1, 2. ¿Tiko Pablo tjääy ja neky diˈib xëˈäjtp Ebreeʉsʉty?

MÄ JËMËJT 61, agujk jotkujkë nety dyajnaxtë jyukyˈäjtën ja Dios mëduumbëty diˈib Judea. Ja apostëlë Pablo tamë nety yˈity tsumy Roma ets yˈawijxypyë nety parë tsojk yajnasmatsët. Ets ja Timoteo, diˈib jamyëdäjtë mäjaty ojts kyäjpxwaˈkxy, të nety näämnëm pyëtsëmy pujxndëgoty. Të nety nimajtsk ttukniwinmayëdë ko nëjkx ja myëguˈuktëjk tkuˈixëyäˈändë jam Judea (Ebreeʉsʉty 13:23). Per tëgatsäämbë nety ja jukyˈäjtën. Pes ja mëgoxk jëmëjtë nety yˈaktëgoyˈaty parë ja soldäädëtëjk diˈib Roma dyajnaduktët ja Jerusalén käjpn. Etsë Jesus të nety jyënaˈany ko tˈixtët ja soldäädëtëjk dyajnaduktë ja käjpn, ta ja Dios mëduumbëty diˈib Judea ets Jerusalén kyaˈaktët (Lukʉs 21:20-24).

² Tamë nety nyëjkxnë 28 jëmëjt mä duˈunë Jesus jyënany. Nuˈun tadë tiempë nyajxy, ja Dios mëduumbëty diˈib Judea të nety tmëmadäˈäktë ko jäˈäy pyajëditëdë ets yˈaxëktunëdë (Ebreeʉsʉty 10:32-34). Per pyäädandëbë nety tuˈugë mëj jotmay diˈib ninäˈänëm duˈun kyatuny kyajatyëty, mä yaˈijxmatsäˈändë ja myëbëjkën (Matewʉ 24:20, 21; Ebreeʉsʉty 12:4). Tsojkëbë nety tmëmadäˈäktët ets tmëdattët mëk ja mëbëjkën parë tmëmëdowdëdë Jesus ets  nyitsoˈoktët (käjpxë Ebreeʉsʉty 10:36-39). Päätyë Jyobaa dyajtuunyë Pablo parë tnijayët ja myëguˈuktëjk ets tmëjämoˈoyët. Tyäˈädë neky diˈib jyaay txëˈaty Ebreeʉsʉty ets yëˈë diˈib tpudëjkëdë parë nyayjëjpˈixëdët mä ja jotmay diˈibë nety pyäädandëp.

3. ¿Tiko tyam niˈigyë jyëjpˈamëty ets nˈijxkujk njaygyujkëm ja neky diˈibë apostëlë Pablo tyuknijäˈäyë ja Dios mëduumbëty?

³ Tyam, niˈigyë jyëjpˈamëty ets nˈijxkujk njaygyujkëm ja neky diˈibë apostëlë Pablo tyuknijäˈäyë ja Dios mëduumbëty diˈib Judea. ¿Tiko? Yëˈko nanduˈun tyam ja tiempë diˈib ndukjukyˈäjtëm extëm ja Dios mëduumbëty diˈib Judea. Nimay ëtsäjtëm kyajnëmë duˈumbë jotmay nbatëm, jotkujk nyajnäjxëm ja tiempë. Per nimayë nmëguˈukˈäjtëm kyaj të tmastuˈuttë Jyobaa oy të yajpajëdittë ets të dyajnaxtë mëkatypyë amay jotmay mä tyäˈädë tiempë diˈib “ayoˈon mëët” aknäjxp ets tsip nimëjää (2 Timotee 3:1, 12). Per tsojkëp niˈamukë nnayaˈijtëm wijy extëm ja Dios mëduumbëty diˈib Judea, mët ko ta wyingony tuˈugë mëj ayoˈon mä nyaˈijxmatsäˈänëm (käjpxë Lukʉs 21:34-36).

