1. 1) ¿Ti tsojkëbë ënäˈktëjk ttuknibëjtäägëdët mä jyukyˈäjtën? 2) ¿Tiko kyaj mbäät tsyëˈëgëdë? (Ixë dibujë).

ËNÄˈKTËJK, ¿këdii ko tuˈugë jäˈäy tsyoonäˈäny, jawyiin ttuknibëjtäägë mä nyëjkxäˈäny? Jukyˈäjtën duˈun extëm ko tuˈugë jäˈäy muum nyijkxy ets ja yajtukniwitsë mä nˈënäˈkˈäjtëm, per tsiptakp. Tuˈugë kiixy diˈib xyëwˈäjtypy Heather, jyënaˈany: “Naa tsëˈkëbëts kots nwinmay tits nˈoktunëp nuˈunëtsë nxëëw njukyˈäjtën”. Pën nanduˈun mnayjawëty, jamyats wiˈixë Jyobaa jyënaˈany: “Këdii may mdäjy, mët ko ëjts xyDiosˈäjtp. Ëjts mijts njotmëkmoˈoyaampy, duˈun, ëjts mijts nbudëkëyaampy” (Is. 41:10).

2. ¿Wiˈix xynyijawë ko Jyobaa tsyojkypy ets mˈagujkˈat mjotkujkˈatët?

² Jyobaa mˈanmääyëp ets yajxon xytyukniwitsët tijaty mdunaampy (Ecl. 12:1; Mat. 6:20). Yëˈë tsyojkypy ets mjotkujkˈatët. Ets mbäät xypyekyë kuentë ko yëˈë mdukmëtsojkëp, ko xyˈixët, xymyëdowët ets xyjaygyapët tijaty yëˈë të tˈyajkojy. Okwinmay nanduˈun wiˈix xykyuentˈäjtëm ets wiˈix xytyukniˈˈijxëm mas oy njukyˈäjtëm. Per okˈix wiˈix tˈanëëmë pënaty kyaj kyupëjkxëty ja kyäjpxwijën: “Yëˈë të xywyinˈixtë diˈibëts kyaj ndukxondaˈaky”. Per ta net jyënaˈany: “¡Okˈixtë! Pënatyëts xymyëduundëp xondäˈägandëp, per miitsëty myajnaxandëbë  tsoytyuˈun. ¡Okˈixtë! Pënatyëts xymyëduump jantsy xondäˈägandëp mët ko oy ja jyot kyorasoon yajpäättë” (Is. 65:12-14). Pääty ko nduknibëjtakëm diˈib oy wimbëtsëëmp, ta nmëjkumäˈäyëm Jyobaa (Prov. 27:11).

3. ¿Ti Jyobaa mdukˈanaˈamëp ets xytyunët?

³ ¿Ti Jyobaa mdukˈanaˈamëp xytyunët? Okwinmayë tyäˈädë: yëˈë ojts tˈyajkojˈyë jëyujk animal parë jyotkujkˈatët mët jeˈeyë ko jyëˈx pyëktët ets nyayajnimayëdët. Perë naxwinyëdë jäˈäy, kyaj yëˈëyë tyäˈädë yajjotkujkˈatyëty. Diˈibë duˈun xyyajjotkujkˈäjtëm, yëˈë ko nˈixyˈäjtëmë Jyobaa ets ko nmëduˈunëm (Sal. 128:1; Mat. 5:3). Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa yëˈë Dios “diˈibë yajkypy ja tsojkën” ets ja Dios diˈib jotkujk, diˈib ojts xyyajkojëm “extëm yëˈë yˈixëty” (2 Kor. 13:11; 1 Tim. 1:11, TNM; Gén. 1:27). Pääty, agujk jotkujk mˈitäˈäny pën mjäˈäyˈäjtp extëmë Dios ttsoky. Biiblyë jyënaˈany: “Niˈigyë njotkujkˈäjtëm ko wiink jäˈäy nbudëjkëm es kyaj ko wiink jäˈäy xypyudëjkëm” (Apos. 20:35). ¿Të duˈun mˈoknayjäˈäwëbë? Oypyënëty tnijawë ko tyäˈädë duˈunën yˈixëty. Pääty ko ti xytyuknibëjtäägët, Jyobaa yˈawijxypy ets xyyajnigëxëˈëgët ko mtsojkypy yëˈë ets ko nan mtsojkypyë mmëguˈuk (käjpxë Matewʉ 22:36-39).

