1-3. ¿Tijaty mbäät xyajjëˈëy xyajˈyaxëm?

 ¿TË NÄÄMNËM mjëˈëy myaˈaxy? Näˈäty, jëˈëy yaxëm mët ko agujk jotkujk nyajpatëm, per xëmë njëˈëy nyaxëm ko mon tuk nnayjyäˈäwëm. Extëm nˈokpëjtakëm, ko yˈooky tuˈugë jëëky mëguˈuk mëdiˈibë mëk ntsojkëm. Lorilei * tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë Estados Unidos, jyënany: “Kotsë nëëx yˈoˈky mëkëtsë jäj jëmuˈumën njäˈäwë ets näˈäty duˈunëtsë nnayjyäˈäwë ko kyajts jyawë mbäät pën xyjotkujkmoˈoy. Wintsujktuˈuty winxaˈawduˈutypyëmëts njäˈäwë njot ngorasoon, kyajtsë nety nnijawë wiˈixëts nˈakjukyˈaty”.

² Kanäk pëky jyaˈˈaty ti mbäät xyajjëˈëy xyajˈyaxëm. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät näˈäty yëˈë axëëk xyajnayjyäˈäwëm ko jäˈäy tkamëdowäˈändë Diosë yˈayuk. Duˈun jyajtyë Hiromi tuˈugë prekursoora mëdiˈibë Japón, jyënany: “Näˈäty axëëgëts xyajnayjyawëty ko kyaj jäˈäy tmëdowäˈändë Diosë yˈayuk, axtë nmëjëëy nmëyaxypyëtsë Jyobaa parëts yëˈë xypyudëkët etsëts nbäädëdë jäˈäy mëdiˈibë myëdoowˈitaampy Diosë yˈayuk”.

³ Këdii ¿mbäät nanduˈun nnayjyäˈäwëm extëmë yäˈädë nmëguˈukˈäjtëm të yajnimaytyäˈäktë? (1 Peed. 5:9). Ëtsäjtëm agujk jotkujkë Jyobaa njamëdunäˈänëm, per näˈäty, jëˈëy yaxëm mët ko yˈooky tuˈugë jëëky mëguˈuk, mët ko ti axëëk xyajnayjyäˈäwëm o ko nbatëmë amay jotmay mä yaˈijxmatsyë mëbëjkën (Sal. 6:6; 100:2). ¿Ti mbäät nduˈunëm ko duˈun nnayjyäˈäwëm?

4. ¿Ti yajnimaytyäˈägäämp mä yäˈädë artikulo?

⁴ Mbäät xypyudëjkëmë yˈijxpajtënë Jesus, pes näˈäty amutskˈäjtë yˈääw jyot axtë jëëy yax (Juan 11:35, TY; Luk. 19:41; 22:44; Heb. 5:7, TNM). Mä yäˈädë artikulo nnijawëyäˈänëm näˈäjatyë Jesus jyëëy yaxy ets ti xytyukniˈˈijxëm mä wiˈixë Tyeety jyaˈayˈaty. Nanduˈun nˈixäˈänëm ti mbäät nduˈunëm ko nbatëmë amay jotmay mëdiˈibë xyajjëˈëy xyajˈyaxëm.

5. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëm yajmaytyaˈagyë Jesus mä Fwank 11:32-36?

