1, 2. ¿Tiko jyëjpˈamëty ets tyamë Dios mëduumbë nyaygyuentˈatëdët? (Ixë dibujë).

MAYË doktoortëjk etsë enfermeerëty yajtsoybyajttëbë jäˈäy diˈibë pyäˈäm ninäjxp mët ko tpudëkëyäˈändë. Per tsojkëp nyaygyuentˈatëdët parë kyaj nyinaxëdët. Nanduˈun tyam yajpäättë nimayë Dios mëduumbë diˈib tuunmujktëp ets jyukyˈattë mëdë jäˈäy diˈib kyaj jyaˈayˈattë extëmë Dios. Pääty, tsojkëp mëk nyaygyuentˈatëdët parë kyaj nyinaxëdët.

² Mä tyäˈädë tiempë jyëjpkëxanë, kyaj jäˈäy tmëjpëjtäˈäktë Diosë lyey, mä tniˈanaˈamë ti oy ets ti axëëk. Ja myëmajtskpë neky diˈibë apostëlë Pablo tyuknigajxë Timoteo, jap tkujäˈäyë wiˈixë netyë jäˈäy jyaˈayˈatäˈändë diˈib kyaj tˈixyˈattë Dios. Ets mientrës niˈigyë wyingoonë ja kutëgoˈoyën, kyaj pën wiˈix tˈokˈixanë extëm jyaˈayˈattë (käjpxë 2 Timoteo 3:2-5, TNM). * Oy tyam jantsy tëgatsy nˈijxëm extëmë tyäˈädë jäˈäy jyaˈayˈattë, mbäät nanduˈun nwinmäˈäytsyondakëm,  ngäjpx nmaytyakëm ets nduˈunëm tijaty extëm yëˈëjëty (Prov. 13:20). Pääty, mä tyäˈädë artikulo nˈixäˈänëm wiˈix tyëgatsyëty extëmë naxwinyëdë jäˈäy jyaˈayˈattë ets extëm jyaˈayˈattë Dios mëduumbë. Nan nˈixäˈänëm ti mbäät nduˈunëm parë kyaj xynyinäjxëmë axëëkpë jyaˈayˈäjtën, ets wiˈix mbäät nbudëjkëm parë tˈixyˈattëdë Dios.

3. ¿Pënatyë nety yajnigëxëˈëgandëbë jäˈäyˈäjtën diˈib myaytyakypyë 2 Timoteo 3:2-5?

³ Extëm të nˈijxëm, apostëlë Pablo jyënany ko mä ja tiempë jyëjpkëxanë “tsiptäˈägäämp ets tsip nimëjääw yˈaknaxäˈäny”. Ta net ojts tnigajpxy 19 pëkyë jäˈäyˈäjtënë axëëkpë diˈibë netyë jäˈäy myëdatandëp mä ndiempëˈäjtëm. Mä Romanʉs 1:29-31 nanaduˈundëkë tnigajpxy, per mä ja neky diˈibë Timoteo yajtuknigajx, yajtuumbyë ääw ayuk diˈib kyaj nyekymyiny mä Escrituras Griegas Cristianas. Mä ja neky diˈibë Timoteo yajtuknigajx, duˈunë Pablo dyajtsondakyë maytyaˈaky “mët ko ja yetyëjkëty...”. Ko duˈun jyënany, yëˈë yˈandijpyë yetyëjk etsë toxytyëjk, pes mbäät dyajnigëxëˈëktë jäˈäyˈäjtënë axëëkpë. Per kyaj niˈamukë duˈun jyaˈayˈatäˈändë, ja Dios mëduumbëty tëgatsyë nety jyaˈayˈatäˈändë (käjpxë Malaquías 3:18). *

4. ¿Wiˈix xynyimaytyäˈägëdë jäˈäy diˈib mëj këjxm?

