1, 2. Extëm yajnimaytyaˈagyë Angelito, ¿ti mbäät nduˈunëm niduˈuk niduˈuk?

¿TESTIIGË mdääk mdeety? Pën duˈun, yaˈit mwinmäˈänyoty ko kyaj xymyëtnaymyaayëbëˈatäˈänyë Jyobaa mët ko ja mdääk mdeety mëët nyaymyayëdë. Pääty, oy ja tääk teety Tyestiigëˈatët o kyaj, tsojkëp niduˈuk niduˈuk nduˈunëmë mëjääw parë naymyaˈaybyëjkëm mëdë Jyobaa.

² Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtën tuˈugë Dios mëduumbë diˈib xyëwˈäjtypy Angelito. Yëˈë yeˈky pyejty mä tuˈugë familyë diˈib Testiigë, per ko yaˈkpëtsëëmy, kyaj nëgoo wingon nyayjyäˈäwë mä Dios. Angelito, jyënaˈany: “Nmëduumbyëtsë netyë Jyobaa mët ko duˈunëtsë nfamilyë ttuny”. Per ta tpëjtakyë wyinmäˈäny tkäjpxäˈänyë Biiblyë ets tpawinmayaˈany, ets ta nanduˈun tyëjkë janääm jatsojk nuˈkxtakpë. ¿Wiˈix wyimbëtsëëmy? Angelito jyënaˈany: “Tats nbëjkyë kuentë ko netëts mbäät nmëwingonyë Jyobaa diˈibëts nDeetyˈajtypy, pën nˈixyˈajtypyëts yajxon”. Extëm jyajtyë Angelito, mbäädë net nnayajtëˈëwëm: ¿Wiˈix tyëgatsyëty ko nˈixyˈäjtëm yajxonë Jyobaa ets ko jeˈeyë nnijäˈäwëm waanë mä pënën yëˈë? Ets ¿ti mbäät nduˈunëm parë yajxon nˈixyˈäjtëm?

3. ¿Wiˈix tyëgatsyëty ko jeˈeyë wanaty nnijäˈäwëm pënën Jyobaa ets ko yajxon nˈixyˈäjtëm?

³ Waˈan nwinmäˈäyëm ko nˈixyˈäjtëmë Dios mët ko nnijäˈäwëm ti txëwˈaty, tijaty të ttuny ets tijaty të tˈëy të tkajpxy. Perë tyäˈädë kyaj yëˈë tˈandijy ko nˈixyˈäjtëm yajxon. ¿Wiˈix mbäät yajxon  nˈixyˈäjtëm? Ko njuˈtëmë tiempë parë nˈixyˈäjtëm mas niˈigyë pënën yëˈë ets wiˈix jantsy oy jantsy tsuj jyaˈayˈaty. Ko duˈun nduˈunëm, ta nëjkx njaygyujkëm tiko duˈun tijaty ttuny ets tiko duˈun tijaty tˈëy tkajpxy. Tyäˈädë yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nnijäˈäwëm pën tyukjotkëdakypy wiˈix nwinmäˈäyëm ets ti nduˈunëm. Ets ko nety të jyaygyujkëm ti Jyobaa tsyojkypy, ta net yëˈë nduˈunëm.

4. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë yˈijxpajtënë Dios mëduumbëty diˈib yajmaytyaktëp mä Biiblyë?

⁴ Ko nbëjtakëmë winmäˈäny nmëdunäˈänëm Jyobaa, waˈan näägë jäˈäy xynyëxik xytyukxikëm, ets mas niˈigyë ko nˈyoˈoytsyondakëm reunyonk. Per pën ndukˈijxpajtëmë Jyobaa, ninäˈä xykyamastuˈudäˈänëm. Ko duˈun nduˈunëm, ta mëët nnaymyaaybyëkäˈänëm ets ja naymyayë jyakäˈäny winë xëëw winë tiempë. ¿Mbäädëdaa yajxon njantsy nˈixyˈäjtëmë Jyobaa oy pokyjyaˈay nyajpatëm? Tiko këdii. Pesë yˈijxpajtënë Dios mëduumbëty diˈib tëëyëp jukyˈäjttë, yëˈë xytyukˈijxëm ko mbäät, extëmë Moisés mëdë David. Min nˈokˈijxëm wiˈix tˈixyˈäjttë yajxonë Jyobaa ets ti xytyukniˈˈijxëm.

