1, 2. ¿Tiko Jyobaa kyaj tnekykyupëjkyë Saúl? (Ixë dibujë).

KO Jyobaa twinˈijxyë Saúl parë tyunët rey, yujy tudaˈagyë nety (1 Samuel 9:1, 2, 21; 10:20-24). Per ok, ta jyëmbijty mëj këjxm. Tëgok, ojts ja filisteety tyuˈukmuktë parë tsyiptunäˈändë mëdë israelitëty, ets ja Saúl tsojkëbë nety tˈawixët ja kugajpxy Samuel parë dyakët ja wintsëˈkën. Perë Saúl, ta kyejxy ja myaˈkxtujkën ko tˈijxy ja israelitë jyantsy tsyëˈëgëdë ets ko nimay nyikakëndë. Kyaj tˈawijxyë Samuel, ets yëˈë yäjk ja wintsëˈkën oyë nety kyapäätyëty. Jyobaa kyaj ttukjotkëdaky ko duˈunë Saúl yˈadëtsy (1 Samuel 13:5-9).

² Ko Samuel jyajty, ta ojts tˈooyë Saúl ets tˈanmääy tiko nety të tkamëmëdoyë Jyobaa. Perë Saúl kyaj tˈëxkajpy ja tyëgoˈoyën, niˈigyë nyaynyikäjpxtutë ets axtë yëˈë tyuknitij ja nax käjpn extëmë nety të yˈadëˈëtsy (1 Samuel 13:10-14). Desde jaa, ta ogäˈän dyaˈijxë mëjˈat këjxmˈat. Päätyë Jyobaa  kyaj nyekykyupëjkë ets yˈanmääyë ko kyaj yëˈë nyekytyunäˈäny rey (1 Samuel 15:22, 23). Saúl oy tyuuntsondaky, per jantsy axëëk dyajjëjpkëjxy (1 Samuel 31:1-6).

3. 1) ¿Wiˈix mayë jäˈäy wyinmaytyë mä yujyˈat tudaˈakyˈat? 2) ¿Tijaty yajtëˈëwën yaˈˈatsoowëmbitäämp?

³ Tyam, mayë jäˈäy wyinmaytyë ko kyaj mbäät yˈittë yujy tudaˈaky pën tyukˈoybyëtsëmandëp tijaty. Tyukmëj tyukpatëdëp tijaty parë dyajnaxypyëdë myëguˈuktëjk. Extëm nˈokpëjtakëm, tuˈugë jäˈäy diˈib pëtsëëmp mä telebisionk ets tyuny mä politikë, jyënany: “Kyajts ninuˈun xynyitëkë tadë ayuk yujyˈat tudaˈakyˈat ets nˈawijxypyëts ninäˈä xykyanitëkët”. Pääty, ¿tiko jyëjpˈamëty etsë Dios mëduumbë yˈittët yujy tudaˈaky? ¿Ti yˈandijpy nˈijtëm yujy tudaˈaky, ets ti kyaj tˈandijy? Yëˈë yaˈˈatsoowëmbitäämp mä tyäˈädë artikulo. Ets mä jatuˈukpë yëˈë nnijawëyäˈänëm wiˈix mbäät xëmë nˈijtëm yujy tudaˈaky oy ti jotmay nwinguwäˈkëm.

4. ¿Ti yˈandijpy nduˈunëm tijaty mëdë mëjˈat këjxmˈat?

⁴ Biiblyë jyënaˈany ko diˈibë jäˈäy nayjäˈäwëp mëj këjxm, yëˈë ko kyaˈity yujy tudaˈaky (käjpxë Proverbios 11:2). * David duˈun tmënuˈkxtakyë Jyobaa: “Mäjtswëˈëmë mduumbë parë kyaj ti ttunët mëdë mëjˈat këjxmˈat” (Salmo 19:13). ¿Ti yˈandijpy nduˈunëm tijaty mëdë mëjˈat këjxmˈat? Yëˈë ko ti nduˈunëm diˈib kyaj xypyatëm o kyaj nmëdäjtëmë kutujkën, ets mbäät duˈun nˈadëtsëm mët ko mëj këjxm nnayjäˈäwëm o mët ko kyexy ja maˈkxtujkën. Kom niˈamukë pokyjyaˈay nyajpatëm, mbäät näˈäty nyaˈijxëmë duˈumbë jäˈäyˈäjtën. Per pën duˈun ja kostumbrë nmëdäjtëm, mbäädë Jyobaa axëëk nyajnayjäˈäwëm, extëm ja rey Saúl. Mä Salmo 119:21 jyënaˈany ko Jyobaa myëkmëgajpxypy pënaty mëj këjxm nayjäˈäwëdëp. ¿Tiko?

