ARTIKULO DIˈIB YAˈËXPËJKP 48
“Mˈittëp miitsëty wäˈäts, mët kots ëj nwäˈätsëty”
“Jikyˈattë wäˈäts” (1 PEED. 1:15).
ËY 34 Amumduˈukjot nmëdunäˈäny
DIˈIB YAJNIMAYTYÄˈÄGÄÄMP *
1. ¿Wiˈixë apostëlë Pedro tˈanmääy ja myëguˈuktëjk, ets tiko näˈäty mbäät kyëxëˈëky ko tsip nnayaˈijtëm wäˈäts?
OY NJUKYˈATÄˈÄNËM tsäjpotm o yä Naxwiiny, mbäät xypyudëjkëm extëmë apostëlë Pedro tˈanmääy ja Dios mëduumbëty diˈib mä primer siiglë, diˈib nety nëjkxandëp tsäjpotm. Duˈun tˈanmääy: “Jikyˈattë wäˈäts, jaˈa ko Dios diˈibë të mwinˈixëdë, wäˈätsëˈë; tyäˈädë dëˈën kyajxypy ja Dios mä jyaaybyajtën: ‘Mˈittëp miitsëty wäˈäts, mët kots ëj nwäˈätsëty’” (1 Peed. 1:15, 16). ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëm jyënaˈanyë tyääbë tekstë? Ko mbäät nnayaˈijtëm wäˈäts extëmë Jyobaa, pes yëˈë diˈib niˈigyë yajnigëxëˈkypy ja wäˈätsˈäjtën. Mbäät kyëxëˈëky ko tsip jyawë nnayaˈijtëm wäˈäts mët ko pokyjyaˈay nyajpatëm, per tsojkëbën nnayaˈijtëm wäˈäts. Apostëlë Pedro nan tëgooy kanäkˈok, per extëm ojts xymyoˈoyëmë ijxpajtën, yëˈë xytyukˈijxëm ko mbäät nnayaˈijtëm wäˈäts.
2. ¿Tijaty yaˈˈatsoowëmbitäämp mä tyääbë artikulo?
2 Mä tyääbë artikulo yaˈˈatsoowëmbitäˈäny: ¿ti yˈandijpy nˈijtëm wäˈäts?, ¿wiˈixë Biiblyë tnimaytyaˈagyë Jyobaa tmëdatyë wäˈätsˈäjtënë?, ¿wiˈix mbäät njukyˈäjtëm wäˈäts? ets ¿wiˈix tyuˈugyë ko nnayaˈijtëm wäˈäts ets ko nnaymyaˈayëm mëdë Jyobaa?
¿TI YˈANDIJPY NJUKYˈÄJTËM WÄˈÄTS?
3. ¿Wiˈix may wyinmaytyë ko tmëdowdë tuˈugë jäˈäy diˈib jukyˈäjtp wäˈäts, per mä mbäät nnijäˈäwëm ja tëyˈäjtën?
3 May wyinmaytyë ko tuˈugë jäˈäy diˈib jukyˈäjtp wäˈäts, yëˈë diˈib tëgatsy nnaywyit nayxyojxëdëp ets diˈib ninäˈä kyaxiˈiky kyaˈˈandaˈaky, duˈun extëm dyajnikojtuˈuttë mä syantëty diˈib këxëˈkp mon tuk. Perë tyääbë kyaj tyëyˈäjtënëty, pesë Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa diˈib wäˈäts, yëˈë tuˈugë “Diosë jotkujkpë” (1 Tim. 1:11, TNM). Nenduˈun jyënaˈany ko pënaty myëduundëbë Dios, nan agujk jotkujk yajpäättë (Sal. 144:15). Jesus kyaj tˈoyˈijxy extëm yˈadëtstë ja fariseety, diˈib nayxyojxëdë jantsy yeny ets jeˈeyë tijaty ttuundë parë ttukˈixäˈändë jäˈäy (Mat. 6:1; Mar. 12:38). Ëtsäjtëm nnijäˈäwëm tidën yˈandijpy nnayaˈijtëm wäˈäts, pes tap yajnimaytyaˈaky mä Biiblyë. Nnijäˈäwëm ko yëˈë tuˈugë Dios diˈib wäˈäts, tsojkp ets ninäˈä ti xykyatukˈanaˈamëm diˈib kyaj nmëmadakëm. Pääty ko xyˈanmäˈäyëm “Mˈittëp miitsëty wäˈäts”, yëˈëdën ko nyijäˈäwëp ko mbäät duˈun nduˈunëm. Per parë njukyˈäjtëm wäˈäts, tsojkëbën jawyiin njaygyujkëm tidën yˈandijpy.
