Nmaxuˈunkˈäjtyëts 1954 jap Saint Paul (Minnesota), mä tuˈugë siudad diˈib Estados Unidos. Ja nfamilyëts kyaj nety nëgoo tyim ayoy, nan kyaj tyim mëkjäˈäyëty ets katolikë. Jats ndukkaˈaxˈäjttë nimëgoxk ets ëjtsë myëmajtskpë. Kots nmutskˈäjty japëts nˈeskuelëˈäjty mä katolikëtëjk tmëdattë yˈeskuelë ets yëˈëts ijty nbudëjkëp ja teety mä myiisëtuny, per kyajtsë nety nëgoo ndimnijawë Biiblyë. Nnijäˈäwëbëtsë nety ko tam tuˈugë Dios diˈib tijaty të dyajkojtäˈäy, per kyajts nekymyëbëjky ko jap tsäjptëgoty mbäädëts nyajpudëjkë parëts nˈawdatëdë tyäˈädë Dios.

Mätsë nety niˈëxpëkë myëdukjëmëjtë ley, tatsë Jyobaa tyestiigëty xynyimiindë mätsë ndëjk. Kom witpujpëtsë nety, tats tsuj yajxon xyˈanmääytyë ko jyëmbitäˈändë jatëgok. Kots jatëgok xynyimiindë, tats nyajtëëy: “¿Tiko axëkjäˈäytyëjk mas niˈigyë tijaty ttukˈoybyëtsëmdë ets kyaj dyuˈunëtyë oyjyaˈaytyëjk?” ets “¿Ti tsojkëp parë nˈijtëm jotkujk?”. Tats xymyooytyë liibrë La verdad que lleva a vida eterna etsë Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras, diˈib tsuxkë nyiˈak. Tats nanduˈun  ngupëjky parëts xyyaˈëxpëktët, ets mëjwiin kajaats tijaty njäjty. Kots nnijäˈäwë ko Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, yëˈë tuˈugë gobiernë diˈibë naxwinyëdë jäˈäy jyantsy yajtëgoyˈäjttëp ets ko yëˈë diˈib anaˈamäämp yä Naxwiiny, agujk jotkujkëts njantsy nyayjyäˈäwë. Nbëjkëtsë kuentë ko naxwinyëdë jäˈäyë gyobiernë nitii nety të tkamëmadaˈaky ttunët ets jeˈeyë nety dyakyë jäj jëmuˈumën etsë ayoˈon jotmay.

Mä tsyondaˈagyë jëmëjt 1982, ja mätsë Jyobaa ndukëdëjkë njukyˈäjtën. Nan jats nnëbejty mä tyäˈädë jëmëjt mä asamblee tëgëk xëëbë diˈib xëwˈäjt “Verdad del Reino” mä estadio St. Paul Civic Center. Kyum sëmään, tats njëmbijty parëts nduunyë nˈeksamen mätsë nety nˈëxpëky ja ley. Ets oktuubrë ëjxy, tats nnijäˈäwë ko tëtsë nety nduknaxy ja eksamen parëts mbäät nduny abogaadë.

Mä taabë asamblee, tats nˈixyˈajtyë Mike Richardson diˈibë nety tuump Betel jap Brooklyn (Nueva York), tats xytyukmëtmaytyaky ko të nety nyaxkëdaˈaky tuˈugë departamentë mä yˈoyë jotmay extëmë ley dyajnigutukë. Kots duˈun nmëdooy, yëˈë miin mätsë nwinmäˈäny extëm jyënany ja yajkutujkpë diˈib Etiopía mä Apostʉlʉty 8:36, tats nnayajtëëwë: “¿Tits xyyajtuˈuˈadujkp parëts kyaj ndunët mä tyäˈädë departamentë?”. Tats nyajtuktujkyë nsolisitud parëts ndunäˈäny Betel.

Kyajtsë ndääk ndeety tˈoyˈijxtë kots ndëjkë Testiigë. Ndeetyëts tats xyyajtëëy nuˈunëts nganaratäˈäny kots ndunët abogaadë mä Watchtower. Tats nˈatsooy ko namayˈäjtënëts ndunäˈäny ets ko poˈoboˈojëts nyajmoˈoyaˈany waanë naybyudëkë, extëm niˈamukë betelitëty.

Kom jamëtsë nety nduny mä tuˈugë kutujktakn, pääty koonëmëts jam nyajkëjxy, taanëmëts ojts nëjkxy mä Betel diˈib Brooklyn mä jëmëjt 1984. Kots njäjty Betel, japëts nyajkejxy mä departamentë mä yˈoyë jotmay extëmë ley dyajnigutukë. Kots jawyiin nduuny mä ja kutujktakn extëmë abogaadë, mëjwiin kajaatsë net xypyudëjkë Betel.

