Japëts nmaxuˈunkˈäjty París (Francia) mä jëmëjt 1941, ayoobëts ijtyë nfamilyë. Kom nëgooyëtsë nety nˈëxpëkanë, pääty jantsy axëëgëts nnayjyäˈäwë kots nbäˈämbejty, jatsë netyë njëmëjt mäjk kots xypyatyë tuberculosis, tats xyˈanmääyë doktoor ko kyajtsë nety mbäät nekynyijkxy tuk tiempë eskuelë mët ko kyajtsë nety oy tyunyë nbulmon. Ets kom kanäk poˈojëts nˈijty mätsë ndëjk, tats ojts ngajpxy tuˈugë diksionaaryë ets nmëdoowˈijtyëts ja raadyë mëdiˈibë yajpëtsëëmdë mä unibersidad jap París. Kots xyˈanmääy ja doktoor ko tëtsë nety nˈagëdaˈaky ets ko mbäädëtsë nety nëjkxy jatëgok eskuelë, jantsy jotkujkëts nnayjyäˈäwë. Tats nwinmääy: “Bay jantsy oytyëm ndoktoorˈäjtëm”. Desde jaa, tats nwinmääy kots ndunäˈäny doktoor. Kots ijtyë ndeety xyajtëy tits ndunaampy kots nˈyaagët, xëmëts ijty nˈatsoy: “Doktoorëts ndunäˈäny”. Pääty mëdiˈibëts niˈigyë ntsojkënyëˈäjt, yëˈëts niˈëxpëkëdë tsooy.

Yëˈë nfamilyëts katolikë nety, per ëjts kyajtsë nety oy nnijawë pënën Dios. Nnayajtëëwëts mëdiˈibëts kyaj nnijawë wiˈixën yaˈˈatsoowëmbity. Kots nˈëxpëjktsondakyë tsooy mä unibersidad, jaanëmëts nˈijty seguurë ko tam pën tijaty yajkojtäˈäy.

Kots tim jawyiin nˈijxy mä tuˈugë microscopio ja células mëdiˈibë myëdäjtypy tuˈugë pëjy mëdiˈibë xyëwˈäjtypy tulipán, xyajmonyˈijx xyajmonyjyäˈäwëts kots nˈijxy wiˈix tyëgatsy ko xyuxy o ko yˈany. Nˈijxëts nanduˈun ko mëdiˈibë miimp jodoty mä célula, mutskëp ko pyaatyëtyë ja nëëjë täˈämtspë ets mëjjëp ko wäˈätsnëë pyaatyëty.  Tats nbëjkyë kuentë ko duˈumbë pëjy yˈijxwëˈëmdëp ja lugäär mä yˈity. Ets tats nwinmääy ko kyaj duˈunyë jukyˈäjtënë të yajtukˈijxpäädëˈëky, tamën pën mëdiˈibë tijaty yajkoj.

Mätsë nety myëmajtsk jëmëjt niˈëxpëkë tsooy, tats jatëgok nbëjkyë kuentë ko jantsy tamënë Dios. Tëgok, yëˈëts nˈëxpëjktë wiˈix ja këˈë të kyojy, wiˈix yˈotsy ets wiˈix nyajˈyuˈkxtäˈäyëm ja këˈëˈuˈunk. Mbäät duˈun nyajˈyuˈkxtäˈäyëm mët ko nmëdäjtëm, extëmë xixy etsë këˈeemy. Parë yuˈkxy tuˈugë këˈëˈuˈunk, yëˈë tuump tuˈugë eemy mëdiˈibë tsoˈomp mä kënux. Tukëˈëyë ja eemy nyaymyatsyëty mëdë wääy päjk mëdiˈibë mä këˈëjën. Koxyëp duˈun ojts kyakojy, kyajxyëp ja këˈë myadaˈaky. Tats nbëjkyë kuentë ko nëgooyën wyijyˈäjnë mëdiˈibë yajkojë naxwinyëdë jäˈäy.