4. ¿Ti yˈandijpy ko jyënaˈany wäˈäts ets wäˈätsˈäjtën?
4 ¿Ti yˈandijpy njukyˈäjtëm wäˈäts? Ko mä Biiblyë dyajtunyë tyäˈädë ayuk wäˈäts etsë wäˈätsˈäjtën, yëˈë yˈandijpy ko njukyˈäjtëm wäˈäts ets ko wäˈäts nDiosmëduˈunëm. Nan mbäät yëˈë tmaytyäˈägäˈäny ko tuˈugë jäˈäy aduˈuk tmëdunyë Dios. O ja tuk pëky njënäˈänëm, wäˈätsë nety njukyˈäjtëm pën nmëduˈunëmë Jyobaa extëm ttukjotkëdaˈaky ets pën nnaymyaˈayëm mëët. Oy pokyjyaˈay nyajpatëm, mbäät nnaymyaˈayëm mëdë Jyobaa, ja Dios diˈib yajpatp mëk wäˈäts.
“WÄˈÄTS, WÄˈÄTS, WÄˈÄTSË JYOBAA”
5. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm mä Jyobaa extëm jyënandë ja anklëstëjk?
5 Jyobaa yëˈë tuˈugë Dios diˈib wäˈäts ets ak duˈun winë ttuny. Duˈunën jyënandë näägë anklëstëjk, diˈib yajtijtëp serafin, tyäˈädë anklës yëˈë diˈib wingon yajpattëp mä Jyobaa yajkutuky. Duˈun jyënandë: “Wäˈäts, wäˈäts, wäˈätsë Jyobaa diˈib myëdäjtypyë tsyiptuumbëty” (Is. 6:3). Tsojkëbën yajpäättët wäˈäts, net oy yˈittët mëdë Dios. Pääty ko ijty kyëdaky tuˈugë anklës yä Naxwiiny, ja lugäär ak wäˈäts jyëmbijtäˈäy mä yajpääty. Extëm jyajty ja tiempë mä Moisés jyukyˈajty, Biiblyë jyënaˈany ko tˈijxy ja ujts tyoy, ta tmëwingoony ets yaˈˈanmääy ko wäˈätsë nety ja lugäär (Éx. 3:2-5; Jos. 5:15).
Ja saserdotë wintsën myënëjkxypyë nety mä ja kyupit tuˈugë kyuwëˈënëˈëk diˈib tëˈkx jäjp ak oorë ets jam yˈity këxjäˈäy: “Ja wäˈätsˈäjtën yëˈë jyaˈäjtypyë Jyobaa” (ixë parrafo 6 etsë 7).
6, 7. 1) Extëm jyënaˈanyë Éxodo 15:1, 11, ¿wiˈixë Moisés ojts dyajnigëxëˈëky ko Jyobaa yëˈë tuˈugë Dios diˈib wäˈäts? 2) ¿Ti ijty tukjamyajtsëdëp ja israelitëty ko Jyobaa yëˈë tuˈugë Dios diˈib wäˈäts? (Ixë dibujë diˈib miimp mä rebistë nyiˈak).
6 Ko netyë Moisés të twoownaxy ja israelitëty mä ja mejnyë Tsaptspë, ta jyënany ko Jyobaa diˈib yˈawdäjttëp yëˈë tuˈugë Dios diˈib wäˈäts (käjpxë Éxodo 15:1, 11). * Pes ja diosëty diˈibë nety ja jäˈäy yˈawdäjttëp Egipto ninuˈunë nety kyawäˈätsëty. Ets nenduˈun ja diosëty diˈibë nety yˈawdäjttëp jam Canaán, yajnitooytyëp ja ënäˈkuˈunk parë ttukwinˈyox ttukwinnoˈoktë, ets nan axëëk yˈit tsyëënëdë ko tˈawdattë ja diosëty (Lev. 18:3, 4, 21-24; Deut. 18:9, 10). Jyobaa tim tëgatsy mëdë tyäˈädë diosëty diˈibë jäˈäy yˈawdäjttë. Pes yëˈë ninäˈä xykyatukˈanaˈamëm parë nduˈunëmë axëkˈäjtën, Jyobaa mëk wäˈätsëˈë. Ets parë ja israelitëty tjamyatstët ko Jyobaa yëˈë tuˈugë Dios diˈib wäˈäts, ojts ja saserdotë wintsën yaˈˈanëëmëdë ets tmënëjkxtët mä ja kyupit tuˈugë kyuwëˈënëˈëk diˈib tëˈkx jäjp ak oorë ets jam yajkëxjääyë tyäˈädë ääw ayuk: “Ja wäˈätsˈäjtën yëˈë jyaˈäjtypyë Jyobaa” (Éx. 28:36-38).