⁴ Ko nety të yˈokjënäˈäny ko mayë jäˈäy jeˈeyë këˈëm nyaytsyokäˈänëdë ets ttsokäˈändë meeny sentääbë, ta net yˈakjënany ko nimay nyayjyawëyäˈänëdë mëj këjxm ets nyaymyëjkugäjpxëyäˈänëdë. Tyäˈädë jäˈäyëty mëj këjxm nyayjyawëyäˈänëdë mët ko wyijyˈattë, tsyujˈattë, tmëdattë meeny sentääbë. Ets jyantsy tsyojktëp parë jäˈäy mëj yajnaxëdët ets yˈawdatëdët. Tuˈugë ëxpëkyjyaˈay duˈun tnimaytyakyë mëjˈäjt këjxmˈäjtën: “Mä kyorasoon tap tuˈugë altaar mä këˈëm nyaywyingoxtanëty”. Ta diˈib jënandëp ko jantsy axëëk ko tuˈugë jäˈäy myëjˈaty kyëjxmˈaty, axtë diˈib mëj këjxm kyaj tˈoyˈixy ko pën duˈun jyaˈayˈaty.

5. ¿Wiˈix näägë Dios mëduumbë të jyattë?

⁵ Jyobaa tsäätsyëm tˈixy ko jäˈäy mëj këjxm jyaˈayˈaty. Biiblyë jyënaˈany ko yˈaxëkˈijxypyë “wiin diˈib mëj këjxmëp” (Prov. 6:16, 17). Etsë mëjˈat këjxmˈat xytyukmëjagamgakëmë Dios (Sal. 10:4). Nan yëˈë tuˈugë jäˈäyˈäjtën diˈibë Mëjkuˈu myëdäjtypy (1 Tim. 3:6). Per jotmaymyëët njënäˈänëm ko të näägë Dios mëduumbë nyinaxëdë mëjˈat këjxmˈat. Niduˈuk yëˈë Uzías diˈib reyˈäjt jam Judá. Yëˈë kanäk jëmëjt tmëmëdooyë Dios, perë Biiblyë jyënaˈany ko “jantsy jeˈeyë yëˈë kyumëjääwdaky, ta ja kyorasoon jyëmbijty mëj këjxm parë këˈëm nyayˈayoˈonmoˈoyaˈanyëty, ets kyaj tmëmëdooyë Jyobaa diˈib Diosˈäjtypy ko tyëjkë mä ja templë parë ja poom tnoˈogäˈäny altaarkëjxy”. Ok, ja rey Ezequías nan jëmbijt mëj këjxm, per jeˈeyë tuk tiempë (2 Crón. 26:16; 32:25, 26).

6. 1) ¿Tixyëp ko David tyuktëjkë mëjˈat këjxmˈat? 2) ¿Ti pudëjkë parë xëmë yˈijty yujy tudaˈaky?

⁶ Ta näägë jäˈäy diˈib jëmbijttëp mëj këjxm mët ko tsyujˈattë, ko oypyënëty yˈixyˈatëdë, ko tjattë xyuˈux kyowdët, ko jyantsy kyumëjääwˈattë o ko mëjë jäˈäy yajnaxëdë. David myëdäjtääy tukëˈëyë tyäˈädë, per xëmë yˈijty yujy tudaˈaky. Extëm ko dyaˈoˈkyë Goliat, ta ja rey Saúl yˈanmääyë ko mbäädë nety pyeky mët ja nyëëx. Perë David ta yˈatsooy: “¿Pënëtsën ëjts ets pënëtsën njiikyˈajty nmëguˈukˈäjtypy, ets pënëtsë ndeety fyamilyëˈajtypy Israel parëts nmëˈtˈatëdë rey?” (1 Sam. 18:18). ¿Ti pudëjkë David parë duˈunyëm yˈijty yujy tudaˈaky? Ko tnijäˈäwë ko ja oybyë jyaˈayˈäjtën, wyijyˈäjtën ets ja tuunk diˈib nyikëjxmˈäjtypy, tmëdatyë nety mët ko Dios yujy tyudaˈagyëty ets të nyiˈˈijxkëdaˈagyëty (Sal. 113:5-8). David jyaygyujkë ko tukëˈëyë oyˈäjtën diˈib myëdäjtypy, jamë nety tsyoony mä Jyobaa (ix nanduˈunë 1 Korintʉ 4:7).

7. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë nˈijtëm yujy tudaˈaky?