4, 5. ¿Tiko Jesus nyayjäˈäwë agujk jotkujk?

⁴ Jesukristë yäjk tuˈugë oybyë ijxpajtën diˈib mbäät xypyanëjkxy. Ko myutskˈäjty, ëyëˈk kuyäjt ets tyukxondak tijaty. Pesë Biiblyë jyënaˈany ko ta “tiempë parë nxikëm” ets ta “tiempë parë nˈajts nbujtëm” (Ecl. 3:4). Perë Jesus, nan yˈëxpëjkë Diosë jyaaybyajtën parë tmëwingoonyë Tyeety. Ko netyë jyëmëjt 12, ja yaˈëxpëjkpëty diˈib mä templë duˈunyë “wyëˈëmëtyaaytyë mët ja wyijyˈäjtën es ja yˈatsoojëmbijtën” (Luk. 2:42, 46, 47).

⁵ Ko Jesus ojts yaˈkˈabajnë, agujk jotkujk nyayjäˈäwë ko ttuuny diˈibë Dios tukˈanaˈamë, extëm ko ojts tkäjpxwaˈkxy “ja oybyë ayuk mä ja ayoobë jäˈäy” ets tmooyë “yˈijxën diˈibë wiints” (Luk. 4:18). Mä Salmo 40:8 tnimaytyaˈaky wiˈixë Jesus nyayjäˈäwë, jyënaˈany: “Kots ndunyë mtsojkën, Dios miyë, yëˈëjëts ndukxondakypy”. Jesus jyantsy nyimaytyäˈäganë Tyeety (käjpxë Lukʉs 10:21). Extëm tëgok, tyukniˈˈijxë tuˈugë toxytyëjk wiˈix tˈawdatëdë Dios. Ets ok, ta tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty: “Kots ëj nduny diˈibë tsyejpy pënëts të xykyexy, ujts jotkëdakpëts extëm jyawë ngay nˈiigyëts” (Fwank 4:31-34). Ko Jesus ttsojkyë Dios ets ja jäˈäyëty, yëˈë diˈib yajnayjäˈäwë agujk jotkujk. Mijts nan mbäät yëˈë myajnayjawëty agujk jotkujk.

6. ¿Tiko yˈoyëty xytyukmëtmaytyäˈägët ti mdunaampy mä mjukyˈäjtën niduˈugë nmëguˈukˈäjtëm?

⁶ Ta nimayë Dios mëduumbë diˈib tuundëjkëdë prekursoor ko yˈënäˈkˈäjttë ets yëˈë agujk jotkujk yaˈijtëdëp. ¿Tiko yëˈë niduˈuk xykyatukmëtmaytyaˈaky ti mdunaampy? Proverbios 15:22 jyënaˈany ko “oybyëtsëëmp tijaty, pën jam nimayë ëwij käjpxwijpë”. Seguurë ko pënaty jeky kujk Dios mëduundëp, mˈanëˈëmëyanxëp ko kajaa tijaty mdukniˈˈixëyaˈanyëty pën myajtuumpy aduˈugë mxëëw mdiempë mä Diosë tyuunk. * Jesus mëjwiin kajaa tijaty tjäjty myentrës yˈijty tsäjpotm, per duˈunyëm tijaty tjäjty ko ojts kyäjpxwaˈkxy yä Naxwiiny. Extëm nˈokpëjtakëm, pyëjkë kuentë ko diˈib jotkujk yajnayjäˈäwë, yëˈë ko jäˈäy ttukmëtmaytyaky ja Diosë yˈayuk ets ko kyaj tmëdëgooyë Dios ko twinguwäˈkë jotmay (käjpxë Isaías 50:4; * Eb. 5:8; 12:2). ¿Tiko agujk jotkujk mˈitäˈäny pën myajtuumpy aduˈugë mxëëw mdiempë mä Diosë tyuunk? Min nˈokˈijxëm.

7. ¿Tiko mayë ënäˈktëjk ttsojkënyëˈattë ko jäˈäy ttukniˈˈixëdë tëyˈäjtën?

⁷ Jesus jyënany: “Nëjx yaˈëxpëktë jäˈäyëty [...] esëts ëj njäˈäyˈattët” (Mat. 28:19, 20). Pën jamë  mxëëw mjukyˈäjtën xyyajtunäˈäny mä tyäˈädë tuunk, nëjkxëp mˈity agujk jotkujk ets nëjkxëp xyyajmëjpëtsëmyë Dios. Naxäämbë tiempë parë yajxon xytyunët, duˈun extëm jyaty mëdë wiinkpë tuunk. Timothy diˈib tuundëjkë prekursoor mä nety jeˈeyënëm yaˈkpëtsëmy, jyënaˈany: “Ntsojkënyëˈajtypyëts nyajtunäˈäny kajaa nxëëw ndiempë mä Jyobaa tyuunk, duˈunëts ndukˈixy ko ntsojkypyëts. Kots duˈun nduuntsondaky, kyajts nbaty nituˈugë jäˈäy diˈibëts nyaˈëxpëkëp. Per ok, tats ojts nëjkxy wiink lugäär ets mä tuˈukpë poˈo, kanäägëtsë jäˈäy nyaˈëxpëjktsondaky, ets niduˈuk yoˈoytsyondaky mä reunyonk. Ok, tats majtsk poˈo nˈojtsy Mä tˈëxpëktë Biiblyë Yetyëjk diˈib Naytyuˈukˈäjttëp, * ets tats nyajkejxy wiink lugäär. Jamëts nyaˈëxpëjktsondaky nimäjtaxkë jäˈäy. Jantsy jotkujkëts nnayjawëty kotsë jäˈäy ndukniˈˈixë tëyˈäjtën mët ko nˈijxypyëts wiˈix pyudëkëdë Diosë myëjääw parë tˈyajtëgatstë jyukyˈäjtën” (1 Tes. 2:19).

8. ¿Ti näägë ënäˈktëjk të ttundë parë mayë jäˈäy ttuknijawëdë tëyˈäjtën?

⁸ Näägë ënäˈktëjk të tjattë wiink ayuk. Extëmë Jacob, diˈib tsënaapy Estados Unidos, duˈun jyënaˈany: “Kotsë netyë njëmëjt jëxtujk, nimayëts mëdë ënäˈkuˈunk nˈeskuelëˈäjty diˈib tsoˈondëp Vietnam. Ndukmëtmaytyäˈägaambyëtsë nety pënën Jyobaa, päätyëts ok ndukniwinmäˈäyë njatäˈänyë ayuk vietnamita. Ets njäjtëts kots ojts nˈijxkijpxyë rebistë Diˈib Xytyukˈawäˈänëm diˈib inglés mëdë vietnamita. Nan yëˈëts mëët naymyaaybyëjkë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë nety yoˈoytyëp mä tuˈukmujkën vietnamita. Ets kotsë njëmëjt 18, tats nduundëjkë prekursoor. Ok, tats nyajwooy Mä tˈëxpëktë Biiblyë Yetyëjk diˈib Naytyuˈukˈäjttëp. Tyäˈädë eskuelë xytyukniˈˈijxëts tijatyëts tyam nduumpy mä grupë vietnamita, mäts nduny prekursoor ets ëjtsëts naytyuˈuk tuump mëjjäˈäy. Mayë jäˈäy diˈib tsoˈondëp Vietnam mëjˈixy tjawëdë kots të njäjtë yˈayuk, xyyajnäjxtëbëts tyëgoty ets nimayëts mëët nˈëxpëjktsondäˈäktë. Ets nääk të nyëbattë” (Ix nanduˈunë Apostʉlʉty 2:7, 8).

9. Ko jäˈäy xytyuknijawëdë tëyˈäjtën, ¿tijaty mdukniˈˈixëyanëp?

⁹ Ko jäˈäy xytyuknijawët ja tëyˈäjtën, kajaa tijaty mdukniˈˈixëyaˈanyëty. Extëm wiˈix oy xymyëtmaytyäˈägët, wiˈix kyaj mtsëˈëk mjawët ets wiˈix oy mjäˈäyˈatët (Prov. 21:5; 2 Tim. 2:24). Perë tyäˈädë tuunk jotkujk myajnayjawëyaˈanyëty mët ko mbudëkëyanëp parë yajxon xynyijawët wiˈixë Biiblyë jyënaˈany mä tijaty mmëbëjkypy. Ets nan mjataampy wiˈix mduunmukët mëdë Jyobaa (1 Kor. 3:9).

