1. ¿Tiko njënäˈänëm ko Jesus xëmë ojts tkajpxyë Diosë jyaaybyajtën?

 KO JESUS dyaˈëxpëjkyë jäˈäy xëmë ttukkäjpxpejty wiˈix jyënaˈanyë Diosë jyaaybyajtën ets agëbajky ojts tnigajpxy. Pes extëm tˈatsooyë Satanás ko jyayajtëgoyanë ets wiˈix nyuˈkxtaky ko nety yˈooganë, b yëˈë ojts tnikäjpxëmbity mëdiˈibë nety të yajkujayë mä Biiblyë (Deut. 8:3; Sal. 31:5; Luk. 4:4; 23:46). Ets nuˈun yˈakjukyˈajty yä Naxwiiny tëgëk jëmëjt ja kujkm, xëmë ojts tkajpxy ja Diosë jyaaybyajtën, tnimaytyaky ets ttukkäjpxpejty (Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luk. 4:16-20).

2. ¿Ti pudëjkë Jesus ko myutskˈäjty parë yajxon tnijäˈäwë wiˈix jyënaˈanyë Diosë jyaaybyajtën? (Ixë dibujë mëdiˈibë miimp mä rebistë nyiˈak).

² Mä netyë Jesus tkayajtsondaˈakynyëmë Diosë tyuunk yä Naxwiiny, xëmë ojts tkajpxyë Diosë jyaaybyajtën ets tmëdoowˈijty ko yajkajpxy. Seguurë ko mä tyëjk myëdoow wiˈixë José mëdë María tnigäjpx tnimaytyaktë ja Diosë yˈAyuk c (Deut. 6:6, 7). Jesus mëdë tyääk tyeety xëmë ijty nyëjkxtë sääbëdë sääbëdë mä sinagoogë mä jäˈäy tkäjpxtë Diosë yˈAyuk ets yajxon tˈijxkujk tjaygyujkë (Luk. 4:16). Ok, ta Jesus këˈëm ojts tkajpxy. ¿Wiˈix pyudëjkë? Kyaj jeˈeyë tnijäˈäwë wiˈixën ja Diosë jyaaybyajtën jyënaˈany, yajtsobatën mëjwiin kajaa ets naytyukpudëjkë. Extëm nˈokpëjktakëm ko netyë jyëmëjt 12 ta ojts nyëjkxy mä ja templë mä nety yajpäättë ja yaˈëxpëjkpëty  mëdiˈibë yajxon nyijäˈäwëdëp wiˈix jyënaˈany ja Moisésë Lyey. Ja yaˈëxpëjkpëty duˈunyë “wyëˈëmëtyaaytyë mët ja wyijyˈäjtënë [Jesus] es ja yˈatsoojëmbijtën diˈibë yajkypy” (Luk. 2:46, 47, 52).

3. ¿Ti nˈixäˈänëm mä yäˈädë artikulo?

³ Pën xëmë ngäjpxëmë Diosë yˈAyuk, mbäät nnijäˈäwëm tijaty myaytyakypy etsë net niˈigyë nyajtsobatëm. Per ¿ti mbäät nduˈunëm parë niˈigyë nnaytyukpudëjkëm ko ngäjpxëm? Parë nnijäˈäwëm, min jawyiin nˈokˈijxëm wiˈixë Jesus tˈanmääy ja eskriibëty, fariseety etsë saduseety mëdiˈibë nety yajxon nyijäˈäwëdëp ja Diosë Lyey. Yäˈädë wintsëndëjkëty të nety tˈijxwëˈëmdë tkäjpxtët bom bom ja Diosë yˈAyuk, per kyaj nety nyaytyukpudëkëdë. Jesus nyigäjpx tëgëk pëky mëdiˈibë nety mbäät ttundë. Extëm yaˈˈanmääytyë mbäät nanduˈun tyam xypyudëjkëm, ko njaygyujkëm mëdiˈibë jam ngäjpxëm, ko nbayeˈeyëm yajxon mëdiˈibë ijtp yuˈutsy extëmë oorë platë ets ko nasˈijxëm parë Diosë yˈayuk xyˈadëjk xytyuktëjkëm.