5. ¿Ti Moisés tyuknibëjtakë ttunäˈäny?

⁵ Moisés wyinˈijx tmëdunäˈänyë Dios. Ko netyë jyëmëjt 40, ta tpëjtakyë wyinmäˈäny ko tpuwäˈägëyaˈany ja Diosë kyäjpn, jaˈa njënäˈänëm ja israelitëty, en lugäär yaˈixyˈatët “ko myäänkˈatyëty ja reyë nyëëx” (Eb. 11:24). Moisés kyaj myëjpëtsëmany mä naxwinyëdë jäˈäy mët ko tmëdunanyë Jyobaa. Ko tpuwäˈkë ja israelitëty, nyijäˈäwëbë nety ko mbäät jyantsy tyukjotˈambëkyëty ja faraon, diˈibë nety tuump rey ets diˈib nayajnäjxëp dios. Extëm nˈijxëm, Moisés yajnigëxëˈk mëjwiin kajaa mëbëjkën. Ets mët ko ttukˈijxpejtyë Jyobaa, ta mëët nyaymyaaybyëjkë ets jyejky ja nyaymyayë nuˈun ja xyëëw jyukyˈäjtën (Prov. 3:5).

6. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë Moisés?

⁶ ¿Ti xytyukniˈˈijxëm? Ko duˈun extëmë Moisés, tsojkëp niˈamukë nwinˈijxëm pën nmëdunäˈänëmë Jyobaa ets pën yajpäädäˈänëm mä kyäjpn o kyaj. Pes ko nmëduˈunëmë Dios, mbäät xytyukmëtsipˈäjtëm pënaty kyaj yˈixyˈatëdë ets nan tsojkëp nmastutëm diˈib nyajtsobatëm. Per mbäät nˈijtëm seguurë ko pën ndukˈijxpajtëmë nDeetyˈäjtëmë tsäjpotmëdë, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm.

7, 8. ¿Ti Moisés nyijäˈäwëˈadëts?

⁷ Moisés duˈunyëm tnijäˈäwëˈadëtsy wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty ets ojts ttuunë ja tsyojkën. Extëm nˈokpëjtakëm, ko Jyobaa tyuknipëjkë parë nëjkx ja israelitëty dyaˈˈawäˈätspëtsëmy, Moisés këˈëm nyayˈatsëˈkë ets jyënany kanäkˈok ko kyaj nety mbäät ttunyë tyäˈädë tuunk. Perë Jyobaa ta tyukˈijxë pyaˈˈayoˈowën mëjwiin kajaa ets ta pyudëjkë (Éx. 4:10-16). Ko duˈunë Moisés tˈijxy, ta net ojts tninëjkxy ja faraon parë ttukˈawäˈänë ti netyë Jyobaa tyunaampy. Ok, ta tˈijxy wiˈixë Jyobaa dyajtunyë myëkˈäjtën ko dyaˈˈawäˈätspëtsëëmy ja israelitëty ets ko dyajkutëgooy ja faraon mët ja syoldäädëtëjk mä ja mejnyë Tsaptspë (Éx. 14:26-31; Sal. 136:15).

⁸ Jantsy jeˈeyë netyë Moisés të dyajpëtsëmy ja israelitëty jap Egipto, ko tyëjkëdë abajt kutujkpë janääm jatsojk. Ets nuˈunën tadë tiempë nyajxy, Moisés pyëjkë kuentë ko Jyobaa mëjwiin kajaa tmëmaˈkxtuky ja nyax kyäjpn diˈibë nety të dyaˈˈawäˈätspëtsëmy mä yajtuumbëˈat yajmosëˈattë (Sal. 78:40-43). Moisés nan yˈijx wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈky mëjwiin kajaa yujyˈat tudaˈakyˈat ko wyinmääytyëgäjtsy parë kyaj dyajkutëgoyët ja israelitëty mët ko yëˈë tˈamdooy tpëjktsooy (Éx. 32:9-14).

