1, 2. 1) ¿Tiko mayë jäˈäy tsyiptakxëdë ttukjotkujkˈattët pënaty myëdäjttëbë kutujkën? 2) ¿Ti nˈixäˈänëm mä yäˈädë artikulo?

 TYAM, mayë jäˈäy tsiptakxëdëp ttukjotkujkˈattët pënaty myëdäjttëbë kutujkën. Mët ko pyëjktëbë kuentë ko ja gobiernëtëjk ets ja ley mëdiˈibë të dyajnaxkëdäˈäktë, yëˈëyë tyukˈoyˈäjttëp ja kumeenyjyaˈay ets pënaty myëdäjttëbë kutujkën, per ja ayoobë jäˈäy kyaj yajtundë tyëyˈäjtën. Päätyënë Biiblyë jyënaˈany: “Naxwinyëdë jäˈäy të tˈaneˈemyë myënaxwinyëdë jäˈäy parë nyayˈaxëktunëdë” (Ecl. 8:9). Näägë jäˈäy mëdiˈibë nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk kyaj oy tijaty ttundë, päätyë naxwinyëdë jäˈäy kyaj ttukjotkujkˈattë Dios. Jëjpˈam ets nbudëjkëm pënaty nyaˈëxpëjkëm parë ttukjotkujkˈatëdë Jyobaa ets pënaty të twinˈixy xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm.

² Per kyaj yëˈëjëty ja jäˈäy mëdiˈibë nyaˈëxpëjkëm mbäät ndukniˈˈijxëm ttukjotkujkˈatëdë Jyobaa ets ja nyax kyäjpn. Nanduˈunën ëtsäjtëm, oy kanäk jëmëjt kujk nmëduˈunënë Jyobaa, tsojkëp duˈunyëm ndukjotkujkˈäjtëm ko Jyobaa ak oy tijaty ttuny. Näˈäty, mbäät jyaˈˈatyë amay jotmay mä mbäät yaˈijxmatsy ja mëbëjkën. Mä yäˈädë artikulo nˈixäˈänëm tëgëk pëky. Myëduk, ko ngäjpxëm tijaty myaytyakypyë Biiblyë. Myëmajtsk, ko nyajnëˈëmoˈoy nyajtuˈumoˈoyëm mä Diosë nyax kyäjpn. Ets myëdëgëëk, mä nwinguwäˈägëyäˈänëm ja amay jotmay mä tiempë myiny kyëdaˈaky.

3. Ko ngäjpxëmë Biiblyë, ¿ti mbäät näˈäty xyaˈˈamajtsk xyajjotmajtskëm parë kyaj ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa?

 ³ Ko ngäjpxëmë Biiblyë, waˈan nnayajtëˈëwëm tiko Jyobaa kyaj tijaty tuknax ttuny. Extëm nˈokpëjktakëm, mä Números jyënaˈany ko Jyobaa nyiˈanaˈamë parë tuˈugë israelitë yˈoogët mët ko ojts nyijkxy jäˈxpë sääbëdë xëëw. Per mä Segundo de Samuel yajnimaytyaˈaky ko Jyobaa pyokymyaˈkxë rey David, oyë netyë wiink toxytyëjk të tmëttsëënë ets oyë nety të yajjäˈäyˈooky (Núm. 15:32, 35; 2 Sam. 12:9, 13). O waˈan nnayajtëˈëwëm: “¿Tiko Jyobaa ojts tpokymyeˈkxyë David? Per ¿tiko net ojts tniˈanaˈamë ets yˈoogët ja israelitë mëdiˈibë nety kyaj mëjwiin kajaa të pyokytyuny?”. Min nˈokˈijxëm tëgëk pëky ti mbäät xypyudëjkëm ko ngäjpxëmë Biiblyë.

4. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Génesis 18:20, 21 etsë Deuteronomio 10:17 parë ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa mä tijaty ttuny?

