1. 1) ¿Tijaty jotmay tyam nwinguwäˈkëm? 2) ¿Tiko Jyobaa ttukxondaˈaky pënaty mëduunëdëp? (Ixë dibujë).

NIˈAMUKË nnijäˈäwëm ko tyam njukyˈäjtëm mä të myëjwindëkë amay jotmay. Jyobaa nyijäˈäwëp ko nimay miitsëty, mëguˈuktëjk, xyyajnaxtë mëkpë yuu päˈäm. Nan tam diˈib mguentˈäjttëbë mjiiky mmëguˈuk diˈib të myëjjäˈäyëndë, oy miitsëtyë nan të mmëjäˈäyëndë. Nan tam diˈib mëk tuun ayoowdëp parë tmoˈoytyë fyamilyë tijaty yajtëgoyˈäjttëp, kyaj parë myëkjäˈäytyäˈägäˈändë. Ets nnijäˈäwëdëbëts ko nimay miitsëty, kyaj jeˈeyë tuk pëky xywyinguwäˈägëdë tyäˈädë jotmay. Tukëˈëyë tyäˈädë mbëjkxëdëp ja mjot mmëjääw, xyyajtundë mxëëw mdiempë etsë mmeeny msentääbë. Per oy dyuˈunëty, mëk ja mëbëjkënë xymyëdattë mä tijatyë Dios të twandaˈaky diˈib miin këdakp. Seguurë ko Jyobaa mdukxondakëdëp niˈamukë.

2. 1) ¿Wiˈix xymyëjääwmoˈoyëmë Isaías 40:29? 2) ¿Wiˈix näˈätyë jot winmäˈäny myiny diˈib kyaj yˈoyëty?

² Per ¿mnayjyäˈäwëp näˈäty ko kyaj xyˈokmëmadäˈäganë ja mˈamay mjotmay? Pën duˈun, kyaj mijts naytyuˈuk duˈun mjaty. Biiblyë myaytyakypy näägë Dios mëduumbëty diˈib tëëyëp jyukyˈäjttë, diˈib winmääytyë ko kyaj nyekymyadäˈägäˈändë (1 Rey. 19:4; Job 7:7). Per  kyaj yˈëxtëkëwäˈktë, niˈigyë tˈanmääytyë Jyobaa ets myëjääwmoˈoyëdët. Etsë Jyobaa jantsy pudëjkëdë, pes “yëˈë myëjääwmoopy ja diˈib të yˈanuˈkxë” (Is. 40:29). Jotmaymyëët njënäˈänëm ko näägë Dios mëduumbë wyinmaytyë ko parë twinguwäˈägëdët ja yˈamay jyotmay, tsojkëp tuk tiempë tniboˈkxëdët ja Diosë tyuunk, pes duˈun tjawëdë extëmxyëp tuˈugë tsemy këˈëy en lugäär extëm tuˈugë kunuˈkxën. Ta net kyaj tnekykyäjpxtë Biiblyë, kyaj yˈoknëjkxnëdë mä reunyonk ets ni ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë. Tyäˈädë yëˈë diˈibë Satanás tsyojkypy.

3. 1) ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj Satanás xymyëmadakëm? 2) ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

³ Satanás nyijäˈäwëp ko diˈib mëk xyyaˈijtëm, yëˈë ko nduˈunëmë Diosë tyuunk. Yëˈë kyaj ttsoky ets mëk nˈijtëm. Pääty ko mnayjyawëdët ko kyaj ti mjot mmëjääwnë ets ko kyaj ti xynyekytyukxondaˈaky, këdii xymyëjagamgeˈegyë Jyobaa, niˈigyë mmëwingon. Jamyats ko Biiblyë jyënaˈany: “Yëˈë myaˈitëdëp täˈtspëky, yëˈë myaˈitëdëp mëk” (1 Ped. 5:10, TNM; Sant. 4:8). Mä tyäˈädë artikulo majtsk pëky nˈixäˈänëmë jotmay diˈib mbäät xytyukmäjtsˈyungëmë Diosë tyuunk. Nan nˈixäˈänëm kanäägë Biiblyë kyäjpxwijën diˈib xypyudëkëyäˈänëm parë nmadakëm. Per min jawyiin nˈoknimaytyakëmë Isaías 40:26-31, diˈib xytyukˈijxëm wiˈixë Jyobaa xymyëjääwmoˈoyëm.

4. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Isaías 40:26?

⁴ (Käjpxë Isaías 40:26). * Nipënnëm tkamaytsyoy tukëˈëyë mëtsäˈä diˈib yajpatp tsäjpotm. Ëxpëkyjyaˈaytyëjk jyënäˈändë ko tyäˈädë galaxia diˈib yajtijp Vía Láctea, mbäät jyamˈatyë mëtsäˈä axtë 400 mil miyonk, etsë Jyobaa të txëëwmooytyaˈay. ¿Ti tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm? Pënë Jyobaa myëmääy myëdajpyë kyojy pyëjtaˈaky diˈib kyaj jyuugyëty, ¿wiˈixëdaa nyayjyawëty ko xymyëduny mët ko xytsyoky, ets kyaj mët ko të myajtuknibanë parë xytsyokët? (Sal. 19:1, 3, 14). Yëˈë nDeetyˈäjtëm, xyˈixyˈäjtëm yajxon. Pesë Jesus jyënany: “Axtë yëˈë mwääy myëdäjtypy ja Dios maytsyoy tuˈuk tuˈuk” (Mat. 10:30). Ets niduˈuk diˈib jyaayë Salmo, jyënany ko Jyobaa “kyëwentˈajtyp yë jaˈay mëtiˈipë waˈats juukyajtpën” (Sal. 37:18, TY). Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko Jyobaa nyijäˈäwëp tijaty jotmay myajnäjxypy ets mbäät mmoˈoyëty ja jot mëjääw parë xymyëmadäˈägët.

5. ¿Tiko mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa mbäät xymyoˈoyëmë jot mëjääw diˈib nyajtëgoyˈäjtëm?

⁵ (Käjpxë Isaías 40:28). * Mä Jyobaa jam tsyoonyë mëkˈäjtën diˈib mëjwiin kajaa. Pes okwinmay nuˈunënë Jyobaa tmoˈoyë mëkˈäjtënë Xëëw. David Bodanis, tuˈugë científico, tnimaytyaky ko Xëëw ja winduk segundëty pyëjy tsyaˈpxy, extëmxyëp milˈam miyonkˈamë bombë pyëjwaˈkxy. Jatuˈugë científico ojts twijtspëtsëmy ko “tuk segundëbë Xëëw dyajpëtsëmyë myëkˈäjtën, mbäädë naxwinyëdë jäˈäy ttukjukyˈaty 200 mil jëmëjt”. Pënë Jyobaa myoobyë mëkˈäjtënë Xëëw, ¿këdii nan mbäät xymyoˈoyëmë mëjääw parë nwinguwäˈkëm oytyim diˈibëtyë amay jotmay?

6. 1) ¿Tiko Jesus jyënany ko yuunk ja kyukapë? 2) ¿Wiˈix xypyudëjkëm ko duˈun nnijäˈäwëm?

⁶ (Käjpxë Isaías 40:29). * Ko nmëduˈunëmë Jyobaa xymyoˈoyëmë agujkˈäjt jotkujkˈäjtën. Jesus tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty ets tkupëktët ja kukapë parë tpäättët ja nikˈäjt xeemyˈäjtën, ta yˈakjënany: “Ja ngukapëts diˈibëts ëj nbëjtäˈägaampy mä miitsëty, kyaj tsyipëty xyajnëjxtët,  es ja tsemy diˈibë mëët xykyëˈëyët, toˈtyky yëˈë” (Mat. 11:28-30). ¡Tëyˈäjtën extëm jyënaˈanyë tyäˈädë tekstë! Näˈäty të njantsy anuˈkxëm ko nëjkxëm reunyonk ets käjpxwäˈkxpë. Per ¿këdii ko njëmbijtënë jënoty tëgoty të nbëjkëm ja jot mëjääw ets mbäädë net nmëmadakëm ja jotmay? Duˈunë duˈun, ja Jesusë kyukapë yuunk, kyaj tsyipëty nmënëjkxëm.

7. Nimaytyäˈäk tuˈugë eksperiensyë diˈib xytyukˈijxëm ko tëyˈäjtën extëm jyënaˈanyë Matewʉ 11:28-30.

⁷ Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtën tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib myëdäjtypyë mëk anuˈkxë ets kyaj yˈokniwijnë, nan myëdäjtypyë mëk moˈon mëk tujkën etsë këbäjk pëkyë. Mbäät njaygyujkëm ko tsiptakxëp näˈäty nyëjkxët reunyonk. Per tëgok ko ojts nyijkxy, ta jyënany: “Ja diskursë yëˈë nety myaytyakypy ko jäˈäy yˈëxtëkëwaˈaky. Ja nmëguˈukˈäjtëm jantsy oy dyajnäjxy, jyaygyujkëts ja njotmay ets axtë käˈäjëts ja nwinëë. Tats nbëjkyë kuentë ko japëtsën mbäät nyajpääty mä reunyonk”. Tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm jantsy jotkujk nyayjyäˈäwë ko ttuunyë mëjääw parë ojts nyijkxy.

8, 9. ¿Ti Pablo yˈandij ko jyënany kots nbëky nˈixyëty “jaajës najyawëty [mëk]”?

⁸ (Käjpxë Isaías 40:30). * Mbäät nmëdäjtëmë wijyˈäjtën ets njäjtëm tijaty nduˈunëm, per këjxp näˈäty ja jot mëjääw. Tyäˈädë yëˈë diˈib tsojkëp niˈamukë nnijäˈäwëm. Nˈokjamyajtsëmë apostëlë Pablo yˈijxpajtën, yëˈë mbäädë nety tijaty ttuny, per kyaj tmëmadaktääy ttunët diˈib jyatsojk. Ko Dios ttukmëtmaytyaky wiˈix nyayjyawëty, ta yˈatsoowë: “Ko mij myaˈˈayow myaˈˈamäˈädëty, yaˈijxp ko ëjtsë dëˈën diˈibë mmooyëp ja mëjää” (2 Kor. 12:7-9). Pablo jyaygyujkë tyäˈädë, pääty jyënany: “Koots npëkyë nˈixyë jaajës nnajyawëty [mëk]” (2 Cor. 12:10, TY). ¿Ti myaytyäˈägan?

⁹ Pablo jyaygyujkë ko kyaj nety mbäät tijaty ttuny pën kyaj pyudëkëty diˈib mas kumëjääw. Diosë myëjääw mbäädë nety pyudëkëty ko nyayjyawëdët yaˈˈayow yaˈˈamäˈät. Per nan mbäädë nety pyudëkëty parë ttunët diˈib yëˈë ninäˈä tkamëmadäˈägët. Nanduˈun tyam ëtsäjtëm, itäˈänëm mëk ko xymyëjääwmoˈoyëmë Diosë myëjääw.

10. ¿Wiˈixë Jyobaa tpudëjkë David parë tmëmadakyë yˈamay jyotmay?

¹⁰ David jantsy kanäkˈok tjäˈäwë ko Diosë myëjääw pyudëkëty. Tëgok duˈun tkujäˈäyë: “Mët mijtsë mnaybyudëkë mbäädëts nbabëyëˈëky ja nmëtsipëts, mëdë Diosë myëjääw mbäädëts ngëxpety mä tuˈugë potsy” (Sal. 18:29). Näägë amay jotmay duˈun extëm tuˈugë potsy kyaj mbäät këˈëm nmëmadakëm. Ntsojkëm etsë Jyobaa xypyudëjkëm.

11. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë espiritë santë parë nwinguwäˈkëmë amay jotmay?

¹¹ (Käjpxë Isaías 40:31, TY). * Ko witsn këjxm kyaagëˈëky ets jagam jyatäˈäny, kyaj yëˈëyë dyajtunyë myëjääw. Yëˈë pudëjkëbë poj diˈib an parë pyojtukaagë ets duˈun kyaj nëgoo dyajtunyë myëjääw. Pääty, jamyatsë tyäˈädë witsn ko xyyajnaxëdë jotmayë mëjwiin kajaabë. Mënuˈkxtäˈägë Jyobaa parë mbudëkëdët mët yëˈëgyëjxmë “espiritë santë” (Fwank 14:26). Jamyats ko mbäät xyˈamdoy näˈä xytyim yajtëgoyˈaty, xëëny koots. Min nˈokˈijxëm tuˈugë jotmay mä mbäät nyajtëgoyˈäjtëmë Jyobaa nyaybyudëkë: ko nmëdäjtëmë jotmay mët tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm. ¿Tiko mbäät duˈun jyaty?

12, 13. 1) ¿Tiko näˈäty nmëdäjtëmë jotmay mëdë nmëguˈukˈäjtëm? 2) ¿Ti xytyukniˈˈijxëm mä Jyobaa extëm jyajtyë José?

¹² Näˈäty, nmëdäjtëmë jotmay mëdë nmëguˈukˈäjtëm mët ko nbokyjyaˈayˈäjtëm. Mbäät wiˈix xytyuˈunëm o xyˈanmäˈäyëm diˈib axëëk  xyyajnayjyäˈäwëm o ëtsäjtëm duˈun nyajnayjyäˈäwëm. Etsë tyäˈädë mbäät nˈijxëm extëm tuˈugë mëj jotmay. Nan taaˈäjtpë wiinkpë jotmay diˈibë Jyobaa nyasˈijxëp parë nyajnigëxëˈkëm pën nmëdunäˈänëm xëmë, ets parë njäjtëm tuˈugyë nduˈunëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm diˈib nanduˈun tsojkëdëbë Jyobaa oy pyokyjyaˈayˈattë.

¹³ Jyobaa nyasˈijxëp parë dyajnaxtëdë jotmay pënaty mëduunëdëp, extëm jyajtyë José. Ko nety jeˈeyë yaˈkpëtsëmynyëm, ta ojts ja myëgaˈaxëty tyoogëdë mët ko myëtsipˈatëdë ets ojts yajmënëjkxy Egipto (Gén. 37:28). Seguurë ko Jyobaa mëk tjäˈäwë ko axëëk yajtuunyë tyäˈädë myëtnaymyaayëbë, tuˈugë mixy diˈib tëyˈäjtën myëët jukyˈäjtp. Per kyaj ttuktëjkë tyäˈädë jotmay. Ets nan kyaj dyaˈˈawäˈätspëtsëëmy ko ja Potifarë kyudëjk nyiwäämbajtë ets yajtsuumy. Per ¿ojtsë Jyobaa tmastuˈutyë José? Kyaj. Pesë Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa yëˈë pudëjkë etsë “José aakˈoy winë wyimpëtsëˈëm jyëjpëtsëˈëmxëtëty” (Gén. 39:21-23, TY).

14. ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko kyaj njotˈambëjkëm?

¹⁴ Minë net nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë David. Tuˈuk majtsk jeˈeyë jäˈäy diˈib axëëk të yajtundë extëmë David. Per yëˈë kyaj ojts tpëjkëˈëgyë akë. Duˈun tkujäˈäyë: “Yajjëgaˈagë mˈäjk mdoˈoyën ets mmastuˈudë mˈawäˈänˈat; këdii mjotˈambëky ets jatëgok xytyunëdë axëkˈäjtën” (Sal. 37:8). ¿Tiko jyëjpˈamëty nyajjëgakëmë ajk toˈoyën? Yëˈko duˈun nbanëjkxëmë Jyobaa yˈijxpajtën, yëˈë “kyaj duˈun xytyuˈunëm extëmë nbokyˈäjtëm” (Sal. 103:10). Per ko kyaj njotˈambëjkëm nan yˈoytyuumbyë niniˈkx këbäjk. Pes ko njotˈambëjkëm mbäät tsyiptaˈaky nxajëm, kyaj oyë neˈpyny tyuˈuyoˈoy, pyäˈämdëkë jot, páncreas ets kyaj oy tyuˈuyoˈoyët ja käˈäy ukën mä tiintsy, ets nan mbäät kyaj oy tijaty nwinmäˈäyëm. Ko tuˈugë jäˈäy dyajpëtsëëmdäˈäyë yˈakë, mbäädë net jeky tmëmoon tmëdujknë. Perë Biiblyë jyënaˈany: “Tuˈugë korasoon yujypyë, yëˈë yajjukyˈajtypyë niniˈkx këbäjk” (Prov. 14:30). Pääty ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm axëëk xyyajnayjyäˈäwëm, ¿ti mbäät xypyudëjkëm parë mëët nnayaˈoˈoyëm? Ko nbanëjkxëmë Biiblyë kyäjpxwijën.

15, 16. ¿Ti mbäät nduˈunëm pën të pën axëëk xyyajnayjyäˈäwëm?

¹⁵ (Käjpxë Éfesʉ 4:26). Kyaj wiˈix nnayjyäˈäwëm ko axëëk xytyuˈunëmë jäˈäy diˈib kyaj tnijawë tëyˈäjtën. Per diˈib mëk axëëk xyyajnayjyäˈäwëm, yëˈë ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm o jiiky mëguˈuk axëëk xytyuˈunëm o xyˈanmäˈäyëm. Nˈokpëjtakëm ko tsip njäˈäytyëgoˈoyëm extëm të xytyuˈunëm. ¿Nbëjkëˈëgäˈänëmë akë jëmëjtˈam? O ¿nbanëjkxäˈänëmë Biiblyë kyäjpxwijën ko jyënaˈany ets netyë nyaˈoˈoyëm ja jotmay? Pën niˈigyë nyajjajkëm, mas niˈigyë nëjkx xytsyiptakxëm nnayaˈoˈoyëm.

¹⁶ Okwinmay ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm axëëk  të mdunyëty ets kyaj mbäät xyjyaˈaytyëgoy. ¿Ti mbudëkëyanëp parë mëët mnayaˈoyëdët? Tim jawyiin, yëˈë ko xymyënuˈkxtäˈägëdë Jyobaa amumduˈukjot ets xyˈanëëmët waˈan mbudëkëty parë tsuj yajxon xymyëtmaytyäˈägët ja mmëguˈuk. Jamyats ko yëˈë nan naymyaayëp mëdë Jyobaa ets tsojkëp nanduˈun (Sal. 25:14). Jyobaa oy tsuj jyaˈayˈaty mët pënaty mëët nyaymyayëty ets tsyojkypy parë nanduˈun njäˈäyˈäjtëm (Prov. 15:23; Mat. 7:12; Kol. 4:6). Ta net yajxon xywyinmayët wiˈix ja mmëguˈuk xyˈanëëmëyaˈany. Kyaj mwinmääygyojët ko ja mmëguˈuk duˈun të ttukniwinmayë mdunäˈänyëty. Nan oy ko xykyupëkët ko waˈan xymyëdaty ja poky. Mbäät duˈun xymyëtmaytyaktsoony: “Nëgoots tijaty pojënë nˈokˈyajpojknë, per kots ëxëˈëy xymyëtmaytyaˈaky duˈunëts nnayjyäˈäwë...”. Pën kyaj xyyaˈoyëdë ja jotmay, mbäät oknëm jatëgok xynyinëjkxy parë mnayaˈoyëdët. Per mientrës, ninuˈkxtäägë ja mmëguˈuk parë Jyobaa kyunuˈkxëdët ets amdow pëjktsow parë mbudëkëdët ets xyˈixët ja oybyë jyaˈayˈäjtën. Oy yˈoyët ja jotmay o kyaj, mbäät mˈity seguurë ko Jyobaa tyukjotkëdäˈägaampy ko xytyunyë mëjääw parë mnayaˈoyëdët mët ja mmëguˈuk, diˈib nanduˈun naymyaayëp mëdë Jyobaa.

17. 1) Pën të nbokytyuˈunëm, ¿wiˈixë Jyobaa xypyudëjkëm parë jatëgok oy nnayjyäˈäwëm? 2) ¿Tiko yˈoyëty ngupëjkëmë tyäˈädë naybyudëkë?

¹⁷ Näägë nmëguˈukˈäjtëm nyayjyawëdë ko kyaj nyitëkëdë tmëdundëdë Jyobaa mët ko të mëjwiin kajaa pyokytyundë. Ko tuˈugë jäˈäy tmëkjawë diˈib të ttuny, mbäät kyaj jotkujk nyayjyawëty ets kyaj ti tnekytyukxondaˈaky. Ja rey David myëkjäˈäwë pyoky kyaytyey, pääty jyënany: “Kots amonyë ojts nwëˈëmy, ojtsë nwääy nbäjk wyindëgoy mët kots xëwnaxy nmëkxejy nˈokxejy. Mët ko xëëny kootsëtsë mgëˈë nmëjeˈemtsyˈooky”. Perë David yaˈijxë jotmëkˈäjtën ko ttuuny diˈibë Jyobaa tsyojkypy nduˈunëm. Yëˈë jyënany: “Taanëm të ndukmëtmaytyaˈaky ja nbokyëts [...]. Ets mijts të xymyeˈkxy ja nboky ngaytyeyëts” (Sal. 32:3-5). Pën të mbokytyuny mëjwiin kajaa, Jyobaa mbudëkëyanëp parë jatëgok xynyijëmbitët. Per tsojkëp xykyupëkët extëm yëˈë dyakyë naybyudëkë mët yëˈëgyëjxmë mëjjäˈäytyëjk (Prov. 24:16; Sant. 5:13-15). Këdii jekyë tiempë xyyajnaxy, pes pën mduumpy duˈun, ta nëjkxy xypyaaty ja jukyˈäjtënë winë xëëwbë. Per ¿ti mbäät xytyuny pën duˈunyëm axëëk mnayjyawëty oyë Dios të mjapokymyeˈkxyëty?

18. ¿Wiˈixë Pablo yˈijxpajtën pyudëkëdë pënaty nayjyäˈäwëdëp ko kyaj nyitëkëdë tmëdundëdë Jyobaa?

¹⁸ Näˈätyë Pablo axëëk nyayjyäˈäwë ko tjamyejtsy wiˈixë nety axëëk të jyukyˈaty. Duˈun jyënany: “Ëjtsë dëˈën extëm tim ëxˈokpë mä yëˈë tadë apostëlëty, es ni jeˈeyëts xykyanitëkë esëts xyˈanëëmët apostëlë, jaˈa kots ëj nbajëdijtyëts yëˈë Diosë jyaˈayëty”. Ta yˈakjënany: “Perë Dios tëts xymyayˈaty xykyuniˈxy esëts xypyëjtaky extëmë apostëlë” (1 Kor. 15:9, 10). Jyobaa kyupëjkë Pablo oyë nety axëëk të yˈadëˈëtsy, ets tsyojk parë yˈitët seguurë ko kyupëjkypy. Pën mijts të mjodëmbity amumduˈukjot ets të xytyukmëtmaytyaˈagyë Jyobaa wiˈix të mˈadëˈëtsy ets axtë mëjjäˈäytyëjk, mbäät mˈity seguurë ko Jyobaa mbaˈˈayowanëp. Mmëbëk ko të mbokymyeˈkxyëty ets kupëk (Is. 55:6, 7).

19. ¿Diˈibë tekstë tunäämp mä jëmëjt 2018, ets tiko jyëjpˈamëty?

¹⁹ Mientrës wyingonyë kutëgoˈoyën, niˈigyë myëjwindëkë amay jotmay. Per it seguurë ko Jyobaa mbäät mmoˈoyëty tijaty myajtëgoyˈajtypy parë kyaj mˈëxtëkëwäˈägët, pes “yëˈë myëjääwmoopy ja diˈib të yˈanuˈkxë ets yajkumëjääwdakypy ja diˈib kyaj ti jyot myëjääwnë” (Is. 40:29; Sal. 55:22; 68:19). Mä jëmëjt 2018, koogoo nëjkxëm reunyonk, nyajtukjamyatsäˈänëmë tyäˈädë tekstë diˈib tunäämp tuk jëmëjt: “Pënaty yˈawijx jyëjpˈijxtëbë Jyobaa pyëkandëp jatëgokë jyot myëjääw” (Is. 40:31).