1. ¿Tiko Jyobaa tyestiigëty kyaj tyuknaxëty mëdë wiinkpë relijyonk?

MAYË jäˈäy xyyajtëˈëwëm pënë Jyobaa tyestiigëty myëdäjtëp tuˈugë wyintsën. ¿Tiko duˈun tˈyajtëwdë? Yëˈko mayë relijyonk yˈakmëdäjttëp tuˈugë wyintsën o tuˈugë wyindäj. Per ëtsäjtëm jantsy mëj nnayjäˈäwëm ko kyaj yëˈë nwintsënˈäjtëm tuˈugë pokyjyaˈay. Yëˈë nWintsënˈäjtëmë Jesukristë diˈib tyuumpy extëm yˈanëˈëmxëtyë Jyobaa, diˈib Tyeetyˈajtypy ets Wyintsënˈäjtypy (Matewʉ 23:10).

2. ¿Ti nnijawëyäˈänëm mä tyäˈädë artikulo ets mä jatuˈukpë?

² Tyamë Diosë kyäjpn, yëˈë nëˈëmooy tuˈumooyëdëp tuk grupë yetyëjk diˈib yajtijp tuumbë “diˈibë kuwijy es tyiimpy ti wyintsën tsyejpy” (Matewʉ 24:45). Per ¿wiˈix nnijäˈäwëm pën yëˈë Jyobaa tyam xyjantsy xytyuˈumoˈoyëm mët yëˈëgyëjxmë yˈUˈunk? Mä tyäˈädë artikulo ets mä jatuˈukpë, nnijawëyäˈänëm tëgëk pëky tiko mbäät nˈijtëm seguurë. Nan nnijawëyäˈänëm ko tëëyëp ojtsë Jyobaa tˈyajtuny niganäägë yetyëjk parë ttuˈumooyë kyäjpn, per yëˈë diˈib Wintsënˈäjtp axtë tyambäät (Isaías 58:11).

3. ¿Ti pudëjkë Moisés parë ttuˈumooy ja israelitëty?

³ Pënaty kyudënääytyë Dios, pudëjkëdë espiritë santë (ixë rekuäädrë “¿Ti yˈandijpy?”). Jyobaa yëˈë wyinˈijxë Moisés parë ttuˈumooy ja israelitëty. ¿Ti pudëjkë parë ttuunyë tyäˈädë tuunk diˈib mëjwiin kajaa? Yëˈë Diosë myëjääw (käjpxë Isaías 63:11, 12). * Komë Jyobaa yëˈë pyudëjkë Moisés mët yëˈëgyëjxmë myëjääw, pääty mbäät njënäˈänëm ko yëˈë Jyobaa diˈib nyëˈëmooy tyuˈumooy ja kyäjpn.

4. ¿Wiˈix nyigëxëˈky ko Moisés myëdäjtypyë netyë Diosë myëjääw? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).

⁴ ¿Ojts tpëktë kuentë ja israelitëty ko Moisés myëdäjtypyë Diosë myëjääw? Ojts. Pes mët yëˈëgyëjxmë Moisés ttuuny kanäägë miläägrë ets ttuknijäˈäwë ja rey diˈib Egipto pënën Dios ets ti txëwˈaty (Éxodo 7:1-3). Moisés nan ojts pyudëkëtyë Diosë myëjääw parë ttuˈumooy ja käjpn maˈkxtujkën myëët ets mëdë tsojkën. Kyaj duˈun jyaˈayˈajty extëm ja wintsëndëjk diˈib wiink nax wiink käjpn, diˈib mëk axëkjäˈäyëty ets jeˈeyë këˈëm nyaymyëmay nyaymyëdäjëdë (Éxodo 5:2, 6-9). Yajxon ojts nyigëxëˈëky ko Jyobaa yëˈë nety të twinˈixyë Moisés parë ttuˈumoˈoyët ja käjpn.

5. ¿Pënaty nanduˈun pudëjkë espiritë santë parë mbäät ttuˈumooy ja Diosë kyäjpn?