⁴ Biiblyë kyaj xëmë ttimnigajpxy wiˈix tijaty meerë tyuun jyäjtë. Extëm nˈokpëjktakëm, David amumduˈukjot jyodëmbijty ko tijaty ttuuny (Sal. 51:2-4). Per ¿wiˈixëdaa jyaˈayˈajty ja israelitë mëdiˈibë kyaj ojts pyoˈkxy sääbëdë xëëw extëmë nety ja ley tniˈanaˈamë? ¿Jantsy ojtsëdaa jyodëmbity? ¿Waˈandaa nety kyaj Jyobaa të tˈokmëmëdoowbë? ¿Waˈandaa ojts jyayaˈˈanëëmë parë kyaj duˈun yˈadëˈëtsët, per kyaj tmëjpëjtaky? Biiblyë kyaj ttimnigajpxy. Per mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa “ninäˈä tkatuny mëdiˈibë kyaj tyëyˈäjtënëty” (Deut. 32:4). Naxwinyëdë jäˈäy xëmë tyëgoytyë ko tpayeˈeytyë tuˈugë jotmay, mët ko yëˈëyë tyuundëp wiˈixë wiink jäˈäy jyënäˈändë o wyinmaytyë ets wiˈix tˈixtë ja myëguˈuk. Perë Jyobaa kyaj dyuˈunëty, yëˈë xëmë ttunyë tëyˈäjtën (käjpxë Génesis 18:20, 21; * Deuteronomio 10:17, MNM). * Ko niˈigyë nˈixyˈäjtëmë Jyobaa ets nnijäˈäwëmë yˈanaˈamën, ta niˈigyë ndukjotkujkˈatäˈänëm extëm tijaty ttuny. Pääty, pën nnayajtëˈëwëm tijaty mä ngäjpxëmë Biiblyë ets kyaj nnijäˈäwëm wiˈix yaˈˈatsoowëmbity, nˈoktukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa ko “tëyˈäjtën myëët tijaty ttuny mä tukëˈëyë nyëˈë tyuˈu” (Sal. 145:17).

5. ¿Wiˈix kyaj oy tijaty nduˈunëm mët ko nbokyjyaˈayˈäjtëm? (Ixë rekuäädrë “ Kyaj mbäät oy tijaty nduˈunëm mët ko nbokyjyaˈayˈäjtëm”).

 ⁵ Kyaj mbäät nduˈunëm tijaty tëyˈäjtën myëët mët ko nbokyjyaˈayˈäjtëm. Jyobaa duˈun ojts xyajkojëm extëm jyaˈayˈaty, pääty kyaj nˈoyˈijxëm ko tijaty kyayajtuny tëyˈäjtën myëët (Gén. 1:26). Per kom pokyjyaˈay nyajpatëm, mbäät kyaj oy ti nduˈunëm, oy njawinmäˈäyëm ko nnijäˈäwëtyaˈayëm wiˈixën tijaty yˈixëty. Duˈun jyajtyë Jonás, kyaj oy tijaty ttuuny. Nëgooyë ojts jyotˈambëjknë ko Jyobaa tpaˈˈayooy ja jäˈäyëty mëdiˈibë Nínive (Jon. 3:10–4:1). ¿Wiˈix wyimbëtsëëmy ko Jyobaa tpaˈˈayooy? Ja nyitsoktë 120,000 naxyë jäˈäy. Duˈun nyigëxëˈky ko Jyobaa xëmë tijaty ttuny tëyˈäjtën myëët.

6. ¿Tiko kyaj tyimtsokyëty etsë Jyobaa xytyukmëtmaytyaktäˈäyëm wiˈix tijaty ttuny?

⁶ Kyaj tiko Jyobaa xytyimtukmëtmaytyaktäˈäyëm wiˈix tijaty ttuny. Tëëyëp, ojtsë Jyobaa dyajtëy näägë Dios mëduumbëty wiˈixë nety tˈixtë o wyinmaytyë mä tijaty tyunaampy (Gén. 18:25; Jon. 4:2, 3). Ets näˈäty, tyukmëtmaytyak tiko nety duˈun tijaty ttunäˈäny (Jon. 4:10, 11). Per kyaj tiko Jyobaa xytyimtukmëtmaytyaktäˈäyëm tiko duˈun tijaty ttuny. Pes yëˈë të xyajkojëm ets kyaj dyajtëgoyˈaty parë nˈanmäˈäyëm ko oy mëdiˈibë tyunaampy o mëdiˈibë të ttuny (Is. 40:13, 14; 55:9).

7. ¿Pënaty mbäät xytsyiptakxëm ndukjotkujkˈäjtëm, ets tiko?