7 Niˈamukë ja israelitëty, mbäädë nety tˈixtë tyääbë ääw ayuk, ets yëˈë nety tukjamyajtsëdëp ko Jyobaa mëk wäˈäts. Ets pën tuˈugë israelitë kyaj mbäät tmëwingony ja saserdotë ets tˈixëdë tyääbë ääw ayuk, ¿mbäädëdaa nety wiinktsoo tˈixy? Mbäät. Pes niˈamukë ja israelitëty mëj mutsk, myëdoowˈijttëp ijty ko ja Ley yajkajpxy mayjyaˈay wyindum (Deut. 31:9-12). Koxyëbë nety ëtsäjtëm jam nyajpatëm ojtsxyëp nmëdoˈowëmë tyääbë ääw ayuk: “Ëjtsë duˈun Jyobaa diˈib mDiosˈäjttëp, [...] ets tsojkëp mˈittët wäˈäts, mët ko ëjts wäˈätsëts”, “miitsëty tsojkëp mˈittët wäˈäts, mët ko ëjts nwäˈätsëty” (Lev. 11:44, 45; 20:7, 26).
8. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëm jyënaˈanyë Levítico 19:2 etsë 1 Peedrʉ 1:14-16?
8 Min nˈokˈijxëm ti niˈamukë ja israelitëty ojts yajtukwingugäjpxëdë, yajpääty mä Levítico 19:2. Jyobaa tˈanmääyë Moisés: “Duˈun xyˈënëëmëty yëˈë nax käjpn: Wäˈäts mëbäät myajpäättë, jaˈa ko ëjts Wintsën [Jyobaa] mëdiˈibë mijts mDiosˈäjtëbën, wäˈätsëts yëˈë”. Waˈanë apostëlë Pedro nan yëˈë ojts tnikäjpxëmbityë tyääbë ääw ayuk ko ojts tˈanëëmë ja myëguˈuktëjkëty: “Mˈittëp miitsëty wäˈäts” (käjpxë 1 Peedrʉ 1:14-16). Tyam kyaj yëˈë nekypyanëjkxëm ja Ley diˈib yajmooyë Moisés, perë Pedro nyikäjpxëmbijtë tyääbë ääw ayuk diˈib yajpatp mä Levítico 19:2 mä jyënaˈanyë ko Jyobaa yëˈë tuˈugë Dios diˈib wäˈäts ets ko pënaty mëduunëp, tsojkëp nenduˈun nyayaˈitëdët wäˈäts. Niˈamukë mbäät nduˈunëmë mëjääw parë nnayaˈijtëm wäˈäts, duˈun diˈib jukyˈatandëp tsäjpotm ets diˈib jukyˈatandëp yä Naxwiiny mä ja tsujpë it lugäär (1 Peed. 1:4; 2 Peed. 3:13).
“MˈITTËP MIITSËTY WÄˈÄTS”
9. ¿Tiko yˈoyëty nimaytyakëmë Levítico kapitulo 19?
9 Jyobaa yëˈë tuˈugë Dios diˈib wäˈäts ets kom ntsojkëm parë xytyukjotkëdakëm, tsojkëp nenduˈun nnayaˈijtëm wäˈäts extëm yëˈë. Parë duˈun nnayaˈijtëm, Jyobaa xymyoˈoyëmë ëwij käjpxwijën diˈib yajpatp mä Levítico kapitulo 19. Marcus Kalisch, tuˈugë jäˈäy diˈib yˈëxpëjkypyë ayuk ebreo, duˈun tkujäˈäyë: “Mä tëgokyë Levítico, kapitulo 19 yëˈë diˈib mas kaˈpxy tijaty myaytyakypy ets mas kajabäät. Mbäät njënäˈänëm ko niˈigyë tijaty tnimaytyaˈaky, këdiinëm ja wiinkpë liibrë diˈib yajtijp Pentateuco”. Min nˈokˈijxëm tijaty mbäät xytyukniˈˈijxëm tuˈuk majtskë bersikulo diˈib yajpatp mä kapitulo 19 mä wiˈix mbäät njukyˈäjtëm tuˈuk tuˈugë xëëw. Ets nˈokjamyajtsëm ko tyääbë kapitulo duˈun tsyondaˈaky “Wäˈäts mëbäät myajpäättë”.