10. ¿Tiko mbäät jotkujk mnayjawëty ko jäˈäy xytyuknijawët ja tëyˈäjtën oy nëgoo tkamëdowäˈändët?

¹⁰ Nan mbäät jotkujk mˈity axtë pën mä mderritooryë niwaanë jäˈäy diˈib yˈëxpëkaambyë Biiblyë. ¿Tiko? Jaˈko niˈamukë nˈëxtäˈäyëm ja diˈib tsyojkënyëˈajtypy. Oy jeˈeyë niduˈugë nmëguˈukˈäjtëm tpäädët tuˈugë jäˈäy diˈib kyupëkëp ja tëyˈäjtën, niˈamukë ndukxondakëm mët ko niˈamukë të nˈëxtäˈäyëm. Extëm nˈokpëjtakëm, Brandon taxtujk jëmëjt tyuuny prekursoor mä tuˈugë lugäär mä kyaj nëgoo jäˈäy tmëdowäˈändë Diosë yˈayuk. Brandon jyënaˈany: “Ntsojkënyëˈajtypyëts ngäjpxwäˈkxäˈänyë oybyë ayuk mët ko yëˈë diˈibë Jyobaa tsyojkypy ets nduˈunëm. Jats nduundëjkë prekursoor kots nyajkëjxyë nˈeskuelë. Ndukxondakypyëts kots nmëjääwmoˈoyë ënäˈktëjk diˈib mä tuˈukmujkën ets kots nˈixy wiˈix wyimbattë. Ok, tats nyajwooy Mä tˈëxpëktë Biiblyë Yetyëjk diˈib Naytyuˈukˈäjttëp, ets tats nyajkejxy wiink lugäär. Kyajnëmëts tuˈugë jäˈäy nbudëkë axtë nyëbatët, perë wiinkpë nmëguˈukˈäjtëm të tpudëkëdë. Jantsy jotkujkëts nnayjawëty kotsë nwinmäˈäny nbëjtaky parëts aduˈugë nxëëw ndiempë nyajtunäˈäny mätsë jäˈäy ndukniˈˈixë tëyˈäjtën” (Ecl. 116).

11. ¿Wiˈix ja tuk pëkyë ënäˈktëjk tmëdundë Dios?

¹¹ Awatsp kanääk ja jënˈääw tëjkˈääw parë niˈigyë Jyobaa xymyëdunët. Extëm nˈokpëjtakëm,  ta nimayë ënäˈktëjk diˈib tuundëp namayˈäjtën mä yajkojˈyë Diosë tyëjk. Mëgoˈpxˈam tyëgoyˈaty yajkojëdë Tëjk mä nˈËxpëjkëm. Ko mdunët mä yajkojˈyë tëjk, nan Diosë nety mmëduumpy ets jotkujk mnayjawëyaˈanyëty mët ko tyäˈädë jëën tëjk yajmëjpëtsëëmbyë Jyobaa. Nan mbäät jotkujk myajnayjawëty ko mdunët mët nimayë mmëguˈuktëjk. Nan mbäät tijaty xyjaty, extëm wiˈix mbäät mnaygyuentˈatyëty parë oy mdunët ets wiˈix mbäät xypyudëkë pënaty nyikëjxmˈäjttëp ja tuunk.

12. Pën mduundëjkëp prekursoor, ¿wiˈix yˈawäˈätsy ja jënˈääw tëjkˈääw?

¹² Kevin, jatuˈugë nmëguˈukˈäjtëm, jyënaˈany: “Kots nmutskˈäjty, duˈunëts njënany ko nyajtunaambyëts aduˈugë nxëëw ndiempë mä Jyobaa tyuunk. Ets kotsë njëmëjt 19, tats nduundëjkë prekursoor. Parëts nnayˈijxë, yëˈëts nwinˈijxë tuunk diˈibëts mbäät xymyoˈoyë tiempë parëts niˈigyë nmëdunëdë Jyobaa, yëˈëts mëët nduuny tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tëjkkojp. Njäjtëts wiˈixëts nbëjtäˈägëdë tëjkniˈkx, nyaˈoyëdë bentanë etsë tëjkˈagäj. Ok, tats nduuny majtsk jëmëjt mä yaˈˈagojë Tëjk mä nˈËxpëjkëm etsë nmëguˈukˈäjtëmë tyëjk diˈib windëgooy ko nyajxyë huracán. Kots nnijäˈäwë ko jap África tëgoyˈäjtpë naybyudëkë mä yajkojˈyë tëjk, tats nyajtuktujkyë nsolisitud, ets tats nyajwooy. Yä África kanäk sëmäänëts nwëˈëmdë mä yajkojˈyë Tëjk mä nˈËxpëjkëm, ets ok, tats nëjkxtë mä yajkojäˈänyë wiinkpë. Niˈamukë nuˈunëts ndundë mä yajkojˈyë tëjk, duˈunëts nnayjawëdë extëm tuk familyë. Tuˈugyëts nˈittë, nˈëxpëktë Biiblyë ets tuˈugyëts ndundë. Nan nëjkxpëts käjpxwäˈkxpë mëdë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tsënääytyëp mä ja lugäär. Kots duˈunë nwinmäˈäny nbëjtaky mäts nmutskˈäjty, xymyoobyëtsë jotkujkˈäjtën extëmëts nety kyaj ndimwinmay”.

13. ¿Tiko jotkujk nyayjawëdë ënäˈktëjk ko tyundë Betel?

¹³ Näägë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë nety tuundëp prekursoor, tam tyam tyundë Betel. Pënaty jam tuundëp jotkujk yajpäättë, pes tijaty tyuundëp yëˈë parë Jyobaa. Niˈamukë tyundë parë tˈyajpëtsëmdë Biiblyë etsë ëxpëjkpajn parë jäˈäy  tnijawëdët ja tëyˈäjtën. Dustin, tuˈugë betelitë, duˈun tnimaytyaˈaky: “Kotsë netyë njëmëjt taxtujk, tats nduknibëjtakë kots aduˈugë nxëëw ndiempë nyajtunäˈäny mä Jyobaa tyuunk. Jats nduundëjkë prekursoor kots nyajkëjxyë nˈeskuelë, ets kyum jëmëjt ja kujkm, tats nyajwooy Betel. Yäts të njaty nyajtunëdë makinë diˈib yajpëtsëëmbyë ëxpëjkpajn ets ok, tats njäjty nbëjtäˈägëdë programë mä komputadoorë. Tuk pëky diˈibëts ndukxondakypy Betel, yëˈë ko yajnigajpxy wiˈix tyuˈuyoˈoyë Diosë tyuunk abëtsemy nyaxwinyëdë. Jantsy jotkujkëts nnayjawëty kots yä nduny, mët ko diˈibëts nduundëp pyudëjkëbë jäˈäy parë tmëwingondëdë Jyobaa”.

14. ¿Wiˈix mbäät tyam mnayjëjpˈixyëty parë aduˈugë mxëëw mdiempë xyyajtunët mä Diosë tyuunk?

¹⁴ ¿Wiˈix mbäät tyam mnayjëjpˈixyëty parë aduˈugë mxëëw mdiempë xyyajtunët mä Diosë tyuunk? Jëjpˈam xymyëdatëdë oybyë jäˈäyˈäjtën diˈib mbäät tmëdaty tuˈugë Dios mëduumbë, yëˈë mbudëkëyanëp parë mas oy xymyëdunëdë Jyobaa. Pääty, ëxpëk xëmë Diosë yˈAyuk, pawinmay këkpäät ets yajnigëxëˈëgë mëbëjkën ko mgomentaratët mä reunyonk. Mientrës mˈeskuelëˈaty, mbäät niˈigyë xytyukjaty wiˈix mgäjpxwäˈkxët. Jat xyyanigëxëˈëgët ko mnaytyukjotmaytyuunëbë jäˈäy. ¿Wiˈix? Ko wintsëˈkën myëët xyyajtëwët wiˈix wyinmay ets ko xymyëdoowˈitët wiˈix yˈatsoowëmbity. Nan mbäät mnayˈawanëty pën jap ti yajtunäˈäny mä ja Tëjk mä nˈËxpëjkëm, extëm xyyajwäˈätsët o xyyaˈˈaˈoyët. Jyobaa yëˈë yajtuumpy pënaty ijtp yujy tudaˈaky ets pënaty yäjktëbë naybyudëkë (käjpxë Salmo 110:3; * Apos. 6:1-3). Extëmë Timoteo, pääty yˈanmääyë apostëlë Pablo parë tyunët misioneerë mët ko ja myëguˈuktëjk nyimaytyäˈägëdë ko “jyikyˈaty tëyˈäjtën mëët” (Apos. 16:1-5).