5. ¿Tiko nety mëjwiin kajaa ndëgoˈoyëm ko mëj këjxm nnayjäˈäwëm?

⁵ Mëjwiin kajaa nety ndëgoˈoyëm ko mëj këjxm nnayjäˈäwëm. ¿Tiko? Tim jawyiin, yëˈko nyajtëgoˈoyëmë netyë mayˈäjt wintsëˈkën mä Jyobaa, diˈib nDiosˈäjtëm ets diˈib xyˈanaˈamëm. Myëmajtsk, yëˈko mbäät jyotmaygyojy ko nduˈunëm diˈib kyaj xypyatëm (Proverbios 13:10). Ets myëdëgëëk, yëˈko mbäät tsoytyuˈunmëët nwëˈëmëm ko jäˈäy tpëkëdë kuentë ko mëj këjxm nnayajnäjxëm (Lukʉs 14:8, 9). Päätyë Jyobaa xyˈanmäˈäyëm ets nˈijtëm yujy tudaˈaky.

6, 7. ¿Ti yˈandijpy nˈijtëm yujy tudaˈaky?

⁶ Yëˈë Dios mëduumbë diˈib yujy tudaˈaky, kyaj mëj këjxm nyayajnaxyëty, niˈigyë mëj dyajnaxyë myëguˈuktëjk (Filipʉs 2:3). Ja diˈib yujy tudaˈaky yˈëxkajpy nuˈunën tijaty tmëmadaˈaky ets kyupëjkypy ko tyëgoy. Nan myëdoowˈijtypy wiˈixë wiinkpë jyënäˈändë ets nan jyataampy tijaty yajtukniˈˈijxëp. Jyobaa tyukjotkëdakypyë jäˈäy diˈib yujy tudaˈaky.

⁷ Biiblyë jyënaˈany ko tuˈugë jäˈäy diˈib yujy tudaˈaky nayˈixyˈäjtëp këˈëm ets nyijäˈäwëp ko ta diˈib kyaj mbäät ttuny o kyaj tmëdatyë madakëm parë ttunët. Tyäˈädë yëˈë pudëjkëp parë twintsëˈëgë wiinkpë ets parë oy jyaˈayˈaty.

8. Pën xëmë nˈitäˈänëm yujy tudaˈaky, ¿wiˈix mbäät nnaygyuentˈäjtëm?

 ⁸ Pën kyaj nnaygyuentˈäjtëm, mbäät kyaj nbëjkëmë kuentë ko xytyuktëjkëmë mëjˈat këjxmˈat. ¿Wiˈix mbäät duˈun jyaty? Ko wanaty wanaty naymyëjpëjtakëm mët ko nikëjxmˈäjtëmë tuunk mä Diosë kyäjpn o mët ko yëˈë mëët nnaymyaˈayëm pënaty nyikëjxmˈäjttëbë tuunk (Romanʉs 12:16). O mbäät ogäˈän këˈëm nnaymyëjkuˈëˈëw nnaymyëjkugäjpxëm (1 Timotee 2:9, 10). Axtë mbäädë net pën nˈanmäˈäyënë tijaty mbäät ttundë o tkatundë (1 Korintʉ 4:6).

9. ¿Tiko näägë jäˈäy jyëmbittë mëj këjxm? Nimaytyäˈäk tuˈugë ijxpajtën diˈib mä Biiblyë.

