1. ¿Wiˈix mayë jäˈäy tˈixtë tuunk ayoˈon?

MÄ NˈITˈÄJT nlugäärˈäjtëm, ¿wiˈix mayë jäˈäy tˈixtë tuunk ayoˈon? Mä mayë paˈis, nëgooyë jäˈäy alokë nyayajtuunëndë. Ets pääty kyaj net tnekymyëdattë tiempë parë pyoˈkxtët, yajpäättët mëdë fyamilyë ets ni parë tˈixyˈattëdë Dios (Ecl. 2:23). Per ta netë jäˈäy diˈib kyaj ttsojkënyëˈattë tyunäˈändë ets tiiyëm tyukkäjpxtëp parë kyaj tyundë (Prov. 26:13, 14).

2, 3. ¿Ti ijxpajtën xymyoˈoyëmë Jyobaa mëdë Jesus?

² Extëm nˈijxëm, ta jäˈäy diˈib nëgooyë alokë nyayajtuunëndë ets ta diˈib kyaj tyunäˈändë. Per ¿wiˈixëdaa Jyobaa mëdë Jesus tˈixtë tuunk ayoˈon? Seguurë ko Jyobaa jyantsy tyukxondakypy ko tyuny, etsë Jesus yajtëyˈäjtëndëjkë ko jyënany: “Yëˈë nDeetyëts tuumpnëm tyambäät, es ëj nandëˈën tuumbëts” (Fwank 5:17). Nˈokwinmäˈäyëm wiˈixë Jyobaa ojts dyajkojy jantsy nimayë anklës, miyonkˈamë mëtsäˈä, planetë ets tukëˈëyë tijaty yajkoj mä tyäˈädë it naxwinyëdë diˈib nduktsënäˈäyëm. Päätyën jyënany niduˈuk diˈib jyaayë Salmo: “¡Jantsy kajaa tijaty të xytyuny, Jyobaa! Mëdë wijyˈäjtën të xytyuundäˈäy tukëˈëyë. Yëˈë nax tuktuky yˈity mët tukëˈëyë diˈib mijts të xyyajkojy” (Sal. 104:24).

³ Jesus yajxon dyajnigëxëˈky ja Jyobaa wyijyˈäjtën. Yëˈë pyudëjkë Tyeety mä “ojts dyajkojˈyë tsäjp”, ets tamë nety mëët yajpääty “extëm diˈib nyiwintsënˈäjtypyë tuunk” (Prov. 8:27-31). Kyum jeky, ta Jesus jyukyˈajty yä Naxwiiny, ets ttuuny tuˈugë tuungë jantsy oybyë diˈib yaˈujts yajjotkëdakë ets tjäˈäwë extëmë  käˈäy ukën. Jesus yajnigëxëˈk mä tukëˈëyë tijaty tyuun ko yëˈë netyë Dios të kyexyëty (Fwank 4:34; 5:36; 14:10).

4. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Jyobaa mëdë Jesus ko nboˈkxëm?

⁴ Extëm yajnimaytyaˈagyë Jyobaa mëdë Jesus, ¿yëˈëdaa xytyukˈijxëm ko kyaj mbäät nboˈkxëm? Kyaj. Jyobaa ninäˈä kyaˈˈanuˈkxë, pääty kyaj dyajtëgoyˈaty pyoˈkxët extëm ëtsäjtëm. Perë Biiblyë jyënaˈany ko ojts dyajkojtäˈäyë tsäjp etsë Naxwinyëdë, “ta ojts pyoˈkxy” (Éx. 31:17, MNM). Tyäˈädë ääw ayuk waˈan yëˈë tˈandijäˈäny ko Jyobaa jyuˈtë tiempë parë net ttukxondaky tukëˈëyë tijatyë nety të dyajkojy. Jesus, nan mëk tyuuny ko jyukyˈajty yä Naxwiiny, per nan jyuˈtë tiempë parë ojts pyoˈkxy ets kyaay yˈuky mët ja myëtnaymyaayëbëty (Mat. 14:13; Luk. 7:34).

5. ¿Ti nimayë jäˈäy tsiptakxëdëp?

