1. ¿Ti yˈëxkäjpë apostëlë Pablo?

APOSTËLË PABLO yˈëxkäjp ko näˈäty nnayjyäˈäwë amääy amutsk. Jënan ko oy ja nyiniˈkx kyëbäjk “jyaˈˈanuˈxënë”, duˈunyëm dyajnimëjääwdaˈaky parë ttuny diˈib oy. Ets ko Jyobaa kyaj nety xëmë të yˈatsoowëmbijtxëtyë nyuˈkxtakën extëm tjatsojky (2 Kor. 4:16; 12:7-9; Rom. 7:21-23). Pablo nan jënan ko amääy amutskë nety ja myëtsipëty yˈixëdë. * Per kyaj tnasˈijxë etsë tyäˈädë ääw ayuk ets ni ja tyëgoˈoyën yajnayjyawëdët ko kyaj ti ttsoowëty (2 Kor. 10:10-12, 17, 18).

2. Extëm jyënaˈanyë 2 Korintʉ 12:9, 10, ¿ti diˈibë Pablo tukniˈˈijxë?

² Pablo mëjwiin kajaa diˈibë tyäˈädë tukniˈˈijxë: ko tuˈugë jäˈäy mbäät yˈity jantsy mëk, oy nyayjyawëdët yaˈˈayow yaˈˈamäˈät (käjpxë 2 Korintʉ 12:9, 10). * ¿Ti Jyobaa myaytyäˈägan ko tˈanmääyë Pablo ko “mij myaˈˈayow myaˈˈamäˈädëty, yaˈijxp ko ëjtsë dëˈën diˈibë mmooyëp ja mëjää”? Ko yëˈë nety mëjääwmoˈoyanëp ko dyajtëgoyˈatët. Min jawyiin nˈokˈijxëm tiko kyaj mbäät wiˈix nnayjyäˈäwëm ko nyajwingäjpx nyajjëpkäjpxëm.

3. ¿Tiko mbäät ndukxondakëm ko nyajwingäjpx nyajjëjpkäjpxëm?

³ Nipën tkaˈoyjyawë ets yajwingäjpx yajjëjpkäjpxët. Per mbäät xyyaˈëxtëkëwäˈkëm pën yëˈëyë njantsy myëmäˈäy njantsy myëdäjëm wiˈix xywyingäjpx xyjyëjpkäjpxëm ja nmëtsipˈäjtëm (Prov. 24:10). Pääty, ¿wiˈixë net mbäät nnayjyäˈäwëm? Mbäät njënäˈänëm extëmë Pablo: “Ndukxondakypyëts [...] kots nyajwingajpxy nyajjëpkajpxy” (2 Cor. 12:10, TNM). ¿Tiko? Yëˈko pën nyajwingäjpx nyajjëpkäjpxëm ets pën yaˈˈaxëkˈijxëm, yëˈë nety yajnigëxëˈkypy ko xyjyantsy yˈëxpëjkpëˈäjtëmë Jesus (1 Peed. 4:14). Jesus jyënany ko ja yˈëxpëjkpëty yajpajëditandëp (Fwank 15:18-20). Ets duˈunën tyuun jyäjtë mä primer siiglë. Extëm nˈokpëjtakëm, pënatyë nety të nyinaxëdë extëm ja grieegë jäˈäy wyinmaytyë nanduˈun tˈijxtë pënaty pyanëjkxtë Jesus ko tsuu jäˈäyëty ets ko kyaj ti tjat tnijawëdë. Ets nääk ja judiyëtëjk duˈun tˈijxtë “extëm oytyim pën yetyëjkëty” ets ko “kyaj tmëdattë ja ëxpëjkën”, duˈun extëmë nety të tˈixtë ja apostëlëtëjk, Pedro mëdë Juan (Apos. 4:13). Mayë jäˈäy wyinmääytyë ko pënaty pyanëjkxtë Jesus kyaj ti ttsooˈattë ets kyaj pën yˈixanëdë. ¿Tiko? Yëˈko kyaj nety ttuktëk ttukwäˈägëdë politikë ets ni ja tsip.