¿Tijaty mbäädë Dios mëduumbë nyayajtëyëty ko tkäjpxëdë Levítico 19:3 mä jyënaˈany yajwingutsëˈëgët ja tääk teety? (Ixë parrafo 10 axtë 12). *
10, 11. Extëm jyënaˈanyë Levítico 19:3, ¿wiˈix ja tuk pëky mbäät njukyˈäjtëm parë nyajnigëxëˈkëm ja wäˈätsˈäjtën, ets wiˈix mbäät nˈijxëmë tyääbë anaˈamën?
10 Ko ja israelitëty yaˈˈanmääytyë ko tsojkëbë nety nyayaˈitëdët wäˈäts. Ta Jyobaa yˈakjënany: “Tuˈuk tuˈuk yëˈë jäˈäy mëbäät twingëtsëˈëgë yëˈë tyeety tyääk [...]. Ëjts duˈun Wintsën, [Jyobaa] mëdiˈibë miitsëty mDiosˈäjtëbën” (Lev. 19:2, 3, MNM).
11 Tsojkëbë nety duˈun ttundët ja israelitëty extëmë Dios tniˈanaˈamë, tmëmëdowdët ja tyääk tyeety. Nˈokjamyajtsëm ko tëgokë Jesus yajtëëwë tuˈugë jäˈäy: “Wintsën, ¿diˈibë oybyëts ndunëp esëts nmëdatët ja jikyˈäjtënë winë xëë winë tiempë?”. Jesus yˈatsoowëmbijtë ko tsojkëbë nety twingutsëˈëgët ja tyääk tyeety (Mat. 19:16-19). Nan ojts tˈanëëmëdë ja fariseety ets pënatyë nety yaˈëxpëjktëp, ko yˈëxtääytyëbë netyë winmäˈäny wiˈix kyaj tkuytyundët ja Diosë yˈanaˈamën. Pääty tˈanmääy ko duˈunë nety tˈixtë “extëm nitii tkatsooty ja Diosë yˈanaˈamën” (Mat. 15:3-6). Mä “ja Diosë yˈanaˈamën”, nan myëmiimbyë nety ja Mäjkpë Mandamientë diˈib të ngäjpxëm mä Levítico 19:3 (Éx. 20:12). Min jatëgok nˈokjamyajtsëm, jawyiin jyënaˈany: “Wäˈäts mëbäät myajpäättë, jaˈa ko ëjts Wintsën mëdiˈibë mijts mDiosˈäjttëbën, wäˈätsëts yëˈë”, ta net myinyë tyääbë anaˈamën diˈib yajpatp mä Levítico 19:3 mä jyënaˈany ko tsojkëp yajwingutsëˈëgët ja tääk teety.
12. ¿Tixyëp mbäät nnayajtëˈëwëm extëm jyënaˈanyë Levítico 19:3?
12 Oy ko niduˈuk niduˈuk nnayajtëˈëwëm: “¿Nguytyuumbyëtsë tyäˈädë Dios yˈanaˈamën mä tnigajpxy nwingutsëˈkëm ja tääk teety?”. Pën nˈijxëm ko kyaj duˈun të nduˈunëm nuˈunë tiempë të nyaxy, oy ko tyam niˈigyë winmäˈäny nbëjtakëm parë nbudëjkëm ja tääk teety. Tëyˈäjtën ko kyaj mbäädë tiempë nekyyajjëmbijtëm diˈib të nyaxy, per mbäät tyam nduˈunëm ja mëjääw parë niˈigyë nbudëjkëm ja tääk teety ets mëët ja xëëw tiempë nyajnäjxëm. ¿Wiˈix mbäät duˈun nduˈunëm? Ko niˈigyë nbudëjkëm parë njuˈuy ngëbajtëm tijaty yajtëgoyˈäjttëp o parë niˈigyë tmëwingondëdë Jyobaa ets nan mbäät njotkujkmoˈoyëm. Ko duˈun nduˈunëm, yëˈë nety nmëmëdoˈowëm ja anaˈamën diˈib yajpatp mä Levítico 19:3.