4. Extëm jyënaˈanyë Lukʉs 10:25-29, ¿wiˈixën mbäät ngäjpxëmë Biiblyë?

⁴ Tsojkëp njaygyujkëm tidën ngäjpxëm mä Biiblyë, pes kyaj mbäät nnaytyukpudëjkëm pën kyaj njaygyujkëm. Min nˈokˈijxëm wiˈixë Jesus tˈanmääy tuˈugë jäˈäy mëdiˈibë nety yajxon nyijäˈäwëp wiˈix jyënaˈany ja Ley (käjpxë Lukʉs 10:25-29). Yäˈädë jäˈäy yëˈë nety nyijawëyaampy ti tyunëp parë jyukyˈatët xëmëkyëjxm, perë Jesus kyaj netyë tˈatsoowëmbijty, jawyiin dyajwinmääy ko dyajtëëy: “¿Ti jap ijtp këxjäˈäy mä ja Moisésë yˈanaˈamën? ¿Wiˈix xykyajpxy?”. Yäˈädë jäˈäy yëˈë tyukkäjpxpajt extëmë netyë Diosë jyaaybyajtën jyënaˈany ttsokët ja Dios ets ja myëdëjkpäˈä o ja myëguˈuk (Lev. 19:18; Deut. 6:5). Per ta net dyajtëëy: “¿Pënëts ëj nmëdëjkpäˈäˈäjtypy?”. Ko duˈun jyënany yëˈë yajnigëxëˈk ko kyaj nety tjaygyukë ti të tkajpxy ets päätyë nety kyaj tnijawë wiˈix tkuytyunët.

5. ¿Wiˈix xypyudëjkëm ko oytyaˈagyë ngäjpxëmë Biiblyë ets ko jawyiin nnuˈkxtakëm?

⁵ Mbäät niˈigyë njaygyujkëmë Diosë yˈAyuk ko xëmë ngäjpxëm. Per ¿ti mbäät nduˈunëm mä ngakäjpxëmnëm? Tsojkëp jawyiin nnuˈkxtakëm, pes kyaj mbäät njaygyujkëmë Biiblyë pën kyaj Jyobaa xypyudëjkëm, päätyën jëjpˈamëty nˈamdoˈowëmë Diosë myëjääw parë jamë jot winmäˈäny nbëjktakëm. Ta net ngäjpxëm oytyaˈagyë parë mbäät njaygyujkëm. Mbäät nanduˈun xypyudëjkëm ko mëk ngäjpxëmë Biiblyë o ko nmëdoowˈijtëm mëdiˈibë të yajgrabaraty. Ko duˈun nduˈunëm, xypyudëkëyäˈänëm parë jamë jot mwinmäˈäny nbëjktakëm ets parë xyˈajäjt xyjotjäjtëm (Jos. 1:8). Ets ko nety të ngäjpxtäˈäyëm, ta jatëgokë Jyobaa nmënuˈkxtakëm parë nmoˈoyëmë dyoskujuyëm ets xypyudëjkëm parë nguytyuˈunëm.

6. ¿Wiˈix xypyudëkëyäˈänëm ko ngujäˈäyëm wanaty mëdiˈibë të ngäjpxëm mä Biiblyë ets ko tijaty nnayajtëˈëwëm? (Ix nanduˈunë dibujë).

⁶ Min nˈakˈijxëm ja majtsk pëky ti mbäät xypyudëjkëm parë yajxon njaygyujkëmë Biiblyë ko ngäjpxëm. Tuk pëky yëˈë ko nnayajtëˈëwëm extëm, ¿pënatyën yajmaytyaktëp?, ¿pën käjpxp?, ¿pënën yajmëgäjpxp ets tiko?, ¿mää ets näˈäjën duˈun tyuun jyäjtë? Ko duˈun nnayajtëˈëwëm mbäät xypyudëjkëm parë jamyë jot winmäˈäny nbëjktakëm mä mëdiˈibë ngäjpxëm. Ja tuk pëky mëdiˈibë mbäät xypyudëjkëm, yëˈë ko wanaty ngujäˈäyëm.  Ko duˈun nduˈunëm, ta yajxon njaygyukëyäˈänëm. ¿Tijatyën mbäät ngujäˈäyëm? Yëˈë tijaty të nnayajtëˈëwëm, mëdiˈibë të nbayeˈeyëm, tiijën të yajmaytyaˈaky, wiˈix mbäät nguytyuˈunëm ets wiˈix të xyajnayjyäˈäwëm. Ko duˈun nduˈunëm, ta nˈixäˈänëm ko jantsy yëˈëjënë Jyobaa xymyëgäjpxëm.

7. ¿Ti tsojkëp nduˈunëm ko ngäjpxëmë Biiblyë, ets tiko? (Matewʉ 24:15).