⁷ Tyam, ninuˈun nDiosmëduˈunëm, nan nduˈunëmë  mëjääw parë nˈijtëm yujy tudaˈaky extëmë David. Xyyajmonyˈijx xyyajmonyjäˈäwëm ko Jyobaa yujy tyudaˈagyëty, oy yëˈë tˈanaˈamdäˈäy tukëˈëyë (Sal. 18:35). Ets nguytyuˈunëmë tyäˈädë ääw ayuk: “Jikyˈattë extëm ja Dios ttseky, es mëdattë paˈˈayoˈon, oyjyot, tudaˈakyˈat, yuunk naxypy esë maˈxtujkën” (Kol. 3:12). Ets nan nnijäˈäwëm ko jäˈäy dyaˈixyëtyë tsojkën “kyaj nyayajmëjnaxyëty, kyaj myëj pyäädë” (1 Cor. 13:4, TMN). Nan mbäädë jäˈäy tmëwingondë Jyobaa ko tˈixtët njäˈäyˈäjtëm yujy tudaˈaky. Duˈun extëmë yetyëjk kasäädë mbäät tyëkëdë ëxpëjkpë ko “tˈixëty oy winë [ttuny ja kyudëjk], ets käˈäp kyopkpëkyëty yajmëëtmëytyaˈakëty” (1 Ped. 3:1, TY).

8. 1) ¿Wiˈix näägë jäˈäy tˈixtë ko uˈunk ënäˈk tkamëmëdowdë tyääk tyeety? 2) ¿Ti yajtukˈanaˈamdëbë uˈunk ënäˈk mä Biiblyë?

⁸ Pablo nan myaytyak wiˈixë netyë jäˈäy jyaˈayˈatäˈändë mä ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp. Extëm nˈokpëjtakëm, jyënany ko ja uˈunk ënäˈk kyaj tmëmëdowäˈändë tyääk tyeety. Tyam, mayë liibrë, pelikula etsë programë diˈib näjxp mä telebisionk dyajpëtsëmdë ko kyaj wiˈixëty ko uˈunk ënäˈk kyamëdowdë. Perë tyäˈädë yajnaywyäˈkxëbë familyë, ets desde tëëyëp yajnijawë ko tëyˈäjtënë tyäˈädë. Extëm jam Grecia, ko ijty tuˈugë jäˈäy ttsiigyë tyääk tyeety, yajtëgooytyaapy ja madakën diˈib myëdäjtypy mä ja nyax kyäjpn. Ets ja romanë jäˈäyë lyey jyënaˈany ko ja diˈib tsyiˈkypyë tyeety duˈun yˈaxëëgëty extëm ko jäˈäy yajjäˈäyˈooky. Mä Escrituras Hebreas ets mä Escrituras Griegas Cristianas yajtukˈanaˈamdë uˈunk ënäˈk ets twingutsëˈëgëdët ja tyääk tyeety (Éx. 20:12; Éfes. 6:1-3).

9. ¿Ti pudëkëyanëdëbë ënäˈktëjk parë tmëmëdowdëdë tyääk tyeety?

⁹ ¿Ti mbäät ttundë uˈunk ënäˈk parë tmëmëdowdëdë tyääk tyeety oyë myëguˈuktëjk duˈun tkatundë? Ko twinmaytyët tijaty të tyukmëdunëdë, ets ko tjaygyukëdët ko Dios diˈib niˈamukë nDeetyˈäjtëm, tsyojkypy ets nmëmëdoˈowëm ja tääk teety. Ko ënäˈktëjk oy tnimaytyäˈäktëdë tyääk tyeety, mbäät tpudëkëdë myëguˈuktëjk parë nanduˈun twingutsëˈëgëdët ja tyääk tyeety. Pën ja tääk teety kyaj ttsoktë ja yˈuˈunk yˈënäˈk, mbäät tsyiptakxëdë myëmëdowëdët xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot. Per pën ja uˈunk ënäˈk jyäˈäwëdëp ko jantsy yajtsojktëp, yëˈë pudëkëyanëdëp parë myëdowdët axtë mä tsyiptakxëdë. Austin, tuˈugë mixy diˈib Testiigë, jyënaˈany: “Xëmëts njatunany diˈib kyaj yˈoyëty, perë ndeetyëts pyëjtakë anaˈamën diˈibëts kyaj xytsyiptakxë ndunët, xytyukmëtmaytyakëts tiko duˈun tpëjtaky ets xëmëts mëët ojts ngajpxy nmaytyaˈaky. Tukëˈëyë tyäˈädë, yëˈëjëts xypyudëjkë parëts nmëdowët. Xëmëts nˈijxy ko xymyëmääy xymyëdäjtëbëts, ets yëˈëjëts xypyudëjkë parëts nyajjotkujkˈattët”.

10, 11. 1) ¿Tijaty jäˈäyˈäjtënë axëëkpë yajnigëxëˈkypy ko jäˈäy tkatsokyë myëguˈuk? 2) ¿Axtë nuˈunën ttsokäˈändë myëguˈuktëjk pënaty jyantsy pyanëjkxtëbë Kristë?

¹⁰ Pablo nan yˈakmaytyakë jäˈäyˈäjtënë axëëkpë diˈib yajnigëxëˈkypy ko mayë jäˈäy kyaj ttsoktë myëguˈuktëjk. Ko jyënäändääy kyaj tmëmëdowäˈändë tyääk tyeety, ta net jyënany ko nitii tkamëjjawëyäˈändë. Ets duˈunën jyaˈayˈattë pënaty kyaj tmëjjawëdë ko ti yajtukmëdundë. Mayë jäˈäy nan kyaj nety oy tijaty ttunäˈändë ets kyaj nyayjyaygyukëyäˈänëdë, jaˈa njënäˈänëm, kyaj nyayaˈoyëyäˈänëdë mëdë myëguˈuktëjk. Nan yajtëgoyandëbë netyë wintsëˈkën mä Dios ets kyëyakandëp ja myëguˈuktëjk mët ko tsäätsy këbety tnimaytyäˈägäˈändë ets axtë Dios. Nan niˈoojëyan niyääxëyanëdëp parë axëëk dyajwëˈëmäˈändë myëguˈuktëjk. *

¹¹ Pënaty yˈawdäjttëbë Jyobaa, tim tëgatsy jyaˈayˈattë mëdë naxwinyëdë jäˈäy, pes yëˈëjëty jyantsy yajnigëxëˈktëbë tsojkën. Ets duˈunyëm dyaˈixëdë tsojkën. Jesus jyënany ko ja anaˈamënë mas mëjpë diˈib myëmiimpy ja Ley diˈibë  Moisés yajmooy, tim jawyiimbë jyënaˈany ntsojkëmë Dios, etsë myëmajtskpë, ntsojkëmë nmëguˈukˈäjtëm (Mat. 22:38, 39). Nanduˈun jyënany ko ja tsojkën diˈib yajnigëxëˈktëp nixim niyam, yëˈë yajtukˈijxwëˈëmandëp pënaty jantsy panëjkxëdëp (käjpxë Fwank 13:34, 35). Ets axtë tsyokandëp ja myëtsipëty (Mat. 5:43, 44).

12. ¿Wiˈixë Jesus dyajnigëxëˈky ko tsyojkë jäˈäy?

¹² Jesus mëjwiin kajaa ttsojkyë jäˈäy. Ojts nyijkxy ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë käjpn gäjpn. Yaˈijxëˈkë wiints, yajmëdoowëˈkë nat, yaˈˈagëdakë tekymyäˈät ets ja diˈibë leprë päˈäm myëdäjtypy, axtë yajjukypyëjkë oˈkpë (Luk. 7:22). Axtë yäjkë jyukyˈäjtën parë tjuuybyëtsëëmyë naxwinyëdë jäˈäy, oyë nety nimay yˈaxëkˈixëdë. Yajnigëxëˈk yajxon ja tsojkënë diˈibë Tyeety myëdäjtypy. Tyam, abëtsemy nyaxwinyëdë Jyobaa tyestiigëty tpanëjkxëdë Jesusë yˈijxpajtën ets dyaˈixëdë tsojkën.

13. ¿Wiˈix mbäät wyimbëtsëmy ko nyaˈijxëmë tsojkën?