9. Extëm jyënaˈanyë Ebreeʉsʉty 11:27, ¿wiˈixë Moisés nyaymyaayë mëdë Jyobaa?

 ⁹ Ko nety të pyëtsëmdë Egipto, ta Moisés mas niˈigyë nyaymyaaybyëjkë mëdë Jyobaa, duˈun tjäˈäwë extëmxyëp ttimˈixyë Tyeetyë tsäjpotmëdë (käjpxë Ebreeʉsʉty 11:27). Biiblyë jyënaˈany: “Dios wiinxë jëjpxë ënety mëët ja Moisés tyimmëtyaˈaky. Duˈun extëm yëˈë jäˈäy tukjëëky tukmëguˈuk xyonyën yˈityën” (Éx. 33:11, MNM).

10. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë yajxon nˈixyˈäjtëmë Jyobaa?

¹⁰ ¿Ti xytyukniˈˈijxëm? Ko kyaj jeˈeyë tsyokyëty nˈixyˈäjtëm yajxonë Jyobaa o nnijäˈäwëm wiˈix jyaˈayˈaty, nan tsojkëbën nduˈunëm ti yëˈë tsyojkypy. Ets ¿ti tyam tsyojkypy nduˈunëm? Biiblyë jyënaˈany: “Tsyojkypy ets niˈëmukë jaˈay nyitsoktaˈatëty ets nijawëtëty ja tëyˈäjtën” (1 Tim. 2:3, 4, TY). Tuk pëky wiˈix mbäät nduˈunëmë tsyojkën, yëˈë ko jäˈäy ndukniˈˈijxëm pënën yëˈë.

11. ¿Tiko mas niˈigyë nˈixyˈäjtëmë Jyobaa ko ndukniˈˈijxëmë wiink jäˈäy pënën yëˈë?

¹¹ Mbäät mas niˈigyë nˈixyˈäjtëmë Jyobaa ko ndukniˈˈijxëmë wiink jäˈäy pënën yëˈë. Extëm nˈokpëjtakëm, nˈijxëm yajxon wiˈixë Jyobaa tpaˈˈayoyë jäˈäy ko xytyukniwoˈowëm pënaty oyë jyot kyorasoon (Fwank 6:44; Hech. 13:48, TNM). Nan nˈijxëm wiˈixë Diosë yˈAyuk tmëdatyë mëkˈäjtën ko ja diˈib nyaˈëxpëjkëm ogäˈän tmastuˈuty ja diˈib kyaj yˈoyëty ets dyajtëgatsy ja jyaˈayˈäjtën (Kol. 3:9, 10). Nan nˈijxëm wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈëgyë myaˈkxtujkën ko janääm jatsojkë jäˈäy ndukninëjkxëm ja tëyˈäjtën parë yˈixyˈatëdët ets nyitsoˈoktët (Rom. 10:13-15).

12. Extëm jyënaˈanyë Éxodo 33:13, ¿ti yˈamdoow pyëjktsoowë Moisés, ets tiko?

¹² Moisés yajtsobat ko naymyaayë mëdë Jyobaa. Oyë nety të ttuny kanäägë miläägrë xyëëwgyëjxmë Dios, yˈamdoow pyëjktsoo parë mas niˈigyë tˈixyˈatäˈäny (käjpxë Éxodo 33:13, MNM). * Mä tadë tiempë, ja netyë Moisésë jyëmëjt 80 naxy, per yˈaktimˈixyˈataambyë nety mas niˈigyë ja Tyeetyë tsäjpotmëdë.