⁷ Jesus ojts tnigajpxy ko tsojkëp nyajtuˈunëm ja jot winmäˈäny parë njaygyujkëmë Diosë yˈAyuk (käjpxë Matewʉ 24:15). ¿Wiˈix mbäät duˈun nduˈunëm? Ko nˈijxëm wiˈixën nyaymyënëjkxyëty mët mëdiˈibë të nˈokkäjpxëmbë ets wiˈix yajjaygyukëyaˈany mëdiˈibë kyaj yajxon tyim yajkäjpxtëˈkxy. Jesus nanduˈun jyënany ko tsojkëp nyajtuˈunëmë jot winmäˈäny parë njaygyujkëm wiˈixën yˈadëy tijaty ojts yajnaskäjpxë mä Biiblyë. Ëtsäjtëm jëjpˈam duˈun nduˈunëm parë nnaytyukpudëjkëm tijaty ngäjpxëm mä Biiblyë.

8. ¿Tijaty mbäät xypyudëjkëm ko ngäjpxëmë Biiblyë?

⁸ Tsojkëp nmënuˈkxtakëmë Jyobaa parë xypyudëjkëm ets nyajtuˈunëmë jot winmäˈäny, pesë Jyobaa yëˈë xymyoˈoyëm ja wijyˈäjt kejyˈäjtën (Prov. 2:6). Per ¿tijaty tsojkëp nˈaktuˈunëm? Ko oytyaˈagyëˈaampy ngäjpxëm ets nˈijxëm wiˈix nyaymyënëjkxyëty mët tijaty kujk nnijäˈäwëm. Ta mayë ëxpëjkpajn mëdiˈibë mbäät xypyudëjkëm, extëmë foyetë Naybyudëkë parë tijaty tpayoˈoytyëdë Jyobaa tyestiigëty. Pën nˈëxpëjkëm, mbäät nˈijxëm wiˈix nyiwijy nyikejy tijaty ngäjpxëm mä Biiblyë ets wiˈix nguytyuˈunëm (Eb. 5:14). Niˈigyë njaygyukëyäˈänëm tijaty ngäjpxëm mä Biiblyë pën nyajtuˈunëmë jot winmäˈäny.

9. ¿Ti nety kyaj tmëbëktë ja saduseety?

⁹ Ja saduseety wäˈätsë nety tjanijawëdë tijaty myaytyakypy ja mëgoxkpë liibrë mëdiˈibë  tyuktsondakypyë Escrituras Hebreas, per kyaj nety tmëbëktë tijaty tukniˈˈijxëp. Extëm nˈokpëjktakëm, tëgok ja saduseety ojts tjayajkäˈäjäˈändë Jesus ko dyajtëëwdë pën jantsy jukypyëkandëp ja oˈkpë. Perë Jesus, ta yˈatsoowëdë: “¿Tii kyajnëm miits xyajmaytyäˈäktë extëm ja Dios jyënany mä ja jyaaybyajtën, mä tmaytyaˈagyë tadë apynygyepy ko tyoy?, ko tˈanmääy ja Moisés: ‘Ëjtsë dëˈën ja Abräänë Dyios, Isää esë Jakoob’” (Mar. 12:18, 26). Ja saduseety të nety kanäkˈok tjakäjpxtë extëmë Jesus yˈatsoowëdë, per kyaj nety tmëbëktë ko ja oˈkpë jyukypyëkäˈändë d (Mar. 12:27; Luk. 20:38).

10. ¿Tiko yˈoyëty jamyë jot winmäˈäny nbëjktakëm ko ngäjpxëmë Biiblyë?

¹⁰ ¿Ti yäˈädë xytyukniˈˈijxëm? Ko tsojkëp jamyë jot winmäˈäny nbëjktakëm mä ngäjpxëmë Biiblyë ets nbëjkëmë kuentë ti xytyukniˈˈijxëm. Kyaj mbäät jeˈeyë nˈëxpëjkëm wingëjxy, tsojkëbën njaygyujkëm ja tëyˈäjtën mëdiˈibë yajpatp nëˈpäät këkpäät ets nˈëxtäˈäyëm ja ëwij käjpxwijën mëdiˈibë mbäät xypyudëjkëm.

11. Extëm jyënaˈanyë 2 Timotee 3: 16, 17, ¿wiˈix nbatëm mä Biiblyë mëdiˈibë ijtp yuˈutsy extëmë oorë platë?

¹¹ Ko ngäjpxëmë Biiblyë mbäät nbatëm ja oorë platë mëdiˈibë ijtp yuˈutsy. Biiblyë jyënaˈany: “Tëgekyë ja Diosë jyaaybyajtën […] tuump oy” parë xytyukniˈˈijxëm, xyjyëjpwijtsëmbijtëm, xyaˈoˈoyëm ets xykyäjpxwijëm (käjpxë 2 Timotee 3:16, 17). Mä Biiblyë tapë liibrë mëdiˈibë kyaj nëgoo yajmaytyaˈaky, per xypyudëjkëm nanduˈun. Pääty nˈokˈëxpëjkëm yajxon parë nnijäˈäwëm ti xytyukniˈˈijxëm mä Jyobaa, tijaty të ttuknibëjktäägë o ti ëwij käjpxwijën myëmiimpy. Ko ngäjpxëm tuˈugë tekstë, nˈokˈijxëm wiˈixën xyjyëjpwijtsëmbijtëm parë kyaj nduˈunëm tijaty kyaj yˈoyëty ets parë nmëduˈunˈadëtsëmë Jyobaa ets ninäˈä ngamëdëgoˈoyëm. Ko nety ngäjpxëmë Biiblyë, nˈokˈijxëm wiˈix mbäät nyaˈoˈoyëmë jot winmäˈäny, extëm ko kyaj tëgatsy nwinmäˈäygyojëm ko pën wiˈix xyˈanmäˈäyëm mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm. Ets nˈokˈijxëm wiˈixën xykyäjpxwijëm tuˈugë tekstë mëdiˈibë mbäät xypyudëjkëm parë tijaty nˈijxëm extëmë Jyobaa tˈixy. Ko duˈun nduˈunëm, mbäädë net niˈigyë nnaytyukpudëjkëm ko ngäjpxëmë Biiblyë ets nbatëm mëdiˈibë ijtp yuˈutsy extëmë oorë platë.

12. ¿Tiko Jesus dyajtëëy ja fariseety pën kyajnëm tkäjpxtë ja Diosë jyaaybyajtën?

¹² Ja fariseety jyakäjpxtëbë netyë Diosë yˈAyuk, per kyaj nyaytyukpudëjkëdë. Pääty  tëgokë Jesus yajtëëwëdë pën kyajnëm tkäjpxtë wiˈix jyënaˈanyë Diosë jyaaybyajtën e (Mat. 12:1-7). Ojts tëgok tniwäämbattë ja Jesusë yˈëxpëjkpëty ko kyaj nety tmëmëdowdë ja ley mä tniˈanaˈamë pyoˈkxtët sääbëdë xëëw. Perë Jesus pyëjktak majtskë ijxpajtën mëdiˈibë yajpatp mä Biiblyë. Tuˈuk yëˈë ojts tkajpxyë Oseas ets yajtukˈijxtë ko kyaj nety tjaygyukëdë tiko të nyaxkëdaˈagyë taabë ley, ets ko kyaj nety tpaˈˈayowdë ja myëguˈuk. Ja fariseety kyäjpxtëp ijty nanduˈun ja Diosë jyaaybyajtën, per kyaj nety tkuytyundë. ¿Tiko? Yëˈko mëj këjxm nyayjyäˈäwëdë ets jeˈeyë ojts dyajtundë ja Diosë yˈAyuk parë ja myëguˈuktëjk tˈëbat tkäjpxpattë. Ets pääty kyaj tjaygyujkëdë tijaty jyakäjpxtë mä Diosë jyaaybyajtën (Mat. 23:23; Fwank 5:39, 40).

13. ¿Wiˈix mbäät ngäjpxëmë Biiblyë parë niˈigyë nnaytyukpudëjkëm, ets tiko yˈoyëty duˈun nduˈunëm?

¹³ Extëmë Jesus jyënany yëˈë xytyukˈijxëm ko tsojkëp ngäjpxëmë Biiblyë extëm mbäät nnaytyukpudëjkëm. Oy ko nˈijtëm yujy tudaˈaky ets nasˈijxëm parë Jyobaa xytyukniˈˈijxëm, duˈun extëm jyënaˈanyë Santya̱ˈa̱gʉ 1:21, “Axäjëdë tudaˈakytyiˈknë yëˈë käjxwijën diˈibë Dios të tpëjtaˈaky mjodoty mwinmäˈänyoty. Mët ko tadë käjxwijën myëdäjtypy ja mëkˈäjtën”. Pën ijtëm yujy tudaˈaky, ta nasˈixëyäˈänëm parë ja Diosë yˈAyuk xyajtëgäjtsëm. Pääty ko ngäjpxëmë Biiblyë kyaj yëˈëyë nˈijxëm mäjaty tyëgoytyë ja nmëguˈukˈäjtëm o nnayjyäˈäwëm mëj këjxm. Nˈoknasˈijxëm parë Jyobaa xytyukniˈˈijxëm wiˈixën mbäät nbaˈˈayoˈowëm ja nmëguˈukˈäjtëm. Ko duˈun nduˈunëm, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nyajtëgäjtsëm ja jukyˈäjtën ets niˈigyë nbaˈˈayoˈowëm ja nmëguˈukˈäjtëm ets ntsojkëm.

14. ¿Wiˈix mbäät nnijäˈäwëm pën të ja Diosë yˈAyuk xyˈadëjk xytyuktëjkëm? (Ix nanduˈunë dibujë).

 ¹⁴ Pën oy njäˈäyˈäjtëm mët ja nmëguˈukˈäjtëm yëˈë nety nyajnigëxëˈkëm ko të xyˈadëjk xytyuktëjkëm ja Diosë yˈAyuk. Ja fariseety kyaj ojts tnasˈixëdë parë Diosë yˈAyuk yˈadëk tyuktëkëdët, pes pyokyˈijxtë ja mëdiˈibë nety kyaj të tyuundëgoy (Mat. 12:7). Ëtsäjtëm oy ko nˈijxëm wiˈix njäˈäyˈäjtëm, extëm nˈokpëjktakëm, ¿oy xëmë nimaytyakëm ja nmëguˈukˈäjtëm o yëˈëyë nˈijxëm mäjaty tyëgoytyë? ¿Nbokymyaˈkxëm ko xymyëdëgoˈoyëm o jeˈeyë nˈëbat ngäjpxpatëm ets nbëjkëˈkëm ja tsip akë? Extëm nˈatsoˈowëmbijtëm ja nyigëxëˈëgäˈäny pën nasˈijxëm ets ja Diosë yˈAyuk dyaˈoyët ja jot winmäˈäny ets wiˈix tijaty nduˈunëm (1 Tim. 4:12, 15; Eb. 4:12).

15. ¿Wiˈixë Jesus yajnayjyäˈäwë Diosë yˈAyuk?

¹⁵ Mä Salmo 40:8 ojts yajnaskäjpxë nuˈunë netyë Jesus dyajtsobäädäˈäny ja Diosë yˈAyuk, jap jyënaˈany: “Kojëts ndunyë mtsojkën, Dios miyë, yëˈëjëts ndukxondakypy, ets ja mˈanaˈamën yˈity njodoty nwinmäˈänyotyëts”. Ko duˈun dyajtsobaty, yëˈë pudëjkë parë nyayjyäˈäwë agujk jotkujk ets tmëduunˈadëtsyë Tyeety. Ëtsäjtëm, mbäät nanduˈun nnayjyäˈäwëm pën ngäjpxëm ja Diosë yˈAyuk ets nyajtsobatëm.

16. ¿Ti mdunaampy parë niˈigyë mnaytyukpudëkëdët ko xykyäjpxëdë Biiblyë? (Ixë rekuäädrë mä jyënaˈany, “ Extëmë Jesus jyënany xypyudëjkëm parë niˈigyë njaygyujkëmë Biiblyë”).

¹⁶ Extëmë Jesus jyënany ets extëm ojts xytyukniˈˈijxëm, xypyudëjkëm parë mas oy ngäjpxëmë Diosë yˈAyuk ets nˈëxpëjkëm. Parë yajxon njaygyujkëm ko ngäjpxëmë Biiblyë, nˈokmënuˈkxtakëmë Jyobaa, nˈokkäjpxëm oytyaˈagyë, nˈoknayajtëˈëwëm tijaty ets nˈokkujäˈäyëm wanaty. Nˈokkäjpxëm oytyaˈagyë parë nyajtuˈunëmë jot winmäˈäny ets nˈokpayeˈeyëm tijaty mä ja ëxpëjkpajn. Mbäät yajxon njaygyujkëmë Biiblyë axtë ja mëdiˈibë kyaj nëgoo xëmë yajmaytyaˈaky pën nbayeˈeyëm nëˈpäät këkpäät. Ets parë xyˈadëjk xytyuktëjkëm ja Diosë yˈAyuk, oy ko ngäjpxëm extëm mbäät nnaytyukpudëjkëm. Ko duˈun nduˈunëm, ta niˈigyë nmëwingonäˈänëmë Jyobaa (Sal. 119:17, 18; Sant. 4:8).