1. ¿Ti ntsojkëm niˈamukë mët ko duˈunë Dios ojts xyyajkojëm?

OKWINMAY ko mnaybyaatyëty mët tuˈugë jäˈäy diˈib mˈixyˈajtypy ets mwingutsëˈkëp, per yëˈë kyaj tnekyjyamyetsy ti mxëˈaty ets nijeˈeyë mganekyˈëxkapyëty. ¿Wiˈix mnayjyawëdët? Seguurë ko mon tuk, pes niˈamukë ntsojkëm etsë jäˈäy xyˈëxkäjpëm mët ko duˈun ojts ngojëm. Per kyaj jeˈeyë ntsojkëm etsë jäˈäy xyˈixyˈäjtëm, ntsojkëmë duˈun ets dyajtsobäädët wiˈix njäˈäyˈäjtëm ets tijaty të nduˈunëm (Núm. 11:16; Job 31:6).

2, 3. ¿Ti mbäät tyuny jyatyëty ko ntsojkëm nyajmëjkumäˈäyëm? (Ixë dibujë).

² Per kom pokyjyaˈay nyajpatëm, mbäädë net ntsojkëm nyajmëjkumäˈäyëm extëm kyaj yˈoyëty. Naxwinyëdë jäˈäy nan mbäät xytyukˈatsojkëm parë mëj nˈijtëm ets mëjkuˈëw mëjkugäjpxë. Ko duˈun njäjtëm, ta kyaj nekyyajmëjpëtsëˈëmëmë nDeetyˈäjtëmë Jyobaa ets kyaj nekywyintsëˈkëm extëm jyanitëkëty (Diˈibʉ Jat. 4:11).

³ Ja tiempë mä Jesus jyukyˈajty, pënaty nyiwintsënˈäjttë  relijyonk tsyojktë etsë jäˈäy myëjkumayëdët extëm kyaj pyaatyëty. Päätyë Jesus tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty: “Naygyuentˈatëdë miitsëty mët ja diˈibëty yaˈëxpëjktëp tsäjptëgoty. Yëˈë pyëjtaktëp ja witë yembyë, es ttsoktë es ja jäˈäyëty yˈëboˈx kyäjxpoˈxëdët tuˈääy mëdë wintsëˈkën es tˈëxtäˈäytyë unyaaybyajn ja oybyë mä ja tsäjptëjk es mä ja xëë tyunyëty, es tpëjkëdë ja tyëjkëty yëˈë kuˈeekytyoˈoxyëty, es kyäjxtäˈäktë jeky es dëˈën twinˈëënäˈändë ja jäˈäyëty, es nyayˈandijëdë jyikyˈattë tëyˈäjtën mëët. Pääty patëdëp niˈigyë ja tëytyuˈunën” (Luk. 20:46, 47). Perë Jesus myëjkumääy ja kuˈookytyoxytyëjk diˈib yˈagoˈonë jantsy waanë ja meeny ets kyaj tˈëxtääy parë pën yajmëjpëtsëmëdët (Luk. 21:1-4). Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko extëmë Jesus tˈijxy ko jäˈäy yajmëjkumay, tim tëgatsy extëmë nety tˈixtë ja jäˈäyëty. Tyäˈädë artikulo xypyudëkëyäˈänëm parë nwinmäˈäyëm extëmë Dios.

4. ¿Pën diˈib mas oy mbäät mmëjkumayëty, ets tiko?

⁴ ¿Pën diˈib mas oy mbäät mmëjkumayëty? Naxwinyëdë jäˈäy myëjkumaapy pënaty wäˈkpëtsëëmdëp mä ëxpëjkën, mä negosyë, mä ëëw yaxk o mä ëyëˈk kuyäjtk. Perë Pablo nyigäjpx pën mbäät xymyëjkumäˈäyëm ko jyënany: “Per tyam, jaˈa ko xyˈixyˈattë Dios, o niˈigyë oy njënäˈänëm, Dios mˈaxäjëdëp o të mˈixyˈatëdë extëmë yˈuˈunk, ¿wiˈix xymyëdundë jatëgok diˈibë kyaj ti wyaˈany es yaˈˈamäˈät? ¿Ti mtsojktëp jatëgok es yëˈë xymyëdundët extëmë tuumbë juybyën?” (Gal. 4:9). ¡Nitii duˈun kyaˈoyëty extëm ko xyˈixyˈäjtëmë Jyobaa, diˈib yˈanaˈamdaapy tukëˈëyë! Yëˈë nyijäˈäwëp pënën ëtsäjtëm, xytsyojkëm ets tsyojkypy parë nmëwingoˈonëm. Jyobaa ojts xyyajkojëm parë mëët nnaymyaˈayëm (Ecl. 12:13, 14).

5. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë Jyobaa xyˈëxkäjpëm extëmë myëtnaymyaayëbë?

⁵ Moisés naymyaayë mëdë Jyobaa, pääty ko tˈanmääy ets tyukˈixyˈatëdët yajxon ja nyëˈë tyuˈu, ta yˈatsoowë: “Diˈibëts yam të xyˈamdoy nan ndunaambyëts, mët ko ndukjotkëdakypy ets nˈixyˈajtypyëtsë mxëëw” (Éx. 33:12-17). Ëtsäjtëm, nan xyˈixyˈäjtëmë Jyobaa ets nyijäˈäwëp ti nxëwˈäjtëm. Per parë mëët nnaymyaˈayëm, jëjpˈam ntsojkëm ets ndukëdëjkëmë jukyˈäjtën (käjpxë 1 Korintʉ 8:3).

6, 7. ¿Ti mbäät dyajtëgoy ja naymyayë diˈib nmëdäjtëm mëdë Jyobaa?

⁶ Per jëjpˈam ets nguentˈäjtëm ja naymyayë diˈib nmëdäjtëm mëdë nDeetyˈäjtëmë tsäjpotmëdë. Extëm yaˈˈanmääytyë ja Dios mëduumbëty diˈibë Galacia, tsojkëp nnaygyuentˈäjtëm parë kyaj jatëgok nmëduˈunëm tijaty jaˈäjtp naxwiiny “diˈibë kyaj ti wyaˈany es yaˈˈamäˈät”. Tyäˈädë nan yëˈë yˈandijpy, kyaj nˈëxtäˈäyëm ets xymyëjkumäˈäyëmë naxwinyëdë jäˈäy (Gal. 4:9). Ja Dios mëduumbëty diˈibë Galacia të nety yˈixyˈatëdë Dios, per tamë nety jatëgok tnijëmbittë diˈibë kyaj ti ttsoowëty. Duˈunxyëp extëmë Pablo yˈanmääyëdë: “¿Tiko jatëgok xynyijëmbittë parë mduumbëˈatëdët tijaty kyaj tsyobääty ets diˈib ninuˈun kyatuny?”.

⁷ ¿Mbäät nanduˈun njäjtëm? Mbäät. Ko ojts nˈixyˈäjtëmë Jyobaa, waˈanë netyë naxwinyëdë jäˈäy mëjkumay xyyaˈijtëm extëmë apostëlë Pablo, per ojts nmastutäˈäyëm (käjpxë Filipʉs 3:7, 8). Waˈan ojts njayaˈˈawäˈänëm nˈëxpëjkëm mä unibersidad, nmëdäjtëmë oybyë tuunk o kajaa  nganaräjtëm mä negosyë. Ets pën nmëdäjtëmë nety ja wijyˈäjtën mä ëëw yaxk o mä ëyëˈk kuyäjtk, nan mbäätxyëp tyam ngumeenyˈäjtëm o mëj xyyajnäjxëmë jäˈäy. Per tukëˈëyë tyäˈädë ojts njëjpkudijëm (Eb. 11:24-27). Oy ko duˈun ojts nduˈunëm, ¿per winmäˈäyëmë net ko ix ti ojts nˈokˈyajtëgoˈoyëm? Kyaj nety jyapëtyë jot winmäˈäny ko duˈun nwinmäˈäyëm, pes mbäät jatëgok nnijëmbijtëm diˈib tuk tiempë ojts nˈijxëm ko “kyaj ti wyaˈany” ets kyaj ti ttsoowëty.

8. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë ntsojkënyëˈäjtëm etsë Jyobaa xymyëjkumäˈäyëm?

⁸ ¿Ti mbäät nduˈunëm parë xëmë ntsojkënyëˈäjtëm etsë Jyobaa xymyëjkumäˈäyëm ets kyaj yëˈëjëtyë naxwinyëdë jäˈäy? Min majtsk pëky nˈokˈijxëm diˈib mbäät nyaˈijtëm winmäˈänyoty. Myëduˈuk, ko Jyobaa xëmë tmëjkumay pënaty mëmëdoowëp (käjpxë Ebreeʉsʉty 6:10; 11:6). Jyobaa mëj xyyajnäjxëm niduˈuk niduˈuk, ets parë yëˈë, kyaj nety ttuny ja tëyˈäjtën ko xykyamëjpëjtakëm, mët ko “yˈixyˈajtypy diˈibë yëˈë jyaˈäjtypy” (2 Tim. 2:19). Jyobaa “kyëwentˈajtyp yë waˈats jaˈaytyëjk yë nyëˈë tyuˈu” ets nyijäˈäwëp wiˈix dyaˈˈawäˈätspëtsëmët (Sal. 1:6, TY; 2 Peed. 2:9).

9. Nimaytyäˈäk wiˈixë Jyobaa të dyajmëjpëtsëmyë nyax kyäjpn.

⁹ Jyobaa mëjwiin kajaa näˈäty të dyajmëjpëtsëmyë nyax kyäjpn (2 Crón. 20:20, 29). Nˈokwinmäˈäyëm wiˈix dyaˈˈawäˈätspëtsëëmy ja israelitëty mä ja mejnyë Tsaptspë ko nety pyaminëdë ja faraóngë syoldäädëty (Éx. 14:21-30; Sal. 106:9-11). Diˈib tuun jäjtë, mëjˈixyë jäˈäy tˈijxtë, axtë jyamyajtstë oyë nety të nyäjxnë 40 jëmëjt (Jos. 2:9-11). Mëjwiin kajaa xymyëjääwmoˈoyëm ko njamyajtsëm wiˈixë Jyobaa tëëyëp dyajnigëxëˈkyë tsyojkënë etsë myëkˈäjtën, ets mas niˈigyë tyam mä xynyibëdëˈëgäˈänëmë Gog diˈib Magog (Ezeq. 38:8-12). Ko jyäˈtëdë tyäˈädë tiempë, jantsy jotkujk nnayjyawëyäˈänëm ko nety të nˈëxtäˈäyëm etsë Jyobaa xymyëjkumäˈäyëm ets kyaj yëˈëjëtyë naxwinyëdë jäˈäy.

10. Nimaytyäˈäk ja myëmajtsk pëkypyë diˈib mbäät njamyajtsëm.

¹⁰ Myëmajtsk pëky diˈib mbäät njamyajtsëm, yëˈë ko Jyobaa mbäät xymyëjkumäˈäyëm extëmë nety kyaj ndimˈawijxëm. Yëˈë kyaj tkumayaˈany pënaty tyuundëbë oyˈäjtën jeˈeyë parë wiink jäˈäy yˈixëdët. ¿Tiko? Yëˈko Jesus jyënany ko yëˈë kyumäˈäyënˈäjttëp ko jäˈäy myëjkumayëdë (käjpxë Matewʉ 6:1-5). Per nan jënan ko ja Tyeety yˈijxypy “ayuˈutsyë” pënaty tyukmëduundëbë oyˈäjtënë ja myëguˈuk ets kyaj yajmëjkumaytyë. Dios yˈijxypy tijaty tyuundëp, ets ta kyumayëdë, näˈäty extëm kyaj ttimˈawixtë. Nˈokˈijxëm tuˈuk majtsk ijxpajtën.

11. ¿Wiˈixë Jyobaa tmëjkumääyë María?

¹¹ Ko nety ja tiempë të tpatnë parë Jesus myaxuˈunkˈatët yä Naxwiiny, ta Jyobaa twinˈijxy tuˈugë kiixy diˈib ayoobë jäˈäy parë dyajmaxuˈunkˈatëdë Jesus. Jamë nety tsyëënë Nazaret, tuˈugë käjpn diˈib kyaj mëj yˈity ets jagam wyeˈemy Jerusalén ets ja templë (käjpxë Lukʉs 1:26-33). ¿Tidaa ko Jyobaa twinˈijxyë María? Ja anklës Gabriel yˈanmääyë: “Dios mdunäˈänxëp tuˈugë mëj mayˈäjtën”. María yëˈë nety tuˈugë toxytyëjk diˈib tsyojkypyë Dios, duˈun dyajnigëxëˈky  ko tmëtmaytyakyë Elisabet (Luk. 1:46-55). Jyobaa të nety tˈixy ko María mëmëdoowëp, pääty tmëjkumääy extëmë nety kyaj ttimˈawixy. 

12, 13. ¿Wiˈixë Jesus yajmëjkumääy ko myaxuˈunkˈäjty ets ko ojts yajmënëjkxy mä ja templë?

¹² Ko Jesus myaxuˈunkˈäjty, ¿pënë Jyobaa tyuknijäˈäwë? Kyaj yëˈëjëty ja anaˈambëtëjk o pënaty mëj ijttëp, yëˈë duˈun ja borreegë kuentˈäjtpëty diˈibë nety jam yajpattëp Belén käjpnbëˈääy (Luk. 2:8-14). Ja borreegë kuentˈäjtpëty ta ojts tkuˈixëdë Jesus (Luk. 2:15-17). Seguurë ko José mëdë María jantsy jotkujk nyayjyäˈäwëdë ko duˈunë Jesus yajmëjkumääy. Extëmë Jyobaa tijaty ttuny ninuˈun kyakijpxyë mëdë Satanás. Pes ko Satanás tkejxy ja jäˈäyëty diˈibë mëtsäˈä nyiˈëxpëjkëdëp parë nëjkx tˈixtë ja Jesus mëdë tyääk tyeety, niˈamukë jam Jerusalén tnijäˈäwëdë ko të Jesus myaxuˈunkˈaty ets dyajjamˈäjtyë jotmay (Mat. 2:3). ¿Ti net tuun jäjtë? Nimayë mixyuˈungëty yˈoˈktë diˈibë nety nitii poky tkamëdattë (Mat. 2:16).

¹³ Ko yˈabejty 40 xyëëw mä Jesus myaxuˈunkˈäjty, ta María ojts tmënëjkxy tuˈugë wintsëˈkën parë Jyobaa mä ja templë diˈib Jerusalén, ja nety jyagamëty taxtujk kilometrë desde Belén (Luk. 2:22-24). Myentrës tyuˈuyoˈoytyë, waˈanë María nyayajtëëwë tidaa tyunaampy ja saserdotë parë tmëjkumayaˈanyë Jesus. Ets ojts yajmëjkumay, per kyaj extëmë nety ja María tˈawixy. ¿Pënë Jyobaa yajtuun parë ojts tnimaytyäˈäktë ko Jesus yëˈë nety jäˈtäämp Kristë, o ja Mesías diˈib yajwandak? Yëˈë Simeón “diˈibë jikyˈäjt tëyˈäjtën mëët es tˈawdaty ja Dios” etsë Ana, tuˈugë kuˈookytyoxytyëjk diˈibë jyëmëjt 84 ets tyuny Diosë kyugäjpxpë (Luk. 2:25-38).

14. ¿Wiˈixë María ojts kyunuˈkxyëtyë Jyobaa?

¹⁴ Etsë María, ¿ojts yajmëjkumay ko ja Diosë yˈUˈunk ojts dyajˈyaˈkë tsuj yajxon? Ojts. Pes yajkujäˈäyë mä Biiblyë ja yˈääw yˈayuk ets tijaty tyuun. Waˈanë María kyaj tjamyëdäjtyë Jesus nuˈun ojts ttuunë ja Diosë tyuunk tëgëk jëmëjt ja kujkm. ¿Waˈandaa ojts wyeˈemy Nazaret mët ko të nety kyuˈoˈknë? Kyaj yajnijawë. Pën duˈun, mbäät njënäˈänëm ko María kyaj tˈijxy ja kunuˈkxën diˈibë wiink jäˈäy yˈijxtë. Per yajpat mëdë Jesus ko yˈoˈky (Fwank 19:26). Nan yajpat mët ja apostëlëty mä tkapäätynyëm ja Pentekostes xëëw mä jëmëjt 33, netpë yajtuknigajxtë ja espiritë santë (Apos. 1:13, 14). Ets waˈan nanduˈun ojts yajwinˈixy parë nyëjkxët tsäjpotm. Pën duˈun, ta mëdë Jesus yajpäädäˈäny winë xëëw winë tiempë. ¡Jantsy oy extëmë María yajmëjkumääy ko Jyobaa tmëduuny!

