1, 2. ¿Tijaty jotmay pyattëp nimayë Dios mëduumbë, ets wiˈix yˈaxëktunëdë?

NˈOKPAWINMÄˈÄYËMË tyäˈädë tëgëk pëkypyë jotmay. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib jantsy ënäˈknëm, yˈanëˈëmxëty ja doktoor ko yëˈë të pyaatyëty tuˈugë mëk päˈäm diˈib wanaty wanaty yajwindëgoyanëp. Jatuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib jyëmëjt 50 naxy ets jantsy tuumbëjäˈäy, dyajtëgoy ja tyuunk ets oy nuˈun tjaˈëxtäˈäy kyaj mä tnekypyaaty. Ets jatuˈugë toxytyëjk diˈib të myëjjäˈäyënë, wyinmay ko tuˈuk tuˈugë xëëw nyaxy kyaj mbäät nëgoo ti tˈoktukmëduunë Dios.

² Pën jam nmënäjx nyajnäjxëm duˈumbë amay jotmay, waˈan nnayjyäˈäwëm ko kyaj ti ntsooˈäjtëm. Ets mbäädë net xypyëjkëmë jotkujkˈäjtën, nnaytyukjotmäˈtëm ets kyaj oy nekyˈijtëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm.

3. ¿Wiˈixë Satanás mëdë jyaˈay tˈixtë jukyˈäjtën?

³ Naxwinyëdë jäˈäy kyaj dyajtsobäätyë jukyˈäjtën duˈun extëmë Satanás. Yëˈë xëmë xyjyäämˈijx xynyääxˈijxëm, extëmxyëp kyaj ti ntsooˈäjtëm. Duˈun ttuunyë Eva, yˈanmääy mëdë axëkjot axëkwinmäˈäny ko pyäädaambyë awäˈätstumˈäjtën pën kyajpxykyutëjpyë Dios, per wäˈätsë nety tnijawë ko Eva myëmëdowëdët, seguurë ko yˈoogäˈäny. Satanás yëˈë kyëˈamˈäjtypyë meeny wyinmäˈäny, politikëtëjk ets tukëˈëyë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. Pääty, kyaj mëjˈixy mëjmëdoy njäˈäwëm ko nimayë jäˈäy diˈib pyajëdijttëbë meeny sentääbë, politikëtëjk ets pënaty nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk, kyaj dyajtsobäättët jukyˈäjtën ets tjäämdaan tnaxtaandë wiink jäˈäy.

4. ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

⁴ Perë Jyobaa kyaj duˈun wyinmay, pes yëˈë tsyojkypy parë oy nnayjyäˈäwëm ets xypyudëjkëm ko nbatëmë jotmay diˈib mbäät  xyyajnayjyäˈäwëm ko kyaj ti ntsooˈäjtëm (Sal. 34:18; Rom. 12:3). Mä tyäˈädë artikulo nˈixäˈänëm wiˈixë Jyobaa xypyudëjkëm ko nbatëmë tyäˈädë jotmay. Myëduˈuk, ko nmëdäjtëmë yuu päˈäm. Myëmajtsk, ko nyaˈˈamääytyakëmë meeny sentääbë, ets myëdëgëëk, ko ja xëëw jëmëjt wyimbajnë diˈib xyyajwinmäˈäyëm ko kyaj mbäät ti nˈoktukmëduˈunënë Jyobaa. Per min jawyiin nˈokˈijxëm tiko mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa xyyajtsobatëm niduˈuk niduˈuk.

5. ¿Ti xyyaˈijtëm seguurë ko Jyobaa yajtsobatypyë naxwinyëdë jäˈäy?

⁵ Jyobaa yëˈë ojts mëët xyyajkojëmë naxway naxpuˈxm, per oy yˈokduˈunëty, mëjwiin kajaa xyyajtsobatëm (Gén. 2:7). Min nˈokˈijxëm tuk pëky majtsk pëky tiko duˈun njënäˈänëm. Extëm nˈokpëjtakëm, ojts xyyajkojëm mët ja jäˈäyˈäjtën diˈib yëˈë myëdäjtypy, ets nitii duˈun ojts tkayajkojy yä Naxwiiny extëm ëtsäjtëm (Gén. 1:27). Jyobaa ojts xytyuknipëjkëm parë nˈijx nguentˈäjtëmë Naxwinyëdë etsë jëyujk animal (Sal. 8:4-8).

6. ¿Ti ja tuk pëky xytyukˈijxëm ko Jyobaa xyyajtsobatëm oy pokyjyaˈay nyajpatëm?

⁶ Jyobaa, duˈunyëmë naxwinyëdë jäˈäy dyajtsobaty oyë netyë Adán të pyokytyuny. Pes ko tkejxyë yˈUˈunk parë ojts xyyaˈˈawäˈätspëtsëˈëmëm mä ja poky kaytyey, ta dyajnigëxëˈky ko mëjwiin kajaa xyyajtsobatëm (1 Fwank 4:9, 10). Mët ko Jesus ojts xykyuˈoˈkëm, ta Dios dyajjukypyëkäˈäny pënaty të yˈooktë mët ko Adán pyokytyuuny, duˈun diˈib “ijt oyjyaˈay es nandëˈën diˈibë ijt kaˈoyjyaˈay” (Apos. 24:15). Biiblyë xytyukˈijxëm ko Jyobaa xyyajtsobatëm oy nmëdäjtëm ja yuu päˈäm, nyaˈˈamääytyakëm ja meeny sentääbë ets oy nuˈun ja xëëw jëmëjt nmëdäjtëm (Apos. 10:34, 35).

7. ¿Tijaty xyˈaktukˈijxëm ko Jyobaa xyyajtsobatëm?

⁷ Per taanëm kanäk pëky tiko mbäät nmëbëjkëm ko Jyobaa xyyajtsobatëm. Extëm nˈokpëjtakëm, yëˈë të xymyëjwoˈowëm ets yˈijx wiˈix ojts nˈaxäjëm ja oybyë ayuk (Fwank 6:44). Ko ojts ogäˈän nmëwingoˈonëmë Jyobaa, ta nanduˈun ojts xymyëwingoˈonëm (Sant. 4:8). Nan yajtuumbyë xyëëw tiempë etsë jyot myëjääw parë tijaty xytyukniˈˈijxëm. Nyijäˈäwëp pënën tyam ëtsäjtëm ets ti mbäät nduˈunëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky. Ets nan xyjëjpwijtsëmbijtëm mët ko xytsyojkëm (Prov. 3:11, 12). Tukëˈëyë tyäˈädë, yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa xyyajtsobatëm mëjwiin kajaa.

8. ¿Wiˈix mbäät xypyudëjkëmë Salmo 18:27-29 parë tëgatsy nˈijxëm ja amay jotmay?

⁸ Ja rey David nyijäˈäwëbë nety ko Jyobaa mëk tsyokyëty ets ko yëˈë pudëjkëp. Ko tyäˈädë dyaˈijty mä jyot wyinmäˈäny, yëˈë pudëjkë parë dyaˈijxë oybyë jäˈäyˈäjtën ko nääk jyënandë ko yëˈë kyaj ti ttsoowëty (2 Sam. 16:5-7). Ko nnayjyäˈäwëm mëk mon mëk tuk ets ko nwinguwäˈkëmë amay jotmay, Jyobaa mbäät xypyudëjkëm parë tëgatsy nˈijxëm ja jotmay ets parë nmëmadakëm oytyim tiijëty diˈib xyˈanäjxtujkëm (käjpxë Salmo 18:27-29, TY). * Pën xypyudëjkëmë Jyobaa, nitii mbäät xykyaˈˈawäˈktujkëm parë nmëduˈunëm agujk jotkujk (Rom. 8:31). Minë net nˈokˈijxëm tëgëk pëky mä tsyokyëty njamyajtsëm ko Jyobaa mëjwiin kajaa xyyajtsobatëm ets ko xytsyojkëm.

9. ¿Wiˈix mbäät xyyajnayjyäˈäwëm tuˈugë päˈäm?

⁹ Ko nmëdäjtëm tuˈugë päˈäm, mbäät xyyajkëjx xyyaˈˈanuˈkxëm ets xyyajwinmäˈäyëm ko kyaj ti ntsooˈäjtëm. Xëmë nnayjyäˈäwëm mon tuk ko nˈyubajt nbäˈämbajtëm ets ko nyajtëgoyˈäjtëm parë pën xypyudëjkëm mët ko kyaj ti jot mmëjääwnë. Ets oy pën tkanijawë ko yajpatëm yuumëët päˈämmëët, waˈan axëëk  nnayjyäˈäwëm mët kyaj ti mbäät nˈoktuˈunënë extëm ijty. Jyobaa mbäät xyjyotkujkmoˈoyëm ko nety duˈun nyayjyäˈäwëm. ¿Wiˈix?

10. Extëm jyënaˈanyë Proverbios 12:25, ¿ti mbäät xypyudëjkëm ko nety nyajpatëm yuumëët päˈämmëët?

¹⁰ “Tuˈugë oybyë ayuk”, mbäät xyjyotkujkmoˈoyëm ko nety nyajpatëm yuumëët päˈämmëët (käjpxë Proverbios 12:25). * Jyobaa të dyajwëˈëmy jääybyety mä Biiblyë ja oybyë ääw ayuk diˈib xytyukjamyajtsëm ko mëjwiin kajaa xyyajtsobatëm, oy nmëdäjtëm ja yuu päˈäm (Sal. 31:19; 41:3). Pën ngäjpxëm janääm jatsojkë tyäˈädë oybyë ääw ayuk diˈib yajpatp mä Biiblyë, Jyobaa xypyudëkëyäˈänëm parë nmëmadakëm ko axëëk xyyajnayjyäˈäwëm ja yuu päˈäm.

11. ¿Wiˈix tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm tpëjkyë kuentë ko pudëjkë Jyobaa?

¹¹ Min nˈokˈijxëm wiˈix jyajtyë Jorge. Ja netyë jyëmëjt 30 ko pyatë tuˈugë päˈäm diˈib pojën yajwindëgooyë ets diˈib yajnayjyäˈäwë ko nitii tkatsoowëty. Yëˈë jyënaˈany: “Kyajts duˈun ndimwinmääy xyyajnayjyawëdët ja yuu päˈäm ets nyajnaxëdëts ja ayoˈon tsoytyuˈun mët ko ak ëjtsë jäˈäy xyˈijxnëp. Kots niˈigyë ojts nmëjtaknë, tats nwinmääy ko kajaatsë njukyˈäjtën tyëgatsäˈäny. Mëk mon mëk tukëts nnayjyäˈäwë, päätyëtsë Jyobaa nmëwäˈän nmëtsoˈowë parëts xypyudëkët”. ¿Wiˈixë Dios pyudëjkë? Jorge jyënaˈany: “Xytsyiptakxëbëts ijty nbëjtäˈägët ja njot nwinmäˈäny mä tits ngajpxypy, päätyëts tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm xyˈanmääy ko yëˈëts ngäjpxëbë Salmos diˈib miimp konaty mä tmaytyaˈaky nuˈunënë Jyobaa nyaytyukjotmaytyunyëty mä ja yˈuˈunk yˈënäˈk diˈib mëduundëp. Bom bomëts ijty ngajpxy kanäkˈokë tyäˈädë tekstë, pes xypyudëjkëts ets xyjotkujkmooyëts. Ko tiempë nyajxy, ta ja nmëguˈukˈäjtëm tpëjktë kuentë ko agujk jotkujkëts nyajpääty, ets axtë xyˈanmääytyëts ko pudëjkëdë kots duˈun xyˈijxtë. Nbëjkëtsë kuentë ko Jyobaa të nety tˈatsoowëmbityëtsë nnuˈkxtakën.  Tyäˈädë yëˈëts xypyudëkë parëts kyaj jamyë ja njot nwinmäˈäny nbëjtäˈägët mäts ja nyuu nbäˈäm. Ets kots nˈijxy wiˈixëtsë Jyobaa xypyudëkë, tats ojts nyaˈˈaduˈugë nwinmäˈäny ko Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa xyyajtsobatpëts oyëtsë nety nyajpääty yuumëët päˈämmëët”.

12. Pën yajpatëm yuu mëët päˈämmëët, ¿ti mbäät nduˈunëm parë Jyobaa xypyudëjkëm?

¹² Pën nmëdäjtëm tuˈugë päˈäm, mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa nyijäˈäwëp ti nmënäjx nyajnäjxëm. Nˈokmënuˈkxtakëm parë xypyudëjkëm ets kyaj jamyë ja jot winmäˈäny nbëjtakëm mä ja yuu päˈäm. Nˈokkäjpxëmë Biiblyë parë jap nbatëm ja oybyë ääw ayuk diˈib të xytyuknijäˈäyëm. Nˈokkäjpxëm kanäkˈok ja tekstë diˈib xytyukˈijxëm nuˈunënë Jyobaa xyyajtsobatëm. Ko duˈun nduˈunëm, ta nˈixäˈänëm nuˈunën yˈoyjyaˈaytyaˈaky mët niˈamukë pënaty mëduunëp (Sal. 84:11).