⁷ Ijtëm seguurë ko Jyobaa xëmë ak oy winë ttuny. Per mbäädë net xytsyiptakxëm ndukjotkujkˈäjtëm pënaty yä Naxwiiny xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. Waˈan nnayajtëˈëwëm pën jantsy duˈunën tijaty ttundë extëmë Jyobaa ttsoky o yëˈë yajtuundëp ja wyinmäˈäny. Duˈun näägë Dios mëduumbë jyäjttë. Extëm të nˈijxëm mä  parrafo 3, ja israelitë mëdiˈibë kyaj tmëmëdooy ja ley ko ojts nyijkxy jäˈxpë sääbëdë xëëw, waˈan ja jyëëky myëguˈuk wyinmääy pënë Moisés ojts jawyiin dyajtëyë Jyobaa mä kyajnëm yajtuknikäjpxpetyë oˈkën. O ko David pyokytyuuny mët ja kyudëjkë Urías, waˈan nyayajtëëwë ja myëtnaymyaayëbë Urías ko päätyë David kyaj yajtukumëdooy, mët ko yëˈë yˈoktuny rey. Jyobaa xëmë ttukjotkujkˈaty pënaty të twinˈixy parë tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoy ja nyax kyäjpn, ets pën ëtsäjtëm kyaj ndukjotkujkˈäjtëm, kyaj mbäät njënäˈänëm ko ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa.

8. Extëm jyënaˈanyë Apostʉlʉty 16:4, 5, ¿wiˈix tyam nanduˈunë Diosë nyax kyäjpn tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoy?

⁸ Jyobaa yëˈë tyam yajtuumpy “ja mëduumbë mëdiˈibë kuwijy ets tyuumpy ti wyintsën tsyojkypy” parë tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoy ja nyax kyäjpn (Mat. 24:45). Duˈun extëm ojts yajnëˈëmoˈoy yajtuˈumoˈoy ja Dios mëduumbëty mä primer siiglë, nanduˈun tyam ja tuumbë mëdiˈibë kuwijy ttukniwitsëdë wiˈixë Diosë tyuunk yajtunët abëtsëmy nyaxwinyëdë ets tnëˈëmoˈoy ttuˈumoˈoytyë ja mëjjäˈäytyëjkëty mëdiˈibë yajpattëp mäjatyë tuˈukmujkën (käjpxë Apostʉlʉty 16:4, 5). Etsë mëjjäˈäytyëjkëty, yëˈë net yˈijxtëp pën yajtuump duˈun mäjaty ja tuˈukmujkën. Pën nmëmëdoˈowëm extëmë Diosë nyax kyäjpn xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm ets ja mëjjäˈäytyëjk, duˈunë nety nyajnigëxëˈkëm ko ndukjotkujkˈäjtëm extëmë Jyobaa tijaty ttuny.

9. ¿Näˈä mbäät xytsyiptakxëm nmëmëdoˈowëm ja mëjjäˈäytyëjk, ets tiko?

⁹ Näˈäty, mbäät xytsyiptakxëm extëm tijatyë mëjjäˈäytyëjk ttukniwitsëdë ttunäˈändë. Extëm nˈokpëjktakëm, nuˈun të nyaxyë tiempë të yaˈˈawijtsmuky kanäägë kongregasionk ets axtë të yajkaxtë nmëguˈukˈäjtëm wiink sirkuitë. Pënaty tuundëp mëjjäˈäy, yëˈë të tˈanëëmëdë näägë nmëguˈukˈäjtëm parë nyëjkxtët wiink kongregasionk ets duˈun të ttundë parë mas oy tyuunkpäädët ja tëjk mä nˈëxpëjkëm. Pën ëtsäjtëm duˈun yaˈˈanmäˈäyëm waˈan xytsyiptakxëm nmastutëm ja jëëky mëguˈuk etsë mëtnaymyaayëbë. Per ¿yˈanmaabyëdaa Jyobaa ja mëjjäˈäytyëjk mä nyëjkxtët niduˈuk niduˈuk ja nmëguˈukˈäjtëm? Kyaj. Ets päätyën näˈäty xytsyiptakxëm nmëmëdoˈowëm ja mëjjäˈäytyëjk extëm xyˈanmäˈäyëm. Perë Jyobaa  tyukjotkujkˈäjtypy extëmë tijaty ttundë, ets ëtsäjtëm, tsojkëp nanduˈun nduˈunëm. *