13. ¿Wiˈix tuk pëky nyajnigëxëˈkëm ko nyajtsobatëm ja naymyayë diˈib nmëdäjtëm mëdë Jyobaa?

¹³ ¿Ti xytyukniˈˈijxëm? Ko oy kujk kanäk jëmëjt njamëduˈunënë Dios, tsojkëp nyajtsobatëm ko mëët nnaymyaˈayëm. Tuk pëky wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm, yëˈë ko mëët ngäjpx nmaytyakëm mä nmënuˈkxtakëm.

14. ¿Tiko jyëjpˈamëty nmënuˈkxtakëmë Jyobaa parë yajxon nˈixyˈäjtëm?

¹⁴ Pën nyajkëktëkëyäˈänëmë naymyayë mët tuˈugë jäˈäy, tsojkëp xëmë mëët ngäjpx nmaytyakëm. Pääty, nˈokmënuˈkxtakëmë Jyobaa janääm jatsojk parë nmëwingoˈonëm, ets kyaj ntsëˈk njäˈäwëm ndukmëtmaytyakëm wiˈix nwinmäˈäyëm ets wiˈix nnayjyäˈäwëm (Éfes. 6:18). Krista, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tsënaapy Turquía, jyënaˈany: “Koogootsë Jyobaa ndukmëtmaytyaˈaky tits nwinmaapy ets nˈixyëts wiˈixëts xypyudëkë, tats mas niˈigyë ntsoky ets mas niˈigyëts ndukˈijxpety. Ets kots nˈixy wiˈix tˈatsoowëmbity ja nuˈkxtakënëts, yëˈëts xypyudëjkëp parëtsë Jyobaa nˈixy extëmtsë nDeety ets extëmtsë nMëtnaymyaayëbë”.

15. ¿Wiˈixë Jyobaa tnimaytyakyë David?

¹⁵ Ko rey David myaxuˈunkˈäjty, ja tyääk tyeety Dios mëduundëbë nety. Per yëˈë kyaj jeˈeyë ojts tpanëjkxy ja kostumbrë diˈibë nety myëdäjttëbë fyamilyë. David këˈëm naymyaaybyëjkë mëdë Jyobaa ets mas niˈigyë tsyojkë. Pes jyënany ko David yëˈë tuˈugë jäˈäy diˈibë nety mëk tsyojkypy (Apos. 13:22).  ¿Wiˈixë David mas niˈigyë nyaymyaaybyëjkë mëdë Jyobaa?

16. ¿Tijatyë David jyäjt nyijäˈäwë ko tˈijxyë Jyobaa kyojy pyëjtaˈaky?

¹⁶ David jyäjt nyijäˈäwë tijaty mä Jyobaa ko ojts tˈijxë kyojy pyëjtaˈaky. Ko myutskˈäjty, kajaa xyëëw tiempë dyajnäjxy kamoty tuˈujoty mä ojts tkuentˈäjtë ja tyeetyë byorreegë. Waˈan jam ogäˈän tpawinmääy tijatyë netyë Jyobaa të ttuny. Extëm nˈokpëjtakëm, ko tpatˈijxy milˈamë mëtsäˈä, kyaj jeˈeyë tˈijxy ko të tsäjp wyindujktäˈäy, nan yëˈëjën ijx wiˈix jyaˈayˈaty ja diˈibë nety të dyajkojy. Pääty tkujäˈäyë: “Tijaty yajpatp jam tsäjpotm nyigajpxypy nyimaytyakypyë Diosë myëjˈäjtën; yëˈëjëty nyimaytyaktëp tijaty të ttunyë yˈääw kyëˈë” (Sal. 19:1, 2). Ko nanduˈunë David twinmääy wiˈixën të kyojˈyë naxwinyëdë jäˈäy, ta tˈijxy ko Jyobaa nëgooyë wijyˈäjtën (Sal. 139:14). Ets ko tpawinmääy nuˈunën tijatyë Jyobaa të ttuny, ta nyayjyäˈäwë ko yëˈë kyaj ti ttsoowëty (Sal. 139:6).