⁹ Mbäät xyajjëmbijtëm amëj agëjxm ko xymyëmadakëm diˈib kyaj yˈoyëty, extëm ko ti nˈatsojkëm, ko ti nnaywyinaxëjäˈäwëm o ko njotˈambëjkëm. Duˈun näägë jäˈäy jyëmbijttë mëj këjxm diˈibë Biiblyë myaytyakypy, extëmë Absalón, Uzías etsë Nabucodonosor. Perë Jyobaa yajxon tyukˈijxëdë ko tsojkëp yˈittët yujy tudaˈaky (2 Samuel 15:1-6; 18:9-17; 2 Crónicas 26:16-21; Daniel 5:18-21).

10. ¿Tiko kyaj yˈoyëty ngäjpxpatëm tijatyë jäˈäy tyuundëp? Nimaytyäˈäk tuˈugë ijxpajtën diˈib mä Biiblyë.

¹⁰ Mbäät jyaˈˈaty kanäk pëky tiko mbäät nˈijxëm ko mëj këjxm tuˈugë jäˈäy nyayjawëty. Nˈokwinmäˈäyëmë yˈijxpajtënë Abimélec mëdë Pedro diˈib yajmaytyakp mä Génesis 20:2-7 etsë Matewʉ 26:31-35. ¿Waˈan dyaˈijxëdë mëjˈat këjxmˈat? ¿Waˈan duˈun yˈadëtstë mët ko tamë nety ti diˈib kyaj tnijawëdë? ¿O waˈan kyaj tniwinmäˈäyëdë tijaty tyuundë? Kom kyaj nnijäˈäwëm ti japˈäjtp mä jäˈäyë kyorasoon, pääty kyaj yˈoyëty ngäjpxpatëm tiko duˈun tijaty ttundë (käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 4:12).

11. ¿Ti kyupëjkypy ja Dios mëduumbë diˈib yujy tudaˈaky?

¹¹ Yëˈë Dios mëduumbë diˈib yujy tudaˈaky, kyupëjkypy ti nyikëjxmˈäjtypy mä Diosë kyäjpn. Komë Jyobaa tukniwits tuknimäˈkxë tijaty ttuny, ta niˈamukë të xytyuunkmoˈoyëm mä kyäjpn, pes tuˈunëm niˈamukë. Jyobaa të xymyoˈoyëmë wijyˈäjtën, ets tsyejpy parë këˈëm nˈijxëm wiˈix nyajtuˈunäˈänëm. Pääty pën ijtëm yujy tudaˈaky, ta nëjkx nyajtuˈunëm extëm yëˈë ttseky (Romanʉs 12:4-8). Jyobaa nan tsyejpy ets nyajtuˈunëmë wijyˈäjtën parë nmëjkumäˈäyëm ets parë nbudëjkëmë wiinkpë (käjpxë 1 Peedrʉ 4:10).

12, 13. ¿Ti mbäät njamyajtsëm ko tyëgatsy ja tuunk mä nmëduˈunëmë Jyobaa?

¹² Ja tuunk diˈib nikëjxmˈäjtëm mä Diosë kyäjpn, mbäät tyëgatsy ko tiempë nyaxy. Extëmë Jesus, kanäkˈok tyëgäjtsy ja tyuunk. Tim jawyiin, jamë nety tsyëënë tsäjpotm mëdë Tyeety (Proverbios 8:22). Ta net tpudëjkë parë ojts dyajkojy nimayë anklës, tukëˈëyë tijaty jamˈäjtp tsäjpotm etsë naxwinyëdë jäˈäy (Kolosʉ 1:16). Ok, ta Jesus yajkejxy yä Naxwiiny mä ojts myaxuˈunkˈaty extëmë naxwinyëdë jäˈäy, myutskˈäjty ets axtë yaˈkˈabejty (Filipʉs 2:7). Ko ojts yˈoˈknë, ta jyëmbijty tsäjpotm, ets 1914 ta tyëjkë rey mä Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën (Ebreeʉsʉty 2:9). Ets ko nety të yˈaneˈemy tuk mil jëmëjt, ta ttukëdëkëyaˈanyë Tyeety ja Anaˈam Kutujkën. Taanëmë netë “Dios tmëdäjtäˈäyët tëgekyë yˈanaˈamën patkëˈëy oytyim diˈibëty” (1 Korintʉ 15:28).