4. 1) ¿Diˈibë tekstë tuump mä jëmëjt 2016? 2) ¿Tiko të yajwinˈixyë tyäˈädë tekstë?

⁴ ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë nnayjëjpˈijxëm ko myinët ja mëj ayoˈon? Pablo ojts tnigajpxy kanäk pëky diˈib mbäät xypyudëjkëm parë mëk nyaˈijtëm ja mëbëjkën. Tuk pëky, yëˈë diˈib yajpatp mä Ebreeʉsʉty 13:1. Jap jyënaˈany: “Dëˈënyëm mnaytsyokëdët nixim niyam extëm tukaˈaxpën”. Tyäˈädë tekstë yëˈë të yajwinˈixy parë tyunët mä jëmëjt 2016. ¿Tiko? Yëˈko nan mbäät xypyudëjkëm parë niˈigyë ja mëbëjkën nyajkëktëjkëm.

5. ¿Ti yˈandijpy nnaytsyojkëm tukaˈaxpën?

⁵ ¿Ti yˈandijpy nnaytsyojkëm tukaˈaxpën? Yëˈë yˈandijpy ko ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm extëm ntsojkëm ja jiiky mëguˈuk o tuˈugë wingon mëtnaymyaayëbë (Fwank 11:36) (ixë rekuäädrë “¿Ti yˈandijpy?”). Pääty, pënaty jyantsy pyanëjkxtëbë Jesus kyaj jeˈeyë nyaytsyokëdë tukjiiky tukmëguˈukpën, duˈunën nyaytsyokëdë tukaˈaxpën (Matewʉ 23:8). Pablo jyënany: “Mnaytsyokëdëp nixim niyam extëm tukkaˈaxpën. Wintsëˈëgëdë wiingatypyë niˈigyë es kyaj mij këˈëm” (Romanʉs 12:10). Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy mëk ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm. Pën nnaytsyojkëm tukaˈaxpën extëmë Jesus ojts xytyukniˈˈijxëm, ta nëjkx oy nnaymyaˈayëm mët ja nmëguˈukˈäjtëm ets tuˈugyë nˈijtëm.

6. ¿Wiˈix nyaytsyokëdë pënaty jyantsy pyanëjkxtëbë Jesus?

⁶ Tyäˈädë ayuk “nnaytsyojkëm tukaˈaxpën”, yëˈë diˈib mas miimp mä liibrë diˈib yajpëtsëëmdëp pënaty pyanëjkxtëbë Jesus. Tëëyëp ja judiyëtëjk yëˈëyë ijty tyijtëp “mëgaˈax”, ja jyiiky myëguˈuk o ja wyingon mëtnaymyaayëbëty. Ninäˈä duˈun tkatijtë ja diˈib kyaj jyudiyëty. Per pënaty jyantsy pyanëjkxtëbë Jesus, yˈakmëgaˈaxjäˈäwëdëp niˈamukë pënaty myëduundëbë Jyobaa oy mää tsyoondë (Romanʉs 10:12). Pääty nnaytsyojkëm niˈamukë extëmxyëp jyawë njantsy tyukkaˈaxˈäjtëm mët ko duˈunë Jyobaa të xytyukniˈˈijxëm (1 Tesalónikʉ 4:9). Per ¿tiko jyëjpˈamëty ets xëmë nnaytsyojkëm tukaˈaxpën?

7. 1) ¿Tiko jyëjpˈamëty ets xëmë nnaytsyojkëm tukaˈaxpën? 2) ¿Tiko ja tuk pëky jyëjpˈamëty ets niˈigyë nnaytsyojkëm?

⁷ Tuk pëky tiko jyëjpˈamëty ets xëmë nnaytsyojkëm tukaˈaxpën, yëˈko duˈunë Jyobaa tniˈanaˈamë. Kyaj mbäät ntsojkëmë Jyobaa pën kyaj ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm (1 Fwank 4:7,  20, 21). Ja tuk pëky tiko jyëjpˈamëty, yëˈë ko xëmë nyajtëgoyˈäjtëmë nmëguˈukˈäjtëm ets mas niˈigyë ko nbatëmë amay jotmay. Ko Pablo tnijäˈäyë ja myëguˈuktëjk diˈib Judea, nyijäˈäwëbë nety ko tim tsojk tnikaˈagäˈändë ja jyëën tyëjk ets tijaty myëdäjt jyaygyajptëp. Jesus të nety tnaskäjpxë ko mëk tsyiptäˈägäˈänyë tadë tiempë (Markʉs 13:14-18; Lukʉs 21:21-23). Per mä tkatukjäˈtynyëm, tsojkëbë nety ja Dios mëduumbë niˈigyë nyaytsyokëdët nixim niyam (Romanʉs 12:9).

8. ¿Ti tyam mbäät nduˈunëm mä kyatsondaˈakynyëm ja mëj ayoˈon?

⁸ Tim wingon yˈijnë ja mëj ayoˈon (Markʉs 13:19; Diˈibʉ Jatanʉp 7:1-3). Ko tsyondäˈägët, jëjpˈam ets nmëmëdoˈowëmë tyäˈädë anaˈamën: “Tëkë mä mguartë ogäjpë, ets yaˈˈadukë mdëjkˈää. Nnayuˈutsëdë jeˈeyë tuk ratë axtë ko nyaxët ja ayoˈon” (Isaías 26:20). Ko jyënaˈany “tëkë mä mguartë ogäjpë”, waˈan yëˈë tˈandijˈyë tuˈukmujkën diˈib jaˈäjtp abëtsemy nyaxwinyëdë ko nˈawdäjtëmë Jyobaa mëdë nmëguˈukˈäjtëm. Per kyaj jeˈeyë tˈandijäˈäny nduˈukmujkëm sëmään sëmään. Pablo ojts tˈanëëmë ja Dios mëduumbëty ets nyaymyëjämoˈoyëdët nixim niyam, dyajnigëxëˈëktët ja tsojkën ets nyaytyukmëdunëdët ja oyˈäjtën (Ebreeʉsʉty 10:24, 25). Tyam, mas niˈigyë tsyekyëty nyajkëktëjkëmë tyäˈädë tsojkën, mët ko yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nmëmadakëm oy ti jotmay myinët.

9. 1) ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nyaˈijxëm ko ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm? 2) Nimaytyäˈäk wiˈixë nmëguˈukˈäjtëm të dyajnigëxëˈëktë ko naytsyojkëdëp tukaˈaxpën mä ja mˈit mlugäär.

⁹ Taaˈäjtp kanäk pëky wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëmë nmëguˈukˈäjtëm mä kyatsondaˈakynyëm ja mëj ayoˈon. Pes nimay yˈayoˈonbäättë extëm ko nyaxyë mëk ujx, ko yˈayoˈonbëjtaˈagyë nëë tuu, urakan etsë tsunami. Wiinkpëty axëkˈijxëdëbë jäˈäy ets yajpajëdijttëp (Matewʉ 24:6-9). Nan ta nimay diˈib nimëjää xyëë tiempë yajnäjxtëp mët ko jäˈäy kyaj ttundë tëyˈäjtën (Diˈibʉ Jatanʉp 6:5, 6). Ko niˈigyë jyaˈˈatyë jotmay diˈib pyattëbë nmëguˈukˈäjtëm, ta mbäät niduˈuk niduˈuk nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëm. Ets oy tyamë naxwinyëdë jäˈäy kyaj dyaˈixëdë duˈumbë tsojkën, ëtsäjtëm nnaytsyojkëm extëm tukaˈaxpën (Matewʉ 24:12) ^[1] (ixë notë mä jyëjpkëxyë artikulo).

10. ¿Ti net nˈixäˈänëm?