17. ¿Tijaty mbäät njäjt nnijäˈäwëm ko nbawinmäˈäyëm ja Diosë kyojy pyëjtaˈaky?

¹⁷ ¿Ti xytyukniˈˈijxëm? Ko tsojkëp nˈijx nduˈunëm tijatyë Dios të dyajkojy. Nˈokjuˈtëmë tiempë parë nˈijxëm wiˈix jyantsy oy jyantsy tsyujëty tijatyë Jyobaa të dyajkojy, pes duˈunyë xyyajwëˈëmëyäˈänëm ko nˈijxëm. Mä nduˈunëm tijaty tuˈuk tuˈugë xëëw, nˈokpawinmäˈäyëm tijaty xytyukniˈˈijxëm mä Jyobaa, extëm ko nˈijxëm wiˈix të dyajkojˈyë ääy ujts, jëyujk animal etsë jäˈäy. Ko duˈun nduˈunëm, ta nëjkx nˈixyˈäjtëm mas niˈigyë ja nDeetyˈäjtëm diˈib mëk xytsyojkëm (Rom. 1:20). Ets nëjkxëp tuˈuk tuˈugë xëëw mas niˈigyë ntsojkëmë Jyobaa.

18. Extëm jyënaˈanyë Salmo 18, ¿ti yˈëxkäjpë David?

¹⁸ David yˈijx wiˈixë Jyobaa pyudëjkë. Extëm nˈokpëjtakëm, ko nety jam tkuentˈäjtë ja tyeetyë byorreegë, ta nyimiinë tuˈugë kää, ets ok, tuˈugë osë. David ta dyaˈoˈky, per yëˈë jyënany ko päätyë tyäˈädë awäˈän jëyujk dyaˈoˈky mët ko Jyobaa pyudëjkë. Ets ko tmëmadakyë Goliat, diˈibë nety ximën tënaapy, ta tˈijxy yajxon ko yëˈë netyë Jyobaa nëˈëmooy tuˈumooyëp (1 Sam. 17:37). Nan pyëjkë kuentë ko yëˈë Jyobaa yaˈˈawäˈätspëtsëëmë ko tkugeky ja rey Saúl diˈibë nety axëkˈijxëp (mä tsyondaˈagyë Sal. 18). Tuˈugë jäˈäy diˈib mëj patëp ojtsxyëp nyaymyëjkuˈëy nyaymyëjkugajpxyëty. Per komë David yujy tudaˈaky jyaˈayˈajty, pääty tˈëxkajpy ko yëˈë netyë Jyobaa pudëjkëp (Sal. 138:6).

19. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë David?

¹⁹ ¿Ti xytyukniˈˈijxëm? Ko tsojkëp nˈijxëm wiˈixë Jyobaa tˈatsoowëmbityë nuˈkxtakën ets näˈä, kyaj jeˈeyë nˈamdoˈowëmë nyaybyudëkë. Pën ijtëm yujy tudaˈaky, ta nbëkäˈänëmë kuentë ko kyaj mbäät naytyuˈuk ti nduˈunëm ets ko ntsojkëmë Jyobaa nyaybyudëkë parë nduˈunëm diˈib kyaj nmëmadakëm. Tëgok tëgok nˈijxëm wiˈixë Jyobaa xypyudëjkëm, ta mas niˈigyë mëët nnaymyaaybyëkäˈänëm. Duˈun jyajtyë Isaac diˈib jeky kujk tmëduunë Jyobaa, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tsënaapy Fiyi. Yëˈë jyënaˈany: “Kots nwinmay wiˈixëts të njukyˈaty, tats nbëkyë kuentë wiˈixëtsë Jyobaa të xypyudëkë desde kots nˈëxpëjktsondakyë Biiblyë. Päätyëtsë Jyobaa njawë ko jantsy tam”.

20. ¿Wiˈixë David ttukˈoyˈajty ko oy yˈijty mëdë Dios, ets ti xytyukniˈˈijxëm?