10. Extëm jyënaˈanyë Ebreeʉsʉty 13:17, ¿tiko yˈoyëty nduˈunëm extëm tijatyë mëjjäˈäytyëjk ttukniwitsëdë?

¹⁰ ¿Tiko yˈoyëty duˈun nduˈunëm extëm tijaty ja mëjjäˈäytyëjk ttukniwitsëdë oy ngaˈoyjyäˈäwëm? Ko duˈun nduˈunëm, mbäät nyajjaˈäjtëmë tuˈugyëˈäjtën mä Diosë kyäjpn (Éfes. 4:2, 3). Mbäät nanduˈun niˈamukë ttukˈoyˈattë ja nmëguˈukˈäjtëm ko nˈijtëm yujy tudaˈaky ets ko nduˈunëm extëm tijatyë mëjjäˈäytyëjk ttuknibëjktäägëdë (käjpxë Ebreeʉsʉty 13:17). Pesë Jyobaa yëˈë të ttuknipëkyë mëjjäˈäytyëjkëty parë xyˈijxˈijt xykyuentëˈäjtëm ets ko nmëmëdoˈowëm yëˈë nety nyajnigëxëˈkëm ko ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa (Apos. 20:28).

11. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë niˈigyë ndukjotkujkˈäjtëm extëm ja mëjjäˈäytyëjk xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm?

¹¹ ¿Ti mbäät xypyudëjkëm parë niˈigyë ndukjotkujkˈäjtëm extëm xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm pënaty tuundëp mëjjäˈäy? Yëˈëjëty, jawyiin tmënuˈkxtäˈäktë Jyobaa parë tˈamdowdë yˈespiritë santë ko jam ti ttuknibëjktäägëdë ttunäˈändë mä kongregasionk. Ets naytyuknëˈëmooy naytyuktuˈumooyëdëp nanduˈunë Biiblyë yˈëwij kyäjpxwijën ets wiˈix xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm ja Diosë kyäjpn. Yajjotkujkˈatandëbë Jyobaa ets tsuj yajxon tˈijxˈitäˈän tkuentëˈatäˈändë ja myëguˈuktëjk, pes nyijäˈäwëdëp ko kyuentëkëyakäˈändë mä Dios (1 Peed. 5:2, 3). Tyamë naxwinyëdë jäˈäy kyaj tuˈugyë yˈittë, yajnaywyäˈkxëdëbë kyoloor, ryelijyonk etsë gobiernë. Per ëtsäjtëm, tuˈugyë nmëduˈunëmë Jyobaa ja Diosë tëyˈäjtënbë. Yäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa jyantsy kyunuˈkxypyën ja nyax kyäjpn.

12. ¿Tijaty tsojkëp tˈixtët ja mëjjäˈäytyëjk parë tnijawëdët pën të jyantsy jyodëmbity ja pokyjyaˈay?

¹² Jyobaa yëˈë të ttuknipëkyë mëjjäˈäytyëjk parë wäˈäts yajpäädët ja kongregasionk. Pääty pën jam tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm pyokytyuny mëjwiin kajaa, Jyobaa yëˈë të ttuknipëkyë myëjjäˈäytyëjk parë tˈixtët pën mbäät duˈunyëm yˈakˈyajpääty ja nmëguˈukˈäjtëm mä kongregasionk o kyaj. Tsojkëp nanduˈun tˈixtët, extëm: ¿jyantsy yˈaxëkˈijxypyën mëdiˈibë të ttuny oy jyajënäˈäny ko tëdën jyantsy jyodëmbity? ¿Tëdën tjantsy pyëjktaˈaky ja wyinmäˈäny ko kyaj duˈun yˈokpokytyunanë? ¿Jënäämp ko myastuˈudaampy ja axëëkpë myëtnaymyaayëbë mëdiˈibë të yajtëgoyëty? Ja mëjjäˈäytyëjk jawyiin tmënuˈkxtäˈäktë Jyobaa, tpayeˈeytyë tijaty extëmë Biiblyë jyënaˈany ets ta net tˈixtë pën të jyantsy jyodëmbity ja jäˈäy. Ta net tˈixtë pën yaˈëxkajxp ja pokyjyaˈay mä kongregasionk o kyaj. Extëm ja mëjjäˈäytyëjk dyajwingëdäˈäktë, ta näˈäty yaˈëxkexy (1 Kor. 5:11-13).

13. ¿Wiˈix nwinmäˈäyëm ko yaˈëxkexy mä Diosë kyäjpn tuˈugë jëëky mëguˈuk o mëtnaymyaayëbë?

¹³ Pën kyaj nmëguˈukˈäjtëm o nmëtnaymyaayëbëˈäjtëm ja mëdiˈibë yaˈëxkajxp, waˈan kyaj wiˈix nnayjyäˈäwëm. Per ko yaˈëxkaxët tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë mëët oy nnayjyäˈäwëm, mbäädë net kyaj nnekytyukjotkujkˈäjtëm ja mëjjäˈäytyëjk. Waˈanë net nwinmäˈäyëm ko kyaj yajxon ja jotmay të tpayeˈeytyë o kyaj duˈun ttundë extëmë Jyobaa tniˈanaˈamë. ¿Ti net xypyudëkëyäˈänëm parë tijaty ngupëjkëm extëm ja mëjjäˈäytyëjk dyajwingëdäˈäktë?