¹³ Mbäädë jäˈäy tˈixyˈattë Jyobaa ko nyaˈijxëmë tsojkën. Extëm nˈokpëjtakëm, tuˈugë yetyëjk diˈib Tailandia ojts nyijkxy mä asamblee tëgëk xëëwbë ets yajmonyˈijx yajmonyjyäˈäwë ko tˈijxy wiˈixë nmëguˈukˈäjtëm dyajnigëxëˈëktë tsojkën nixim niyam. Ko jyëmbijty mä tyëjk, ta tˈanmääyë nmëguˈukˈäjtëm parë yaˈëxpëkëdët majtskˈok tuˈukpë sëmään. Tyukmëtmaytyakë Diosë yˈayuk niˈamukë jyiiky myëguˈuk ets kyumdëdujk poˈo, ta nyajxy mä plataformë parë ojts tkajpxyë Biiblyë. Parë nnijäˈäwëm pën ntsojkëmë jäˈäy, nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Nduumbyëtsë mëjääw parëts nbudëkë nfamilyë, nmëguˈukˈäjtëm diˈibëts mëët nˈëxpëktë ets mäts ngäjpxwaˈkxy? ¿Nˈijxypyëtsë jäˈäy extëmë Jyobaa tˈixy?”.

14, 15. 1) ¿Wiˈix mayë jäˈäy dyajnigëxëˈëktë jyaˈayˈäjtën extëmë jëyujk animal? 2) ¿Wiˈix näägë jäˈäy të dyajtëgatstë jyaˈayˈäjtën?

¹⁴ Mä tiempë jyëjpkëxanë, ja jäˈäyëty nan yajnigëxëˈëgandëbë wiinkpë jäˈäyˈäjtën diˈib kyaj yˈoyëty, pääty jyëjpˈamëty ets kyaj mëët ndaˈanmujk nwäˈkmujkëm. Pënaty kyaj tˈixyˈattë Dios kyaj ttsokäˈändë diˈib oy. Mä näägë Biiblyë duˈun të yajkäjpxnaxy “yˈaxëkˈijxtëp diˈib oy” o “myëtsipˈatandëp diˈib oy”. Kyaj nyayˈaguwitsëyäˈänëdë ets jyaˈayˈatäˈändë mëk awäˈän. Ets nääk jyaˈayˈatäˈändë mëk kujuun, mä ayuk grieegë, yëˈë duˈun yajtijp pënaty kyaj nyayjëjpkuwitsëdë ets ni tkawinmaytyë  wiˈix wyimbëtsëmäˈäny tijaty tyuundëp.

¹⁵ Tyam, ta yˈadëy tuˈugë tekstë mä ojts yajnaskäjpxë ko mayë jäˈäy diˈib duˈun jäˈäyˈäjttëp extëmë jëyujk animal, yajtëgatsandëbë jyaˈayˈäjtën (käjpxë Isaías 11:6, 7). * Tyäˈädë tekstë jyënaˈany ko jëyujk animalë awäˈänatypyë extëmë loobë etsë kää, tuˈugyë yajpäädäˈändë mëdë jëyujk animal diˈib kyaj yˈawäˈänëty extëmë borreegë etsë tsäjpkäämaxuˈunk. Ets nˈijxëm ko tuˈugyë yajpäädäˈändë oytyim määjëty, mët ko “naxwinyëdë wyindukäˈäny mëdë Jyobaa yˈëxpëjkën” (Is. 11:9). Jëyujk animal kyaj mbäät tjattë tijatyë Jyobaa tukniˈˈijxëp, pääty diˈib ojts yajnaskäjpxë yëˈë yˈandijpy ko jäˈäy dyajtëgatsäˈändë jyaˈayˈäjtën.

16. ¿Wiˈix näägë jäˈäy të pyudëkëdë Biiblyë parë të dyajtëgatstë jyaˈayˈäjtën?