Kots niˈëxpëjkë wiˈixë uˈunk myaxuˈunkˈaty, xyajmonyˈijx xyajmonyjyäˈäwëts wiˈixënë Dios të xyajkojëm. Nnijäˈäwëts ko xajp ja uˈunk määnëm yˈity tyääkjodoty, oy kyajnëm dyajtuny ja pyulmonk, mët ko yëˈë ja tyääk mëdiˈibë mmooyëbë poj mëdiˈibë näjxp mä ja pyutskwiint. Per ko ja uˈunk myaxuˈunkˈatanë, ta ja pyulmonk nyitujktäˈäy mët ja nëë mëdiˈibë ijtp tyääkjodoty. Ko net ja uˈunk myaxuˈunkˈaty, ja mä tim jawyiin txajtsoy ja poj, ta ja neˈpyny jyaˈty mä pyulmonk, ets ja nëë mëdiˈibë nety ijtp tyääkjodoty, yëˈë kuwanëp parë mbäät ja pyulmonk tyuktujktäˈäy mëdë poj ets pääty ja uˈunk netyë xyajpëky ko myaxuˈunkˈaty.

Nˈixyˈatanëts pënën jantsy oy tijaty yajkojtääy, päätyëts ngäjpxtsondakyë Biiblyë. Mëjˈixy mëjmëdoyëts njäˈäwë kots ojts ngajpxy wiˈixë Dios tmooyë ley ja israelitëty nyaa tyëgëk mil jëmëjtëp mä wiˈix mbäät nyayaˈitëdë wäˈäts. Dios ojts ttukˈaneˈemy ja israelitëty ets tnitäjtët ko nyëjkxtët jëdijtpë, kyëbujtët janääm jatsojk ets nyaybyëjkëˈëgëdët ko pyäädëdët tuˈugë päˈäm mëdiˈibë ninäjxp (Lev. 13:50; 15:11; Deut. 23:13). Mä Biiblyë tëëyëbë nety duˈun yajkujayë, perë ëxpëkyjyaˈaytyëjk tyäänëm näämnëm tˈëxpëjkpëtsëmdë nyaa 150 jëmëjtëp wiˈixën nyinaxyë yuu päˈäm. Ojtsëts nanduˈun ngajpxy mä Levítico wiˈixë Dios tmooyë ley ja israelitëty, ko tsojkëp tsyiˈiw xyëtstët ko ja yetyëjk o ja toxytyëjk axëëk yajpäättët, duˈunë nety mbäät niˈamukë yˈoyˈat myëkˈattë (Lev. 12:1-6; 15:16-24). Kots ngäjpxtääy, tats nbëjkyë kuentë ko Jyobaa pääty tmooyë ley ja israelitëty parë këˈëm ttukˈoyˈattët ets ojts yajkunuˈkxtë ko duˈun ttuundë. Niˈigyëts nmëbëjky ko Biiblyë jantsy yëˈëjënë Diosë yˈAyuk. Per kyajtsë nety nnijawë ti Dios txëwˈaty.

Jats nˈixyˈajtyë Lydie kotsë nety niˈëxpëkë tsooy. Tats nnayˈoyˈijxëdë ets jats nbëjktë mä jëmëjt 1965. Mä jëmëjt 1971, ta myaxuˈunkˈäjty ja myëdëgëëkpëtsë nˈuˈunk, kyajnëmtsë nety nyajkëxyë unibersidad. Lydie, xypyudëjkëts mëjwiin kajaa mätsë nduunk ets mëdëtsë nˈuˈunk nˈënäˈk.

Tëgëk jëmëjtëts nduuny mä tuˈugë hospital. Ko waanë tiempë nyajxy, tats nbëjktaky tuˈugë konsultooryë, ets jam jyäjttë tuˈugë kasäädë jäˈäy mëdiˈibëts të nmaytyaktsoony mä yäˈädë artikulo. Tamtsë nety ndimykyujayëyaˈany tijaty tsooyën mbäät dyajtuny ja yetyëjk ko ja kyudëjk jyënany: “Doktoor, tunë mayˈäjtën, yëˈë mgujayëbë tsooy mëdiˈibë kyaj tmëdatyë neˈpyny”.  Tats nyajtëëy: “¿Tëyˈäjtën mjënäˈänyë? ¿Tiko?”. Ta yˈatsooy: “Yëˈko ëëtsëty Testiigëty”. Ninäˈänëmtsë nety mëët ngamaytyäˈäktë testiigëty ets kyajtsë nety nnijawë ko yëˈëjëty kyaj tkupëktë neˈpyny. Ta ja toxytyëjk tjuˈtyë Biiblyë ets tats xytyukˈijxy määjën duˈun jyënaˈany tiko kyaj tkupëktë neˈpyny (Apos. 15:28, 29). Tats xytyukmëtmaytyaktë ko tim tsojk ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën dyajjëjptëgoyaˈanyë ayoˈon, yuu päˈäm etsë oˈk tëgoˈoyën (Diˈibʉ Jat. 21:3, 4). Tats nˈanmääytyë: “Mëdiˈibëts miitsëty yam xytyukmëtmaytyaktëp, ¡yëˈëtsën të ntsojkënyëˈaty desde nmutsk! ¡Päätyëts të niˈëxpëkë doktoorˈäjtk parëtsë jäˈäy nyaˈˈagëdäˈägäˈäny!”. Njantsy yˈoymyëdoowëts wiˈixëts xymyëtmaytyaktë, ni ngajäˈäwëts ko nyajxy tuk oorë jakujkm. Ko ojts nyëjkxnë, kyajts nekynyayjyäˈäwë pën katolikëts. Pes tëtsë nety nnijawë ko ja Dios mëdiˈibë tijaty yajkojtääy, txëwˈaty: Jyobaa.

