1, 2. ¿Wiˈixë Jyobaa yˈoyjyaˈaytyaˈaky mëdë naxwinyëdë jäˈäy?

JYOBAA, yëˈë tuˈugë Dios diˈib yajkypy tijaty. Tukëˈëyë tijaty nmëdäjtëm ak jam tsyoony. Ak yëˈë jyaˈäjtypyë oorë, platë ets tukëˈëyë tijaty myëdäjtypyë Naxwinyëdë, ets yëˈë diˈib yajkypy tukëˈëyë parë jyaˈˈatëdë jukyˈäjtën (Sal. 104:13-15; Ageo 2:8). Biiblyë myaytyakypy ko Jyobaa yajtuun tijaty yajkoj parë mëjˈäjtëngyëjxm tmooy tijaty yajtëgoyˈäjttë pënaty mëduunëdë.

² Extëm nˈokpëjtakëm, Jyobaa myooyë manaa etsë nëë ja israelitëty ko jyëdijttë 40 jëmëjt mä ja lugäärë äänëˈëk tëtsëˈëkpë (Éx. 16:35). Pääty “nitii ojts kyatëgoyˈäjtxëdë” (Neh. 9:20, 21). Mët yëˈëgyëjxm ja kugajpxy Eliseo, Jyobaa tyuunë miläägrë ko ja kuˈookytyoxytyëjk yˈujtstääy ja tyuˈts mëdë aseytë. Ko duˈun ttuuny, ta tkëbajtääy ja nyuˈkxy ets yˈaknadëjkë myeeny parë nyaytyukˈixëdët mëdë yˈuˈunk yˈënäˈk (2 Rey. 4:1-7). Jyobaa nan myëjääwmooyë Jesus parë mëjˈäjtëngyëjxm dyakëdë käˈäy ukën ets axtë meeny sentääbë ko tyëgoyˈajty (Mat. 15:35-38; 17:27).

3. ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

³ Jyobaa mbäät dyajtuny ti yëˈë tyim tsojkypy parë tkuentˈaty  tijaty të dyajkojy yä Naxwiiny. Per oy dyuˈunëty, yˈanmaapy pënaty mëduunëdëp ets dyajtundët tijaty myëdäjtëp parë yajpudëkëdë kyäjpn (Éx. 36:3-7; käjpxë Proverbios 3:9). * ¿Tiko Jyobaa ttsoky ets nmoˈoyëm tijaty nmëdäjtëm diˈib yëˈë të xymyoˈoyëm? Pënaty tëëyëp Dios mëduundë, ¿wiˈix tpudëjkëdë Diosë tyuunk mëdë meeny sentääbë? ¿Wiˈixë Diosë kyäjpn dyajtunyë meeny sentääbë diˈib yajnayäjkp? Mä tyäˈädë artikulo yaˈˈatsoowëmbitäˈäny.

4. ¿Ti ndukˈijxëmë Jyobaa ko nyäjkëmë naybyudëkë mä tyuˈuyoˈoyë tyuunk?

⁴ ¿Tiko mbäät nmoˈoyëmë Jyobaa tijaty nmëdäjtëm? Yëˈko ntsojkëm ets nmëjjäˈäwëm tijaty të xytyukmëduˈunëm. Amutskˈäjtpë korasoon ets duˈun nnayjyäˈäwëm extëm ja rey David ko ojts tnigajpxy tijaty tsojkëp parë yajkojët ja templë. Yëˈë jyënany ko tijaty nmëdäjtëm jam tsyoony mä Jyobaa, ets pääty nmoˈoyëm diˈib yëˈë të xymyoˈoyëm (käjpxë 1 Crónicas 29:11-14).

5. ¿Wiˈixë Biiblyë xytyukˈijxëm ko duˈunën ja tuk pëky nDiosˈawdäjtëm ko nyäjkëm tijaty tsojkëngyëjxm?

⁵ Ja tuk pëky, tiko Jyobaa nmoˈoyëm tijaty nmëdäjtëm, yëˈko duˈunën nˈawdäjtëm. Tëgokë apostëlë Juan tmëdooy ko ja Dios mëduumbëty jyënäˈändë tsäjpotm: “Nintsënˈäjtëm Dios, mijtsë dëˈën mbatëp es xyˈaxäjët ja mëjˈäjtën, wintsëˈkën esë mëkˈäjtën, mët ko mijtsë dëˈën të xyajkojtäˈäy tëgekyë diˈibë ijtp, es mgëˈëmtsojkëngyëjxm mij xyaˈity es xyajkojy” (Diˈibʉ Jat. 4:11). Duˈunë duˈun, Jyobaa nitëjkëp nwintsëˈkëm ets nmëjkumäˈäyëm, pääty tsojkëp nmoˈoyëm diˈib mas oy nmëdäjtëm. Jyobaa ojts ttukˈaneˈemy ja israelitëty mët yëˈëgyëjxmë Moisés ets xyëwdundët tëgëkˈok tuˈukpë jëmëjt. Ja Ley jyënany: “Nipën tkajëgyepy tninëjkxëty ja Wintsën duˈunyë, ets käˈäp tii tmënëjkxëty” (Deut. 16:16, MNM). Extëm nˈijxëm, duˈunën ijty ja israelitëty Diosˈawdattë ko tmoˈoytyë tijatyë Jyobaa mä xyëwdundë. Ets tyam, nanduˈunën nDiosˈawdäjtëm ko tijaty nyäjkëm tsojkëngyëjxm. Ko duˈun nduˈunëm, ta nyajnigëxëˈkëm ko nyajtsobatëm ets nbudëjkëm ja tuunk diˈib Jyobaa kyäjpn yajtuˈuyeˈepy yä Naxwiiny.

6. ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nyäjkëm tijaty nmëdäjtëm? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).

⁶ Ndukˈoyˈäjtëm ko nˈoyjyaˈaytyakëm ets nyäjkëm tijaty ets kyaj jeˈeyë nˈaxäjëm (käjpxë Apostʉlʉty 20:35). Nˈokwinmäˈäyëm tuˈugë mixyuˈunk diˈib myoobyë regalë ja tyääk tyeety diˈib të tjuy mët ja meeny diˈib bom bom të myoˈoyëty. ¿Këdii mëjwiin kajaa tmëjjawëdët? O nˈokwinmäˈäyëm tuˈugë prekursoor diˈib tsënaapy mä tyääk tyeetyë jyëën tyëjk ets tmoˈoy ja meeny parë tpudëkë mët ja gastë. Waˈan ja tääk teety kyaj duˈun tˈawixtë, per waˈan tˈaxäjëdë mët ko nyijäˈäwëdëp ko duˈun ja yˈuˈunk dyaˈixyëty ko myëjjäˈäwëp tijaty tyukmëduundëp. Nanduˈun jyaty mëdë Jyobaa, yëˈë nyijäˈäwëp ko oy ko nmoˈoyëm tijaty nmëdäjtëm diˈib nyajtsobatëm.

7, 8. 1) ¿Wiˈixë Dios mëduumbëty dyäjktë naybyudëkë ko jam ti tuunk yajtuknibëjtakë? 2) ¿Wiˈix dyäjktë naybyudëkë mä tyëgoyˈajty?

