1, 2. ¿Wiˈix mayë jäˈäy wyinmaytyë mä ja tuunk diˈib myëdäjttëp?

MÄYË jäˈäy wyinmaytyë ko ja tuunk diˈib tyuundëp, yëˈë yaˈijtëdëp mëj o naxypy. Mä näägë it lugäär kyaj wiˈixë jäˈäy tmëdowdë ko netyë nyayajtëwëdë ti tyuunkˈäjttëp.

² Ko Biiblyë tmaytyaˈaky näägë jäˈäy, näˈäty nyigajpxypy tijaty tyuunkˈäjttë. Extëm nˈokpëjtakëm, jyënaˈany, “Matewë ja yajkugëbajtpë”, “Simonk, poˈogoˈtspë” etsë “kutsooy Lukës” (Matewʉ 10:3; Apostʉlʉty 10:6; Kolosʉ 4:14). Biiblyë nan myaytyakypy tijaty nyikëjxmˈäjttë ja jäˈäyëty diˈib myëduundë Jyobaa. Extëmë rey David, ja kugajpxy Elías etsë apostëlë Pablo. Tyäˈädë jäˈäyëty yajtsobattë ja tuunk diˈibë Dios tuknipëjkëdë. Ëtsäjtëm nan tsojkëp nyajtsobatëm.

3. ¿Tiko yˈoyëty etsë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të myëjjäˈäyëndë ttukniˈˈixëdët ja ënäˈktëjk? (Ixë dibujë).

³ Ëtsäjtëm njantsy tyukxondakëm ja tuunk diˈib nikëjxmˈäjtëm ets xëmë njatunäˈänëm. Per jotmaymyëët njënäˈänëm ko nmëjjäˈäyënë, kyaj mbäät duˈun nekytyuˈunëm (Eclesiastés  1:4). Tyäˈädë yëˈë tuˈugë jotmay diˈib pyattëbë nmëguˈukˈäjtëm. ¿Tiko? Yëˈko mëjwindëjkëˈadëtsp mä yajkäjpxwaˈkxyë oybyë yˈayuk etsë Diosë kyäjpn yëˈë yajtuumpy tijaty jembyëtsëëmp parë mayë jäˈäy yajtukninëjkxyë oybyë ayuk. Perë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të myëjjäˈäyëndë tsiptakxëdëp dyajtundët (Lukʉs 5:39). Ënäˈktëjkëty mas niˈigyë jot mëjääw tmëdattë ets kyaj dyuˈunëtyë mëjjäˈäytyëjk (Proverbios 20:29). Pääty yˈoyëty etsë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të myëjjäˈäyëndë, ttukniˈˈixëdët ja ënäˈktëjk parë tnikëjxmˈattët mas niˈigyë tuunk (käjpxë Salmo 71:18). *

4. ¿Tiko näägë nmëguˈukˈäjtëmë tsyiptakxëdë tkëyaktëdë tyuunk ets tmoˈoytyët diˈib mas ënäˈk? (Ixë rekuäädrë “ ¿Tidaa ko tsyiptaˈaky nyäjknäjxëm ja tuunk diˈib nikëjxmˈäjtëm?”).

⁴ Per tsiptakxëdëp pënaty myëdäjttëbë kutujkën parë tkëyaktëdë tyuunk ets tmoˈoytyët diˈib mas ënäˈk (ixë rekuäädrë “¿Ti yˈandijpy?”). Mbäädë nmëguˈukˈäjtëm mon tuk nyayjawëdë ko yëˈë yajtëgoyandëp ja tuunk diˈib jyantsy tyukxondaktëp. Nan mbäät mëk tjawëdë ko wiinkpë ttundët ja tuunk diˈib yëˈë yajtsobattëp. O mbäät wyinmaytyë ko kyaj nëjkx oy yajtuny pën kyaj yëˈë këˈëm ttundë. Nan ta diˈib winmääytyëp ko kyaj tmëdattë tiempë parë wiinkpë ttukniˈˈixëdët. Per ta ja tuk pëky, ënäˈktëjkëty nan tsojkëp myaˈkxtuktët ko nëgoo kyayajtuknipëktëdë tuunk.