15. ¿Ti mbäät xytyuny parë mmeeny sentääbë xypyäädët?

¹⁵ Nimay diˈib aduˈugë xyëëw tiempë yajtuundëp mä Diosë tyuunk, kuanëm ko tˈyajtëgoyˈattë tuˈugë tuunk diˈib naytyukˈixëdëp (Apos. 18:2, 3). Mbäät mnëjkxy mä tuˈugë kursë diˈib kyaj jeky yajniˈëxpëkë parë xypyäädëdë mduunk diˈib mbäät mmoˈoyëtyë tiempë ets xymyëdunëdë Dios. Yajtëwë sirkuitë o wiinkpë prekursoorëty ti tuunk mbäät xytyuny. Ets nan tun extëmë Biiblyë jyënaˈany: “Tuknipëkë Jyobaa oytyim tiijëty diˈib mduumpy, net yˈoybyëtsëmët tijaty mduknibëjtakëp” (Prov. 16:3; 20:18).

16. Ko aduˈugë mxëëw mdiempë xyyajtunët mä Diosë tyuunk, ¿wiˈix mbudëkëyaˈanyëty?

¹⁶ Mbäät mˈity seguurë ko Jyobaa yëˈë mdukmëtsojkëbë jotkujkˈäjtën (käjpxë 1 Timotee 6:18, 19). Ko aduˈugë mxëëw mdiempë xyyajtunët mä Diosë tyuunk, mbudëkëyanëp parë niˈigyë mwimbatët mientrës mduunmuky mëdë wiinkpë Dios mëduumbë. Nan të nimay tpëktë kuentë ko pudëjkëdëp mä kyasäädëˈattë ko aduˈuk të tmëdundë Jyobaa mä të yˈënäˈkˈattë. Ets pënaty tuundëp prekursoor mä kyapëktënëm, mbäät duˈunyëm tyuunˈadëˈëtstë mä kyasäädëˈäjnëdë (Rom. 16:3, 4).

17, 18. Tijaty ndukniwinmäˈäyëm ndunäˈänëm, ¿wiˈix nyigëxëˈëky ko yëˈë njantsy tsyojkënyëˈäjtëm?

¹⁷ Tijaty ndukniwinmäˈäyëm ndunäˈänëm, yëˈë nigëxëˈkp ti japˈäjtp mä jot korasoon. Salmo 20:4 duˈun tnimaytyaˈagyë Jyobaa: “Waˈan mmoˈoyëty tijaty tsyojkënyëˈajtypyë mgorasoon. Ets waˈan oy tˈyajwimbëtsëmy tukëˈëyë diˈib mduknibëjtakëp”. Mientrës xytyukniwinmayë ti mdunaampy, winmay yajxon wiˈixë mjukyˈäjtënë xyyajtunäˈäny. Winmay ti Jyobaa tyam tyuumpy ets wiˈix mbäät xymyëduny. Ta net yëˈë xytyunët diˈib tyukjotkëdäˈägëp.

¹⁸ Ko xyyajtunëdë mjukyˈäjtën mä Jyobaa tyuunk ets xymyëjkumayët, ta mˈitët agujk jotkujk. Duˈunë duˈun, “päädë agujkˈäjt jotkujkˈäjtën mä Jyobaa, ets yëˈë mmoˈoyanëp mëjwiin kajaa ti tsyojkypyë mjot mgorasoon” (Sal. 37:4).