⁵ Biiblyë xyˈanmäˈäyëm ko tsojkëp nˈijtëm tuumbëjäˈäy ets kyaj nuux plojë (Prov. 15:19). Waˈan nduˈun nˈayoˈowëm parë familyë nmoˈoyäˈänëm tijaty yajtëgoyˈäjttëp. Ets niˈamukë ninuˈun nDios mëduˈunëm, nikëjxmˈäjtëm parë nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm ja oybyë ayuk. Per nan tsojkëp nboˈkxëm. ¿Xytsyiptakxëm näˈäty nˈijxëm nuˈunën ja tiempë nyajtuˈunëm mä nduˈun nˈayoˈowëm, nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm ets mä nboˈkxëm? ¿Wiˈix mbäät nnijäˈäwëm nuˈun ndiempën mbäät nduˈunëm ets nuˈun ndiempën mbäät nboˈkxëm?

6. Extëm jyënaˈanyë Markʉs 6:30-34, ¿wiˈixë Jesus tˈijxyë tuunk ets ko nboˈkxëm?

⁶ Jëjpˈam ets kyaj nëgoo nyaˈˈaniˈigyëmë tuunk ayoˈon. Dios wyinmäˈänymyooy ja rey Salomón parë tkujayët ko “tukëˈëyë ak ta nyidiempë”, extëm ko nnip ngojëm, ngojëmë jëën tëjk, njëˈëy nyaxëm, nxik nxoˈonëm ets nˈajts nbujtëm (Ecl. 3:1-8). Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko mä jukyˈäjtën, jëjpˈam nduˈun nˈayoˈowëm ets nboˈkxëm. Duˈunënë Jesus ttuuny. Tëgok, ko jyëmbijttë ja yˈapostëlëtëjk mä nety ojts të yˈëwäˈkx të kyäjpxwäˈkxtë ets ni “tkaˈokmëdäjnëdë ja tiempë es kyaytyët”, ta Jesus yˈanmääyëdë: “Mindë. Joˈom nˈokpoˈxëm mä tuˈugë abak it” (käjpxë Markʉs 6:30-34). Jesus mët ja yˈëxpëjkpëty ninäˈä ojts kyapoˈkxtë nuˈun tjatsojkënyëˈäjttë, per yëˈë nyijäˈäwëbë nety ko tsojkëp pyoˈkxtët.

7. ¿Wiˈix xypyudëkëyäˈänëm ko nˈëxpëjkëm ja Ley diˈibë Moisés yajmooy?

⁷ Näˈäty, nyajtëgoyˈäjtëm parë nboˈkxëm o nyajtëgäjtsëm ti nduˈunëm bom bom. Etsë tyäˈädë mbäät nˈijxëm mä ja ley diˈibë Jyobaa myooy ja israelitëty, mä ojts tniˈanaˈamë parë pyoˈkxtët sääbëdë sääbëdë. Tyam, kyaj yëˈë nekypyanëjkxëm ja Ley diˈibë Moisés yajmooy, per mbäät xypyudëjkëm mëjwiin kajaa ko nˈëxpëjkëm wiˈix yajmaytyaˈaky ja sääbëdë xëëw. Tijaty xytyukniˈˈijxëm, xypyudëkëyäˈänëm parë nnijäˈäwëm wiˈix mbäät nˈijxëmë tuunk ayoˈon ets ko nboˈkxëm.