13. ¿Wiˈix nyayjyawëty ja diˈib nyigëbäjkˈäjtypyë fyamilyë ko dyajtëgoyë tyuunk?

¹³ Niˈamukë pënaty nyigëbäjkˈäjttëbë fyamilyë, myoˈoyandëp tijaty yajtëgoyˈäjttëp. Nˈokpëjtakëm ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm dyajtëgoyë tyuunk, per kyaj mët ko ti të ttuundëgoy. Ta tjaˈëxtäˈäyë wiinkpë tyuunk ets kyaj mä tnekypyaaty. Ko duˈun jyaty, mbäädë net nyayjyawëty ko kyaj ti ttsoowëty. ¿Wiˈix mbäät pyudëkëty ko ja jyot wyinmäˈäny tpëjtäˈägët mä tijatyë Jyobaa të twandaˈaky?

14. ¿Tiko njënäˈänëm ko Jyobaa kyuytyunaampy tijaty të twandaˈaky?

¹⁴ Jyobaa xëmë tkuytyuny tijaty wyandakypy (Jos. 21:45; 23:14). Taaˈäjtp kanäk pëky tiko duˈun ttuny. Tuk pëky, yëˈko yajwäˈätsaambyë xyëëw. Jyobaa të jyënaˈany ko kyuentˈataampy pënaty kyaj myastuˈutyëty ets seguurë ko yˈayuk tkuytyunäˈäny, pes të duˈun twandaˈaky (Sal. 31:1-3). Ja tuk pëky, yëˈko nyijäˈäwëp ko axëëk nnayjyawëyäˈänëm pën kyaj nyaytyukjotmaytyunyëty mët ëtsäjtëm. Ets ja tuk pëky, yëˈko  të xytyukwandakëm xymyoˈoyäˈänëm tijaty nyajtëgoyˈäjtëm ets tukëˈëyë tijaty mbäät xypyudëjkëm parë xëmë nmëduˈunëm, Jyobaa nitii kyayajtuˈuˈadukäˈänyëty parë tkuytyunëdë yˈayuk (Mat. 6:30-33; 24:45).

15. 1) ¿Tijaty jotmay pyattë ja Dios mëduumbë diˈib jukyˈäjttë mä primer siiglë? 2) ¿Wiˈix xypyudëjkëm extëm jyënaˈanyë Salmo 37:18, 19?

¹⁵ Pën njamyajtsëm tiko Jyobaa tkuytyuny tijaty wyandakypy, ta nˈitäˈänëm seguurë ko xypyudëkëyäˈänëm ko nety nyaˈˈamääytyakëmë meeny sentääbë. Min nˈokˈijxëm ti jotmay pyattë ja Dios mëduumbë diˈib jukyˈäjttë mä primer siiglë. Ko ojts yajnibëdëˈëktë Jerusalén, ta yˈayoˈoywyäˈkxtäˈäytyë, ets yëˈëyë ja “apostëlëty oj wyëˈëmdë” (Apos. 8:1). ¿Wiˈixë tyäˈädë wyimbëtsëëmy? Waˈan ojts dyaˈˈamääytyäˈäktë ja myeeny syentääbë, dyajtëgooytyë ja jyëën tyëjk, ja tyuunk yˈayoˈon ets ja jyuy tyooky. Perë Jyobaa ninäˈä kyamastutëdë, ets duˈunyëm yajpattë agujk jotkujk (Apos. 8:4; Eb. 13:5, 6; Sant. 1:2, 3). Extëm nˈijxëm, Jyobaa xëmë tpudëjkë ja nyax kyäjpn, pääty mbäät nˈijtëm seguurë ko nanduˈun xypyudëkëyäˈänëm (käjpxë Salmo 37:18, 19, TY). *

16. ¿Ti mbäät xyyajwinmäˈäyëm ko Jyobaa kyaj dyajtsobääty tijaty ndukmëduˈunëm?

¹⁶ Ko ja xëëw jëmëjt wyimbajnë, mbäät xyyajnayjyäˈäwëm ko kyaj mbäät ti nˈoktukmëduˈunënë Jyobaa. Ja rey David waˈan nanduˈun nyayjyäˈäwë ja ko nety të myëjjäˈäyënë (Sal. 71:9). ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Jyobaa?

17. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë nmëguˈukˈäjtëm Jheri?