¹³ Nan mbäät tyëgatsy tijaty nikëjxmˈäjtëm mä Diosë kyäjpn. Extëm nˈokpëjtakëm,  waˈanë nety nnaytyuˈukˈäjtëm, per ta të nbëjkënë. O waˈan tyam nmëdäjtëmë uˈunk ënäˈk. Nan waˈan të ndukniwijtsëm mas adëyë njukyˈatäˈänëm parë mbäät nyajtuˈunëm kajaa xëëw tiempë mä Diosë tyuunk. Tukëˈëyë tyäˈädë mbäät dyajtëgatsy ja tuunk diˈib nikëjxmˈäjtëm. Waˈan tyam mas niˈigyë mbäät nduˈunëmë Diosë tyuunk o waˈan kyaj nëgoo mbäät nekytyuˈunëm. Nan waˈan tyam nˈënäˈkˈäjtëm o të nmëjjäˈäyënë, nyajpatëm oy mëk o yuumëët päˈämmëët, perë Jyobaa nyijäˈäwëp wiˈix mbäät mas oy nmëduˈunëm. Yëˈë kyaj tˈawixy nduˈunëm diˈib kyaj mbäät nmëmadakëm. Tyukxondakypy tijaty ndukmëduˈunëm (Ebreeʉsʉty 6:10).

14. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë yujyˈat tudaˈakyˈat parë ndukxondakëm oy ti tuunk nyajtuknipëjkëm?

¹⁴ Jesus agujk jotkujk ttuuny tijatyë Tyeety tuknipëjkë, ets ëtsäjtëm nan mbäät duˈun nduˈunëm (Proverbios 8:30, 31). Pën ijtëm yujy tudaˈaky, ta nëjkx ndukxondakëm ja tuunk diˈib yajtuknipëjkëm mä Diosë kyäjpn. Kyaj yëˈë nˈijxëm ja tuunk diˈib yajmooytyëbë nmëguˈukˈäjtëm. Yëˈë mbäät ndukxondakëm ja tuunk diˈib ëtsäjtëm yajmoˈoyëm, pes yëˈë Jyobaa xymyoˈoyëm. Yujyˈat tudaˈakyˈat nan yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nwintsëˈkëmë nmëguˈukˈäjtëm ets nbudëjkëm xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot. Nan nëjkxëp ngupëjkëm ko yëˈë Jyobaa të tyuunkmoˈoyëdë mä kyäjpn (Romanʉs 12:10).

15. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë Gedeón?

¹⁵ Gedeón xymyoˈoyëmë ijxpajtën mä tidën yˈandijpy nˈijtëm yujy tudaˈaky. Tëgokë  Jyobaa yˈanmääyë ets dyaˈˈawäˈätspëtsëmëdë israelitëty mä ja myëtsipëty. ¿Wiˈix jyënanyë Gedeón? Jyënany ko ja fyamilyë yëˈë diˈib mas niwaanë ets ko yëˈë diˈib mas mutsk (Jueces 6:15). Gedeón tyukˈijxpajtë Dios ets kyupëjk ja tuunk. Jyaygyujkë yajxon ti diˈibë Jyobaa tsyejpy ttunët ets yˈamdoowë nyaybyudëkë (Jueces 6:36-40). Gedeón jotmëk yˈijty, per nan nyijäˈäwë wiˈix tijaty ttunët (Jueces 6:11, 27). Ko ja jäˈäy jyayajtëkëyanë anaˈambë, kyaj tkupëjky. Jantsy jeˈeyë ttuundääy ti Jyobaa tukˈanaˈamë, ta jyëmbijty mä tyëjk (Jueces 8:22, 23, 29).

16, 17. ¿Ti tyuumpy ja Dios mëduumbë diˈib yujy tudaˈaky diˈib wimbatäämp mä Diosë kyäjpn?