⁵ Ko nety yˈabajnë jëmëjt 32, ta Lázaro, ja Jesusë myëtnaymyaayëbë pyäˈämbejtyë mëjtaˈaky ets yˈoˈky (Fwank 11:3, 14). Jesus mëkë nety ttsokyë Lázaro ets ja nimajtskpë myëgaˈaxëty, Marta mëdë María. Yäˈädë toˈoxyˈënäˈk jyantsy nyijëëy jyantsy nyiyaxtë ja myëgaˈax ko yˈoˈky. Jesus tamë nety yajpääty Betania, per ko tnijäˈäwë ko të netyë Lázaro yˈooky, ta ojts tsyoony. Ko Marta tnijäˈäwë ko ta Jesus jyaˈty, ta netyë tnitsoˈony parë tjëjpäädëˈëgäˈäny. Nˈokpawinmäˈäyëm nuˈunë nety ja jäj jëmuˈumën tjawë Marta ko Jesus tˈanmääy: “Wintsën, kooxyëp mijë nety mjaaty yää, kyajxyëp të [yˈooky] ja nmëgaˈaxëts” (Fwank 11:21). Ok, ko Jesus tˈijxyë María etsë jäˈäy jyëˈëy yäˈäxtë, ta nanduˈun tyëjkë jëëy yaxpë (käjpxë Fwank 11:32-36).

6. ¿Tiko Jesus jyëëy yaxy?

⁶ ¿Tiko Jesus jyëëy yaxy? Mä liibrë Perspicacia para comprender las Escrituras tnimaytyaˈaky: “Ko yˈoˈky ja myëtnaymyaayëbë ets ko tˈijxy wiˈix ja myëgaˈaxëtyë Lázaro tjawëdë jäj jëmuˈumën mët ko të yˈooky ja myëgaˈax, yëˈë mëdiˈibë Jesus yaˈˈamutskˈäjtë yˈääw jyot ets jyëëy yaxy”. * Waˈanë Jesus twinmääy wiˈixë nety ja myëtnaymyaayëbë Lázaro të dyajnaxyë jäj jëmuˈumën mä nety kyaˈookynyëm ets wiˈix nyayjyäˈäwë ko tˈijxy ko kyaj nety ttuknaxäˈäny. Seguurë ko Jesus amutskˈäjtë yˈääw jyot ko tˈijxy ja María mëdë Marta tnijëˈëy tniyäˈäxtë ja myëguˈuk. Pën të yˈooky ja mjëëky mmëguˈuk o ja mëtnaymyaayëbë, seguurë ko nanduˈun të mnayjyawëty. Per min nˈokˈijxëm tëgëk pëky ti xytyukniˈˈijxëm extëm yˈakˈyajnimaytyaˈaky.

7. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm mä Jyobaa ko Jesus jyëëy yaxy?

⁷ Jyobaa jyaygyujkëp wiˈixën mnayjyawëty. Jesus yëˈë duˈun “ijxtëm ja Dios Teety” (Heb. 1:3, TY). Ko Jesus jyëëy yaxy, yëˈë yajnigëxëˈk wiˈixën nyayjyawëtyë Tyeety (Fwank 14:9). Pën myajnäjxypyë jäj jëmuˈumën mët ko të yˈoogyë mjëëky mëguˈuk, mbäät mˈity seguurë ko  Jyobaa jyäˈäwëbë mjäj mjëmuˈumën ets yajtsoˈogaambyë mjot mgorasoon ko xyjyawë amäˈäts tukmäˈätsë (Sal. 34:18; 147:3).

8. ¿Tiko mbäät nˈijtëm seguurë ko Jesus jyantsy yajjukypyëkaambyë pënaty të yˈooktë?

⁸ Jesus jyantsy yajjukypyëkaambyë mjëëky mmëguˈuk. Ko Jesus jyëëytyaay yaxtääy, ta tˈanmääyë Marta: “Yëˈë mmëgaˈax jikypyëkëp jatëgok”. Etsë Marta myëbëjk (Fwank 11:23-27). Kom yëˈë nety myëduumbyë Jyobaa, nyijäˈäwëbë nety ko ja kugajpxy Elías mëdë Eliseo, të nety näägë jäˈäy dyajjukypyëktë (1 Rey. 17:17-24; 2 Rey. 4:32-37). Ets të nety tmëdoyˈaty wiˈixë Jesus të dyajjukypyeky näägë jäˈäy (Luk. 7:11-15; 8:41, 42, 49-56). Mijts mbäät nanduˈun mˈity seguurë ko jantsy jukypyëkäämbë mjëëky mmëguˈuk mëdiˈibë të yˈooky të tyëgoy. Ko Jesus tpujëˈëy tpuyaxë ja myëtnaymyaayëbëty, yëˈë xytyukˈijxëm ko jyantsy yajjukypyëkaambyën pënaty të yˈooktë.

9. ¿Wiˈix mbäät nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë yajnäjxtëbë jäj jëmuˈumën extëm ttuunyë Jesus? Okpëjktäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

⁹ Mbäät xypyudëkë pënaty määy täjtëp. Jesus myëdoowˈijt ko tyukmëtmaytyakëdë wiˈixë nety nyayjyawëdë Marta mëdë María ets jyotkujkmooy, kyaj jeˈeyë ojts tpujëy tpuyääxë. Mbäät nanduˈun nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë të yˈoogyë jyëëky myëguˈuk. Dan, mëdiˈibë tuump mëjjäˈäy ets tsyëënë Australia, jyënaˈany: “Kots ja ngudëjk yˈoˈky, nyajtëgoyˈäjtëtsë naybyudëkë. Nimay ja nmëguˈukˈäjtëm xyˈanmääytyëts ko mbäädëts nmëgäjpxtë oytyim ti oorëty, myëdoowˈijttë wiˈixëtsë nety nnayjyawëty, ojtsëts nwingujëy nwinguyääxëdë ets kyajts xymyëtsoytyuundë. Xypyudëkëdëts kots nitii ngatunany, extëm nˈokpëjktakëm pyujtëts ja ngarrë, nëjkxtë juuy këbajtpë ets yaˈoˈoyëdë ja käˈäy ukën ets xëmëts mëët nuˈkxtaktë. Duˈunën dyajnigëxëˈktë ko njantsy myëtnaymyaayëbëˈäjttëbëts kots nyajnäjxyë “ayoˈon jotmay” (Prov. 17:17).

10. ¿Ti tuun jäjtë extëm yajnimaytyaˈaky mä Lukʉs 19:36-40?

¹⁰ Mä jëmëjt 33 ko tyaxtujk äänyë nisán poˈo, ta Jesus ojts nyijkxy Jerusalén. Ko nety jam kyäjpndëjkënë, ta mayjyaˈay nyimiinë ets twinˈyaˈpëdë ja nëˈë tuˈu mä nety nyaxäˈäny, duˈun dyajnigëxëˈktë ko kyupëjktëbë nety extëmë Rey. Agujk jotkujk jyantsy nyayjyäˈäwëdë mä taabë xëëw (käjpxë Lukʉs 19:36-40). ¿Ti netë Jesus tyuun? “Ko jyajty wingon mä tˈijxy ja Jerusalén käjpn, ta ja Jesus tnijëëy [tniyaxy] ja käjpn”. Ja Jesusë yˈëxpëjkpëty monyˈijx monyjyäˈäwëdë ko tnijëëy tniyaxy ti nety tukmiin tukëdakëbë Jerusalén käjpn (Luk. 19:41-44).

11. ¿Tiko Jesus tnijëëy tniyaxy ja Jerusalén jäˈäyëty?

¹¹ Jesus mon tuk nyayjyäˈäwë, mët ko may ja judiyëtëjk kyaj nety tkupëkäˈändë ko yajnimaytyaˈaky ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, oy tsuj yajxon ojts jyaˈˈagëˈë jyaˈˈaxäjëdë. Päätyë nety kyutëgoyaˈany ja Jerusalén käjpn ets nimay ja judiyëtëjk yajmënëjkxäˈändë tsumytsyënaabyë (Luk. 21:20-24). Duˈunën tyuun jyäjtë extëmë Jesus ojts tnaskäjpxë, may ja jäˈäy kyaj tˈoymyëdoowdë ja Diosë yˈayuk. Mä mˈit mlugäär, ¿yˈoymyëdoowdëbë jäˈäy ko yajtukmëtmaytyäˈäktë Diosë yˈayuk? Pën mjatuumbyë mëjääw parë xynyigajpxy xynyimaytyaˈaky ja Diosë yˈayuk ets kyaj nëgoo jäˈäy tˈoymyëdowdë, ¿ti mdukniˈˈijxëp ko Jesus tnijëëy tniyaxy ja Jerusalén jäˈäyëty? Min nˈokˈijxëm tëgëk pëky.

12. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm mä Jyobaa ko Jesus tnijëëy tniyaxyë jäˈäy?

¹² Jyobaa mëk ttsokyë naxwinyëdë jäˈäy. Ko Jesus jyëëy yaxy, yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa mëk ttsokyë naxwinyëdë jäˈäy, pes yëˈë nituˈugë jäˈäy tkatsoky ets kyutëgoyët, mëdiˈibë jyatsojkypy yëˈë ets niˈamukë “jäˈäy jyodëmbittët” (2 Peed. 3:9). Ëtsäjtëm nyajnigëxëˈkëmë nety ko ntsojkëmë nmëguˈukˈäjtëm ko ndukmëtmaytyakëmë  Diosë yˈayuk extëm mbäät yˈajäˈt jyotjäˈtëdë (Mat. 22:39). *

13, 14. 1) ¿Wiˈixë Jesus dyajnigëxëˈky ko pyaˈˈayoowë jäˈäy? 2) ¿Wiˈix nanduˈun mbäät njäˈäyˈäjtëm extëmë Jesus?

¹³ Jesus mëk tyuuny ko ojts tˈëwaˈkxy tkäjpxwaˈkxy ja Diosë yˈayuk. Ets kom mëkë nety ttsokyë jäˈäy, päätyën oytyim määjëty yaˈëxpëjky (Luk. 19:47, 48). Jyantsy pyaˈˈayoowë jäˈäy, päätyën duˈun ttuuny. Ets näˈäty, mayë jäˈäy jyantsy tyuˈukmujktë ets “ni tkaˈokmëdäjnë ja tiempë es kyaytyët” mët ja yˈëxpëjkpëty mët ko ja jäˈäy tjantsy myëdoowˈitäˈändë wiˈix yaˈëxpëky (Mar. 3:20). Ets ko tuˈugë jäˈäy ojts nyinëjkxyëty parë myëtmaytyäˈägäˈänyëty, Jesus jyuˈtë tiempë parë tmëtmaytyaky (Fwank 3:1, 2). Mayë jäˈäy mëdiˈibë myëdoowˈijttë Diosë yˈayuk kyaj ojts tpanëjkxtë Jesus, per yajtuknijäˈäwëdë ja tëyˈäjtën. Tyam, nanduˈunë jäˈäy abëtsëmy naxwinyëdë nduknijawëyäˈänëm ja oybyë ayuk (Apos. 10:42). Ets parë duˈun nduˈunëm, tsojkëp nˈijxëm ti oorë mbäät nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm.

¹⁴ Nˈokˈijxëm ti oorë mbäät nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm. Pën xëmë nëjkxëm ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë extëm të nˈijxwëˈëmëm, mbäät kyaj nëgoo nbatëmë jäˈäy mëdiˈibë myëdoowˈittëbë Diosë yˈayuk. Matilda mëdiˈibë tuump prekursoora, jyënaˈany: “Mëdëtsë nmëmëjjäˈäy xëmëts nˈëxtäˈäytyë nwinmäˈäny näˈäts mbäät ngäjpxwäˈkxtë. Extëm jopyëp, jaats nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxtë mä jäˈäy juy tyooktë. Kujkxyëëw, tats nbëjktäˈäktë karruˈunk mä mayë jäˈäy nyax tyëkëdë. Ets tsuu, tats nëjkxtë mä jäˈäyë jyëën tyëjk, pes jaats mä nimay nbäättë”. Pääty, oy ko nˈijxëm näˈä niˈigyë jäˈäy yajpääty jyënoty tyëgoty ets ja nëjkxëm ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë, kyaj jyaajëty näˈä nëjkxäˈänëm. Pën nduˈunëm duˈun, ta Jyobaa nyajnayjyawëyäˈänëm agujk jotkujk.

15. Extëm jyënaˈanyë Lukʉs 22:39-44, ¿ti Jesus tyuun ja ux mä nety yˈooganë?

¹⁵ Ja ux mä nety 14 äänyë nisán mä jëmëjt 33, ta Jesus ojts nyijkxy Getsemaní ets jamë Tyeety ojts tmëjëˈëy tmëyaˈaxy amumduˈukjot  (käjpxë Lukʉs 22:39-44). Ko nety yˈooganë, ojtsë Tyeety “tjantsy myënuˈkxtaˈaky ets [...] mëk tjantsy myëjëëy tjantsy myëyaxy” (Heb. 5:7, TNM). ¿Ti Jesus yˈamdoow ja ux mä nety yˈooganë? Yˈanmääyë Tyeety parë myoˈoyëdët ja jotmëkˈäjtën ets ttunët ti yëˈë tsyojkypy ets parë ninäˈä tkamastuˈudët. Jyobaa myëdoowˈijt ko duˈun ja yˈUˈuˈnk ojts myënuˈkxtaˈagyëty amumduˈukjot, ets pääty ttuknigejxy tuˈugë anklës parë tjotkujkmooy.

16. ¿Ti netyë Jesus myëmaapy myëdajpy ko ojts nyuˈkxtaˈaky Getsemaní?

¹⁶ Jesus jëëy yax ko tmënuˈkxtakyë Tyeety jam Getsemaní. Mët ko yëˈë nety myëmaapy myëdajpy ko jäˈäy jyënäˈändët ko kyaj tmëjˈixyë Tyeetyë xyëëw. Ets nyijäˈäwëbë nety ko yëˈë nyikëjxmˈäjtypy tnitsiptunëdë Tyeetyë xyëëw. Pën mijts mbatypyë duˈumbë amay jotmay mä yaˈijxmatsyë mëbëjkën ets yaˈixy pën ninäˈäjë Jyobaa xykyamëdëgoyët, ¿wiˈix mbäät mbudëkëty ko Jesus jyëëy yaxy? Min nˈokˈijxëm tëgëëk pëky.

17. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ko Jyobaa ojts tˈatsoowëmbijtë nyuˈkxtakënë Jesus?

¹⁷ Jyobaa myëdoowˈitaampy ko xymyënuˈkxtäˈägët. Jyobaa myëdoowˈijt ko ja yˈUˈunk ojts myëjëˈëy myëyaˈaxyëty. ¿Tiko? Yëˈko Jesus yëˈë niˈigyë myëmääy myëdäj parë Tyeety ninäˈä tkamëdëgoyët ets tnitsiptuunët ja xyëëw. Pën ëtsäjtëm ninäˈä ngamastutëmë Jyobaa ets nitsiptuˈunëm ja xyëëw, mbäät nˈijtëm seguurë ko myëdoowˈitaampy ko nˈamdoˈowëm ja nyaybyudëkë (Sal. 145:18, 19).

18. ¿Tiko njënäˈänëm ko Jesus yëˈë tuˈugë mëtnaymyaayëbë mëdiˈibë jyaygyujkëp wiˈix nnayjyäˈäwëm?