5. ¿Ti nˈatsoowëmbitäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

⁵ ¿Tiko jyëjpˈamëty etsë nmëguˈukˈäjtëm diˈib të myëjjäˈäyëndë tpudëkëdët ja mas ënäˈkpë ets tnikëjxmˈattët mas niˈigyë tuunk? ¿Wiˈix mbäät tpudëkëdë? (2 Timotee 2:2, OTJ). Ets ¿tiko jyëjpˈamëty etsë ënäˈktëjk dyaˈixëdët ja oybyë jäˈäyˈäjtën ko pyudëkëdët ja mëjjäˈäytyëjk? Parë nnijäˈäwëm, min nˈokˈijxëm wiˈixë rey David tpudëjkë ja yˈuˈunk parë ttunët ja tuunk diˈib mëjwiin kajaa.

6. ¿Ti diˈibë netyë David jyatunaampy, per wiˈixë Jyobaa yˈanmääyë?

⁶ Ko netyë David kanäk jëmëjt të kyeˈekyjëdity, ta tyuundëjkë rey ets tsyënääytyaknbëjky mä tuˈugë jëën tëjkë jantsy oybyë. Pääty tˈanmääy ja kugajpxy Natán: “Ëkˈix, ëjts tëkotyës nˈity ets jantsyˈoy ja jëën tëjk maas nyajpaatyën, e yë Wintsën ja jyëën tyëjk jeˈeyë ja oywyiˈixy wyitnitëyëty”. David jyantsy kyojaambyë netyë Diosë tyëjk. Ta Natán yˈanmääyë: “Mijts mnijaˈap tii mtuunäämpy, yiˈiyë ko tyuknipëjktaakëty, yëˈë Wintsën mputëkëtëp yëˈë”. Perë Jyobaa kyaj nety duˈun wyinmay extëm ja Natán, pääty tˈanmääy ets nëjkx tˈanëëmë David: “Kaˈap myijtsˈatëty xykyojëty tuˈuk ja tëjk maas ëjts nˈitëtyën”. Jyobaa tyukwandakë David ko duˈunyëm tkunuˈkxäˈäny, per ko yëˈë niduˈugë yˈuˈunk diˈib kyojaampy ja templë. ¿Ti David tyuun ko duˈun yaˈˈanmääy? (1 Crónicas 17:1-4, Tios yˈaaw yˈayuk; 17:8, 11, 12; 29:1).

7. ¿Wiˈixë David dyaˈijxë ko wyintsëˈkë extëmë Jyobaa tijaty ttukniwijtsë?

⁷ David jyantsy kyojaambyë netyë Diosë tyëjk, pääty waˈan mon tuk nyayjäˈäwë ko kyaj mbäät yëˈë tkojy. Per pyudëjkë ja yˈuˈunk parë yëˈë tkojët. David tyukniwijtsëtyaay wiˈix tyundët ja jäˈäyëty, ta dyajtuˈukmujkyë kepy, pujxn, koobrë, platë etsë oorë. David kyaj yëˈë ojts tmëmay tmëdäjy  pën yajmëjkumayëp ko kyojët ja tëjk, ets duˈunë duˈun, pes ja tëjk ja yaˈixyˈajty ja templë diˈibë Salomón kyoj. Perë David myëjämooyë yˈuˈunk ko tˈanmääy: “Waˈanë Jyobaa dyajpääty mët mijts, ets xytyukˈoybyëtsëmët, ets xykyojëdë Jyobaa tyëjk diˈib mDiosˈäjtypy, duˈun extëm yëˈë të jyënaˈany” (1 Crónicas 22:11, 14-16).

8. ¿Tiko njënäˈänëm ko David mbäätxyëp wyinmääy ko Salomón kyaj nety yˈity listë parë tkojët ja templë, per ti tyuun?

⁸ (Käjpxë 1 Crónicas 22:5). * Mbäätxyëbë David wyinmääy ko Salomón kyaj nety yajpääty listë parë ttunët ja tuunk diˈib mëjwiin kajaa. David tsyejpyë nety ets ja templë kyojët jantsy oy jantsy tsuj, perë Salomón mutsknëmë nety ets kyaj ti nëgoo tjaty tnijawënëm. Per oy dyuˈunëty, David nyijäˈäwëbë nety ko Jyobaa pyudëkëyaambyë Salomón parë ttunëdë tyäˈädë tuunk. Pääty tpudëjkë ja yˈuˈunk nuˈun myadaky mä tyäˈädë tuungë mëjwiin kajaabë.