14. ¿Ti tsojkëp njamyajtsëm ko tuˈugë jäˈäy yaˈëxkexy mä Diosë kyäjpn?

¹⁴ Ko tuˈugë jäˈäy yaˈëxkexy mä Diosë kyäjpn mëdiˈibë të pyokytyuny, tsojkëp njamyajtsëm ko duˈunënë Jyobaa të dyajnaxkëdaˈagyë yˈanaˈamën parë ttukˈoyˈattët ja nmëguˈukˈäjtëm ets nanduˈun ja pokyjyaˈay. Pes koxyëp yajnaˈixy ets duˈunyëm yajpääty mä ja kongregasionk, mbäät tˈaxëktuny ja myëguˈuktëjk (Gal. 5:9). Ets mbäät kyaj tpëkyë kuentë ko mëjwiin kajaa të pyokytyuny ets ko tsojkëp nyayajtëgatsëdët parë jatëgok nyaymyayëdët mëdë Jyobaa (Ecl. 8:11). Mbäät nˈijtëm seguurë ko ja mëjjäˈäytyëjk kyaj kyëˈëm winmäˈäny dyajtundë ko dyajwingëdäˈäktë pën yaˈëxkajxp tuˈugë jäˈäy o kyaj. Extëm pënaty tuundë fes jam Israel, duˈun ojts yaˈˈanëëmëdë: “Kyaj tijaty xypyayeˈeytyë parë naxwinyëdë jäˈäy, yëˈë duˈun parë Jyobaa” (2 Crón. 19:6, 7).

15. ¿Tiko jyëjpˈamëty ets tyam niˈigyë ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa extëm xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm?

¹⁵ Kom niˈigyë wyingoonˈadëtsnë ja kutëgoˈoyën. Pääty niˈigyë tyam tsyokyëty parë ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa mä wiˈix tijaty ttuny. ¿Tiko jyëjpˈamëty duˈun nduˈunëm? Pes ko nëjkx tsyondaˈaky ja mëj ayoˈon, waˈan nëjkx nwinmäˈäyëm ko kyaj jyawë yˈoybyëtsëmäˈäny extëm nyajnëˈëmoˈoy nyajtuˈumoˈoyëm o nëjkxëp xytsyiptakxëm nmëmëdoˈowëm. Waˈanë Jyobaa yëˈë dyajtunäˈäny pënatyë nety xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm yä Naxwiiny. Jyobaa kyaj këˈëm xytyimmëgäjpxäˈänëm, pääty kyaj tiko nëjkx nˈamajtsk njotmajtskëm ets nwinmäˈäyëm pën jantsy duˈunënë Jyobaa xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm o pën kyëˈëm winmäˈänyën tijaty ttundë ja nmëguˈukˈäjtëm. ¿Nëjkxëbëdaa ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa ets ja nyax kyäjpn ko tsyondäˈägët ja mëj ayoˈon? Nëjkxëp ndukjotkujkˈäjtëm pën desde tyam ngupëjkëm extëmë Jyobaa xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm. Ets ko duˈun nduˈunëm, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nanduˈun nëjkx ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa extëmë nety jam nyajnëˈëmoˈoy nyajtuˈumoˈoyëm ets netyë nëjkx nmëmëdoˈowëm (Luk. 16:10).

16. Ko nety ja naxwinyëdë jäˈäy yajpayeˈeytyë, ¿wiˈix nyajnigëxëˈëgäˈänëm ko ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa?

¹⁶ Ja tuk pëky ¿ti nëjkx ndunäˈänëm ko netyë Jyobaa tpayeˈey ja naxwinyëdë jäˈäyëty? Mä tkayajminynyëm ja kutëgoˈoyën, nˈëwxijt njëjpˈijxëm ets mayë jäˈäy tyëkëdët Dios mëduumbë, axtë nääk ja jëëky mëguˈuk. Per ko nety myiny ja Armajedon, yëˈë Jyobaa mëdë Jesus yˈixandëp pën nitsoˈogäämp ets pën kutëgoyäämp (Mat. 25:31-33; 2 Tes. 1:7-9). Ëtsäjtëm, kyaj nëjkx nˈanëëmëyäˈänëmë Jyobaa ti tyunëp o ti kyatunëp (Mat. 25:34, 41, 46). ¿Ndukjotkujkˈatäˈänëmë Jyobaa o waˈandaa nëjkx nmastutëm mët ko kyaj ngupëjkëm extëm tijaty të ttuknibëjktäägë? Tsojkëbën tyam mas niˈigyë ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa parë nëjkx nanduˈun nduˈunëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky.