⁷ Biiblyë xytyuknijäˈäwëm ko ja Dios mëduumbëty diˈib tëëyëp, yäjktë tijaty. Näˈäty, ko jam ti tuunk yajtuknibëjtakë, extëm ko Moisés tˈanmääy ja israelitëty ets dyaktëdë naybyudëkë parë yajkojët ja tabernakulo, etsë rey David nanduˈun ttuuny parë ojts yajkojy ja templë (Éx. 35:5; 1 Crón. 29:5-9). Ja tiempë mä jyukyˈajtyë  rey Jehoás, ja saserdotëty yaˈˈaˈoˈoyëdë ja templë mët ja meeny sentääbë diˈib yäjktë ja nax käjpn (2 Rey. 12:4, 5). Mä primer siiglë, pënaty pyanëjkxtë Jesus nyijäˈäwëdë ko ja myëguˈuktëjk diˈib Judea yajpudëkëyandëbë nety mët ko jyapˈatyë yuu. Biiblyë jyënaˈany ko niduˈuk niduˈuk dyäjktë naybyudëkë nuˈun myadaktë (Apos. 11:27-30).

⁸ Dios mëduumbë nan yäjktë meeny sentääbë parë tpudëjkëdë pënaty yajtuˈuyoˈoytyë Diosë tyuunk. Ja Ley diˈibë Moisés yajmooy jyënany ko ja lebitëty kyaj yajmoˈoytyëdë kyumäˈäyën extëm ja wiinkpëtyë familyë, pääty ijty ja nax käjpn myoˈoyëdë diesmë parë mbäät aduˈugë jyot wyinmäˈäny tpëjtäˈäktë mä ja tuunk diˈib tyuundëp mä tabernakulo (Núm. 18:21). Ok, Jesus mëdë yˈapostëlëty nan tyukˈoyˈäjttë ko ja toxytyëjkëty yˈoyjyaˈaytyaktë ets pyudëjkëdë mëdë jyukyˈäjt myadakën (Luk. 8:1-3).

9. ¿Mä ijty tsyoony ja naybyudëkë diˈib yäjktëp ja Dios mëduumbëty?

⁹ Määyëm dyajtsoˈondë ja naybyudëkë. Extëm nˈokpëjtakëm, ko nety kyojjäˈäny ja tabernakulo mä ja lugäärë äänëˈëk tëtsëˈëkpë, waˈan ja israelitëty dyäjktë diˈibë nety të dyajtsoondë Egipto (Éx. 3:21, 22; 35:22-24). Mä primer siiglë, näägë Dios mëduumbë tyoˈktë tijatyë nety myëdäjttëp, extëmë jyëën tyëjk o kyam tyuˈu parë tmooytyë ja apostëlëty. Ets ja apostëlëty ojts dyajwäˈkxtë ja meeny sentääbë mä ja ayoobë jäˈäy (Apos. 4:34, 35). Etsë wiinkpëty kyoonwëˈëmdë myeeny syentääbë ets xëmë dyäjktë parë tpudëjkëdë Diosë tyuunk (1 Kor. 16:2). Niˈamukë Dios mëduumbë yäjktë naybyudëkë nuˈun myadaktë, duˈun ja mëkjäˈäytyëjk ets ja ayoobë jäˈäy (Luk. 21:1-4).

10. Ko yˈoyjyaˈaytyaktë pënaty tëëyëp Dios mëduundë, ¿wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtën?

¹⁰ Tyam, nan mbäät tyëgoyˈatyë meeny sentääbë ko ti tuunk yajtuknibëjtäägë. Waˈan mä nduˈukmujkëm ttukniwinmayëdë dyaˈˈaˈoyëyäˈändë ja Tëjk mä nˈËxpëjkëm o tkojäˈändë tuˈuk. O waˈan nyaˈˈanmäˈäyëm ko yˈajamëyaˈanyë Betel, tsyokyëtyë meeny sentääbë mä nˈasambleeˈäjtëm o yajpudëkëyaˈanyë nmëguˈukˈäjtëm mä tijaty të yˈayoˈonbëjtaˈaky. Meeny sentääbë diˈib nyäjkëm, nan tuump parë yajpudëkëdë misioneerë, prekursoor espesial, sirkuitë ets pënaty tuundëp mä kyopkë Jyobaa tyestiigëty ets mäjaty yajpäätyë Betel. Seguurë ko mä nduˈukmujkëm të yajtukniwitsë nuˈun yajkaxäˈäny ja meeny sentääbë poˈoboˈo parë tyunët mä yajkojˈyë Tëjk mä nˈËxpëjkëm ets mä tyunyëtyë asamblee, diˈib tyukˈoyˈäjttëbë nmëguˈukˈäjtëm abëtsemy nyaxwinyëdë.