¹⁷ Min nˈokˈijxëm wiˈix nyayjyäˈäwë tuˈugë mëjjäˈäytyoxytyëjk diˈib xyëwˈäjtypy Jheri. Yëˈë yajwoow mä tuˈugë kursë mä yajtukniˈˈixëdë nmëguˈukˈäjtëm wiˈix yaˈijxˈit yajkuentˈatët ja Tëjk  mä nˈëxpëjkëm, perë Jheri kyaj nyëjkxany. Yëˈë jyënany: “Tëts nmëjjäˈäyënë, tëts nguˈoˈknë ets nitiits ngajaty njanijawë diˈibëts mbäädë Jyobaa ndukmëduny. Kyajts ti ntsoowëty”. Ja ux, ta tmënuˈkxtakyë Jyobaa winë ääw winë jot. Jakumbom ko jyajty mä salonk, ta wyinmääy ko kyajxyëp të nyijkxy. Per mä ja kursë tyuˈuyoˈoy, ta tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm jyënaˈany ko diˈib mas tsobatp, yëˈë ko nnayäjkëm parë Jyobaa xyyaˈˈawij xyyaˈˈagajëm. Jheri jyënany: “Ntsojkypyëts parëtsë Jyobaa xyyaˈˈawij xyyaˈˈagajët. Kots nbëjkyë kuentë ko Jyobaa të tˈatsoowëmbityëtsë nnuˈkxtakën, tats ndëjkë jëëy yaxpë. Tats ogäˈän nyajtëjkë mätsë njot nwinmäˈäny ko mbäädëtsë Jyobaa ti nˈaktukmëduny ets ko yëˈëts diˈib xyyajwijäämp xyyajkajäämp”. Ko Jheri tjamyetsy wiˈix nyayjyäˈäwë, ta jyënaˈany: “Jantsy tsëˈkëbëts kots njäjty mä ja kursë ets mon tukëts nnayjyäˈäwë. Per ko ojts kyëjxnë, kyajts ojts nˈoktsëˈkënë, agujk jotkujkëts ojts nbëtsëëmnë ets nnayjäˈäwëts ko mbäädëts Jyobaa xyyajtuny”.

18. ¿Wiˈixë Biiblyë xytyukˈijxëm ko Jyobaa yajtsobatypy tijaty ndukmëduˈunëm oy të nmëjjäˈäyënë?

¹⁸ Oy të nmëjjäˈäyënë, mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa yˈakmëdäjtypyë tuunk diˈib xytyunäˈänëm (Sal. 92:12-15). Jesus ojts xytyukniˈˈijxëm ko Jyobaa yajtsobatypy tijaty ndukmëduˈunëm, oy nˈijxëm yiˈin waanë ets oy nwinmäˈäyëm ko kyaj ti njäjt nnijäˈäwëm (Luk. 21:2-4). Pääty, nˈokpëjtakëm ja jot winmäˈäny mä diˈib mbäät nduˈunëm. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät nnigäjpx nnimaytyakëmë Jyobaa, ninuˈkxtakëmë nmëguˈukˈäjtëm ets nbudëjkëm parë tmëduunˈadëˈëtstët. Ëtsäjtëm yëˈë mëët nduunmujkëmë Jyobaa, per kyaj mët ko tijaty njäjt nnijäˈäwëm, yëˈë duˈun ko nmëmëdoˈowëm xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot (1 Kor. 3:5-9).

19. Extëm jyënaˈanyë Romanʉs 8:38, 39, ¿mä ti mbäät nˈijtëm seguurë?

¹⁹ Mëjwiin kajaa nguˈëˈëw ngukäjpxëm ko nmëduˈunëmë Jyobaa, tuˈugë Dios diˈib jyantsy yajtsobatypy ko nmëduˈunëm. Jyobaa ojts xyyajkojëm parë nduˈunëm diˈib yëˈë tsyojkypy ets ko nmëduˈunëm extëm ttukjotkëdaˈaky, yëˈë diˈib xyyajnayjyäˈäwëm agujk jotkujk (Diˈibʉ Jat. 4:11). Waˈanë naxwinyëdë jäˈäy xyjyäämˈijx xynyääxˈijxëm, perë Jyobaa xyyajtsobatëm mëjwiin kajaa (Eb. 11:16, 38). Ets nˈokjamyajtsëm ko nitii mbäät tkayajxeemy ja tsojkën diˈib njäˈäwëm mëdë nDeetyˈäjtëm tsäjpotmëdë, ni yëˈë ja yuu päˈäm, ni yëˈë ko të nmëjjäˈäyënë o ko nyaˈˈamääytyakëmë meeny sentääbë (käjpxë Romanʉs 8:38, 39).