Ja kasäädë jäˈäy tëgëkˈok myiindë mätsë ngonsultooryë, ets xëmëts mëët nmaytyaktë naa tukˈoorë naxyën. Tats nˈanmääy parë nyëjkxtët mätsë ndëjk etsëts mëët niˈigyë nimaytyäˈäktëdë Biiblyë. Lydie, yˈëxpëkan nanduˈunë Biiblyë, per ko tnijäˈäwë ko tijaty yajtukniˈˈijxëp tsäjptëgoty kyaj tyëyˈäjtënëty, kyaj tkupëkany. Tats nwooy ja teety mätsë ndëjk axtë tsuubäädëts nimaytyaktë tijatyë nety myëbëjktëp, ets yëˈëyëts nyajtuundë Biiblyë. Ko duˈunë Lydie tmëdooy, ta jyënany ko testiigëty jantsy yëˈëdën tukniˈˈijxëdëp ja tëyˈäjtën. Desde jaa, ta niˈigyë Jyobaa tmëwingoony, ets jats nëbajttë mä jëmëjt 1974.

Kots ojts nnijawëdë tijatyë Jyobaa tyukmëdunaambyë naxwinyëdë jäˈäy, yëˈëts xypyudëjkëdë parëts niˈigyë nmëdundët. Tëtsë netyë nwinmäˈäny nbëjktäˈäktë ko duˈunëts ja nˈuˈunk nˈënäˈk nyajˈyaagäˈändë extëmë Biiblyë tniˈanaˈamë. Ojtsëts ndukniˈˈixëdë ko jëjpˈam ttsoktëdë Dios ets nanduˈunë jäˈäy. Kots duˈun nduundë, yëˈëts xypyudëjkëdë parë tuˈugyë nnayaˈitëdët (Mat. 22:37-39).

Ja nˈuˈunk nˈënäˈkëts nyijäˈäwëdëbë nety yajxon ko mëdë Lydie ak tuˈugyëts tijaty ndundë. Näˈäty, jeˈeyëts ndukxiˈiktë kots njamyatstë ko duˈunëts ja anaˈamën nyajnaxkëdaktë mätsë ndëjk extëmë Jesus jyënany: “Ko mjënäˈänët oy, yëˈë yˈandijpy ko oy, ko mjënäˈänët kyaj, yëˈë yˈandijpy ko kyaj”, ets ja nˈuˈunk nˈënäˈkëts nyijäˈäwëdëbë nety (Mat. 5:37, TNM). Extëm nˈokpëjktakëm, Lydie kyaj tnasˈijxë ets niduˈugë ja nnëëxëts mëdiˈibë jyëmëjt 17 nyëjkxët muum mët ja myëtnaymyaayëbëty. Ta niduˈuk ja myëtnaymyaayëbë  yˈanmääy: “Pën kyaj mdääk mgexyëty, anëëmë yëˈë mdeety”. Per yëˈë ta tˈatsooy: “¿Ets tiko? Pes yëˈëjëty tuˈugyë wyinmaytyë”. Ja nidëdujkpëtsë nˈuˈunk nˈënäˈk, yˈijxtë ko nguytyuundëbëts extëmtsë Biiblyë xytyuˈumoˈoytyë. Nguˈëˈëw ngukäjpxëbëtsë Jyobaa ko tyam nimayëtsë nfamilyë Diosmëdundë.