¹⁰ Oy tyam nmëdäjtëm mayë amay jotmay, ¿ti mbäät nduˈunëm parë xëmë nnaytsyojkëm tukaˈaxpën? ¿Ets wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm? Ko apostëlë Pablo jyënäändääy: “Dëˈënyëm mnaytsyokëdët nixim niyam extëm tukaˈaxpën”, ta net ojts tnigajpxy kanäk pëky wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm. Min nˈokˈijxëm tëdujk pëky.

11, 12. ¿Ti yˈandijpy ko oy nˈagëˈë nˈaxäjëm ja nmëguˈukˈäjtëm? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).

¹¹ “Kyaj xyjaˈaytyëgoytyët es mˈoyjyaˈayˈattët mët ja diˈibë jäjttëp mä mdëjk” (käjpxë Ebreeʉsʉty 13:2). Tyäˈädë yëˈë  yˈandijpy ko oy nˈagëˈë nˈaxäjëm pënaty kyaj nˈixyˈäjtëm. Waˈan yëˈë xytyukjamyajtsëm extëm ko ja Abrahán mëdë Lot ojts tˈagëˈë tˈaxäjëdë yajxon pënaty kyaj tˈixyˈattë, ets ok, ta tnijäˈäwëdë ko yëˈë anklës yajjäjtaktë (Génesis 18:2-5; 19:1-3). Pablo tyukmëtmaytyakë tyäˈädë ijxpajtën ja Dios mëduumbëty parë nanduˈun dyajnigëxëˈëktët ja tsojkën ko yˈittët oyjyaˈay.

¹² ¿Wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko oy nˈagëˈë nˈaxäjëm ja nmëguˈukˈäjtëm? Ko nwoˈowëm kaabyë mä jëën tëjk o parë mëët tuk ratë ngäjpx nmaytyakëm. Ets ko xykyuˈijxëmë sirkuitë mëdë kyudëjk, mbäät nwoˈowëm oy yajxon ngaˈixyˈäjtëm (3 Fwank 5-8). Kyaj tyim tsekyëty nduˈunëm tuˈugë mëj xëë o nyajtuˈunëm mayë meeny sentääbë. Diˈib mas jëjpˈam, yëˈë nnaymyëjämoˈoyëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm, kyaj yëˈëjëty parë ndukˈixäˈänëm ko tijaty nmëdäjtëm. Nan kyaj yëˈë nwoˈowëm pënaty mbäät dyajjëmbity (Lukʉs 10:42; 14:12-14). Extëm nˈijxëm, jëjpˈam ets nwoˈowëm ja nmëguˈukˈäjtëm, oy nëgoo tiempë ngamëdäjtëm.

13, 14. ¿Wiˈix mbäät nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm pënaty ijttëp pujxndëgoty?

¹³ “Mjamyatstëp xykyuˈixtëdë pujxndëjk jäˈäyëty” (käjpxë Ebreeʉsʉty 13:3). Ko Pablo duˈun tkujäˈäyë, yëˈë nety wyinmaapy ja myëguˈuktëjk diˈib ijttëp pujxndëgoty mët ko tmëmëdowdë Jyobaa. Pablo ojts tmëjkumay ja Dios mëduumbëty diˈib Judea mët ko tpaˈˈayoowdë pënaty “ijtp tsimy pujxndëgoty” (Ebreeʉsʉty 10:34). Ko Pablo yˈijty taxk jëmëjt pujxndëgoty, ojts pyudëkëdë nääk ja myëguˈuktëjk diˈibë nety jam wingon tsënääytyëp. Per ¿wiˈix pyudëjkëdë pënaty jagam tsënääytyë? Ko nyinuˈkxtakëdë (Filipʉs 1:12-14; Ebreeʉsʉty 13:18, 19).