¹⁶ Nˈijtëm yujy tudaˈaky, kyaj yëˈë tˈandijy ets kyaj ngupëjkëmë tuunk mä Diosë kyäjpn o kyaj nduˈunëmë mëjääw parë nyajtuunkmoˈoyëm. Pesë Biiblyë jyënaˈany ko oy ko niˈigyë nmëdunäˈänëmë Jyobaa, nmëguˈukˈäjtëm ets nwimbajtëm (1 Timotee 4:13-15). Per parë nwimbajtëm, kyaj tyim jëjpˈamëty nyajtuknipëjkëm tuˈugë tuunk. Mëdë Jyobaa nyaybyudëkë mbäät nwimbajtëm oy ti tuunk tyam nikëjxmˈäjtëm. Duˈuntsoo nmëduˈunëm mas oyë Jyobaa etsë nmëguˈukˈäjtëm.

¹⁷ Mä tuˈugë Dios mëduumbë diˈib yujy tudaˈaky tkakupëkynyëm tuˈugë tuunk, jawyiin dyajnidëwë tijaty nyikëjxmˈataampy ko nety tkupëky. Ta tmënuˈkxtaˈagyë Jyobaa ets twinmay yajxon pën mbäät ttuny ja tuunk. Nan wyinmaapy pën myëdatëp ja tiempë ets ja jot mëjääw parë ttunët tijaty nyikëjxmˈäjtypy. Ko nety yajxon të twinmay, mbäät tpëkyë kuentë ko kyaj mbäät tnikëjxmˈaty ja tuunk. Pën ijtëm yujy tudaˈaky, tsojkëp näˈäty njënäˈänëm ko kyaj mbäät ngupëjkëm.

18. 1) Pën ijtëm yujy tudaˈaky, ¿ti nëjkx nduˈunëm ko nyajmoˈoyëm tuˈugë tuunk? 2) ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Romanʉs 12:3 parë nˈijtëm yujy tudaˈaky?

¹⁸ Jyobaa tsyejpy ets nˈijtëm yujy tudaˈaky mä mëët nëˈëyoˈoy nduˈuyoˈoyëm (Miqueas 6:8). Pääty pën yajmoˈoyëm tuˈugë tuunk mä kyäjpn, nˈoktuˈunëm extëmë Gedeón ets nˈokˈamdoˈowëmë Jyobaa parë xypyudëjkëm ets xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. Nˈokpawinmäˈäyëm wiˈixë Jyobaa xyˈanmäˈäyëm mët yëˈëgyëjxmë Biiblyë etsë kyäjpn. Nˈokjamyajtsëm ko tukëˈëyë tijaty nduˈunëm, yëˈë duˈun mët ko Jyobaa yujy tyudaˈagyëty ets mët ko xypyudëjkëm, ets kyaj mët ko nwijyˈäjtëm (Salmo 18:35). Pën ijtëm yujy tudaˈaky, kyaj nëjkx naymyëjpëjtakëm (käjpxë Romanʉs 12:3).

19. ¿Tiko mbäät nˈijtëm yujy tudaˈaky?

¹⁹ Extëm të nˈijxëm, tsojkëp nˈijtëm yujy tudaˈaky, pes yëˈëyë Jyobaa diˈib nitëjkëp yajmëjkumayët mët ko yëˈë të dyajkojtäˈäy tijaty ets yëˈë diˈib ijtp jantsy këjxm abëtsemy nyaxwinyëdë (Diˈibʉ Jatanʉp 4:11). Ko nˈijtëm yujy tudaˈaky, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë jotkujk nnayjäˈäwëm ko nmëduˈunëmë Jyobaa nuˈun nmadakëm. Nan yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nwintsëˈkëm wiˈix wyinmaytyë nmëguˈukˈäjtëm, ets duˈun tuˈugyë nˈijtëm. Pën ijtëm yujy tudaˈaky, kyaj nëjkx nnayajtëjkëm jotmayoty, pes jawyiin nëjkx nwinmäˈäyëm mä ti ngatuˈunëm. Jyobaa tyukjotkëdakypyë jäˈäy diˈib yujy tudaˈaky. Tukëˈëyë tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm tiko mbäädë Dios mëduumbë yˈittë yujy tudaˈaky. Mä ja tuˈukpë artikulo nˈixäˈänëm wiˈix mbäät xëmë nˈijtëm yujy tudaˈaky oy ti jotmay nwinguwäˈkëm.