 17. ¿Wiˈix wyimbëtsëmäˈäny tijatyë Jyobaa tyuknibëjktakëp ko nety kyugëxë yäˈädë jukyˈäjtën?

¹⁷ Okpawinmay wiˈix nnayjyawëyäˈänëm ko nety jam nyajpatëm mä ja jembyë jukyˈäjtën ets nˈijxëm wiˈix të wyimbëtsëmy tijatyë Jyobaa të ttuknibëjktäägë. Kyaj nyekyjyamˈatäˈäny ja relijyonk mëdiˈibë winˈëˈëmp winxäjp, ja ajuuy adoˈkpëty mëdiˈibë yˈatsojktëp ja meeny sentääbë ets ni ja gobiernëtëjk mëdiˈibë tyëytyuundëp ja naxwinyëdë jäˈäy ets yaˈˈayoowdëp. Kyaj nyekyjyamˈatäˈanyë yuu päˈäm, mëjjäˈäyˈat ets kyaj nyekyˈoogäˈäny nyekytyëgoyaˈany ja jëëky mëguˈuk. Të nety ja Satanás mët ja kyaˈoybyëtëjk yajtsumdë tuk mil jëmëjt. Kyaj nyekyjyaˈˈatäˈäny yä Naxwiiny pënaty yajjaˈäjttëbë axëkˈäjtën (Diˈibʉ Jat. 20:2, 3). ¡Agujk jotkujk nnayjyawëyäˈänëm ko nety të ndukjotkujkˈäjtëmë Jyobaa extëm tijaty ttuny!

18. ¿Tijaty xytyukniˈˈijxëm extëm yajmaytyaˈagyë israelitëty mä Números 11:4-6 etsë 21:5?

 ¹⁸ ¿Waˈandaa tijaty xytsyiptäˈägäˈänëm mä ja jembyë jukyˈäjtën mä tsyokyëty nyajnigëxëˈkëm pën ndukjotkujkˈäjtëm extëmë Jyobaa tijaty ttuny? Nˈokjamyajtsëm ti tuun jäjtë ko waanë tiempë nyajxy mä nety ja israelitëty të yˈawäˈätspëtsëmdë Egipto. Nääk, ta tyëjkëdë abajt kutujkpë mët ko tjamyajtstë ja jeˈxy pëky mëdiˈibë yajmooytyë Egipto ets kyaj tnekyyajtsobattë ja manaa mëdiˈibë netyë Jyobaa mooyëdëp (käjpxë Números 11:4-6, MNM; * 21:5, MNM). * ¿Waˈandaa nanduˈun nëjkx njäjtëm ko nety të nyaxy ja mëj ayoˈon? Kyaj nnijäˈäwëm nuˈunën nyimëjääwdäˈägäˈäny parë nyajwatstäˈäyëm ja Naxwinyëdë ets nyajjëmbijtëm wanaty wanaty jantsy tsuj ja it lugäär. Pes nimëjääwdakp ko ti yajtuuntsondaˈaky. ¿Nëjkxëbëdaa ndëjkëm abajt kutujkpë tijatyë netyë Jyobaa jam xymyoˈoyëm? Pën tyam nguˈëˈëw ngukäjpxëm tijatyë Jyobaa xymyoˈoyëm, seguurë ko nanduˈunën ndunäˈänëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky.

19. Oknimaytyäˈäk tijaty të nˈijxëm mä yäˈädë artikulo.

¹⁹ Tsojkëp nˈijtëm seguurë ko ak oy extëmë Jyobaa tijaty ttuny. Ets nanduˈun ndukjotkujkˈäjtëm pënaty të twinˈixy parë ttuktuny tijaty nyiˈanaˈamëp. Ninäˈä mbäät ngajäˈäytyëgoˈoyëm extëmë Jyobaa jyënany mët yëˈëgyëjxmë kyugajpxy Isaías: “Ja mjot mëjääw xypyëkäˈändë pën kyaj ti xymyëmay xymyëdäjtë ets kots xytyukˈijxpattët” (Is. 30:15).