmëdundëdë Jyobaa. ¿Ti pudëjkëdë parë duˈun ttuundë? Yëˈë yˈijxpajtënë Eunice mëdë Loida. Yëˈëjëty jyënäˈändë: “Jantsy jeˈeyë myaxuˈunkˈäjttë, tats ogäˈän ndukniˈˈijxëtsyondaktë ja Diosë yˈAyuk” (Deut. 6:6, 7).

19. ¿Wiˈix mbäädë uˈunktääk uˈunkteety ttukniˈˈixëdë ja uˈunk yˈënäˈkë Diosë yˈAyuk?

¹⁹ Mä Deuteronomio 6:7, jap yajnigajpxy wiˈix mbäädë uˈunktääk uˈunkteety ttukniˈˈixëdë yˈuˈunk yˈënäˈk ja Diosë yˈAyuk. Jyënaˈany ko tsojkëp janääm jatsojk tnikäjpxëmbittët mä ja yˈuˈunk yˈënäˈk, tyäˈädë nan yëˈë yˈandijpy ttukutëkëdët. Parë duˈun ttundët, tsojkëp xëmë dyajnaxtëdë tiempë mëdë yˈuˈunk yˈënäˈk. Näˈäty, mbäät ja tääk teety tsyipkaˈaxtë ko janääm jatsojk tnikäjpxëmbittë tijaty tyukniˈˈixëyandëp ja yˈuˈunk yˈënäˈk. Per kyaj tiko tsyipkaˈˈaxtët, niˈigyë mbäät wyinmaytyë ko yëˈë pyudëjkëdëp ja yˈuˈunk yˈënäˈk parë tjaygyukëdët ja Diosë yˈAyuk ets tmëmëdowdët.

20. ¿Wiˈix mbäädë Salmo 127:4 mbudëkëty mä xyyajˈyeeky xyyajpetyë mˈuˈunk mˈënäˈk? Oknimaytyäˈäk.

 ²⁰ Ixyˈattë yajxon ja mˈuˈunk mˈënäˈk. Mä Salmo 127 jyënaˈany ko uˈunk ënäˈk duˈun extëmë fletyë (käjpxë Salmo 127:4). * Ko jäˈäy dyaˈoyë fletyë, tiiyëm mët dyajkojy ets yaˈoˈoyëp mëj mutsk, nanduˈun jyaty mëdë ënäˈkuˈunk, nituˈuk kyanaymyëbäätyëty. Pääty, tsojkëbë uˈunktääk uˈunkteety tˈixtët wiˈix niduˈuk niduˈuk dyaˈëxpëkäˈändë ja yˈuˈunk yˈënäˈk. Tuˈugë kasäädë jäˈäy diˈib tsënääytyëp Israel, diˈib pyudëjkëdë nimajtskë yˈënäˈk parë tmëdundëdë Jyobaa, tnimaytyaˈaky ti tyuundë, jyënaˈany: “Abëkyatyëts ijty mëdë Biiblyë nˈëxpëktë”. Per ja diˈib nyigëbäjkˈäjtypyë fyamilyë yëˈë yˈixaampy pën jëjpˈam duˈun tundët.

21. ¿Wiˈixë uˈunktääk uˈunkteety pyudëkëdë Jyobaa?

²¹ Uˈunktääk uˈunkteety mbäät näˈäty tjawëdë ko tsip nimëjääw dyajˈyaak dyajpattëdë yˈuˈunk yˈënäˈk, perë Jyobaa yëˈë të tyukumayëdë ets yëˈë pudëkëyanëdëp. Jyobaa tsuj yajxon tmëdoowˈity ko myënuˈkxtäˈägëdë ets yˈatsoowëmbijtypy mët yëˈëgyëjxmë Biiblyë, ëxpëjkpajn, ets mët ja oybyë ijxpajtën etsë ëwij käjpxwijën diˈib yäjktëbë tääk teety diˈib të dyajˈyaak dyajpattë yˈuˈunk yˈënäˈk.

22. ¿Ti tuk pëky majtsk mbäädë uˈunktääk uˈunkteety tmoˈoytyë yˈuˈunk yˈënäˈk?

²² Näägë jäˈäy jyënäˈändë ko parë tuˈugë uˈunk yeeky pyety, ja yajniduungë 20 jëmëjt, per kyaj dyuˈunëty, pes ja tääk teety duˈunyëm nyaytyukjotmaytyunäˈänëdë ja yˈuˈunk yˈënäˈk. Uˈunktääk uˈunkteety kanäk pëky tijaty tjantsy tyukmëdundë yˈuˈunk yˈënäˈk, per tuk pëky majtsk diˈib mbäät tmoˈoytyë, yëˈë tsojkën, tiempë ets ko ttukniˈˈixëdët ja Diosë yˈayuk. Uˈunk ënäˈk kyaj tyuknaxëty, wiˈixëm tkupëkäˈändë tijaty yajtukniˈˈijxëdëp. Per nimay diˈib të yajˈyaagëdë tyääk tyeety diˈib tsyojktëbë Jyobaa, duˈun nyayjyawëdë extëmë Joanna Mae, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Asia. Yëˈë jyënaˈany: “Kots nwinmay wiˈixëtsë ndääk ndeety xyyaˈëxpëjktë. Nguˈëˈëw ngukäjpxëdëbëts kots xyjyëjwijtsëmbijttë ets kots xytyukniˈˈijxëdë ntsokëdëtsë Jyobaa. Kyajts nanëgoobë xymyooytyë jukyˈäjtën” (Prov. 23:24, 25). Nanduˈun miyonkˈamë nmëguˈukˈäjtëm jyënäˈändë.