Nobiembrë 1983, ja Jyobaa tyestiigëty tjuuytyë tyäˈädë Teatro Stanley diˈib Nueva Jersey. Ta ja nmëguˈukˈäjtëm dyajpëtsëëmdääytyë permisë parë dyaˈˈaˈoyëyäˈändë jëën ets ja nëë. Ko tyuˈukmujktë mët ja kuduunk justisë, ta ttukmëtmaytyaktë ko dyajtunäˈändë tyäˈädë teatro parë jap ttunäˈändë asamblee. Per pyattë jotmay, pes ja kuduunktëjk jyënandë ko ja ley kyaj dyajnigutukë parë tuˈugë relijyonk tkojëdë tyëjk jap sentrë. Ets kom ja tëjk diˈib jyuuytyë japë nety yajpääty sentrë mä jäˈäy tmëdattë negosyë, pääty kyaj dyäjktë ja permisë. Ja nmëguˈukˈäjtëm jyanitsiptuundë, per kyaj myadaktë.

Myëduk sëmäänëmtsë nety nˈity Betel ko ja jotmay ojts yajmënëjkxy mä ja kutujktakn. Nnijäˈäwëbëtsë nety yajxon wiˈix yˈixëtyë tyäˈädë jotmay  mët ko tëtsë nety nduny majtsk jëmëjt mä ja kutujktakn diˈib Saint Paul (Minnesota). Niduˈuk ja nˈabogaadëˈäjtëm jyënany ko ja Teatro Stanley wiˈixëmë netyë jäˈäy të tjantsy yajtundë, dyajnaxtë pelikula ets axtë jyäˈttë ëëw yaxpë extëmë rock. Ets ¿tiko nety kyaj tnasˈixëyäˈändë parë jap tyuˈukmuktët tuˈugë relijyonk? Ta ojts yajpayoˈoyë tyäˈädë jotmay mä ja kutujktakn ets ta dyajwingëdaktë ko ja diˈib anaˈamp Nueva Jersey kyaj nety të twingutsëˈëgë ja awäˈätstumˈäjtën diˈib myëdäjtypyë relijyonk, ta ojts ttukˈaneˈemy ja kuduunktëjk parë dyakët ja permisë. Duˈunëts ogäˈän nbëjkyë kuentë ko Jyobaa kyunuˈkxypyë nety ko ja nyax kyäjpn dyajtuny ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib mbäät nyitsiptunëdë gobiernë windum parë tyuˈuyoˈoyˈadëˈëtsët ja tyuunk. Agujk jotkujkëts njantsy nyayjyäˈäwë kots oynuˈunën nyajkyë naybyudëkë.

Ta ja nmëguˈukˈäjtëm tyëjkëdë tuumbë amëjääw ets ni tuk jëmëjt tkatuunkˈäjttë parë dyajkëjxtë. Ko 8 äänyë septiembrë 1985, ta jap yajmëjtuuny ko dyajkëxtë yˈëxpëjkën diˈib Galaad, klase 79. Ok, ta ojts tyuunë tyäˈädë lugäär extëmë Tëjk mä tyunyëtyë Asamblee jap Nueva Jersey. Agujk jotkujkëts nnayjyäˈäwë kotsë Jyobaa xyyajtuuny extëmë abogaadë. Kyajtsë nety duˈun xytyimˈyajnayjyawëtynyëmë tyäˈädë tuunk extëm kots nˈabogaadëˈäjty Betel. Ets kyajts ndimwinmääy ko duˈunëtsë netyë Jyobaa xyyajtunäˈäny mëjwiin kajaa.

Nuˈun ojts tyuˈuyoˈoyë jëmëjt 1980 axtë 1989, kyaj nety nimayë doktoortëjk etsë hospital twintsëˈëgëdë ko Jyobaa tyestiigëty jyënäˈändë ko kyaj tkupëkäˈändë neˈpyny. Ets mas niˈigyë ijty tpäättë jotmay ja toxytyëjkjäˈäyëty diˈib uˈunkmëët, pes ja fesëty xëmë ijty jyënäˈändë ko yëˈëty kyaj tmëdattë madakën parë jyënäˈändët ko kyaj ttsoktë neˈpyny, pes ko ja uˈunktääk yˈoogët, duˈunyë ja myaxuˈunk wyëˈëmäˈäny.

29 äämbë disiembrë 1988, ja mä nmëguˈukˈäjtëm Denise Nicoleau pyatë windaxyë ets yajwindëgooyë ko dyajmaxuˈunkˈäjtääy ja yˈuˈunk. Windäjxtääy, ja jeˈeyë tˈakmëdäjtyë hemoglobina 5,0, ta ja dyoktoor yˈanmääyë ko tsojkëp tkupëkëdë neˈpyny, per kyaj tkupëjky. Jakumbom, ta ja hospital tˈamdooyë permisë tuˈugë fes parë yajpëjtäˈägëdë nyeˈpyny. Ja fes, ta dyajkyë permisë, ets këˈëm winmäˈäny duˈun ttuundë ni jeˈeyë tkayajtëëwdë Denise mëdë myëmëjjäˈäy wiˈixë nety wyinmaytyë.