13. 1) ¿Ti käjpxwijën nbatëm mä Levítico 19:3? 2) Extëm jyënaˈanyë Lukʉs 4:16-18, ¿wiˈix mbäät nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën?
13 ¿Ti ja tuk pëky xytyukniˈˈijxëm extëm jyënaˈanyë Levítico 19:3? Ja israelitëty ojts yajtukˈanaˈamdë parë tmëjˈixtëdë sääbëdë xëëw. Ëtsäjtëm, kyaj yëˈë tyam nekypyanëjkxëm ja Ley, pääty kyaj nboˈkxëm sääbëdë xëëw. Per mbäät tijaty xytyukniˈˈijxëm, pes ja israelitëty ja mä ijty tjuuttë tiempë parë tˈawdattë Jyobaa ets mëjwiin kajaa ojts yajkunuˈkxtë ko duˈun ttuundë. * Pääty ko Jesus jyukyˈajty yä Naxwiiny, sääbëdë sääbëdë ojts nyijkxy mä ja sinagoogë ets tkajpxy ja Diosë yˈAyuk (Éx. 31:12-15; käjpxë Lukʉs 4:16-18). ¿Wiˈix xypyudëjkëmë tyääbë anaˈamën diˈib yajpatp mä Levítico 19:3 parë nmëjˈijxëm ja sääbëdë xëëw? Pes ko tsojkëp nenduˈun njuˈtëmë tiempë tuˈuk tuˈugë xëëw parë nyajtuˈunëm mä Diosë tyuunk. ¿Nˈijxëm ko xyˈaktëgoyˈäjtxëm nmëdoˈowëmë tyääbë anaˈamën? Pën njuˈtëm xëmë tiempë parë nduˈunëmë Diosë tyuunk, ta niˈigyë mëdë Jyobaa nnaymyaaybyëkäˈänëm. Ets jëjpˈamën duˈun nduˈunëm parë nnayaˈijtëm wäˈäts.
NˈOKˈYAJKËKTËJKËM NIˈIGYË JA NAYMYAYË MËDË JYOBAA
14. ¿Ti jëjpˈam yajtuknijäˈäwëm mä Levítico kapitulo 19?
14 Mä Levítico kapitulo 19 bersikulo 4 duˈun jyëjpkëxy: “Ëjtsën Jyobaa diˈib mDiosˈäjtypy”. Tyäˈädë ääw ayuk jaa jap yajpääty, naa 16 okën mä kapitulo 19 ets xypyudëkëyäˈänëm parë duˈunyëm nnayaˈijtëm wäˈäts. Tyääbë yëˈë xytyukjamyajtsëm extëm jyënaˈany ja tim jawyiimbë Mandamientë: “Ëjtsën Jyobaa diˈib mDiosˈäjtypy [...]. Kyaj xymyëdatëdë wiinkpë dios, ëjts jeˈeyë diˈib mDiosˈatëp” (Éx. 20:2, 3). Niˈamukë Dios mëduumbë diˈib nayaˈitanëp wäˈäts, tsojkëp tˈixët ko nipën ets nitii mbäät tkayajnaxy jëjpˈam, yëˈëyë yajnaxëp mëjë Jyobaa. Ets ko ëtsäjtëmën nmënëjkxëmë Jyobaa xyëëw ko nxëwˈäjtëm, Jyobaa Tyestiigëty, pääty ndunäˈänëmë mëjääw parë kyaj nyaˈˈaxëëgëyäˈänëmë xyëëw (Lev. 19:12; Is. 57:15).
15. ¿Wiˈix mbäät xypyudëjkëmë Levítico kapitulo 19 mä wiˈix ijty ja israelitëty dyaktë wyintsëˈkën?