Kots nnijäˈäwë tëyˈäjtën yajtëgäjtsëtsë njukyˈäjtën. Per duˈunyëmëtsë nety ndunäˈäny doktoor parëts nbudëkët ja nmëguˈuktëjk. Päätyëts ojts nnayˈawanëty mä Betel mëdiˈibë París parëts ndunäˈäny doktoor, ets ok, tats nduuny Louviers mä jatuˈukpë Betel mëdiˈibë yajkoj. Jats kujk nduny 50 jëmëjt naxy Betel, jeˈeyë ko kyajts jap ntsëënë. Ets niganäägëts kujk nbäätyë nmëtnaymyaayëbë Betel, tap mëdiˈibë jyëmëjt 90 naxy. Tëgok, tats nˈixyˈajty tuˈugë betelitë mëdiˈibë nety jap näämnëm të jyaˈty, ets tats xyˈanmääy ko yëˈëjëtsë tyääk nbudëjkë ko myaxuˈunkˈäjty yˈiˈpx jëmëjtëp.

Nuˈun kujkë tiempë nyaxy, niˈigyëtsë ntsojkën të nyajkëktëkë mä Jyobaa kots nˈixy wiˈix ja nyax kyäjpn tˈijxˈity tkuentëˈaty ets wiˈix tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoy. Extëm nˈokpëjktakëm, naa ja mä jëmëjt 1980, pënaty Wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty ojts tˈixtë ja nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë mbäät tniwäˈkpëtsëmdë ja myëguˈuktëjk mëdiˈibë kyaj tkupëkäˈändë ja neˈpyny.

Mä jëmëjt 1988, ta pënaty Wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty dyajnaxkëdakyë tuˈugë jembyë departamentë Betel mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Servicios de Información sobre Hospitales. Yäˈädë departamentë, yëˈë nety yˈijxypy wiˈix tyundë ja Komitee mëdiˈibë pyudëjkëdëbë Testiigë parë kyaj tkupëktëdë neˈpyny mëdiˈibë nety të nyaxkëdaˈaky jap Estados Unidos parë yajpudëkëdët ja Testiigëty ets tsyoybyattët. Ko yäˈädë departamentë nyaxkëdaky mä kanäägë paˈis, ta nanduˈun nyaxkëdaky Francia. Xyajmonyˈijx xyajmonyjyäˈäwëts wiˈixë Jyobaa tˈijxˈity tkuentëˈatyë pënaty pëjk ijxëdëp, mët yëˈëgyëjxm ja nyax kyäjpn mëdiˈibë jaˈäjtp yä Naxwiiny.

Xëmëts ntsojkënyëˈajty ndunäˈäny doktoor. Per kots nˈijxy ti mas jëjpˈam mbäät nbëjktakëm mä jukyˈäjtën, tats njaygyujkë ko mëdiˈibë mas jëjpˈam, yëˈë nbudëjkëmë jäˈäy parë tˈixyˈattëdë Jyobaa, mëdiˈibë xyajjukyˈäjtëm ets niˈigyë tmëwingondët, këdiinëm kots ndunët doktoor. Kots ojts nyajjubilaräjnë, tats mëdë Lydie nduundëjkë prekursoor regulaar, duˈunëts niˈigyë ja nxëëw ndiempë nyajtundë kots ngäjpxwäˈkxtë ja Diosë yˈayuk. Tyam, duˈunyëmtsë jäˈäy nbudëjkëdë parë tpäättëdë nitsokën.

Duˈunyëmëts tyamë jäˈäy nyajtsoybyety parë tuk tiempë yˈagëdäˈäktët. Nituˈuk kyajaˈˈatyë doktoor mëdiˈibë mbäät dyajjëgaktäˈäyë yuu päˈäm etsë oˈk tëgoˈoyën. Pääty njëjpˈijxypyëts ja tiempë mëdiˈibë miin këdakp mä kyaj nyekyjyaˈˈatäˈänyë jäj jëmuˈumën, yuu päˈäm etsë oˈk tëgoˈoyën. Mä ja jembyë jukyˈäjtën mëdiˈibë niˈigyë wingoomp, jaats mää njukyˈatäˈäny winë xëëw minë tiempë ets mäts niˈigyë niˈëxpëkëyaˈany ja Diosë kyojy pyëjktaˈaky, extëm wiˈix të kyojˈyë niniˈkx këbäjk. Tyam, jeˈeyënëm tuk pëky kujk yˈadëy mëdiˈibëts njantsy tsyojkënyëˈäjt kots nmutskˈäjty. Per ijtpëts seguurë ko mas oy njukyˈatäˈänëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky.