Per kots ojts nyaˈˈaduˈugë nwinmäˈäny, tats nduundëjkë prekursoor ets mëjwiin kajaatsë net ja kunuˈkxën ojts nˈaxäjë extëmëts ninäˈä duˈun ngawinmääy (Éfes. 3:20). Minëts nˈoknimaytyaktsoonyë njukyˈäjtën parë xynyijawët.

Nmaxuˈunkˈäjty Berlín (Alemania) mä jëmëjt 1939, näämnëmë nety të tsyondaˈagyë Segunda Guerra Mundial. Mä jëmëjt 1945 mä nety jyëjpkëxanë tyäˈädë tsip, ta ojts kanäägë abionk tjantsy tkukäˈtsnaxtë bombë jap Berlín. Nan käˈäjë bombë mätsë nety ntsëënëdë, per mëdëtsë nfamilyë jamëts ojts nëjkxtë mä jäˈäy kyaktsoˈoktë. Ets parëts nayjyäˈäwëdë mas seguurë, tats ojts nëjkxtë Erfurt mätsë netyë ndääk kyugäjpnëty.

Ndäägëts jyantsy yˈëxtaabyë netyë tëyˈäjtën. Ojts tkajpxyë liibrë diˈib jyaaytyëbë wijyjyaˈaytyëjk ets ojts nyijkxy mä kanäägë relijyonk, per nitii kyayajnaytyujkë. Naa jaa mä jëmëjt 1948, nyimiinë nimajtskë Jyobaa tyestiigë, ta dyajnäjxy tëgoty ets tjantsy yajtëëy tijaty. Ni tuk oorë nety kyanaxynyëm, kots xyˈanmääytyë: “Tëts nbääty ja tëyˈäjtën”. Ko waanë yˈijty, tats mëdë ndääk etsëtsë nˈutsy nˈyoˈoytsyondaktë reunyonk jap Erfurt.

Mä jëmëjt 1950, tats jatëgok njëmbijttë Berlín etsëts nˈyoˈoytsyondaktë mä ja tuˈukmujkën Berlín-Kreuzberg. Ets kots ntsënääytyëgäjtstë, tats ojts nˈyoˈoytyë Berlín-Tempelhof. Ko tiempë nyajxy, tats ja ndääk ojts nyëbety. Per ëjts, duˈunëts njäˈäwë ko kyajtsë nety nyajpääty listë. ¿Tiko?

Mët kotsë nety wintsoytyuˈunëty, kyajts nëgoo nyajmëjwindëjkë Diosë tyuunk. Majtsk jëmëjtëtsë nmëguˈukˈäjtëm njamyëdäjttë mä yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtë, per ëjts nituˈugëtsë jäˈäy ngamëtmaytyaky. Per diˈibëts xypyudëjkë, yëˈë kots nˈixyˈajtyë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë nety të dyajnigëxëˈëktë jotmëkˈäjtën ets diˈib ninäˈä të tkamastuˈuttë Jyobaa. Tamë nety nääk diˈib të yˈittë pujxndëgoty Alemania ets diˈib mëk yajtuunëdë ja soldäädëtëjk diˈib nazi. Etsë wiinkpë të netyë jyukyˈäjtën tpëjtäˈäktë oˈkën jëjpˈam mët ko ayuˈutsyë dyajnäjxtë ëxpëjkpajn jap Alemania. ¡Tyäˈädë tim wëˈëm mätsë njot  nwinmäˈäny! Tatsë net njënany ko pën të tpëjtäˈäktë oˈkën jëjpˈamë jyukyˈäjtën, të yajtukutsumëdë ko tmëdundë Jyobaa ets ko tpudëkëdë myëguˈuktëjk, pes ëjts, oyëtsë nety yëˈëyë nˈokˈyajkaknët ja ntsoytyuˈun.

Jats ogäˈänë ntsoytyuˈun kyeˈeky kots ojts nëjkxy käjpxwäˈkxpë mä tuˈugë kampanyë diˈib tuunë 1955. Mä ja Informador, * jap myiiny tuˈugë neky mä nmëguˈukˈäjtëm Nathan Knorr ojts tnigajpxy ko kyajnëmë netyë Diosë kyäjpn duˈun ttimtukniwitsënëm yajkäjpxwäˈkxëdë Diosë yˈayuk. Nathan Knorr jyënany ko pën niˈamukë nmëguˈukˈäjtëm nëjkxtëp käjpxwäˈkxpë, “yëˈë netyë tadë xyëëw poˈojë mas oybyë parë nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm extëm nety ninäˈänëm duˈun kyayajtuny”. Ets ¡jantsy tëyˈäjtën! Ko waanë yˈijty tats nnaywyandakë mä Jyobaa, ets 1956 nnëbejtyëts mëdëtsë ndeety etsëtsë nˈutsy. Per kyaj nëgoo jekyë tiempë nyajxy parëts nwinˈijxy titsë nety ndunaampy.

Nnijäˈäwëbëtsë nety ko diˈibëts mbäät nduny mätsë njukyˈäjtën, yëˈëts nbrekursoorˈatët, per duˈunyëts nyajˈyoony nyajwoˈtsy. Tatsë nwinmäˈäny nbëjtaky ko jawyiinëts niˈëxpëkëyaˈany Berlín wiˈixëts mayˈaamyë juy tooky nyajtëkët etsëts nyajpëtsëmët wiink paˈis. Kots ja nˈëxpëjkën nyajkëjxy, tats njënany ko oy kots waanë ndunët parëts njatët diˈibëts të niˈëxpëkë. Pääty mä jëmëjt 1961, tats nduundëjkë Hamburgo, tuˈugë siudad diˈib Alemania mä mayë juy tooky yajmëtsoony yajmëjäˈty barkoty. Kots niˈigyë ja nduunk ojts nˈijxwëˈëmnë, tats niˈigyë ojts nyajˈyoon nyajwoˈtsnë ja prekursoorˈäjtk. Per ¿titsë net nduun?

Mëjwiin kajaats ngukäjpxë Jyobaa ko dyajtuunyë nmëguˈukˈäjtëm diˈib jantsy oyjyaˈayëty. Xytyukˈijxtëts ko diˈib jëjpˈam, yëˈë ko nmëduˈunëmë Dios. Niganäägëtsë netyë nmëtnaymyaayëbë të tyuundëkëdë prekursoor ets xymyooytyëtsë oybyë ijxpajtën. Erich Mundt, diˈibë nety të yˈity mä mëkë soldäädëtëjk yajtuunëdë, xyjyotmëkwingäjpxëts parëts ndukˈijxpatëdë Jyobaa. Xytyukmëtmaytyakëts ko pënaty këˈëm naytyukˈijxpajtëdë mä nety jap tyundë, ko tiempë nyajxy, xaˈamdë ja myëbëjkën. Per pënaty tyukˈijxpajttë amumduˈukjotë Jyobaa ets kyaj tmastuttë, yëˈë diˈibë net ok wyijtstënääytyë Diosë kyäjpn.

Nan xypyudëjkëts ja nmëguˈukˈäjtëm Martin Poetzinger, diˈib ok tuun mä Diˈib wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty. Yëˈë xëmë ijty tmëjääwmoˈoyë myëguˈuktëjk ets tˈanëëmë: “Ja mas oybyë kumäˈäyën diˈib nmëdäjtëm, yëˈë jotmëkˈäjtën”. Kotsë tyäˈädë nbawinmääy, tats nmastuty ja nduunk ets junië 1963 nduundëjkëts prekursoor. Yëˈëts diˈibëts mas oy nduun mätsë njukyˈäjtën, ets kyum majtsk poˈo mätsë nety ngaˈëxtäˈäynyëmë nduunk, tats nyaˈˈanmääy parëts ndunët prekursoor espesial. Ok, tats nyajwooy mä Eskuelë diˈib Galaad klase 44. Kyajtsë nety duˈun ndimˈawixyë Jyobaa xykyunuˈkxët.

Tuk pëky diˈibëts mëjwiin kajaa xytyukniˈˈijxë nmëguˈukˈäjtëm Nathan Knorr mëdë Lyman Swingle, yëˈë kots xyˈanmääytyë ko kyaj yˈoyëty ntsoˈonëm mä të nyajkajxëm oyë nety nuˈun xytsyiptakxëm. Ja nmëguˈukˈäjtëm Knorr duˈunëts xyˈanmääytyë: “¿Tijaty jeˈeyë mˈixandëp? ¿Yëˈë wiˈix yˈaxëëgëty ja it lugäär? ¿Tijaty jëyujk tsuˈts naˈamp, o wiˈixë jäˈäy yˈayowdë? O ¿yëˈë mˈixandëbë ääy kepy, pëjy ujts o wiˈixë jäˈäy agujk jotkujk yajpattë? Jattë wiˈixë jäˈäy xytsyoktët”. Tëgok ja nmëguˈukˈäjtëm Swingle ojts jyotˈamutskë mätsë nety xytyukmëtmaytyäˈäktë tiko näägë nmëguˈukˈäjtëm pojën tjëjpˈyoˈoytyuˈuttë ja tuunk. Axtë ojts tniboˈkxë waanë, taanëm dyajkëjxy ja myaytyaˈaky. Xyˈajäjt xyjotjäjtëts kots duˈun nˈijxy, tatsë nwinmäˈäny nbëjtaky ko ninäˈäts axëëk ngayajnayjyawëyaˈanyëty Jesus ets ni yëˈë ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib nëjkxandëp tsäjpotm (Mat. 25:40).

Kots nyajtukˈawäˈänëdë mätsë nety të nyajkaxtë, tats nidëgëëgë betelitë xyyajtëëwdë diˈibë nety jyantsy nyijawëyandëp. Tsujjëts xymyëtkäjpx xymyëtmaytyaktë axtë kots njënany ko japëtsë nety të nyajkexy República del Congo. Ko duˈun tmëdoowdë, amonyë wyëˈëmdääytyë ets jeˈeyë yˈakjënandë: “¡Ix mää Congo! Wenë, Jyobaa mguentˈatëdëp”. Mä tadë tiempë, ak yëˈë nety yajmaytyakp ko jantsy tsiptuundëp japë jäˈäy ets ko nayaˈoˈkëdëp nixim niyam. Per ëjts yëˈëts njamyajts tijatyëtsë nety të nyajtukniˈˈixë Galaad. Ko waanë  yˈijty mätsë nety të nbëtsëmdë Galaad, tats ojts ntsoˈonëdë septiembrë 1967 mëdë Heinrich Dehnbostel etsë Claude Lindsay parëts nëjkxnëdë Kinsasa.

Kots njäjttë Kinsasa, japëts tëgëk poˈo niˈëxpëjkëdë francés. Ok, tats ojts nëjkxnëdë abyongoty Lubumbashi (diˈib ijty yajtijp Elisabethville), diˈib myëtsëbäˈänˈäjtypyë Zambia. Ets jamëts njäjttë mä nety të yaˈixy ja tëjk parë misioneerëty.

Mä kajaabë yˈit lyugäärë Lubumbashi kyajnëmë nety jam pën tyimkäjpxwaˈkxy. Päätyëts njantsy tyukxondaktë kots ogäˈän ojts ndukninëjkxtë ja tëyˈäjtën. Ko waanë tiempë nyajxy, tats jantsy nimayë jäˈäy nyaˈëxpëjktsondaktë ets kyajts nˈokmadaknëdë nyaˈëxpëktët. Nan nmëtmaytyaktëtsë tyuumbëtëjkë gobiernë ets ja polisiyëty. Nimay ja jäˈäy jyantsy myëjˈijxtë Diosë yˈAyuk ets myëjjäˈäwëdë kots nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxtë. Mä tadë lugäär yëˈë netyë jäˈäy kyäjpxtëbë suajili, päätyëts njäjttë tyäˈädë ayuk mëdë Claude Lindsay. Ko waanë yˈijty, tats nyajkajxtë mä ja tuˈukmujkën diˈib suajili.

Njantsy tyukxondaktëts kots ojts nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxtë mä tadë it lugäär, per nan nwinguwäˈkëdëtsë amay jotmay. Kanäkˈokëts xynyiwäämbajttë soldäädëtëjk diˈib ak tujn mëët ets mukëdëp etsë polisiyëtëjk diˈib jantsy awäˈänatyëty. Tëgok, tapëtsë nety nreunyonkˈattë mäts ntsëënëdë ko tuk grupë polisiyë jyäjttë etsëts ojts xymyënëjkxtë mä ja kuduunktëjk. Kots jam xymyëjäjttë, tats xyyajnaxwaˈtstë naxkëjxy ets duˈunëts xyyaˈijttë axtë kootspäät, jats xynyasmäjtsëdë naa a las 10.

Mä jëmëjt 1969, tats nyajtuunkmooy sirkuitë. Ja mäts nˈixyˈajty kajaabë it lugäär diˈib África ets  kajabäädëts ijty nduˈuyoˈoy, nduknäjxëtsë it lugäär diˈib të yˈaˈamdëgooynyë ets mä jyantsy myoˈontsë. Tëgok, mäts njäjtaky, japtëm nmabajnbatkëˈëyëts myaˈay ja ketseytyääk mëdë yˈuˈunk yˈënäˈk, ninäˈäts ngajäˈäytyëgoy wiˈix jyantsy tyëjkë ëw yaxpë ko xyëënyëyanë. Nan njamyejtsypyëts wiˈixëts ijty nduˈukmuktë mëdë nmëguˈukˈäjtëm etsëts ndukˈabikëdë mäts të nyajmëjjëdë jëën parëts nimaytyäˈäktë Biiblyë.

Per tuˈugë jotmayë mëjwiin kajaabë diˈibëts nwinguwäˈkë, yëˈë mët ja jäˈäyëty diˈibë nety nayajnäjxëdëp extëmë Jyobaa tyestiigëty, per yëˈë pyuwäˈkëdëp ja pyartiidë Kitawala. * Näägë tyäˈädë jäˈäyëty axtë ojts nyëbattë ets tyëjkëdë tuumbë mëjjäˈäy. Per kyaj ojts twiinˈëëndë ja nmëguˈukˈäjtëm diˈibë nety jantsy oy Dios mëduundëp (Juud. 12). Jyobaa yajwats ja nyax kyäjpn, ko duˈun ttuuny, ta mas niˈigyë jäˈäy tyëjkëdë ëxpëjkpë.

Mä jëmëjt 1971, tats nyajkejxy mä Betel diˈib Kinsasa. Kanäk pëkyëts japë tuunk nikëjxmˈäjty, tuunëts mä neky tsyoony jyaˈty, mä yaˈˈamdoyë ëxpëjkpajn ets mä yajtukniwitsë wiˈix tyuˈuyoˈoyë Diosë tyuunk. Kots nduuny Betel, njäjtëts wiˈixëts ndukniwitsëdë Diosë tyuunk mä tuˈugë paˈisë mëjpë diˈib myëdäjtypyë yˈit lugäär mä kyaj yˈoyëtyë karreteerë, mä kyaj ti jëën ets mä yˈamääytyaˈagyë karrë. Ets näˈäganäˈäty ja neky diˈib ijty yajkajxp abiongoty, poˈoˈam jyeky parë jyäˈtët mäjaty ja tuˈukmujkën. Ko ja abionk tmëjäˈty, ta net yajmënëjkxy barkoty ets sëmäänˈam ijty tyuˈuwëˈëmë mët ko ja mëjnëë të yˈayoondujktäˈäy. Per duˈunyëm ojts tyuˈuyoˈoy ja tuunk, oyëts nbattë tyäˈädë jotmay etsë wiingatypyë.

Xyyajmonyˈijx xyyajmonyjyäˈäwëts wiˈix ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib kyaj nëgoo myeeny syentääbë ttukniwijtsëdë mëjatypyë asamblee. Këˈëm tpojtstë ja plataformë, yëˈë yajtuundë nëëˈawaxk parë ojts tkojtë ja tëjk, dyajnadujktääytyë mëdë mëëyë oyatypyë ets nan yëˈë ja mëëy pyijtmujktë parë ttukˈunyaaytyë. Nan wyëˈttë tsäjkapyny parë dyaˈoˈoyëdë meesë, ets kom kyaj ti ja klääbës, ta yëˈë dyajtuundë kepyˈatsajtsk parë dyajtäˈtspëjktë. Mëjˈixyëts njäˈäwë ko tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm nëgooyë ojts tˈëxtääynyëdë winmäˈäny parë tijaty dyaˈoˈoyëdë ets nitii kyanaytyukˈatsëˈkëdë. Mëkëts ntsojktë ets njantsy pyaˈˈayoowdëts kots ojts wiinktsoo nyajkajxnë.

Mä jëmëjt 1974, tats nyajkejxy mä Betel diˈib Nairobi (Kenia). Kajaa nety japë tuunk, pes ja Betel yëˈë nety yˈijxypy wiˈix tyuˈuyoˈoyë Diosë tyuunk mä mäjkpë paˈis diˈib naa japyë wëˈëmp, ets mä näägë tyäˈädë paˈis kubojkpë netyë Diosë tyuunk. Janääm jatsojkëts ijty nyajkexy mä tyäˈädë mäjkpë paˈis, per mas niˈigyëts nyajkejxy jap Etiopía mä netyë nmëguˈukˈäjtëm yajpajëdittë ets twinguwäˈägëdë mëjwiin kajaa jotmay. Nimay axëëk yajtuundë ets yajtsuum yajmäjtstë, axtë nääk yaˈoˈkëdë jäˈäy. Per mëk tyënääytyë mët ko oyë nety yˈittë mëdë Jyobaa ets ja myëguˈuktëjk.

Mä jëmëjt 1980 atoodë diˈib tuunë jäjtë mätsë njukyˈäjtën, pes ja mäts nbëjky mëdë Gail Matheson, diˈib tsoˈomp Canadá. Tuˈugyëts nˈojtstë mä Eskuelë diˈib Galaad, ets ok, naytyuknigajxëdëtsë neky. Yëˈë jap myisioneerëˈäjty Bolivia ets kyumäjmajtsk jëmëjt, tats mëët naybyatë Nueva York. Ko waanë yˈijty, tats nbëjktë jap Kenia. Jantsy oy kots mëët nbëjkyë Gail, pes xëmë tijaty tˈixy extëmë Jyobaa ets konformaräjtp mët tijaty myëdäjtypy. Axtë tyambäädëts xypyudëkë, xytsyokyëts ets xyjyamyëdatyëts.

Mä jëmëjt 1986, tats nduuny sirkuitë ets nanduˈun mä Komitee diˈib Betel. Kanäägëtsë tuˈukmujkën nguˈijxëdë mëdë Gail mä mayë paˈis diˈibë nety nyikëjxmˈäjtypyë Betel diˈib Kenia.

Kyajts njäˈäytyëgoy wiˈixë nmëguˈukˈäjtëm ttukniwijtsëdë tuˈugë asamblee jap Asmara (Eritrea) mä jëmëjt 1992, mä nety ja gobiernë të dyajkubokyë Diosë tyuunk. Jotmaymyëët njënäˈänëm ko yëˈëyë yajpat tuˈugë tëjk mä netyë jäˈäy dyajnipattë tijaty, diˈib axëëgëm këxëˈknëp nikëjxy, ets mas axëëgëm jodoty. Per monyˈijx monyjäˈäwëts ko ttukjäjty ja myëduk xëëbë asamblee, të nety ja nmëguˈukˈäjtëm dyaˈoyëdë ja lugäär parë mbäät  yaˈˈawdatyë Jyobaa. Mayë familyë dyaˈoytyëjkëdë ja tëjk, dyajmiindë witë tsujatypyë ets ttukˈadëëytyujktë mä nety kyaj oy kyëxëˈëky. Agujk jotkujkëts nˈasambleeˈäjttë, ets ja jäˈäy yˈojtstë 1,279.

Kots nguˈijxëdë ja tuˈukmujkën, määyëmëts ijty njantsy jyäjtäˈäktë ets wiˈixëm ja jotmay diˈibëts nbattë. Jäjtaktëts mä jëën tëjkë atoodatypyë diˈib yajpatp mejnybyëˈääy ets nan jäjtaktëts mä laminëtëjk, diˈibë jyëdijtakn yajniyoˈoyëp naa 100 metrën. Per oyëts mä nduundë, diˈibëts mas njamyajtstëp, yëˈë wiˈixëts njantsy tyukxondaktë mäts ojts ngäjpxwäˈkxtë mët ja nmëguˈukˈäjtëm ets mët ja prekursoorëty. Kots ojts wiinktsoo nyajkajxnëdë, tats ojts nayjëgäjpxëndë mëdëts ja nmëtnaymyaayëbëty diˈibëtsë nety mëk njantsy pyaˈˈayowandëp.

Mä jëmëjt 1987 ets 1992, ta Jyobaa tyestiigëty yaˈëxkäjptë gobiernë windum extëm tuˈugë relijyonk mä kanäägë paˈis diˈibë nety nyitënaabyë Betel diˈib Kenia. Ko duˈun ja gobiernë dyajkyë permisë, ta ojts yˈakˈyajkojˈyë Betel etsë ofisinë. Mä jëmëjt 1993, tats nyajkajxtë Adís Abeba (Etiopía). Mä tyäˈädë paˈis, jekyë nety të yajtunyë Diosë tyuunk ayuˈutsyë, per kots jap njäjttë të nety ja gobiernë dyakyë permisë.

Jyobaa të tkunuˈkxy mä yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Etiopía. Nimay të tyuundëkëdë prekursoor. Tuˈuk tuˈugë jëmëjt desde 2012, mä 100 nmëguˈukˈäjtëm ja naxy 20 tyundë prekursoor regulaar. Etsë eskuelë diˈib yajjaˈäjtypyë Diosë kyäjpn, nan të jap yˈëxpëktë nmëguˈukˈäjtëm diˈibë nety yajtëgoyˈäjttëp, ets nan të yajkojy naxy 120 Tëjk mä nˈëxpëjkëm. Mä jëmëjt 2004, ta ja betelitëty ojts nyëjkxnëdë tsënaabyë mä ja jëën tëjk diˈib yajkoj, nan jamyë ojts yajkojy tuˈugë Tëjk mä tyunyëtyë asamblee. Tyäˈädë tyukˈoyˈäjttëp niˈamukë nmëguˈukˈäjtëm.

Nuˈun të nyaxy ja xëëw jëmëjt, tëts njantsy naymyaaybyëkëdë mët nimayë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Etiopía. Njäˈäwëdëbëts ko xyjantsy tsyojktëbëts. Per tyää näämnëm, të nyajkajxnëdëts mä Betel diˈib Europa central mët kots nbëjk nˈijxëndë. Tsuj yajxonëts nyajkuentˈattë, per njantsy pyaˈˈayoowdëbëts ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib Etiopía.

Tëts ndimˈixtë wiˈixë Jyobaa të dyajmëjwindëkë tyuunk (1 Kor. 3:6, 9). Extëm nˈokpëjtakëm, kots nmëtmaytyaky tim ogäˈän ja jäˈäyëty diˈib Ruanda diˈib yˈëxtääytyëbë koobrë jap Congo, kyaj nety nituˈugë nmëguˈukˈäjtëm jap Ruanda, per tyam, ja jyapˈaty naxy 30,000. Ets mä jëmëjt 1967 jap República del Congo, ja nety jyapˈatyë käjpxwäˈkxpë, naa 6,000, per tyam ja jyapˈaty naa 230,000, ets ko yajjamyejtsyë Jesusë yˈoˈkën xëëw 2018, ja jäˈäy yˈojtstë naxy tuk miyonk. Mä tukëˈëyë paˈis diˈib nyikëjxmˈäjtë Betel diˈib Kenia, ja të nyimayëdë käjpxwäˈkxp, naxy 100,000.

Jyobaa yajtuun niganäägë nmëguˈukˈäjtëm diˈibëts xypyudëjkëdë parëts nduundëjkë prekursoor, tam nyëjkxnë naxy 50 jëmëjt. Duˈunyëmëts njäˈäyˈaty wintsoytyuˈun, per tëts njaty wiˈixëtsë Jyobaa amumduˈukjot ndukˈijxpatët. Kots nduuny África, xypyudëjkëts parëts nmaˈkxtukët ets parëts njotkujkˈatët mët tijatyëts nmëdäjtypy. Mëdëtsë ngudëjk, xyyajmonyˈijx xyyajmonyjyäˈäwëdëpts wiˈixë nmëguˈukˈäjtëm dyajnigëxëˈëktë yˈoyjyaˈayˈäjtën, wiˈix kyaj ti tjëjptsëˈëk tjëjpjawëdë ets wiˈix ttukˈixpattë Jyobaa. Winë ääw winë jotëts ngukäjpxë Jyobaa kots të xytyukˈixyë yˈoyjyaˈayˈäjtën, ets kots të xykyunuˈkxy mëjwiin kajaa extëmëts ninäˈä duˈun ngaˈˈawijxy (Sal. 37:4).