15 ¿Wiˈixë nety mbäät ja israelitëty dyajnigëxëˈëktë ko kyupëjktëbë Jyobaa extëmë Dyios? Ko tmëmëdowdët ja yˈanaˈamën. Duˈun yaˈˈanmääytyë: “Yëˈë kuytyundë mëdiˈibëts të nigajpxyën. Padundë yëˈë nˈënaˈamën ndëyˈäjtënëts, ets duˈun mjuukyˈattëty oy tsuj, ta ja ënaˈamën tnigajpxyën, jaˈaxë ko ëjts [Jyobaa] duˈun Wintsënˈäjtp” (Lev. 18:4, MNM). Mä kapitulo 19 myëmiimpy tuˈuk majtskë anaˈamën diˈibë Jyobaa myooy ja israelitëty. Extëm nˈokpëjtakëm mä bersikulo 5 axtë 8, 21 etsë 22 yëˈë jap nyigajpxypy wiˈixë nety mbäät dyaktë extëmë wintsëˈkën ja jëyujk animal. Ets ojts yaˈˈanëëmë ko kyaj dyaˈˈaxëëgëdët “ja wäˈätspë mëdiˈibë ja Dios jaˈa të yajmoˈoyën”. Ko ngäjpxëm, mbäät xypyudëjkëm parë nduˈunëm diˈibë Jyobaa tyukjotkëdakypy ets nmoˈoyëm ja wintsëˈkën, jaˈa njënäˈänëm, ko nmëjkuˈëˈëw nmëjkugäjpxëm extëm ttukjotkëdaˈaky, duˈun extëm jyënaˈanyë Ebreeʉsʉty 13:15.
16. Extëm jyënaˈanyë Levítico kapitulo 19, ¿wiˈix xytyukˈijxëm ko ëtsäjtëm kyaj tijaty nduˈunëm extëmë naxwinyëdë jäˈäy?
16 Parë njukyˈäjtëm wäˈäts, tsojkëp nyajnigëxëˈkëm ko tëgatsy njukyˈäjtëm mët pënaty kyaj Diosmëdundë. Tsiptakp nnayaˈijtëm wäˈäts, pes näˈäty mbäät ja diˈib mëët nˈeskuelëˈäjtëm, nduˈunëm o ja jiiky mëguˈuk diˈib kyaj yˈëxpëktë, mëktaˈaky xytyuktunäˈänëm diˈib mbäät xyajtuˈuˈadujkëm parë kyaj Jyobaa nmëduˈunëm extëm ttukjotkëdaˈaky. Ko duˈun tyun jyatëdët, tsojkëbë net nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm. ¿Ti mbäät xypyudëjkëm parë yëˈë nduˈunëm ti Jyobaa tyukjotkëdakypy? Min nˈokˈijxëm wiˈix tuk pëky jyënaˈanyë Levítico kapitulo 19: “Këdii nenduˈun yëˈë mwit xypëjktaˈagëty mëdiˈibë känääkwit mëët xyuyëtyën” (Lev. 19:19, MNM). Ko duˈun ja Ley ojts yajmoˈoytyë ja israelitëty, yëˈë nety yajtukˈëxkäjptëp ko yëˈëjëty tëgatsy mët ja wiinkpë nax käjpn. Kom tyam kyaj yëˈë ja Ley nekypyanëjkxëm, pääty kyaj wyiˈixëty ko nbëjtakëm ja wit, diˈib axuuymyuky mëdë ulë wit, ooky wyit o lanë wit. Per diˈibën tëy kyaj yˈoyëty, yëˈë ko nnayajtuˈugyëm mëdë jäˈäyëty diˈib kyaj yˈëxpëktë ets kyaj tnijawëdë ja tëyˈäjtën, oyxyëp tuˈugyë mëët ndimˈeskuelëˈäjtëmbë, nduˈunëm ets oyxyëp yëˈëjëty ja jiiky mëguˈuk. Ntsojkëm niˈamukë ja jiiky mëguˈuk ets nenduˈunë jäˈäy diˈib mëët nyajpatëm. Per ko nwinˈixäˈänëm ti ndunäˈänëm mä jukyˈäjtën, yëˈë nyajnigëxëˈëgäˈänëm ko yëˈë Jyobaa nmëmëdoˈowëm. Pes tëgatsy njäˈäyˈäjtëm mëdë naxwinyëdë jäˈäy. Nˈokjamyajtsëm ko pën nnayaˈitäˈänëm wäˈäts, tsojkëp abëky nnaybyëjtakëm ets kyaj nduktëjk ndukwäˈkëm tijatyë naxwinyëdë jäˈäy tyuundëp (2 Kor. 6:14-16; 1 Peed. 4:3, 4).