⁵ ¿Pënaty nanduˈun pudëjkë espiritë santë parë mbäät ttuˈumooy ja Diosë kyäjpn? Biiblyë jyënaˈany ko “Josué, diˈib uˈunkˈäjtëbë Nun, të nety tyuktuky mëdë mëjääw diˈib yajkypyë wijyˈäjtën” (Deuteronomio 34:9). Nanduˈun jyënaˈany ko “Jyobaa myëjääw tyukëdakë ja Gedeón” ets ko nan yëˈë Jyobaa “myëkˈajtën yˈoyˈajtën” tukëdakë David (Jueces 6:34; 1 Samuel 16:13, TY). Tyäˈädë yetyëjkëty myëbëjktë ko yëˈë nety pudëkëyanëdëbë Jyobaa myëjääw parë ttundët diˈib kyaj mbäät këˈëm tmëmadäˈäktë (Josué 11:16, 17; Jueces 7:7, 22; 1 Samuel 17:37, 50). Jyobaa yëˈë ojts myëjääwmoˈoyëdë parë ttuundë diˈib mëjwiin kajaa. Pääty yëˈëyë nety mbäät yajmëjkumay.

6. ¿Tiko Jyobaa tˈawijxy ets ja israelitëty twingutsëˈëgëdët pënaty tuˈumooyëdë?

⁶ ¿Ti nety tsojkëp ttundët ja israelitëty ko Moisés, Josué, Gedeón etsë David pyudëjkëdë Diosë myëjääw? Tsojkëbë nety twingutsëˈëgëdët. Pes ko tëgok ja israelitëty tˈëbat tkäjpxpattë Moisés, ta Jyobaa tˈyajtëëy: “¿Axtë näˈä xywyingutsëˈëgëyaˈanyëtsë tyäˈädë käjpn [...]?” (Números 14:2, 11). Duˈunë duˈun, Jyobaa yëˈë diˈibë nety të twinˈixy ja yetyëjkëty parë ttuˈumoˈoyët ja kyäjpn. Ko ja israelitëty tmëmëdoowdë tyäˈädë yetyëjkëty, yëˈë duˈun myëmëdoowdë Jyobaa, diˈib Wyintsënˈäjttëp.

7. ¿Wiˈixë anklëstëjk tpudëjkë Moisés?

⁷ Pënaty kyudënääytyë Dios, pudëjkëdë anklës (käjpxë Ebreeʉsʉty 1:7, 14). Jyobaa yëˈë yajtuunë anklës parë ttuˈumooy ja Moisés. Min nˈokˈijxëm tëgëk pëky wiˈix ttuuny. 1) Dios yëˈë kyajx ja “anklës diˈibë këxëˈk mä ja apynygyepy” parë tˈanmääy ja Moisés ets tˈyajpëtsëmët ja israelitëty jap Egipto ets tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoyët (Apostʉlʉty 7:35). 2) Dios yëˈë yajtuunë yˈanklës parë tmooyë Moisés ja Ley diˈib ja israelitëty nëˈëmooy tuˈumooyëdë (Galasyʉ 3:19). Ets 3) Jyobaa duˈun tˈanmääyë Moisés: “Woownëjkx ja käjpn mä ja lugäär diˈib të nˈanëëmë. ¡Okˈix! Ja nˈanklësëts yëˈë mwinˈyoˈoyëdëp” (Éxodo 32:34). Biiblyë kyaj tmaytyaˈaky ko ja israelitëty yˈijxtë ja anklës. Per extëmë Moisés ojts tkäjpxwijy ja käjpn ets tnëˈëmooy ttuˈumooy, yëˈë yajnigëxëˈk ko yëˈë pudëjkëdë anklës.

8. ¿Wiˈixë anklës tpudëjkë Josué mëdë Ezequías?

⁸ ¿Pënaty ak pudëjkëdë anklës? Biiblyë jyënaˈany ko tuˈugë anklës “diˈib nyiwintsënˈäjtypyë Jyobaa tsyiptuumbëty”, ojts tpudëkë Josué parë myadäˈäktët ko tsyiptuundë mët ja jäˈäyëty diˈib Canaán (Josué 5:13-15; 6:2, 21). Ok, ko nety ja rey Ezequías tˈaneˈemy ja Diosë kyäjpn, ta nyimiinëdë may syoldäädë diˈib Asiria parë tˈyajkutëgoyäˈändë Jerusalén. Ta mä tuˈugë koots, “ja Jyobaa yˈanklës tsyoˈony ets tˈyaˈoˈky 185 milë yetyëjk” (2 Reyes 19:35).

9. ¿Ti nety tsojkëp ttundët ja israelitëty oy pokyjyaˈay yajpäättë pënaty tuˈumooyëdëp?

⁹ Anklëstëjk kyaj tyëgoytyë. Per ja yetyëjkëty diˈib pyudëjkëdë, tëgooytyë. Extëm nˈokpëjtakëm, tëgokë Moisés kyaj tmëjkumääyë Jyobaa (Números 20:12). Josué nan kyaj tˈamdooyë Dios nyaybyudëkë ko ja jäˈäyëty diˈib Gabaón yˈanmääyëdë ets mëët nyayajtuˈugyëdët (Josué 9:14, 15). Ets ja rey Ezequías ojts tëgok tyuktëkëtyë mëjˈat këjxmˈat (2 Crónicas 32:25, 26). Per oyë tyäˈädë yetyëjkëty pokyjyaˈay yajpattë, ja israelitëty tsojkëbë nety tmëmëdowdët. Pyëjktë kuentë ko Jyobaa yëˈë yajtuumbyë anklës parë tpudëkëdë pënaty tuˈumooyëdëp. Yajxon nyigëxëˈky ko Jyobaa yëˈë diˈib nyëˈëmoopy tyuˈumoopy ja kyäjpn.

10. ¿Wiˈixë Moisés tyuˈumooyë ja Diosë Lyey?

¹⁰ Pënaty kyudënääytyë Dios, tuˈumooyëdë Dios yˈAyuk. Ko Biiblyë tmaytyaˈaky ja Ley diˈib yajmooytyë ja israelitëty, ja ttijy “ja Moisésë lyey” (1 Reyes 2:3). Per nan myaytyakypy ko Jyobaa yëˈë diˈib yäjk ja Ley parë israelitëty, päätyë Moisés nan tsojkëbë nety tmëmëdowët (2 Crónicas 34:14). Extëm nˈokpëjtakëm, ko Jyobaa tˈanmääyë Moisés wiˈix tkojët ja wittëjk mä yaˈˈawdatäˈäny, ta duˈun meerë ttuuny extëmë Jyobaa tyukˈanaˈamë. Duˈunën meerë ttuundääy (Éxodo 40:1-16).

11. ¿Ti yajtukˈanaˈam ttunëdë Josué ets pënaty yˈanaˈamdë ja Diosë kyäjpn?

¹¹ Ko Josué ojts yajwinˈixy parë yëˈë ttuˈumoˈoyët ja Diosë kyäjpn, myëdäjtypyë nety tuk pëky ja Diosë yˈAyuk. Päätyë Jyobaa yˈanmääyë: “Tsojkëp xykyäjpxët xëëny koots yuunk parë xykyuytyunët tukëˈëyë tijaty ijtp kujayë” (Josué 1:8). Pënaty ok yˈanaˈamdë ja Diosë kyäjpn nan ojts yaˈˈanëëmëdë ets tkäjpxtët ja Ley bom bom, ets nanduˈun tjääynyäjxtäˈäytyët ets tmëmëdowdët (käjpxë Deuteronomio 17:18, 19,  Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]). *

12. ¿Wiˈix pyudëjkëdë Diosë yˈAyuk pënaty tyuˈumooytyë ja Diosë kyäjpn?

¹² ¿Wiˈix pyudëjkëdë Diosë yˈAyuk pënaty tyuˈumooytyë ja Diosë kyäjpn? Min nˈokˈijxëm ja yˈijxpajtënë rey Josías. Ko yajpaty ja liibrë mä myiindäˈäy ja Ley diˈibë Moisés yajmooy, ta ja syekretaaryë tkäjpxtsondaky. * ¿Ti net tyuunë Josías? Biiblyë jyënaˈany: “Ko ja yajkutujkpë tmëtoowˈijty yaˈatë ja aaw ayuk mëtiˈipë nyikäjpxypën ja noky, tääts tkëˈtstaay ja wyit” (2 Reyes 22:11, TY). Josías ojts pyudëkëtyë Diosë yˈAyuk parë tˈyajkutëgooytyaay ja awinax mä ja nax käjpn, ets tmëjtuuny ja Paskë xëëw extëmë nety ninäˈänëm duˈun kyayajtuny (2 Reyes 23:1-23). Josías ets pënaty yajxon tyuˈumooytyë ja Diosë kyäjpn ojts nyaytyuktuˈumoˈoyëdë Diosë yˈAyuk. Pääty twijtsˈoˈoyëdë mä wiˈixë nety yajtuˈumoˈoyaˈany ja Diosë kyäjpn. Ko duˈun ttuundë, ta tpudëjkëdë ja nax käjpn ets tijaty ttundët extëmë Jyobaa ttsoky.

13. Pënaty tyuˈumooytyë ja Diosë kyäjpn, ¿tiko kyaj mëët ojts kyijpxyëdë ja anaˈambëtëjk diˈib wiink nax wiink käjpn?

¹³ Ja anaˈambëtëjk diˈib wiink nax wiink käjpn, duˈun tijaty ttuundë extëm tmëwinmäˈänybyattë. Extëm nˈokpëjtakëm, ja jäˈäyëty diˈib tsënääytyë Canaán ets ja anaˈambëtëjk, jantsy axëëk jyukyˈäjttë, ijt tsënääytyë mëdë jëyujk animal, ak yetyëjk o ak toxytyëjk o mëdë jyiiky myëguˈuk. Nan yˈawdäjttë awinax ets tyukwintsëˈkëdë ënäˈkuˈunk (Levítico 18:6, 21-25). Ja anaˈambëtëjk diˈib Babilonia ets Egipto kyaj duˈumbë anaˈamën tpëjtaktë extëm diˈib myëdäjttë ja Diosë kyäjpn, mä wiˈix jyukyˈattët wäˈäts (Números 19:13). ¡Ninuˈun mëët ojts kyakijpxyëdë pënaty yajxon tyuˈumooytyë ja Diosë kyäjpn! Pes pyudëjkëdë ja nax käjpn parë tˈawdattëdë Jyobaa extëm tˈyajnigutukë, parë yˈittët wäˈäts nikëjxy këbajky ets parë tjëjpkudijët ja poky kaytyey mä ijt tsënaaky. Extëm nˈijxëm, yëˈë netyë Jyobaa diˈib nëˈëmooy tuˈumooyëdëp.

14. Pënaty tyuˈumooytyë ja Diosë kyäjpn, ¿tiko nääk ojts yajjëjwijtsëmbittë?

¹⁴ Kyaj niˈamukë ja rey diˈib yˈanaˈamdë Diosë kyäjpn ojts tpanëjkxtë extëmë Dios tyuˈumooyëdë. Tam nääk diˈib kyaj tmëmëdoowdë ets kyaj tkupëjktë wiˈix tyuˈumooyëdë mët yëˈëgyëjxmë myëjääw, yˈanklës etsë yˈAyuk. Ets nääk axtë ojtsë Jyobaa jyëjwijtsëmbitëdë o yajnitëgatsëdë (1 Samuel 13:13, 14). Per ko tiempë nyajxy, ta Jyobaa ojts twinˈixy tuˈugë wäˈäts jäˈäy diˈib nyiwintsënˈatëbë kyäjpn.

15. 1) ¿Wiˈix ojts tnaskäjpxëdë ja kugajpxyëty ko myinäˈäny tuˈugë wintsën diˈib wäˈätsjäˈäy? 2) ¿Pënë netyë tyäˈädë wintsën diˈib wäˈätsjäˈäy?

¹⁵ Jyobaa të nety tëëyëp twandaˈaky ko twinˈixäˈäny tuˈugë wäˈätsjäˈäy diˈib nyiwintsënˈatëp ja nyax kyäjpn. Extëm nˈokpëjtakëm, Moisés yˈanmääy ja israelitëty ko Jyobaa wyinˈixaampy tuˈugë kugajpxy extëm yëˈë ets ko tsojkëp tmëmëdowdët (Deuteronomio 18:15). Isaías ojts jyënaˈany ko tyäˈädë kugajpxy, yëˈë tunäämp “wintsën ets komandantë” (Isaías 55:4). Daniel ojts tkujayë näˈä jyäˈtäˈänyë “Mesías ja Wintsën”  (Daniel 9:25). Etsë Jesus ojts tˈanëëmë ja yˈëxpëjkpëty: “Mët ko ëj, ja Kristë, ëjë dëˈën jeˈeyë mWintsënˈäjtypy” (käjpxë Matewʉ 23:10). Ja yˈëxpëjkpëty ojts pyanëjkxëdë xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot ets ijttë seguurë ko Jyobaa yëˈë nety të twinˈixyë Jesus parë ttuˈumoˈoyëdë kyäjpn (Fwank 6:68, 69). ¿Tiko nety yˈittë seguurë?