4. Pënaty tim jawyiin pyanëjkxtë Jesus, ¿ti tyuundë ko ja myëtsipëty tyuknibëtsëëmëdë ääw ayuk diˈib kyaj yˈoyëty?

⁴ Pënaty tim jawyiin pyanëjkxtë Jesus, kyaj tnasˈijxëdë ets yaˈëxtëkëwäˈägëdët ja ääw ayuk diˈib yajpëtsëëmdë ja myëtsipëty. Extëmë Pedro mëdë Juan, agujk jotkujk nyayjyäˈäwëdë ko ja jäˈäy myëtsipˈäjtëdë mët ko yˈëxpëjkpëˈatëdë Jesus ets ko tnimaytyaktë tijaty tukniˈˈijxëdë (Apos. 4:18-21; 5:27-29, 40-42). Pënaty tim jawyiin pyanëjkxtë Jesus, kyaj tiko nety axëëk nyayjyawëdët. Pes mëjwiin kajaa nety të tpudëkëdë jäˈäy ets kyaj dyuˈunëty ja myëtsipëty. Extëm nˈokpëjtakëm, tam diˈib jyaaytyë liibrë diˈib tyam yajpatp mä Biiblyë, diˈib axtë tyambäät duˈunyëm tpudëkë ets tjotkujkmoˈoy miyonkˈamë jäˈäy. Ets ja Anaˈam Kutujkën diˈib yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtë të tyëjkënë anaˈambë tsäjpotm ets tim tsojk tˈanaˈamäˈäny niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy (Mat. 24:14). Ja myëtsipëty diˈib tuunëdë axëëk, të jyëmbijtääynyëdë jääm puˈxm, per ja Jesus yˈëxpëjkpëty, rey tyam tyuunëdë tsäjpotm. Ja myëtsipëty të yˈoˈktääynyëdë, ets pën ak jukypyëjktëp, yëˈë nëjkx yˈanaˈamëdë ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën diˈib kyäjpxwäˈkxtë pënaty myëtsipˈäjttë (Diˈibʉ Jat. 5:10).

5. Extëm jyënaˈanyë Fwank 15:19, ¿tiko naxwinyëdë jäˈäy xyjyäämˈijx xynyääxˈijxëm?

⁵ Tyam, nan ta jäˈäy diˈib xyjyäämˈijx xynyääxˈijxëm, diˈib xynyëxik xytyukxikëm ets xyyajnäjxëm ko kyaj ti njäjt nnijäˈäwëm. ¿Tiko? Yëˈko kyaj duˈun njäˈäyˈäjtën extëm yëˈëjëty, pes nduˈunëmë mëjääw parë nˈijtëm yujy tudaˈaky, yuunk naxypy ets mëdoˈowëm. Naxwinyëdë jäˈäy yëˈë mëj yajnäjxtëp pënaty mëj këjxm nayjyäˈäwëp ets pënaty kujuundaktëp. Ëtsäjtëm, nan kyaj nduktëjk ndukwäˈkëmë politikë ets nan kyaj pën tyuny soldäädë. Ets kom kyaj nduˈunˈäjtëm extëmë naxwinyëdë jäˈäy, pääty xyjyäämˈijx xynyääxˈijxëm (käjpxë Fwank 15:19; Rom. 12:2).

6. ¿Tijaty tyamë Jyobaa xytyuktuˈunëm mëjwiin kajaa?

⁶ Per oy wiˈixë naxwinyëdë jäˈäy xyˈijxëm, Jyobaa mëjwiin kajaa tijaty xytyuktuˈunëm. Extëm nˈokpëjtakëm, ninäˈänëm duˈun ngaˈëwäˈkx ngakäjpxwäˈkxëm extëm tyam. Ets nan ëtsäjtëm diˈib mas niˈigyë nˈëwnäjx ngäjpxnäjxëmë rebistë ets nyajwäˈkxëm abëtsemy nyaxwinyëdë. Yëˈë nyajtuˈunëmë Biiblyë parë miyonkˈamë jäˈäy nbudëjkëm ets dyajtëgatstëdë  jyukyˈäjtën. Ets mët ko Jyobaa dyajtunyë jäˈäy diˈib kyaj tyim yaˈijxtëy, ta nduˈunëm tukëˈëyë tyäˈädë tuunk diˈib mëjwiin kajaa. Per ¿mbäädëdaa Jyobaa xymyoˈoyëmë jot mëjääw niduˈuk niduˈuk? Pën duˈun, ¿ti mbäät nduˈunëm parë xypyudëjkëm? Min nˈokˈijxëm tëgëk pëky ti mbäät xytyukniˈˈijxëmë apostëlë Pablo yˈijxpajtën.

7. ¿Ti tuk pëky xytyukniˈˈijxëmë Pablo yˈijxpajtën?

⁷ ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Pablo yˈijxpajtën? Tuk pëky, yëˈë ko mä nmëduˈunëmë Jyobaa, kyaj mbäät ndukˈijxpajtëm ja jot mëjääw ets ja wijyˈäjtën diˈib nmëdäjtëm. Parë naxwinyëdë jäˈäy, Pablo mbäätxyëp nyayjyäˈäwë mëj këjxm ets këˈëm nyaytyukjotkujkˈäjtë, pes jam yeˈky pyejty Tarso mä tuˈugë siudad diˈib Roma, mä tsyëënëdë mëkjäˈäytyëjk etsë ëxpëkyjyaˈaytyëjk. Pablo nan ëxpëkyjyaˈayë nety, pes yëˈë myaˈestrëˈäjtë Gamaliel, ja judiyëtëjkë wyintsën diˈibë nety mëj ijtp mä tadë tiempë (Apos. 5:34; 22:3). Pablo nan ijt mëj mä ja judiyëtëjk, pes yëˈë jyënany: “Mas niˈigyëts nwinbejty mä ja judiyëtëjk ets kyaj duˈun wyimbajtë ja nmëduknaxëtyëts” (Gal. 1:13, 14; Apos. 26:4). Per oyë nety dyuˈunëty, kyaj këˈëm nyaytyukjotkujkˈäjtë.

8. 1) Extëm jyënaˈanyë Filipʉs 3:8, ¿wiˈixë Pablo tˈijxy tijatyë nety të tmastuˈuty? 2) ¿Tiko Pablo ttukxondaky ko nyayjyäˈäwë amääy amutsk?

⁸ Pablo xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot tmastutääy tijatyë netyë naxwinyëdë jäˈäy yajmëjpëtsëëmdëp. Pääty jyënany “postäˈägën njawëts tëgekyë tyäˈädë” (käjpxë Filipʉs 3:8). Per kyuˈayoˈonbatë ko ojts tpanëjkxyë Kristë. Axëkˈijxëdë ja myëgunax myëgugäjpn (Apos. 23:12-14). Ets ja romanë jäˈäy diˈibë nety myëgugäjpnˈäjttëp, wojp käˈtsëdë ets tsuum mäjtsëdë (Apos. 16:19-24, 37). Pablo nan pyëjkë kuentë ko pokyjyaˈayë nety ets ko tsiptakxëp ttunët diˈib oy (Rom. 7:21-25). Per duˈunyëm ojts tpanëjkxyë Kristë, oy nuˈun twinguwäˈkë amay jotmay ets oyë jäˈäy myëtsipˈäjtë. Yëˈë niˈigyë jyënany: “Ndukxondakypyëts kots nyajpääty amääy amutsk”. ¿Tiko duˈun jyënany? Yëˈko mä nyayjyäˈäwë amääy amutsk, ja mä tˈijxy wiˈixë Dios pyudëjkë (2 Kor. 4:7; 12:10, TNM).

9. ¿Wiˈix mbäät nˈijxëm tijaty xyyajnayjyäˈäwëm amääy amutsk?

 ⁹ Pën ntsojkëm parë Jyobaa xytyukpudëjkëmë myëjääw, kyaj mbäät nwinmäˈäyëm ko pääty xyyajtuˈunëm mët ko nyajpatëm oy mëk, ko të nˈëxpëjkëm, ko nmëdäjtëmë meeny sentääbë o mët ko ntsoˈonëm mä tuˈugë it lugäär diˈib oy. Pes tukëˈëyë tyäˈädë kyaj tsyobääty Dios windum. Mä Diosë kyäjpn kyaj nëgoo nyimayëtyë nmëguˈukˈäjtëm diˈib “kuwinmäˈäny, [...] diˈibë myëdäjtypy ja kutujkën, es [...] diˈibë jotkujk jäˈäyëty”. Pesë Dios, yëˈë të twinˈixy “diˈibë naxwinyëdë jäˈäyëty pyëjtaktëp extëmë kulokëty” (1 Kor. 1:26, 27). Pääty, kyaj mbäät xyˈawäˈktujkëm tijaty xyyajnayjyäˈäwëm amääy amutsk parë nmëduˈunëmë Jyobaa, niˈigyën ja mbäät nˈijxëm wiˈix xytyukpudëjkëmë myëjääw. Extëm nˈokpëjtakëm, ¿ti mbäät nduˈunëm ko pën xyˈatsëˈkëm ets xyyaˈˈamajtsk xyyajjotmajtskëm ko kyaj tyëyˈäjtënëty tijaty nmëbëjkëm? Nˈokmënuˈkxtakëmë Jyobaa parë xymyoˈoyëmë jotmëkˈäjtën ets nitsiptuˈunëm tijaty nmëbëjkëm (Éfes. 6:19, 20). Ets ¿pën të xypyatëm tuˈugë mëk päˈäm? Nˈokˈamdoˈowëm ja jot mëjääw parë nmëduˈunëm nuˈun nmadakëm. Tëgok tëgok njäˈäwëm wiˈixë Jyobaa xypyudëjkëm, ta mas niˈigyë kyëktëkëyaˈany ja mëbëjkën ets nbëkäˈänëm ja jot mëjääw.

10. ¿Tiko yˈoyëty nˈëxpëjkëmë yˈijxpajtënë Dios mëduumbëty diˈib yajmaytyaktëp mä Ebreeʉsʉty 11:32-34?

¹⁰ Pablo xëmë ojts tkajpxy ja Diosë jyaaybyajtën, ets ko jap ojts tkajpxy wiˈix yajnimaytyäˈäktë ja Dios mëduumbëty, mëjwiin kajaa tijaty tyukniˈˈijxë. Mä ja neky diˈib tyuknijäˈäyë ja ebreo jäˈäyëty, jap tˈanmääy parë tpanëjkxtëdë tyäˈädë Dios mëduumbëtyë yˈijxpajtën (käjpxë Ebreeʉsʉty 11:32-34). Niduˈugë tyäˈädë Dios mëduumbë, yëˈë rey David. Yëˈë wyinguwäˈkë ko ja myëtsipëty nyibëdëˈkëdë, axtë nääk, yëˈë diˈibë nety mëët oy të yˈity. Min nˈaknimaytyakëmë yˈijxpajtënë David parë nbëjkëmë kuentë nuˈunënë Pablo pyudëjkë ets wiˈix ëtsäjtëm mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Pablo.

11. ¿Tiko David yaˈijxy amääy amutsk? (Ixë dibujë diˈib miimp mä rebistë nyiˈak).

¹¹ Goliat yëˈë nety tuˈugë jäˈäy diˈib jantsy kumëjääw ets tsiptuump, pääty ko nyimiinë David, “ta tnëxiky ttukxiky” mët ko amääy amutsk tˈijxy. Pesë Goliat ximënë nety tyanë, oytyuny myiny ets tsipˈixy. Perë David mutsknëmë nety ets kyaj tnijawë wiˈix tsyiptunët, per yëˈë tyukˈijxpajtë Jyobaa myëjääw. Extëm nˈijxëm, diˈibë nety këxëˈkp amääy amutsk yëˈë diˈib kumëjääwdak ets tmëmadaky ja myëtsip (1 Sam. 17:41-45, 50).

12. Oknimaytyäˈäk jatuˈugë jotmay diˈib pyatë David.

¹² David nan wyinguwäˈkë jatuˈugë jotmay diˈibxyëp ojts yajnayjyawëty amääy amutsk. Yëˈë tuumbëˈäjtë Saúl, ja rey diˈibë netyë Jyobaa të twinˈixy jam Israel. Saúl mëkë nety twingutsëˈëgë David, per ko tiempë nyajxy, ta tyuktëjkë mëjˈat këjxmˈat ets tˈaxëkˈijxyë David. Axëëgë net ojts ttuunë axtë jyayaˈoogan (1 Sam. 18:6-9, 29; 19:9-11).

13. ¿Ti tyuunë David ko ja rey Saúl axëëk yˈadëtsy?

¹³ David xëmë twingutsëˈkë Saúl, oy tyuunë axëëk, pes nyijäˈäwëbë nety ko yëˈë Jyobaa diˈib pëjtakë parë tyunët rey (1 Sam. 24:6). David nan kyaj yëˈë tpokyˈijxyë Jyobaa ko axëëgë Saúl yˈadëtsy. Niˈigyën ttukˈijxpejty ko yëˈë diˈib moˈoyanëbë jot mëjääw parë tmëmadäˈägëdë tyäˈädë amay jotmay (Sal. 18:1 ets mä tsyondaˈaky).

14. ¿Ti jotmay nanduˈun pyatë apostëlë Pablo duˈun extëmë David?

¹⁴ Apostëlë Pablo nan wyinguwäˈkë duˈumbë jotmay extëmë David. Pes ja myëtsipëty mas niˈigyë nety ja kutujkën tmëdattë ets kyaj  dyuˈunëty yëˈë. Ja wintsëndëjkëty axëkˈijxëdë ets kanäkˈok ojts tniˈanaˈamëdë parë yajwop yajkäˈätsët ets yajpëjtäˈägët pujxndëgoty. Ets duˈun extëmë David, Pablo nan tuunë axëëgë jäˈäy diˈibë nety oy mëët të yˈity. Axtë nibëdëˈkë näägë Dios mëduumbë (2 Kor. 12:11; Filip. 3:18). Per ninäˈä kyamëmadakë ja myëtsipëty, duˈunyëm ojts yˈëwaˈkxy kyäjpxwaˈkxy. Ets nan duˈunyëm ttsojky ja myëguˈuktëjk oy axëëk yajnayjyäˈäwëdë. Per diˈib mas jëjpˈam, yëˈë ko xëmë tmëduunyë Jyobaa axtë mäbäät jyukyˈajty (2 Tim. 4:8). Myëmadaktääyë tyäˈädë amay jotmay mët ko ttukˈijxpejtyë Jyobaa ets kyaj yëˈë ttukjotkujkˈäjty ja kyëˈëm jot kyëˈëm mëjääw.

15. ¿Ti nduknibëjtakëm ndunäˈänëm, ets wiˈix mbäät nduˈunëm?

¹⁵ ¿Xywyingäjpx xyjyëjpkäjpxëm o xyˈaxëkˈijxëm pënaty mëët nˈeskuelëˈäjtëm, nduˈunëm o ja jiiky mëguˈuk diˈib kyaj Tyestiigëty? ¿Të näˈä axëëk xytyuˈunëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nduˈukmujkëm? Pën të, oy ko njamyajtsëmë yˈijxpajtënë David mëdë Pablo. Apostëlë Pablo jyënany: “Niˈigyë mëmadäˈäktë ja axëkˈäjtën mët ko xytyundët ja oyˈäjtën” (Rom. 12:21). David myëmadakë Goliat ko ojts ttukwimbokmëdiˈpxë tuˈugë tsää, per ëtsäjtëm kyaj duˈun ntsiptunäˈänëm mëdë jäˈäy diˈib xymyëtsipˈäjtëm, yëˈë nyajtunäˈänëmë Diosë yˈAyuk parë nˈajäjt njotjäjtëm ets tˈixyˈattëdë Jyobaa. ¿Wiˈix mbäät nduˈunëm? Ko nˈatsoowëmbijtëm mëdë Biiblyë tijaty xyyajtëˈëwëm, ko nˈoyjyaˈaytyakëm ets nwingutsëˈkëm pënaty axëëk xytyuˈunëm ets ko ndukmëduˈunëmë oyˈäjtën oytyim pënëty, axtë pënaty xymyëtsipˈäjtëm (Mat. 5:44; 1 Peed. 3:15-17).