15. Ko Jesus yˈijty yä Naxwiiny, ¿wiˈixë Jyobaa ojts myëjkumayëty?

¹⁵ Jesus yëˈë yˈëxtääy etsë Jyobaa myëjkumayëdët, kyaj yëˈëjëty ets myëjkumayëdët ja diˈib nyiwintsënˈäjttëbë relijyonk o ja politikëtëjk. Seguurë ko jantsy jotkujk nyayjyäˈäwë ko tëgëkˈokë Dios ojts kyajpxy tsäjpotm parë myëjkumääyë. Tëgok, ja ko nyëbajtääy mä ja Jordán mëj nëë. Jyobaa jyënany: “Tyäˈädëtsë dëˈën ja nˈUˈungëts diˈibëts njantsytsyejpy, diˈibëts mëët njotkujkˈaty” (Mat. 3:17). Ko duˈunë Jyobaa jyënany, waˈan yëˈëyë Jesus mëdë Juan Yajnëbajtpë tmëdoowdë. Ko nety ja tuk jëmëjt tyëgoyˈaty parë Jesus yˈoogët, ta nidëgëëk ja yˈapostëlëty ojts tmëdowdë ko Dios jyënaˈany: “Tyäädëtsë dëˈën ja nˈUˈungëts diˈibëts ëj njantsytsyejpy es diˈibëts ëj mëët njotkujkë. ¡Mëmëdowdë  yëˈë!” (Mat. 17:5). Ets ojts jatëgokë Jyobaa tˈakmëgajpxyë yˈUˈunk ko nety të tpatnë mä yˈooganë (Fwank 12:28).

16, 17. ¿Wiˈixë Jyobaa tmëjkumääyë Jesus extëmë nety kyaj ttimˈawixy?

¹⁶ Jesus nyijäˈäwëbë nety ko tsoytyuˈun mëët yˈoogäˈäny, extëm tuˈugë jäˈäy diˈib të tmëgäjpxtëgoyë Dios. Per ta tˈanmääyë Tyeety ets yajtunët ja tsyojkën ets kyaj ti yëˈë jyatsojkypy (Mat. 26:39, 42). “Ayoo ja Jesús ko yˈeˈky [...], kyaj tmëjpëjtaky ja tsoytyuˈun” ets kyaj tˈëxtääy parë naxwinyëdë jäˈäy myëjkumayëdët, yëˈë duˈun parë ja Tyeety yajmëjkumayët (Eb. 12:2). ¿Wiˈixë Jyobaa myëjkumääyë?

¹⁷ Ko Jesus yˈijty yä Naxwiiny, yˈamdoowë Tyeety ets jatëgok myoˈoyëdët ja mëjˈäjtën diˈibë nety të tˈokmëdäjtpë jam tsäjpotm (Fwank 17:5). Per kyaj mä yajnigajpxy ko yëˈë nety yˈawijxypy ets niˈigyë ja tyuunk pyatët. ¿Ti tyuunë Jyobaa? Ojts tmëjkumay ja yˈUˈunk extëmë nety kyaj ttimˈawixy, pes ko dyajjukypyejky, ta ojts tmoˈoy “tëgekyë mëjˈäjtën esë anaˈamën”. Nan ojts tmoˈoy diˈibë nety kyajnëm pën ttimˈaxäjë: jyukypyëkët extëmë anklës parë ninäˈä kyanekyˈoogët (Filip. 2:9; 1 Tim. 6:16). * ¡Ix wiˈixë Jyobaa ojts tmëjkumay ja yˈUˈunk mët ko xëmë myëmëdoowë!

18. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj nˈëxtäˈäyëm etsë naxwinyëdë jäˈäy xymyëjkumäˈäyëm?

¹⁸ ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj nˈëxtäˈäyëm etsë naxwinyëdë jäˈäy xymyëjkumäˈäyëm? Ko nyaˈijtëm winmäˈänyoty ko Jyobaa xëmë tmëjkumay pënaty mëmëdoowëp ets ko xykyumayäˈänëm extëm kyaj ndimˈawijxëm. ¡Mëjwiin kajaa nyajkumayäˈänëm mä tiempë myiny kyëdaˈaky! Per mientrës tyam nmëmadakëm ja amay jotmay diˈib jaˈäjtp , nˈokˈyaˈijtëm winmäˈänyoty ko naxäämp këxäämbë tyäˈädë jukyˈäjtën ets wixaty tyamë jäˈäy nyaymyëjkumayëdë (1 Fwank 2:17). NDeetyˈäjtëmë Jyobaa diˈib xytsyojkëm, kyaj tjäˈäytyëgoyaˈany tijaty tyam nduˈunëm ets ko nyajmëjpëtsëˈëmëm ja xyëëw (Eb. 6:10). Duˈunë duˈun, Jyobaa xykyumayäˈänëm extëm kyaj tyim miny mä jot winmäˈäny.