16. ¿Ti yajnigëxëˈk ko Jesus pudëjkë espiritë santë?

¹⁶ Jesus pudëjkë espiritë santë. Ko ojts nyëbety, ta ja Juan Yajnëbajtpë “tˈijxy ko ja tsäjp yˈawatsy es ja Espiritë Santë jyënajky mä yëˈë extëm tuˈugë pakuˈunk”. Ko waanë yˈijty, ta ja espiritë santë ojts tˈyajnëjkxyë Jesus mä lugäärë äänëˈëk tëëtsëˈëkpë (Markʉs 1:10-12). Mientrësë Jesus yˈijty yä Naxwiiny ojts pyudëkëtyë espiritë santë parë tyukniˈˈijxë ets parë ttuunyë miläägrë (Apostʉlʉty 10:38). Nan yëˈë pudëjkë parë tˈyaˈijxë oybyë jäˈäyˈäjtën extëmë tsojkën, xondakën etsë mëbëjkën (Fwank 15:9; Ebreeʉsʉty 12:2). Nituˈuk duˈunë wintsën yajxon tkayajnigëxëˈky ko tmëdatyë Diosë myëjääw extëmë Jesus. Yajxon nyigëxëˈky ko Jyobaa, yëˈë nety të twinˈixyë Jesus extëmë Wintsën.

17. ¿Wiˈixë anklës tpudëjkëdë Jesus?

¹⁷ Jesus pudëjkë anklës. Ko Jesus nyëbajtääy, ta pyudëjkë näägë anklës (Matewʉ 4:11). Ets ko nety yajmatsanë, ta “nyimiinë tuˈugë anklës diˈibë tsäjpotm es jyotmëkmooyë” (Lukʉs 22:43). Jesus nyijäˈäwëbë nety ko Jyobaa tuknigaxanëbë yˈanklës parë pyudëkëdët ko tˈyajtëgoyˈatët (Matewʉ 26:53).

18, 19. ¿Wiˈixë Jesus tyuˈumooyë Diosë yˈAyuk mä jyukyˈäjtën, ets mä tyukniˈˈijxë?

¹⁸ Jesus tuˈumooyë Diosë yˈAyuk. Desde ko tyëjkë ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë axtë ko ojts yˈoˈknë, yëˈë naytyuktuˈumooyë Diosë yˈAyuk (Matewʉ 4:4). Axtë mä nety yˈooganë,  ojts tnigajpxyë tekstë diˈib yëˈë yaˈˈadëëw (Matewʉ 27:46; Lukʉs 23:46). Per pënaty nyiwintsënˈäjttë relijyonk mä tadë tiempë, kyaj duˈun jyaˈayˈäjttë extëmë Jesus. Yëˈëjëty kyaj tkupëjktë Diosë yˈAyuk ko kyanaymyëbatë extëm tyukniˈˈixëdë. Jesus yëˈë yˈandijë tyäˈädë wintsëndëjk ko tnikäjpxëmbijty extëmë Jyobaa tˈanmääy ja kugajpxy Isaías: “Tyäˈädë jäˈäy xywyintsëˈkëpts wingëˈëy agëˈëy, per ja jyot wyinmäˈäny jagam yˈity mä ëjën. Ni ti tkatsooty ko nyaybyëjtäˈägëdë es xyjaˈˈawdattëts. Ja yˈëxpëjkënëty yëˈëyë dëˈën ja jäˈäyë yˈanaˈamën” (Matewʉ 15:7-9). Jyobaa ninäˈä tkawinˈixët tuˈugë jäˈäy parë tniwintsënˈatëdë kyäjpn pën kyaj tmëmëdoy extëmë yˈAyuk jyënaˈany.