¹⁶ Ta mayë jäˈäy diˈibë nety jantsy awäˈän extëmë loobë, per tyam tuˈugyë yˈittë mëdë myëguˈuktëjk. Mbäät ngäjpxëm wiˈix yajnimaytyäˈäktë mä “La Biblia les cambió la vida” diˈib miimp mä jw.org. Pënaty të tˈixyˈattë Jyobaa etsë net tmëdundë, kyaj duˈun jyaˈayˈattë extëm pënaty nayajnäjxëdëp ko Dios mëduundëp, per mä tijaty tyuundëp nyigëxëˈëky ko kyaj tyëyˈäjtënëty. Tyäˈädë jäˈäyëty jyënäˈändë ko Dios mëduundëp, per extëm jyaˈayˈattë ja nyigëxëˈëky ko kyaj dyuˈunëty. Näägë Dios mëduumbë diˈib ijty duˈun extëmë awäˈän jëyujk, të “tpaduˈudëkëdë ja jembyë jikyˈäjtën [...], es dyaˈixëdë yëˈë jembyë jikyˈäjtën jaˈagyëjxm ko [jyukyˈattë] wäˈäts es tëyˈäjtën mëët” (Éfes. 4:23, 24). Ko niˈigyë tˈixyˈattë Dios, ta tjaygyukëdë ko tsojkëp tmëmëdowdët tijaty nyiˈanaˈamëp. Pääty dyajtëgatstë tijaty myëbëjktëp, wiˈix wyinmaytyë ets tijaty tyuundëp. Tsiptakp nyayajtëgatsëdët, per mbäät duˈun ttundë mët ko espiritë santë pyudëjkëp pënaty jyantsy myëdunaambyë Dios amumduˈukjot.

17. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj xynyinäjxëmë axëëkpë jäˈäyˈäjtën diˈibë naxwinyëdë jäˈäy myëdäjttëp?

¹⁷ Mbäät pojënë nˈijxëm wiˈix tyëgatsyëty pënaty myëduundëbë Dios ets pënaty kyaj. Per pënaty myëduundëp, tsojkëp nyaygyuentˈatëdët parë kyaj nyinaxëdët ja axëëkpë jäˈäyˈäjtën diˈibë naxwinyëdë jäˈäy myëdäjttëp. Yëˈë myëmëdoowdëbë Jyobaa kyäjpxwijën mä jyënaˈany ets nmëjagamgakëmë jäˈäy diˈib yajmaytyakp mä 2 Timoteo 3:2-5. Tyäˈädë kyaj yëˈë tˈandijy ets kyaj nekyyajpatëm mëdë duˈumbë jäˈäy, pes waˈan mëët tuˈugyë nˈijtëm, nduˈunëm o nˈeskuelëˈäjtëm. Per diˈib mbäät njëjpkudijëm, yëˈë nwinmäˈäyëm ets njäˈäyˈäjtëm extëm yëˈëjëty. ¿Ti mbäät xypyudëjkëm? Ko nyajkëktëjkëmë naymyayë mëdë Jyobaa, mët yëˈëgyëjxm ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë ets ko nwinˈijxëm extëmë mëtnaymyaayëbë pënaty nanduˈun tsojkëdëp.

18. Extëm ngäjpx nmaytyakëm ets extëm njäˈäyˈäjtëm, ¿wiˈix mbäät pyudëkëdë jäˈäy parë tˈixyˈattëdë Jyobaa?

¹⁸ Nan oy ko nduˈunëmë mëjääwë parë nbudëjkëmë jäˈäy ets tˈixyˈattëdë Jyobaa. Nˈokˈëxtäˈäyëmë winmäˈäny parë nmëtmaytyakëm ets nˈokˈamdoˈowëmë Jyobaa parë xymyoˈoyëmë ääw ayuk diˈib mbäät ngäjpxëm mä meerë tsyokyëty. Nˈoknaygyäjpxtëˈkxëm ko Testiigëˈäjtëm. Duˈuntsoo nëjkx nyajmëjpëtsëˈëmëmë Dios ko oy njäˈäyˈäjtëm ets kyaj këˈëm nayajmëjpëtsëˈëmëm. Pes të nyajtukniˈˈijxëm “nmastutëm ja jikyˈäjtënë axëëkpë, nnayjyëjwijtsëmbijtëm es njikyˈäjtëm yää mä tyäˈädë naxwinyëdë wijy kejy, tëyˈäjtën mëët es extëm ja Dios ttseky” (Titʉ 2:11-14). Pën nbanëjkxëmë Jyobaa yˈijxpajtën ets pën nmëmëdoˈowëm, ta jäˈäy tpëkäˈändë kuentë ets nääk, axtë mbäät jyënäˈändë: “Nëjkxandëbëts mët miitsëty, mët ko tëts nmëdowdë ko Dios yajpääty mët miitsëty” (Zac. 8:23).