¿Tixyëp ja israelitëty ojts tyukniˈˈixëdë extëm jyënaˈanyë Levítico 19:23-25, ets ti mdukniˈˈijxëp? (Ixë parrafo 17 etsë 18). *
17, 18. ¿Ti të xytyukniˈˈijxëm extëm jyënaˈanyë Levítico 19:23-25?
17 Ko jyënaˈany “Ëjts duˈun Wintsën [Jyobaa], mëdiˈibë miitsëty mDiosˈäjttëbën”, yëˈëxyëp ja israelitëty tukjamyajtsëdë ko diˈib jëjpˈam mbäät tpëjtäˈäktë mä jukyˈäjtën, yëˈë ko oy yˈittët mëdë Jyobaa. Min nˈokˈijxëm tuk pëky wiˈixë nety mbäät ttundë extëm jyënaˈanyë Levítico (käjpxë Levítico 19:23-25, MNM). * Nˈokwinmäˈäyëm wiˈix ja israelitëty ojts yaˈˈanëëmëdë ko nety të tyëjkëndë mä ja Nax diˈib Yajtukwandaktë. Ko ijty tkoj tniˈiptë ja yˈaay yˈujts, kyaj ijty mbäät twinjëˈx twinbëktë tëgëk jëmëjt. Ets mä ja myëmäjtaxk jëmëjtpë, jap ijty dyaktë mä ja Diosë tyëjk. Jaanëm mä ja myëmëgoxk jëmëjtpë nety mbäät tjëˈkx tpëktë tijaty të tkoj të tniˈiptë. Ko duˈunë ley yajmooytyë, yëˈë pudëjkëdë parë ojts tjaygyukëdët ko diˈib jëjpˈam mbäät tpëjtäˈäktë mä jyukyˈäjtën, kyaj yëˈëjëty ja käˈäy ukën. Tsojkëbë nety ttukˈijxpattëdë Jyobaa ko yëˈë moˈoyanëdëp tijaty yajtëgoyˈäjttëp, ets jëjpˈam tpëjtäˈäktët ja Diosë tyuunk. Jyobaa, yëˈë diˈib nety ijxˈitan kuentëˈatanëdëp parë kyaj ti tyëgoyˈäjtxëdët. Ets nan ojts yaˈˈanëëmëdë parë yˈayak yˈagonëdët mä ja templë mä ja Dios yaˈˈawdaty.
18 Extëm ojts yajnigajpxy ja ley mä Levítico 19:23-25, yëˈë xytyukjamyajtsëm extëmë Jesus jyënany mä ja dyiskursë diˈib xëwˈäjt Sermón del Monte: “Katë mnaytyukjotmaytyunëdë diˈibë mˈokkay mˈokˈuuktëp”. Ets ta yˈakjënany: “Yëˈë mDeetyë tsäjpotmëdë mooyëdëp yëˈë jyeˈxy pyeky”. Duˈunë duˈun, Jyobaa xymyoˈoyäˈänëm tijaty nyajtëgoyˈäjtëm, duˈun extëm tmoˈoyë jyeˈxy pyëkyë joon jëyujk (Mat. 6:25, 26, 32). Ndukjotkujkˈäjtëm ko Jyobaa xyˈijxˈitäˈän xykyuentëˈatäˈänëm. Ko nenduˈun nbudëjkëm ja nmëguˈukˈäjtëm, oy ko kyaj pën nduknijäˈäwëm, ets nˈokˈayäjk nˈokˈagoˈonëm mä ja kongregasionk. Jyobaa yˈijxypy ko ëtsäjtëm nˈoyjyaˈaytyakëm ets yëˈë diˈib yajjëmbitaampy (Mat. 6:2-4). Pën oyjyaˈaytyakëm, yëˈë nety nyajnigëxëˈkëm ko të njaygyujkëm tijaty xytyukniˈˈijxëmë Levítico 19:23-25.
19. ¿Wiˈix të mbudëkëty ko yam tuk pëky majtsk pëky të nnimaytyakëmë Levítico?