16, 17. ¿Ti diˈibë Pablo ninäˈä tkajäˈäytyëgooy?

¹⁶ Mä netyë Pablo tkapanëjkxynyëmë Jesus, ja yaˈixyˈajty Saulo, jantsy axëkjäˈäy ijty ets pyajëdijt pënaty pyanëjkxtë Jesus (Apos. 7:58; 1 Tim. 1:13). Per tëgok, ta Jesus ojts myëgajpxyëty parë kyaj tnekytyunët axëëk pënaty panëjkxëdëp ets ta ojts yajwiintsëty. Parë jatëgok yˈijxëˈëgët, tsojkëbë nety tninëjkxët pënaty axëëk të ttuny. Pablo ijt yujy tudaˈaky ets kyupëjk parë pyudëkëdët niduˈuk ja Jesusë yˈëxpëjkpë diˈib xyëwˈäjtypy Ananías, diˈib jatëgok yaˈijxëˈkë (Apos. 9:3-9, 17, 18).

 ¹⁷ Ko tiempë nyajxy, Pablo tuun mëjwiin kajaa mä Diosë kyäjpn, per ninäˈä tkajäˈäytyëgooy tijatyë Jesus tukniˈˈijxë ko ojts myëgajpxyëty desde tsäjpotm ko nety nyijkxy Damasco. Pablo, duˈunyëm yˈijty yujy tudaˈaky ets xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot tkupëjky parë myëguˈuktëjk pyudëkëdët. Ets jënan ko yëˈëjën mëjääwmooyëdë ets pudëjkëdë (Kol. 4:10, 11).

18. ¿Tiko näˈäty xytsyiptakxëm nˈaxäjëmë naybyudëkë?

¹⁸ ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë Pablo? Ko ojts nˈëxpëjktsondakëmë Biiblyë, waˈan xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot ojts ngupëjkëm parë pën xypyudëjkëm, pes kajaa nety xytyëgoyˈäjtxëm parë tijaty njäjt nnijäˈäwëm (1 Kor. 3:1, 2). Per pën jeky kujk nmëduˈunënë Jyobaa ets njäjt nnijäˈäwënë tijaty, waˈan kyaj nˈokkupëkäˈänënë parë pën xypyudëjkëm. Ets mas niˈigyë pën yëˈë xypyudëkëyäˈänëm ja diˈib näämnëm tëjkëp ëxpëjkpë. Perë Jyobaa, yëˈë xëmë yajtuumbyë nmëguˈukˈäjtëm parë xymyëjääwmoˈoyëm (Rom. 1:11, 12). Pääty, oy ko nˈaxäjëm ja naybyudëkë diˈibë nmëguˈukˈäjtëm xymyoˈoyëm, pën ntsojkëm etsë Jyobaa xytyukpudëjkëmë myëjääw.

19. ¿Tiko Pablo tijaty ttuuny mëjwiin kajaa?

¹⁹ Ko Pablo ojts tpanëjkxnë Jesus, mëjwiin kajaa tijaty ttuuny. ¿Tiko? Yëˈko jyaygyujkë ko mbäät tijaty ttuny, pën ijtp yujy tudaˈaky ets pën tyukˈijxpejtypyë Jyobaa, ets kyaj mët ko yajpääty oy mëk, ko të yˈëxpëky, ko tmëdatyë meeny sentääbë o ko tsyoony mä tuˈugë lugäär diˈib oy. Pääty, nˈokpanëjkxëmë Pablo yˈijxpajtën. ¿Wiˈix? Ko ndukˈijxpajtëmë Jyobaa, ko nˈëxpëjkëm ja Dios mëduumbë yˈijxpajtën diˈib yajmaytyaktëp mä Biiblyë ets ko ngupëjkëm ja naybyudëkëdë diˈib xymyoˈoyëmë nmëguˈukˈäjtëm. Ko duˈun nduˈunëm, ta nëjkxë Jyobaa xymyoˈoyëm ja jot mëjääw, oyë nety nnayjyäˈäwëm amääy amutsk.