²⁰ David nyiˈˈijxtutë Jyobaa jyaˈayˈäjtën. Dios ojts xyyajkojëm parë mbäät niˈˈijxtutëmë jyaˈayˈäjtën (Gén. 1:26). Ko mas niˈigyë nnijäˈäwëm wiˈix jyaˈayˈaty, ta nanduˈun njäˈäyˈatäˈänëm. Komë David yˈixyˈajtypyë nety yajxonë Jyobaa, ta duˈun jyaˈayˈajty mëdë wiink jäˈäy extëmxyëbë Jyobaa jyaˈayˈajty. Min nˈokˈijxëm  wiˈix tëgok jyajty. David myëbokytyuunë Jyobaa ko tsyënääy mëdë Bat-Seba, tuˈugë toxytyëjk kasäädë, ets ok, ta ojts tniˈanaˈamë parë yˈoogët ja myëmëjjäˈäy, perë Jyobaa paˈˈayoowë (2 Sam. 11:1-4, 15). Ets päätyë David tniˈˈijxtutyë Jyobaa jyaˈayˈäjtën ets nanduˈun tpaˈˈayooyë wiink jäˈäy. David jantsy oy mëdë Jyobaa nyaymyaayë, yëˈë niduˈugë rey diˈib mas niˈigyë Jyobaa tsojkë ets pëjtakë extëmë ijxpajtënë parë ja reyëty diˈib Israel (1 Rey. 15:11; 2 Rey. 14:1-3).

21. Extëm jyënaˈanyë Éfesʉ 4:24 etsë 5:1, ¿wiˈix ndukˈoyˈatäˈänëm ko niˈˈijxtutëm wiˈixë Dios jyaˈayˈaty?

²¹ ¿Ti xytyukniˈˈijxëm? Ko tsojkëp niˈˈijxtutëm wiˈixë Dios jyaˈayˈaty. Ko duˈun nduˈunëm, nëjkxëp ndukˈoyˈäjtëm ets nan nëjkxëp mas niˈigyë nˈixyˈäjtëmë Jyobaa. Ko nduˈunëmë mëjääw parë nyajnigëxëˈkëm wiˈixë Dios jyaˈayˈaty, ta nëjkx nyaˈijxëm ko yëˈë Dios xyˈuˈunkˈäjtëm (käjpxë Éfesʉ 4:24; 5:1, TNM). *

22, 23. ¿Wiˈix wyimbëtsëmäˈäny ko nguytyuˈunëm tijaty njäjtëm mä Jyobaa?

²² Duˈun extëm të nˈijxëm, mbäädë Jyobaa nˈixyˈäjtëm mët yëˈëgyëjxmë kyojy pyëjtaˈaky etsë Biiblyë. Mä Biiblyë jap yajnimaytyaˈaky jantsy nimayë Dios mëduumbë diˈib mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtën, extëmë Moisés etsë David. Jyobaa të ttuny diˈib yëˈë patëp, ëtsäjtëm net xypyatëm parë nduˈunëmë mëjääw ets mas niˈigyë nˈixyˈäjtëm.

²³ Duˈunyëm tijaty nnijawëyäˈänëm mä Jyobaa (Ecl. 3:11). Per diˈib mas jëjpˈam, kyaj yëˈëjëty nuˈunën tijaty nnijäˈäwëm mä Jyobaa, yëˈë duˈun wiˈix nyajtuˈunëm. Pën nguytyuˈunëm tijaty të njäjt të nnijäˈäwëm ets pën nduˈunëmë mëjääw parë niˈˈijxtutëmë Jyobaa jyaˈayˈäjtën, ta duˈunyëm xymyëwingonäˈänëm (Sant. 4:8). Seguurë nˈijtëm ko ninäˈä xykyamastuˈudäˈänëm pën nduˈunëmë mëjääw parë nˈixyˈäjtëm yajxon, pes duˈun jyënaˈanyë yˈAyuk.