8. Extëm jyënaˈanyë Éxodo 31:12-15, ¿ti nety mbäät ttundë ja israelitëty sääbëdë xëëw?

⁸ Biiblyë jyënaˈany: “Kom wëxtujkxëëw yëˈë Dios dyajˈabatëtyaay tukëˈëyë nuˈun ënety winë të dyajkojˈyën, ets ojts pyoˈkxy” (Gén. 2:2, MNM). Per komë Jyobaa jantsy tunäämp, ta duˈunyëm tyuunˈadëˈëtsy (Fwank 5:17). Ja Ley diˈib yajmooytyë israelitëty parë pyoˈkxët sääbëdë xëëw nanaduˈundëkë extëm jyënaˈanyë Génesis ko Jyobaa tyuuny tëdujk xëëw ets kyum jëxtujk xëëw, ta ojts pyoˈkxy. Jyobaa nan tyukˈanaˈam ja israelitëty ets kyum jëxtujk xëëw pyoˈkxtët. Pes jyënany ko yëˈë nety tuˈugë ijxwëˈëmën ko yajpääty mët yëˈëty. Ja “poˈkxënxëëw”, wäˈätsë nety mbäät dyajnaxtë ets yëˈë “mëdiˈibë ja Dios mëbäät yajtukwintsëˈëgën”  (käjpxë Éxodo 31:12-15, MNM). * Kubojkpë nety ko pën tyunët, ni yëˈë ja ënäˈkuˈunk ets ni ja tuumbë mosë ets ni ja jëyujk animal (Éx. 20:10). Ko pyoˈkxtët, mbäädë nety aduˈuk tmëwiin tmëjotëdë tijatyë Diosë jyaˈäjtypy.

9. Ja tiempë mä Jesus jyukyˈajty, ¿wiˈix tˈijxtë ja sääbëdë xëëw pënaty nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk?

⁹ Ko ojts pyoˈkxtë sääbëdë xëëw, tyukˈoyˈäjttë ja Dios mëduumbëty. Per pënaty nyiwintsënˈäjttë relijyonk ja tiempë mä Jesus jyukyˈajty, ojts dyajnaxkëdäˈäktë mëkatypyë anaˈamën mä wiˈix mbäät yaˈˈamääyˈaty. Jyënandë ko sääbëdë xëëw ni jeˈeyëp mbäät kyayajkutëjˈyë triigë o dyaˈˈagëdäˈäktët tuˈugë päˈäm jäˈäy (Mar. 2:23-27; 3:2-5). Per extëmë nety wyinmaytyë kyaj nety duˈunë Jyobaa wyinmay, etsë Jesus yajxonë jäˈäy ttukˈijxy wiˈixë Jyobaa wyinmay.

10. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Matewʉ 12:9-12 mä wiˈixë Jesus tˈijxyë sääbëdë xëëw?

¹⁰ Jesus mët ja yˈëxpëjkpëty ojts pyoˈkxtë sääbëdë xëëw mët ko yëˈë myëmëdoowdë ja Ley diˈibë Moisés yajmooy. * Per tijatyë Jesus tyuun ets kyäjpx myaytyak, yajnigëxëˈk ko  kyaj wyiˈixëty nˈoyjyaˈaytyakëm sääbëdë xëëw ets ndukmëduˈunëmë oyˈäjtënë ja wiink jäˈäy. Yëˈë jyënany ko “mbäät nduˈunëm ja oybyë mä poˈxënxëë” (käjpxë Matewʉ 12:9-12). Jesus kyaj wyinmääy ko yajkutëjp ja ley ko nduˈunëmë oyˈäjtënë sääbëdë xëëw. Tijaty tyuun, yëˈë xytyukˈijxëm ko jyaygyujkëbë nety yajxon tiko Dios ojts tniˈanaˈamë ets ja kyäjpn pyoˈkxtët. Ko ja israelitëty ojts pyoˈkxtë sääbëdë xëëw, ta aduˈuk ojts tmëwiin tmëjotëdë tijatyë Dios jyaˈäjtypy. Jesus nan ja yeˈky pyejty mä tuˈugë familyë diˈib yajtuundëbë sääbëdë xëëw parë Dios tˈawdattë. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm? Yëˈko Biiblyë jyënaˈany: “Net ja Jesús oj nyejxy Nazaret, mä nety të yeeky të pyety. Es mä ja sääbëdë xëë tyëjkë mä ja tsäjptëjk, extëm jaayëm ttuunkˈaty, es tyënääyeˈky es tkäjxäˈäny ja Diosë jyaaybyajtën” (Luk. 4:15-19).

11. ¿Pënë Jesus mooyë oybyë ijxpajtën mä ja tuunk ayoˈon?

¹¹ Seguurë ko mä José ttukniˈˈijxë Jesus wiˈix tsyats jyëëdët ja mä nanduˈun ttukniˈˈijxë wiˈixë Dios tˈixy ko nduˈun nˈayoˈowëm (Mat. 13:55, 56). Jesus nan waˈan tˈijxy wiˈix ja José jyantsy tyuny tuˈuk tuˈugë xëëw parë tmoˈoyë fyamilyë tijaty yajtëgoyˈajtypy. Pääty ko tiempë nyajxy, duˈun tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty: “Yëˈë tuumbë patëp ja myëjuˈuny” (Luk. 10:7). Extëm nˈijxëm, Jesus nyijäˈäwëbë nety tidën yˈandijpy nduˈunëm mëk.