¹⁴ Nimay tyamë nmëguˈukˈäjtëm yˈittë pujxndëgoty mët ko tmëmëdowdë Jyobaa. Ets wiˈixëm pyudëkëdë myëguˈuktëjk diˈib wingon tsënääytyëp. Per nimay jagam ntsënäˈäyëm, pääty ¿wiˈix mbäät nbudëjkëm ets nyajnigëxëˈkëm ko kyaj njäˈäytyëgoˈoyëm pënaty ijttëp pujxndëgoty? Pën ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm extëm tukaˈaxpën, ta xëmë ninuˈkxtakëm. Mbäät ninuˈkxtakëm pënaty ijttëp tsumy Eritrea, tapë yetyëjk, toxytyëjk ets axtë ënäˈkuˈunk. Tap nidëgëëgë nmëguˈukˈäjtëm diˈib 20 jëmëjt naxy kujk yˈijnëdë pujxndëgoty, ja txëˈattë Paulos Eyassu, Isaac Mogos etsë Negede Teklemariam.

15. ¿Wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko nwingutsëˈkëm ja pëjk ukën?

¹⁵ “Byeenëm miits xywyintsëˈëgëdët ja pëjk ukën” (käjpxë Ebreeʉsʉty 13:4). Ja tuk pëky wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm, yëˈë ko nwingutsëˈkëm ja pëjk ukën ets njëjpkudijëmë poky kaytyey mä axëëkpë ijt tsënaaky (1 Timotee 5:1, 2). Extëm nˈokpëjtakëm, mëjwiin kajaa nëjkx nˈaxëktuˈunëm ja nmëguˈukˈäjtëm ko mëët nduundëgoˈoyëm, per kyaj yëˈëyëty nˈaxëktunäˈänëm, nanduˈunën ja fyamilyë. Ets nan kyaj nëjkx oy nekyˈijtëm mët ja nmëguˈukˈäjtëm (1 Tesalónikʉ 4:3-8). Nˈokwinmäˈäyëm ja tuk pëky. ¿Wiˈixëdaa tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm nyayjawëdët ko ja myëmëjjäˈäy dyajkäˈäjët ko yëˈë yˈijxypyë  pornografía? ¿Waˈandaa tjawët ko tsojkëp ja myëmëjjäˈäy ets ko wyintsëˈkëp ja pëjk ukën? Kyaj (Matewʉ 5:28).

16. Pën jotkujk nyajpatëm mët tijaty nmëdäjtëm, ¿wiˈix xypyudëjkëm parë ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm?

¹⁶ “Jotkujkˈattë mët diˈibë mmëdäjttëp” (käjpxë Ebreeʉsʉty 13:5). Pën nmëbëjkëmë Jyobaa amumduˈukjot, ta mët yëˈëyë njotkujkˈäjtëm tijaty nmëdäjtëm. Per ¿wiˈixë tyäˈädë xypyudëjkëm parë ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm? Yëˈë ko pën jotkujk nnayjäˈäwëm mët tijaty nmëdäjtëm, ta nyajnigëxëˈkëm ko mas jëjpˈam nbëjtakëm ja nmëguˈukˈäjtëm ets kyaj dyuˈunëty ja jukyˈäjt madakën o ja meeny sentääbë (1 Timotee 6:6-8). Nan kyaj nëjkx nˈëbat ngäjpxpatëm ja nmëguˈukˈäjtëm ets ndëjkëm abajt kutujkpë mä wiˈix nyajnäjxëm ja xëë jukyˈäjtën. Nan kyaj tii nnaywyinaxëjäˈäwëm ets nˈatsojkëm tijaty mas niˈigyë. Niˈigyë nëjkx nˈoyjyaˈaytyakëm pën njotkujkˈäjtëm mët tijaty nmëdäjtëm (1 Timotee 6:17-19).

17. Pën nyajpatëm jotkujk ets amëk jotmëk, ¿wiˈix xypyudëkëyäˈänëm parë nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëmë nmëguˈukˈäjtëm?