11. ¿Wiˈix mnayjyawëty ko xyyakyë naybyudëkë mä Jyobaa tyuunk?

¹¹ Niˈamukë mbäät nbudëjkëmë Jyobaa tyuunk diˈib tuˈuyeˈepy mä tyäˈädë tiempë diˈib jëjpkëxanëp. Kyaj pën yajtuknijawë ko meeny sentääbë nyäjkëm, pes jap nˈagoˈonëm mä käjuˈunk o ngajxëm mä jw.org. Waˈan mwinmay ko tim waanë ja meeny diˈib myajkypy. Perë meeny sentääbë diˈib yˈaxäjëbë Diosë kyäjpn ja myiny mä nimaybyë jäˈäy diˈib yäjktëp wanaty. Niˈamukë nmëguˈukˈäjtëm, axtë diˈib kyaj nëgoo ti tmëdattë yëˈë pyanëjkxëdëbë yˈijxpajtën ja Dios mëduumbëty diˈib Macedonia. Yëˈëjëty mëktaˈaky jyënandë ko yakandëbë naybyudëkë, ets yäjktë oyë nety jyantsy yˈayowdë (2 Kor. 8:1-4).

12. ¿Wiˈixë Diosë kyäjpn yajxon dyajtundë meeny sentääbë diˈib yajˈyäjkp?

¹² Diˈib wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty kyuentˈäjttëbë meeny sentääbë ets yajxon dyajtundë diˈib yajˈyäjkp parë Diosë kyäjpn (Mat. 24:45). Tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm nuˈkxtaktëp ets yajxon ttukniwitsëdë wiˈix dyajtunäˈändë (Luk. 14:28). Tëëyëp,  yëˈë yajwinˈijxtë yetyëjkëty diˈib mbäät yajtukjotkujkˈaty ko yajtunaampy yajxon ja meeny sentääbë diˈib yajnayäjkp. Extëm nˈokpëjtakëm, tëgokë Esdras myënëjkx Jerusalén tijaty nyayäjk ja rey diˈib Persia, extëmë oorë etsë platë diˈib tyam tsobatp naxy mil ja jëxtujk mëgoˈpx miyonk (o 100 miyonk dolar). Tukëˈëyë tyäˈädë duˈunë Esdras tˈijxy ko yëˈë diˈibë Jyobaa yajnamoopy, pääty yajxon ojts tnigajpxy wiˈix yajkuentˈatët mä ja nëˈë tuˈu diˈibë nety kutsëˈëgë (Esd. 8:24-34). Ets ko nyajxy kanäk jëmëjt, ta apostëlë Pablo dyajtuˈukmujkyë meeny sentääbë parë tpudëjkëdë ja myëguˈuktëjk diˈib Judea. Ets pënaty tyuknipëjk parë dyajwäˈkxtët, tyuundë “extëm pyaatyëty, kyaj jyeˈeyëty Nintsënˈäjtëm windum, nandëˈënë dëˈën mayjyaˈayoty” (käjpxë 2 Korintʉ 8:18-21). Diosë kyäjpn nan yëˈë tyam pyanëjkxëbë yˈijxpajtënë Esdras mëdë Pablo, yajxon tnigäjpxtë wiˈix mbäät tyunyë meeny diˈib yajˈyäjkp.

13. ¿Tiko Diosë kyäjpn tˈëxtäˈäyë winmäˈäny wiˈix tijaty ttunët?