12. ¿Diˈibatyë tekstë xytyukˈijxëm mä wiˈixë Pablo tˈijxyë tuunk ayoˈonë mëkatypyë?

¹² Apostëlë Pablo nyijäˈäwëbë nety tidën yˈandijpy nduˈunëm mëk. Pes mëk tyuuny mä nyayˈijx nyaymyëˈayoowë, per diˈib mas jëjpˈam tyuun, yëˈë ko ojts tnigajpxy tnimaytyaˈagyë Jesus ets tijaty tukniˈˈijxë. Ja Dios mëduumbëty diˈib Tesalónica nyijäˈäwëdëbë nety ko Pablo “xëëny koots” tyuuny parë kyaj pën tyukëdäˈägëdët ja gastë (2 Tes. 3:8; Apos. 20:34, 35). Ko Pablo tkujäˈäyë wiˈix tyuuny, waˈan yëˈë tmaytyaky ko yˈijty jam Corinto mëdë Áquila etsë Priscila, pes yëˈëjëty yaˈoˈoyëdëp nety nanduˈun ja “wit tëjk extëmë Pääblë dyaˈoyë, päätyë Pääblë oj wyeˈemy mët yëˈëjëty, es tmëttuunmijky”. Per ko jyënany ko “xëëny koots” tyuuny, kyaj yëˈë tˈandijy ko kyaj yˈokpoˈkxnë, pes sääbëdë sääbëdë ijty tmëtmaytyaˈaky ja judiyëtëjk diˈibë nety nanduˈun poˈkxtëp mä tadë xëëw (Apos. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4).

13. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë Pablo?

¹³ Apostëlë Pablo ojts xymyoˈoyëm tuˈugë oybyë ijxpajtën. Oy tyuuny yˈayooy, xëmë ojts tˈëwaˈkxy tkäjpxwaˈkxy “ja oybyë ayuk diˈibë tsoˈon mä Diosën” (Rom. 15:16; 2 Kor. 11:23). Ets yˈanmääy ja myëguˈuktëjk parë nanduˈun ttundët. Pablo tuunmujk mëdë Áquila etsë Priscila “mä yëˈë Jesukristë” (Rom. 12:11; 16:3). Ets duˈun tmooyë käjpxwijën ja myëguˈuktëjk diˈib Corinto: “Dëˈënyëm xytyundët waanë niˈigyë ja Nintsënˈäjtëmë tyuunk” (1 Kor. 15:58; 2 Kor. 9:8). Ets mët ko Dios wyinmäˈänymyooyë, ta tkujäˈäyë: “Diˈibë kyaj tyunäˈäny, kyaj kyay yˈuugët” (2 Tes. 3:10).

14. ¿Ti Jesus myaytyäˈägan mä Fwank 14:12?

¹⁴ Ja tuungë mas jëjpˈambë diˈib tyam mbäät nduˈunëm, yëˈë nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm ets nyaˈëxpëjkëmë jäˈäy. Jesus ojts tnaskäjpxë ko ja yˈëxpëjkpëty waanë niˈigyë nety tyunäˈändë ets kyaj dyuˈunëty yëˈë (käjpxë Fwank 14:12). Per kyaj yëˈë tmaytyäˈägany ko tyunandëbë netyë miläägrë extëm yëˈë, diˈibën myaytyäˈägan, yëˈë ko kajaabäädë nety kyäjpxwäˈkxäˈändë, mas nimayë jäˈäy dyaˈëxpëkäˈändë ets mas jekyë nety duˈun ttunäˈändë.

15. ¿Tijaty mbäät nnayajtëˈëwëm, ets tiko?