¹⁸ Jesus jyaygyujkëp wiˈix mnayjyawëty. Ko nbatëmë amay jotmay, jotkujk nnayjyäˈäwëm ko nmëdäjtëm tuˈugë mëtnaymyaayëbë mëdiˈibë mbäät tjaygyukë wiˈix nnayjyäˈäwëm, ets niˈigyë pën të duˈumbë amay jotmay tpääty. Jesus yëˈëdënë taabë mëtnaymyaayëbë mëdiˈibë mbäät xypyudëjkëm. Jyaygyujkëp ko näˈäty nnayjyäˈäwëm ko kyaj ti jot mëjääw ets ko nyajtëgoyˈäjtëmë naybyudëkë. Ets nyijäˈäwëp ko amääy amutsk të ngojëm ets xypyudëkëyäˈänëm “mä meerë nyajtëgoyˈäjtëm” (Heb. 4:15, 16, TNM). Ko Jesus yajpaty jam Getsemaní, kyupëjk parë pyudëkëdët tuˈugë anklës. Oy ko nanduˈun ngupëjkëm wiˈix tyamë Jyobaa xypyudëjkëm. Mbäät näˈäty mët yëˈëgyëjxm tuˈugë ëxpëjkpajn, tuˈugë bideo, tuˈugë diskursë ets ko xykyuˈijx xykyugäjpxëm ja nmëguˈukˈäjtëm  mëdiˈibë tuump mëjjäˈäy o tuˈugë mëtnaymyaayëbë.

19. ¿Ti mbudëkëyanëp pën mbatypyë amay jotmay? Pëjktäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

¹⁹ Jyobaa mmoˈoyanëbë agujkˈäjt jotkujkˈäjtën. ¿Wiˈixë Jyobaa xyjyotmëkmoˈoyäˈänëm? Ko nmënuˈkxtakëm, ta xymyoˈoyëm ja “yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën, diˈibë waanë niˈigyë myëjjëty këdiinëm diˈibë jäˈäy mbäät tjaygyukë” (Filip. 4:6, 7). Yäˈädë agujkˈäjt jotkujkˈäjtën mëdiˈibë Jyobaa xymyoˈoyëm, mbäät xypyudëjkëm parë yajxon nwinmäˈäyëm ets parë kyujkët ja ääw jot. Duˈunën nyayjyäˈäwë Luz, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm, jyënaˈany: “Näˈäty, naytyuˈugëts nnayjyawëty ets jats mäts nwinmay ko kyajtsë Jyobaa xytsyoky. Per ko duˈun myiny mätsë njot nwinmäˈäny, tats netyë Jyobaa ndukmëtmaytyaˈaky wiˈixëts nnayjyawëty. Kots duˈun nmënuˈkxtaˈaky, yëˈëtsë net xypyudëjkëp parëts oy nnayjyawëty”. Extëm tnimaytyaˈagyë yäˈädë nmëguˈukˈäjtëm, yëˈë xytyukˈijxëm ko nuˈkxtakën, mbäät xyjyantsy pyudëjkëm parë nnayjyäˈäwëm agujk jotkujk.

20. ¿Tijaty të xytyukniˈˈijxëm ko Jesus jyëëy yaxy?

²⁰ Mëjwiin kajaa xypyudëjkëm ets xyjyotkujkmoˈoyëm ko të yajnimaytyaˈaky wiˈixë Jesus jyëëy yaxy. Xytyukjamyajtsëm nanduˈun ko tsojkëp nbudëjkëm ja mëtnaymyaayëbë mëdiˈibë të yˈooktë jyëëky myëguˈuk ets nˈijtëm seguurë ko Jyobaa mëdë Jesus xypyudëkëyäˈänëm ko yˈooky ja jëëky mëguˈuk. Xymyëjääwmoˈoyëm nanduˈun parë jäˈäy nbaˈˈayoˈowëm mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm ets nyaˈëxpëjkëm, duˈun extëmë Jyobaa mëdë Jesus tpaˈˈayoyë jäˈäy. Ko Jesus jyëëy yaxy, xyjyotkujkmoˈoyëm mët ko yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa jyaygyujkëdëp wiˈix nnayjyäˈäwëm ets ko näˈäty nnayjyäˈäwëm ko kyaj ti jot mëjääw, xypyudëkëyäˈänëm parë nmëmadakëm. Pääty, nˈokkuytyuˈunëm tijaty të njäjtëm, mientrës jyaˈty ja xëëw mä Jyobaa tkuytyunäˈänyë wyandakën mä dyajtëˈëtsäˈäny “tëgekyë ja wyinnëë” (Diˈibʉ Jat. 21:4).