¹³ Ta näägë familyë diˈib yˈijxtëp wiˈix dyajtundëdë meeny sentääbë parë kyaj niˈigyë gyastëtundët extëm gyanarattë, o tˈixtë wiˈix mbäät adëyë jyukyˈattë parë mas niˈigyë tmëdundëdë Jyobaa. Mä Diosë kyäjpn nanduˈun jyaty, mëjwiin kajaa tijaty të yajtuny. Ets näˈäty, niˈigyë meeny të tyuny ets kyaj dyuˈunëty extëm yaˈˈaxäjë. Päätyë Diosë kyäjpn tˈëxtäˈäyë winmäˈäny wiˈix kyaj nëgoo meeny tyunët ets adëyë tijaty yajtuny. Duˈuntsoo mbäät yajxon tyuny ja meeny diˈib nyäjkëm.

14, 15. ¿Tijaty yajtuump mët ko nyäjkëmë meeny sentääbë?

¹⁴ Mayë nmëguˈukˈäjtëm diˈib kanäk jëmëjt kujk tmëdundë Jyobaa, jyënäˈändë ko ninäˈänëmë nety duˈun Diosë kyäjpn tkayajpëtsëmy tijaty extëm tyam. Ets tam tiko duˈun jyënäˈändë, pes të dyajkojtë sitio jw.org etsë JW Broadcasting. Nan ninäˈänëmë nety duˈun tkayajpëtsëmdë kanäk ayukë Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras. Mä jëmëjt 2014 ets 2015 nan tuunë asamblee diˈib xëwˈäjt “Nˈokˈëxtäˈäyëm jawyiin ja Diosë Kyutujkën”, mä jyäjttë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tsoˈondëp kanäk paˈis, ja tyuunë mä 14 estadio mëjatypyë diˈib jaˈäjtp abëtsemy nyaxwinyëdë. Niˈamukë ttukxondaktë pënaty ojtstë.

¹⁵ Mayë nmëguˈukˈäjtëm tkukäjpxëdë ko Jyobaa kyäjpn myoˈoyëdë tijaty mëjwiin kajaa. Extëm nˈokpëjtakëm, tuˈugë kasäädë jäˈäy diˈib tuundëp mä tuˈugë käjpnnuˈunk jap Asia duˈun tnimaytyakyë JW Broadcasting: “Näˈäty, jantsy jagamëts nnayjawëdë  ets mbäädëts pojënë njäˈäytyëgoytyë nuˈunënë Jyobaa kyäjpn tijaty ttuny, per kots nˈixtë JW Broadcasting, netyëts njamyatstë ko tuˈugyë nˈijtëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm abëtsemy nyaxwinyëdë. Mä tyäˈädë lugäär, jyantsy tyukxondaktëbë nmëguˈukˈäjtëmë JW Broadcasting. Xëmë jyënäˈändë ko jantsy wingon nyayjyawëdë mët Diˈib wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty mët yëˈëgyëjxmë tyäˈädë programë diˈib pëtsëëmp poˈoboˈo. Ninäˈänëmë nety jotkujk kyanayjyawëdë ko yajpäättë mä Diosë kyäjpn”.

16. 1) ¿Tijaty ak yajtuump ko nyäjkëmë meeny sentääbë? 2) ¿Wiˈix xytyukˈoyˈaty tijatyë Diosë kyäjpn mmooyëp?

¹⁶ Abëtsemy nyaxwinyëdë jaa tyam yajkojy ets yˈaˈoyë Tëjk mä nˈËxpëjkëm naa 2,500. Jap Honduras, duˈunë nmëguˈukˈäjtëm jyënandë ko dyajtuuntsondaktë ja Tëjk mä nˈËxpëjkëm: “Jantsy jotkujkëts nnayjyawëdë kots nanduˈun xyfyamilyëˈattë Jyobaa, ets kots nanduˈun nyajpäättë mä nmëguˈukˈäjtëm diˈib abëtsemy nyaxwinyëdë. Pes mët yëˈëgyëjxmë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm, nmëdäjttëbëtsë net ja tëjk diˈibëtsë nety jeˈeyë nwingumäädëp”. Mayë nmëguˈukˈäjtëm nanduˈun nyayjyawëdë ko tˈaxäjëdë Biiblyë, ëxpëjkpajn mä yˈayuk, ko yajpudëkëdë mä tijaty të yˈayoˈonbëjtaˈaky ets ko tˈixtë wiˈix wyimbëtsëmy ko tnadanëdë karruˈunk mä mayjyaˈay yajpäättë ets mä mëjatypyë siudad.

17. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko Jyobaa yëˈë tyam pyudëjkëbë nyax kyäjpn?

¹⁷ Tsip mayë jäˈäy tmëbëkët diˈib kyaj Tyestiigëty nuˈunën tijaty yajtuny mët ja meeny diˈib yajnayäjkp. Tuˈugë jäˈäy diˈib nyiwintsënˈäjtypyë mëj empresë, ojts nyijkxy Betel mä imprentë ets monyˈijx monyjyäˈäwë ko yajtukmëtmaytyaky ko ak namayˈäjtën tyundë, ko yëˈë tuumbë meeny diˈib yajnayäjkp ets ko kyaj pën ttukniwitsë parë myukëdë meeny. Jyënany ko tsip pën duˈun ttunët diˈib ëtsäjtëm nduˈunëm. Ets tëyˈäjtën, pes ëtsäjtëm nnijäˈäwëm ko pääty duˈun nduˈunëm mët ko Jyobaa xypyudëjkëm (Job 42:2).

18. 1) ¿Tijaty kunuˈkxën nˈaxäjëm ko nbudëjkëmë Diosë tyuunk? 2) ¿Wiˈix mbäät ndukniˈˈijxëmë uˈunk ënäˈk ets ja diˈib jemy tëjkëp ëxpëjkpë parë dyaktët tijaty?

¹⁸ Ixënë Jyobaa xymyëjpëjtakëm ko tnasˈixë nˈayäjk nˈagoˈonëm parë nbudëjkëmë tyuunk diˈib mëjwiin kajaa. Ets yëˈë xyˈanmäˈäyëm ko pën nbudëjkëm, ta xykyunuˈkxäˈänëm (Mal. 3:10). Nan wyandakypy ko ja diˈib oyjyaˈay tyukˈoybyëtsëmaampy tijaty (käjpxë Proverbios 11:24, 25, TY). * Ets nëjkxëp nnayjyäˈäwëm jotkujk “ko wiink jäˈäy nbudëjkëm es kyaj ko wiink jäˈäy xypyudëjkëm” (Apos. 20:35). Nan nëjkxëp ndukniˈˈijxëm mëdë ääw ayuk ets mëdë tuˈunën ja uˈunk ënäˈk ets pënaty tëjkëdëp ëxpëjkpë ko nan yˈaxäjëyandëp mëjwiin kajaa kunuˈkxën ko dyaktët tijaty.

19. ¿Wiˈix të mbudëkëtyë tyäˈädë artikulo?

¹⁹ Tukëˈëyë tijaty nmëdäjtëm jam tsyoony mä Jyobaa. Pääty ko nmoˈoyëm tijaty nmëdäjtëm, yëˈë ndukˈijxëm ko ntsojkëm ets ko nmëjjäˈäwëm tijaty të xytyukmëduˈunëm (1 Crón. 29:17). Ko ja israelitëty dyäjktë naybyudëkë parë yajkojët ja templë, “ojts mëk tukxontaˈaktë, ko ja yajkpë këpäjtpë tmëmintë ja yˈayajk yˈakoˈonënëty winë aaw winëjot” ets tmooytyë Jyobaa (1 Crón. 29:9, TY). Pääty, nˈoktukxondakëm nanduˈun ko nmoˈoyëmë Jyobaa tijaty yëˈë xymyoˈoyëm.