9. ¿Ti ijxpajtën mbäät pyudëkëdë pënaty të myëjjäˈäyëndë ko ënäˈktëjk tmoˈoytyët ja tuunk diˈibë nety yëˈë tyuundëp?

⁹ Nmëguˈukˈäjtëm diˈib të myëjjäˈäyëndë kyaj mbäät axëëk nyayjawëdë ko ja tyuunk tmoˈoytyëdë ënäˈktëjk. Pes niˈamukë nnijäˈäwëm ko diˈib mas jëjpˈam yajtunäämp, yëˈë ja tuunk diˈibë Jyobaa të xytyuknipëjkëm. Pääty jyëjpˈamëty yajtukniˈˈixëdët ja ënäˈktëjk. Nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën. Ko ojts mustkˈaty, waˈan ojts xyˈixy wiˈix ja mdeety nyiˈipy. Per ko ojts mˈyaˈknë, ta ojts mdukmëtmaytyaˈagyëty wiˈixën ttuny. Ko waanë yˈijty, ta xyjajty wiˈixë nax yajtäjˈyungë parë  mbäät mniˈipy. Ta net këˈëm mdëjkë nippë, per duˈunyëm näˈäganäˈäty ja mdeety mgäjpxwijˈyëty wiˈix mniˈip mgojët. Ets näˈäty, mnëjkxp mëët kamoty tuˈujoty parë mniˈip mgojtë. Per ko ja mdeety të myëjjäˈäyënë, ta net këˈëm mnip mgojnë. ¿Jotˈambëjkpë mdeety ko tyam këˈëm mniˈipy mgojy? Kyaj. Seguurë ko jantsy jotkujk nyayjawëty ko të xyjatyë mduunk. Nanduˈun nyayjawëdë pënaty të myëjjäˈäyëndë ko tˈixtë wiˈix ja ënäˈktëjk jantsy oy ttundë ja tuunk diˈib të ttukniˈˈixëdë.

10. ¿Wiˈixë Moisés tˈijxy ko yajmëjkumayët o ko tmëdäjty ja kutujkën?

¹⁰ Pënaty të myëjjäˈäyëndë, tsojkëp nyaygyuentˈatëdët parë kyaj ti tnaywyinaxëjawëdët. Moisés yäjk tuˈugë oybyë ijxpajtën. Min nˈokˈijxëm wiˈix jyënany ko nääk ja israelitëty tyëjkëdë tuumbë extëmë kugajpxy. Josué jyajëjpkugäjpxëyan, perë Moisés ta yˈanmääyë: “¿Tii xynyiˈajkëbëtsë ëjts niˈigyëts ntsojkpë etsxëp yëˈë Dios tmooytyaˈay yëˈë myëkˈäjtën yëˈë nyax kyäjpn, ets jeexyë tëgokyë duˈun yˈawimbijttäˈädë, ta yëˈë agäjpxëtyën [o kugajxyëtyën]” (Números 11:24-29, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés). Moisés nyijäˈäwëbë nety ko yëˈë Jyobaa diˈib nëˈëmooy tuˈumooyëdëp ets kyaj nety ttseky parë naytyuˈuk yajmëjkumayët o tmëdatët ja kutujkën. Tsyejpyë nety ets niˈamukë Dios mëduumbë tyundët kugajpxy. Ets ëtsäjtëm, ¿ndukxondakëm ko wiinkpë yajtuunkmoˈoytyë?

11. ¿Wiˈix jyënany tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm ko wiinkpë yajtuknipëjky diˈibë nety yëˈë tyuumpy?

¹¹ Mayë nmëguˈukˈäjtëm të tmëdundë Jyobaa kanäk jëmëjt mët tukëˈëyë jyot myëjääw, ets të ttukniˈˈixëdë ënäˈktëjk parë nanduˈun tnikëjxmˈattëdë tuunk. Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë Peter, yëˈë ja aduˈugë xyëëw tiempë të dyajtuny mä Jyobaa tyuunk 74 jëmëjt, ets 35 jëmëjt të tyuny Betel jap Europa. Kanäk jëmëjtë Peter tnikëjxmˈäjtyë Departamento de Servicio, per ta tyäˈädë tuunk yajtuknipëjkyë Paul, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mas ënäˈk. Peter të nety ttukniˈˈixë Paul wiˈix yajtuny ja tuunk. ¿Waˈandaa axëëk nyayjäˈäwë? Kyaj. Yëˈë jyënaˈany: “Jantsy jotkujkëts nnayjawëty ko nmëguˈukˈäjtëm të yajtukniˈˈixëdë parë mas niˈigyë tnikëjxmˈattëdë tuunk ets ko jantsy oy tyundë”.

12. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë Rehoboam?

¹² Ko Salomón ojts yˈoˈknë, ta ja yˈuˈunk Rehoboam tyëjkë rey. Rehoboam nyijawëyaambyë nety wiˈix mbäät ttuny tijaty nyikëjxmˈäjtypy, pääty tˈamdooyë käjpxwijënë  ja mëjjäˈäytyëjk. Per kyaj ttuuny extëm yˈanmääyëdë, yëˈë pyanëjkx ja kyäjpxwijënë myëˈˈënäˈktëjk, ets axëëk wyimbëtsëëmy (2 Crónicas 10:6-11, 19). ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtën? Ko oy ko nˈamdoˈowëmë käjpxwijënë mëjjäˈäytyëjk diˈib niˈigyë tijaty nyijäˈäwëdëp, ets nmëdoowˈijtëm wintsëˈkën myëët. Per kyaj yëˈë tˈandijy etsë ënäˈktëjk duˈun meerë tijaty ttundët extëm ijty yajtuny. Ets nan kyaj mbäät wyinmääygyojtë ko extëmë mëjjäˈäytyëjk tijaty ttundë, kyaj yˈoybyëtsëmäˈäny.

13. ¿Ti mbäät ttundë ënäˈktëjk ko tyundët mëdë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëjjäˈäy mëˈˈënäˈknë?

¹³ Näˈätyë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mas ënäˈk, yëˈë nyikëjxmˈäjttëp parë tˈixtët wiˈix tyundë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëjjäˈäy mëˈˈënäˈknë. Per oy ko tjattët tijaty jyäjt nyijäˈäwëdëbë mëjjäˈäytyëjk. ¿Njamyajtsëmë Paul diˈib të yajnimaytyaˈaky mä parrafo 11? Ko ojts tnikëjxmˈäjnë ja tuunk diˈibë nety tyuumbyë Peter, ta jyënany: “Njuˈtëtsë tiempë parëts nˈamdooyë käjpxwijënë Peter, ets nan nˈanmääyëtsë nmëguˈukˈäjtëm diˈibëts mëët tuˈugyë ndundë parë nanduˈun tˈamdowdëdë käjpxwijën”.

14. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëm tyuundë Timoteo mëdë Pablo?

¹⁴ Timoteo mas ënäˈkë nety etsë Pablo mëjjäˈäy mëˈˈënäˈknë, per tuˈugyë tyuundë kanäk jëmëjt (käjpxë Filipʉs 2:20-22). Tëgokë Pablo tˈanmääy ja Dios mëduumbëty diˈib Corinto: “Nduknigaxtë Timoteo, mët ko yëˈëtsën diˈib ntsejpy ets nˈuˈunkˈatyëts mä nWintsënˈäjtëm diˈib kyaj tmastuˈuty. Yëˈë mdukjamyatsanëdëp wiˈixëts tijaty nduny mëdë Kristë Jesus, duˈun extëmëts ndukniˈˈixë oymyääjëty mä tukëˈëyë tuˈukmujkën” (1 Corintios 4:17, TNM). Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Pablo mëdë Timoteo naybyudëjkëdë ko tuˈugyë tyuundë. Pablo jyuˈtë tiempë parë ttukniˈˈijxë Timoteo wiˈix tijaty ttuny, etsë Timoteo tyuunë mëjääw parë tjäjty. Pablo mëk ttsejkyë Timoteo ets ijt seguurë ko kyuentˈataampy tsuj yajxon ja myëguˈuktëjk diˈib Corinto. Pënaty tuundëp mëjjäˈäy, mbäät tpanëjkxëdë Pablo yˈijxpajtën ko ttukniˈˈixëdët ja myëguˈuktëjk wiˈix nyëˈëmoˈoy tyuˈumoˈoytyët mä nduˈukmujkëm.

15. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Romanʉs 12:3-5 ko tyëgatsy ja tuunk diˈib nikëjxmˈäjtëm?

¹⁵ Jantsy oyë tyäˈädë tiempë diˈib ndukjukyˈäjtëm. Pesë Diosë kyäjpn diˈib yä Naxwiiny, niˈigyë nyimayëˈadëˈëtsy. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko duˈunyëm tijaty tyëgatsäˈäny, ets nan mbäät tyëgatsy ja tuunk diˈib nikëjxmˈäjtëm. ¿Ti ndunäˈänëm? Nˈokˈijtëm yujy tudaˈaky ets nˈokpëjtakëm jawyiin tijatyë Jyobaa jyaˈäjtypy ets kyaj tijaty ëtsäjtëm ntsojkëm. Tyäˈädë yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nˈijtëm tuˈugyë. Pablo duˈun tnijäˈäyë ja Dios mëduumbëty diˈib Roma: “Päätyëts miits nˈanëëmëdë es katë mnayjawëdët waanë mëj këjxm es këdiinëm extëm mbäädëdë”. Ta tnimaytyaky ko duˈun extëm tyuundäˈäy tijaty nmëdäjtëm mä niniˈkx këbäjk,  nanduˈun niˈamukë nmëguˈukˈäjtëm ak tuundëp mä nduˈukmujkëm (Romanʉs 12:3-5).

16. ¿Ti mbäät nduˈunëm niˈamukë parë jyaˈˈatëdë tuˈugyëˈäjtën mä Diosë kyäjpn?

¹⁶ Niˈamukë Dios mëduumbë nbudëkëyäˈänëmë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën ets ndunäˈänëm ti xyˈamdoˈowëm. Pën mijts të mëjjäˈäy mëˈˈënäˈkënë, tukniˈˈixë ënäˈktëjk parë ttundët ja tuunk diˈib mijts mduumpy. Ets pën mijts mˈënäˈkˈäjtp, kupëk niˈigyë ja tuunk, it yujy tudaˈaky ets wintsëˈëgë mëjjäˈäy mëˈˈënäˈkpë. Ets miitsëty toxytyëjk kasäädë pudëkëdë ja mëmëjjäˈäy oy ti tnikëjxmˈattët, ittë extëmë Pricila diˈib pyudëjkë ja myëmëjjäˈäy Áquila (Apostʉlʉty 18:2).

17. ¿Ti Jesus ttukniˈˈijxë ja yˈëxpëjkpëty?

¹⁷ Jesus ojts xymyoˈoyëmë ijxpajtën parë wiinkpë ndukniˈˈijxëm ets tnikëjxmˈattët niˈigyë tuunk. Yëˈë nyijäˈäwëbë nety ko kyaj xëmë yˈitäˈäny yä Naxwiiny ets ko wiinkpë diˈib yajtuˈuyoˈoyaampy ja tuunk. Ets oyë nety ja yˈëxpëjkpëty yajpäättë pokyjyaˈay, Jesus tyukjotkujkˈäjt ko yëˈë diˈib kyäjpxwäˈkxandëp ja oybyë ayuk jagambäät (Fwank 14:12). Tyukniˈˈijxë yajxon ja yˈëxpëjkpëty parë kyäjpxwäˈkxtët oytyim määjëty ets duˈunën ttuundë (Kolosʉ 1:23).

18. 1) ¿Ti nˈawijx njëjpˈijxëm? 2) ¿Ets ti tuunk tyam nikëjxmˈäjtëm?

¹⁸ Ko Jesus yˈoˈky, ta Jyobaa yajjukypyëjkë ets tyuknipëjkë mas niˈigyë tuunk, ta tpëjtaky ets “tniWintsënˈatët tëgekyë yëˈë mëkˈäjtën, kutujkën esë madakën” (Éfesʉ 1:19-21). Pën njëjpˈoˈktutëmë Diosë tyuunk mä kyaminyëmë Armajedon, jukypyëkäˈänëm mä ja jembyë jukyˈäjtën ets nmëdatäˈänëm mayë tuunk diˈib xyajnayjawëyäˈänëm agujk jotkujk. Per tyam, nikëjxmˈäjtëm ja tuunk parë ngäjpxwäˈkxëm ja oybyë ayuk ets parë nyaˈëxpëjkëmë jäˈäy. Pääty, oy nˈënäˈkˈäjtëm ets oy të nmëjjäˈäyënë, nˈoktuˈunëm “waanë niˈigyë ja Nintsënˈäjtëmë tyuunk” (1 Korintʉ 15:58).