¹⁵ Pën mëduˈunëm, oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Tuumbëjäˈäyëts nyaˈixyˈaty? ¿Oyëts ja nduunk nduny ets tsojkˈamëts nyajkexy?”. Pën ak oy nˈatsoowëmbijtëm, yëˈë yˈandijpy ko waˈan xytyukjotkujkˈäjtëm ja diˈib xyyajmëduˈunëm  ets pënaty mëët nduˈunëm, mbäät mas niˈigyë tmëdoowˈitäˈändë ja oybyë ayuk ko ndukmëtmaytyakëm. Ets mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm o mä jäˈäy nyaˈëxpëjkëm, oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Tuumbëjäˈäyëts nyaˈixyˈaty mä Diosë tyuunk? ¿Ëxpëjkpëts yajxon mätsë jäˈäy nganijëmbitynyëm? ¿Tsojkˈamëtsë jäˈäy nijëmbity diˈib yˈoymyëdoopy ja Diosë yˈayuk? Ets ¿nduundaabyëts oytyim diˈibëtyë Diosë tyuunk?”. Pën ak oy nˈatsoˈowëmbijtëm, yëˈë xytyukˈijxëm ko ndukxondakëm ja Diosë tyuunk.

16. ¿Wiˈixë Jesus ets ja yˈapostëlëty tˈijxtë ko nboˈkxëm, ets wiˈix tyëgatsyëty extëm tyamë jäˈäy tˈixtë?

¹⁶ Jesus nyijäˈäwëbë nety ko tsojkëp pyoˈkxët näˈäganäˈäty ets nanduˈun ja yˈapostëlëty. Per mayë jäˈäy mä tadë tiempë, ets nanduˈun tyam, duˈun wyinmaytyë extëm ja yetyëjkë mëkjäˈäybyë diˈibë Jesus myaytyak. Tyäˈädë jäˈäy duˈun këˈëm nyayjyënanë: “Mmëdäjtypy may pëjkeˈeky diˈibë myajtunëp kanäk jëmëjt. Poˈx. Kay uuk. Jotkujkˈat” (Luk. 12:19; 2 Tim. 3:4). Tyäˈädë yetyëjk yëˈë jëjpˈam pyëjtak, pyoˈkxët ets ttukxondäˈägët ja jukyˈäjtën. Perë Jesus ets ja yˈapostëlëtëjk kyaj jamë jyot wyinmäˈäny tpëjtaktë parë ttukxondäˈägäˈändë ja jukyˈäjtën.

17. ¿Tijaty nduˈunëm axtë mä të ndukniwijtsëm nboˈkxäˈänëm?

¹⁷ Nduˈunëmë mëjääw parë nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën. ¿Wiˈix? Ko nyajtuˈunëmë tiempë mä të ndukniwijtsëm nboˈkxäˈänëm parë nanduˈun nëjkxëm ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë ets reunyonk. Jëjpˈamë tyäˈädë nyajnäjxëm ets pääty nduunˈadëtsëm mët ko yëˈë Jyobaa tyuunk (Eb. 10:24, 25). Nëjkxëm reunyonk ets nˈëxtäˈäyëmë winmäˈäny parë ndukmëtmaytyakëmë jäˈäy ja tëyˈäjtën oy mä nyajpatëm axtë ko nëjkxëm bakasyonkˈäjtpë (2 Tim. 4:2).

18. ¿Ti tsyojkypy nduˈunëmë Jesukristë ja diˈib nReyˈäjtëm?

¹⁸ Mëjwiin kajaa nguˈëˈëw ngukäjpxëmë Jesukristë, ja diˈib nReyˈäjtëm, ko kyaj tˈawixy nduˈunëm diˈib kyaj mbäät nmëmadakëm ets ko xypyudëjkëm parë kyaj nyaˈˈaniˈigyëm ja tuunk ayoˈon ets mä nboˈkxëm (Eb. 4:15). Jesus tsyojkypy parë nboˈkxëm nuˈun nyajtëgoyˈäjtëm. Per nan tsyojkypy ets mëk nduˈunëm parë nˈijx nbatëm ti nijukyˈäjtëm ets parë nbëjtakëmë jot mëjääw mä jäˈäy nyaˈëxpëjkëm. Mä jatuˈukpë artikulo nˈixäˈänëm ti Jesus të ttuny parë të xyyaˈˈawäˈätspëtsëˈëmëm mä poky kaytyey.