19 Të nˈijxëm kanäägë bersikulo diˈib mä Levítico kapitulo 19 ets të kanäk pëky xytyukniˈˈijxëm ti mbäät nduˈunëm parë njukyˈäjtëm wäˈäts, duˈun extëmë Jyobaa. Ko nbanëjkxëmë yˈijxpajtën, nyajnigëxëˈkëmë nety ko njukyˈatäˈänëm wäˈäts (1 Peed. 1:15). Mayë jäˈäy diˈib kyaj tmëdundë Jyobaa, pyëjktëbë kuentë ko ëtsäjtëm oy njukyˈäjtëm. Ets ta net nääk dyajmëjpëtsëmdë Jyobaa (1 Peed. 2:12). Per min nˈokˈijxëm mä jatuˈukpë artikulo tijaty xyˈaktukniˈˈijxëmë Levítico kapitulo 19, jap nˈixäˈänëm tijaty mbäät xypyudëjkëm parë nnayaˈijtëm wäˈäts extëm apostëlë Pedro jyënany.
ËY 80 “Jawëdë ets ixtë ko Jyobaa oyjyaˈay”
^ parr. 5 Niˈamukë nuˈun nDiosmëduˈunëm, ntsojkëmë Jyobaa ets ndunäˈänëm tijaty tyukjotkëdakypy. Jyobaa wäˈätsëˈë ets tsyojkypy parë nenduˈun nnayaˈijtëm wäˈäts. Per kom pokyjyaˈay nyajpatëm, ¿mbäädëdaa nnayaˈijtëm wäˈäts? Mbäät. Min nˈokˈijxëm wiˈixë apostëlë Pedro ojts tˈanëëmë ja myëguˈuktëjk ets ti Jyobaa tyukˈanaˈam ja israelitëty, pes mbäät xypyudëjkëm parë nenduˈun njukyˈäjtëm wäˈäts.
^ parr. 6 Éxodo 15:1, 11: “Ta ja Moisés mët ja israelitëty ojts tkuyˈëw tkuyyäˈäxtë Jyobaa: Nguyˈëwaampy nguyäˈäxaambyëtsë Jyobaa mët ko të myadaˈaky mëdë myëjˈäjtën. Të dyajkiindäˈäy ja kuääy mët ja nyijäˈäy diˈib tukˈunyaayëbën. 11 ¿Jadaa wiinkpë dios extëm mijts Jyobaa? ¿Pëndaa duˈun extëm mijts diˈib nëgooyë tmëdäjnë wäˈätsˈäjtën? Mijtsë duˈun diˈib mbat mnitëjkëp ets myajtsëˈëgët ets myajmëjkumayët mëdë ëy yaˈaxy, mijtsën diˈib mëjwiin kajaa tijaty mduumpy”.
^ parr. 13 Jap niˈigyë yˈakˈyajnimaytyaˈagyë sääbëdë xëëw ets tijaty xytyukniˈˈijxëm, mä rebistë Diˈib Xytyukˈawäˈänëm disiembrë 2019 mä jyënaˈany, “Ta nyidiempë parë nduˈunëm ets parë nboˈkxëm”.
^ parr. 17 Levítico 19:23-25, MNM: “Ko ënety miitsëty të mjajnëdë jam mä ja nax käjpnën, ets xykyojtëty xypyandëty ja ääy kepy, mëdiˈibë tëëmbajtpën, këdii xytyuktëty yëˈë tyëëm ets këdii xjëˈkxtëty tëgëëkjëmëjt. 24 Kum mäjktäxkjëmëjtnëm mä ënety tnixëëwˈatyën, jaˈa nëjkx yëˈë Dios tëgokyë yëˈë ääytyëëm ujtstëëm, yajtukwintsëˈkëtyaˈay. 25 E kum mëgoxkjëmëjt jyëgyajpy jaˈa xyjyëˈkxnëdëty ja mˈääytyëëm mˈujtstëëmëty. Duˈunˈaamypy ja mjëˈkxkepyëty mëjkëjaa tyëëmbatëty. Ëjts duˈun Wintsën [Jyobaa], mëdiˈibë miitsëty mDiosˈäjtëbën”.
^ parr. 59 YAJNIMAYTYAˈAGYË DIBUJË: Tuˈugë kasäädë jäˈäy mëdë nyëëxuˈunk tkuˈixëdë ja tyääk tyeety, ets tyuundëbë mëjääw parë xëmë tmëgäjpxtë.
^ parr. 61 YAJNIMAYTYAˈAGYË DIBUJË: Tuˈugë israelitë tˈixy wiˈix tyëëmˈaty ja diˈib të tkojy të tniˈipy.