¹⁷ “Amumduˈukjot njënäˈänëm: Yëˈë Nintsënˈäjtëm Dios yëˈëts xypyudëjkëp” (käjpxë Ebreeʉsʉty 13:6). Pën nmëbëjkëmë Jyobaa amumduˈukjot, ta nyajpäädäˈänëm jotkujk, amëk jotmëk nwinguwäˈkëmë mëjwiimbë jotmay ets nbëjtakëm mëk ja winmäˈäny. Tyäˈädë yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë njotmëkwingäjpxëm ja nmëguˈukˈäjtëm ets njotkujkmoˈoyëm. Duˈun nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm (1 Tesalónikʉ 5:14, 15). Pën nmëbëjkëmë Jyobaa nan nëjkxëp nyajpatëm jotkujk ets amëk jotmëk ko jyäˈtët ja mëj ayoˈon, mët ko të nety wyingony ja nitsokën (Lukʉs 21:25-28).

18. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë niˈigyë ntsojkëm ja mëjjäˈäytyëjk diˈib tuundëp mä nduˈukmujkëm?

¹⁸ “Byeen xytyimjamyatstët [...] ja jäˈäyëty diˈibë miits mdukˈëxpëjkëdë ja Diosë  yˈayuk” (käjpxë Ebreeʉsʉty 13:7, 17). Yëˈë mëjjäˈäytyëjk mëk tyundë mä tuˈukmujkën ets jyuˈttëbë tiempë parë tpudëkëdë myëguˈuktëjk. Päätyë Biiblyë xyˈanmäˈäyëm: “Oy tsuj xytyukxondäˈäktët es xytsyoktët jaˈagyëjxm diˈibë tyuundëp” (1 Tesalónikʉ 5:13). Tsojkëp nwinmäˈäyëm tukëˈëyë tijaty xytyukmëduˈunëm, net nmëjjäˈäwëm tijaty tyuundëp ets niˈigyë ntsojkëm. Kyaj axëëk nyajnayjawëyäˈänëm mët ko jam ti nduˈunëm, niˈigyë ntsojkëm ets agujk jotkujk nyayjawëdët parë ttukxondäˈäktëdë tyuunk. Tuunmukäˈänëm mëët ets nmëmëdowäˈänëm.

19, 20. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë niˈigyë ntsojkëmë nmëguˈukˈäjtëm?

¹⁹ Niˈamukë pënaty myëduundëbë Jyobaa, yëˈë yajtukˈijxwëˈëmdëp ko nyaytsyokëdë nixim niyam, duˈun extëm ko jyukyˈajty ja apostëlë Pablo. Perë Pablo yˈanmääy ja Dios mëduumbëty parë niˈigyë nyaytsyokëdët. Tˈanmääy: “Mëguˈugitëty, esë mtsojkën xyajmëjwindakˈadëˈëtsët waanë niˈigyë” (1 Tesalónikʉ 4:9, 10). ¿Ti tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm? Ko tuˈuk tuˈugë xëë nyaxy, niˈigyë mbäät ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm.

²⁰ Pääty ko tëgok tëgok nˈijxëmë tyäˈädë tekstë diˈib tunäämp mä jëmëjt 2016, nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Mbäädëts oy nˈagëˈë nˈaxäjë ja nmëguˈuktëjk? ¿Wiˈixëts mbäät nbudëkë pënaty ijttëp pujxndëgoty? ¿Nwintsëˈkëbëts ja pëjk ukën? ¿Jotkujkëts nyajpääty mët yëˈëyë diˈibëts nmëdäjtypy? ¿Tijëts xypyudëkëyäämp parëts nmëbëkëdë Jyobaa amumduˈukjot? ¿Wiˈixëts mbäät niˈigyë nmëmëdoyë mëjjäˈäytyëjk?”. Nˈoktuˈunëmë mëjää parë nbaduˈunëm diˈib tëdujk pëky të nˈijxëm. Net kyaj nanëgoobë yˈitët mä nˈëxpëjkëm ja tekstë diˈib tuump mä tyäˈädë jëmëjt, diˈib jënäämp: “Dëˈënyëm mnaytsyokëdët nixim niyam extëm tukaˈaxpën” (Ebreeʉsʉty 13:1). Pes yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë njamyajtsëm ko jëjpˈam ets ntsojkëmë nmëguˈukˈäjtëm extëm tukaˈaxpën.