¹⁹ Jesus nan ojts tˈyajtunyë Diosë yˈAyuk parë ttukniˈˈijxë jäˈäy. Ko ja diˈib nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk yajtëëwë tijaty parë yˈijxmatsanëdë, Jesus kyaj tˈatsoowëmbijty mëdë kyëˈëm wijyˈäjtën, yëˈë xëmë tyukkäjpxpajtë Diosë yˈAyuk (Matewʉ 22:33-40). Mbäätxyëp duˈunyë jäˈäy tˈyajwëˈëmëtyaay koxyëp ttukmëtmaytyaky wiˈix jyukyˈajty jam tsäjpotm o wiˈix tijaty kyojtääy duˈun jam tsäjpotm ets yä Naxwiiny. Per komë Jesus myëjˈijxë Diosë yˈAyuk, pääty jyantsy tyukmëtmaytyäˈäganë jäˈäy. Ets ojts ttukjaygyukë wiˈix nyikejy “ja Diosë jyaaybyajtën” (Lukʉs 24:32, 45).

20. 1) ¿Wiˈixë Jesus tmëjkumääyë Jyobaa? 2) ¿Wiˈixë Jesus jyaˈayˈajty ets wiˈix jyaˈayˈajtyë Herodes?

²⁰ Pënaty myëdoowdë wiˈixë Jesus kyajpxy myaytyaky, duˈunyë wyëˈëmëtyaaytyë (Lukʉs 4:22). Per yëˈë xëmë ojts tmëjkumayë Jyobaa diˈib Myaˈestrëˈäjtypy. Extëm tëgok, tuˈugë mëkjäˈäy ojts myëjkumayëty ets yˈanmääyë: “Oy yaˈëxpëjkpë”. Perë Jesus yujy tudaˈaky yˈijty ets tˈanmääy: “¿Tikots mij xytyijy kots ëj nˈoyëty? Jaˈa ko yëˈëyë dëˈënë Dios oy” (Markʉs 10:17, 18). Ko nyajxy tuktujk jëmëjt mä netyë Jesus të yˈooky, ta ja Herodes Agripa primero yˈanaˈamtsondaky Judea. Per kyaj duˈun jyaˈayˈajty extëmë Jesus. Tëgok, ko nety ja nax käjpn të tˈyajtuˈukmuky, ta nyayxyojxë mëdë witë jantsy tsooxëbë. Ets ko ja jäˈäyëty yˈijxëdë ets ko tmëdoowdë kyajpxy, ta yaxkaktë: “¡Tyäˈädë diˈibë ja yam käjxp, kyaj jyaˈayëty! ¡Dios yëˈë!”. Herodes jyantsy yˈoymyëdoow ko yajmëjkumääy. ¿Wiˈixë net jyajty? Biiblyë jyënaˈany ko “netyë tuˈugë Diosë yˈanklës myiiny mä Eroodës es dyajpäˈämbejty mët ko kyaj yëˈë Dios tmooy ja mëjˈäjtën. Net ja tënëˈk jyëˈxë es taanëm yˈeˈky” (Apostʉlʉty 12:21-23). Yajxon nyigëxëˈky ko kyaj yëˈë Jyobaa wyinˈijxë ets tniwintsënˈatët ja nyaxy kyäjpn. Perë Jesus yajnigëxëˈk ko yëˈë Jyobaa winˈijxë, ets yëˈë xëmë tˈyajnäjxyë Jyobaa extëmë Wyintsën diˈib mëj ijtp mä nyax kyäjpn.

21. ¿Tijaty yaˈˈatsoowëmbitäämp mä jatuˈukpë artikulo?

²¹ Jyobaa kyaj ttsojky etsë Jesus jeˈeyë tuk ratë tyunët Wintsën. Pes ko Jesus jyukypyejky, ta tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty: “Ëjts të xymyoˈoy ja Dios tëgekyë kutujkën, dëˈën jam tsäjpotm es dëˈën yä naxwiiny”. Ets yˈakjënany: “Mnijawëdëp ko dëˈënyëmts ëj nˈity mët miitsëty axtë ko jyäˈtët ja tiempë” (Matewʉ 28:18-20). Per pënë Jesus tam tyam yajpääty tsäjpotm, ¿wiˈix ttuˈumoˈoyë Diosë kyäjpn diˈib yä Naxwiiny? ¿Pënatyë netyë Jyobaa wyinˈixaampy parë tkudanëdë Jesus yä Naxwiiny? ¿Ets wiˈixë nety mbäädë Dios mëduumbë tˈëxkaptë pënaty kyudënääytyëbë Dios? Mä jatuˈukpë artikulo yaˈˈatsoowëmbitäˈänyë tyäˈädë yajtëˈëwën.