Denise, ta tyëjkë nyeˈpyny biernës 30 äämbë disiembrë, oy ja myëmëjjäˈäy ets ja jyiiky myëguˈuk tkakupëjktë. Ko ojts tsyuˈujënë, ta yajmäjtstë niduˈuk nimajtsk ja jyiiky myëguˈuk ets nanduˈun ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib tuundëp mëjjäˈäy. Yajniwäämbajttë ko yˈawäˈktujktë ja doktoortëjk parë kyaj tmënaxtët ja neˈpyny. Ets sääbëdë jopy 31 äämbë disiembrë, ak yëˈë nety jantsy yajmaytyakp mä notisyë nuˈun tukëˈëyë Nueva York ko të yajmatstë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm.

 Lunës jopy, tats ojts nyajnëjkxtë tyäˈädë jotmay mä ja fes Milton Mollen, diˈib mas këjxmë kutujkën myëdäjtypy. Tats ndukmëtmaytyaky ko jatuˈukpë fes të nety dyakyë permisë parë yajpëjtäˈägëdë nyeˈpyny tuˈugë päˈämjäˈäy diˈib kyaj të yajtukˈawanë. Ja fes Milton, tats xyˈanmääy kots naxët mä tyuny parëts mëët nimaytyäˈägët etsëts nˈixtët diˈibatyëtsë ley mbäät xypyudëkëdë. Yëˈëts xyjyamyëdäjtë nmëguˈukˈäjtëm Philip Brumley, diˈibë nety nyikëjxmˈäjtypy ja departamentë mäts nduny. Ja fes nan wyoow ja diˈib tuump abogaadë mä ja hospital. Nyajtsiptaktëtsë tyäˈädë jotmay. Ta ja nmëguˈukˈäjtëm Philip tkëxjääy mä kyuadernë etsëts xytyukˈijxy mä jyënaˈany: “Yajjënakë mˈyoˈkn”. Ets oy kots duˈun xyˈanmääy, yëˈko tamtsë nety njotˈambëjkënë mäts ndukˈixäˈäny ja abogaadë ko kyaj oy tijaty të ttuny.

Tuk oorëtsë nety të nyajtsiptaknëdë, ta ja fes Milton jyënany ko jakumbom yëˈë nety tim jawyiin yˈixandëbë tyäˈädë jotmay. Kots ntsoˈondë mä tyuny, ta jyënany ko ja abogaadë diˈib tuump hospital duˈunë nety tsyiptäˈägäˈänxëty nyaynyitsiptunëdët extëmë päjk yajwintsuˈutsy. Kots duˈun xyˈanmääy, duˈunëts njäˈäwë ko yëˈëtsë netyë Jyobaa xytyukˈijxp ko mbäädëts nmadäˈäktë. Xyyajmonyˈijx xyyajmonyjyäˈäwëdëts kots nˈijxtë wiˈixëtsë Jyobaa xytyuktuundë ti yëˈë tsyojkypy.

Kootspäädëts nmëjäjt nmëˈoˈktë wiˈixëtsë nety njënäˈänäˈändë mä yajpayoˈoyaˈanyë tyäˈädë jotmay. Ets komë Betel diˈib Brooklyn wingonë nety yajpääty mäts nëjkx naywyindanëyäˈänëdë, ta tekyyeˈepy jyäjtë nimayëts ja nmëguˈuktëjk diˈibëtsë nety mët ndundë mä yˈoyë jotmay extëmë ley dyajnigutukë. Ko ja nimäjtaxkpë fes tmëdoowdääytyë wiˈixëts naynyitsiptuunëdë, ta jyënandë ko kyajxyëp tiko yajˈyajkyë permisë parë yajpëjtäˈägëdë nyeˈpyny. Ja yajkutujkpë, yëˈë pyuwäˈkë ja nmëguˈukˈäjtëm Denise ets jyënany ko kyaj nety të yajwintsëˈëgë ja madakën diˈib myëdäjtypy mët ko kyaj jawyiin të dyajtëwdë pën kyupëkaampy ja neˈpyny.

Ko waanë yˈijty, ta ja kutujktakn diˈib mas mëj ijtp jap Nueva York, jyënany ko ja nmëguˈukˈäjtëm Denise myëdäjtypyë netyë madakën parë tsyoybyatët ets kyaj tkupëkëdë neˈpyny. Taxkˈokëts duˈun nmadaktë mä ja këjxmatypyë kutujktakn diˈib yajpatp Estados Unidos. Agujk jotkujkëts nnayjyäˈäwë kots duˈun nduuny (ixë rekuäädrë “Nmadäˈäktëts mäjatyë mëjpë kutujktakn”). Nan tëts të nduny Betel mëdë wiinkpë abogaadë parëts nˈixtë jotmay, extëm pën mbäädë uˈunk ënäˈk myëwëˈëmëdë, mä  yaˈˈajääywyäˈkxtë kasäädë jäˈäy, mä yaˈixyë nax etsë jëën tëjk.

Kots nˈixyˈajtyë Dawn, nidëgëëgë netyë yˈuˈunk ets të nety yaˈˈajääywyaˈkxy. Yëˈë duˈun ijty tyuny ets pryekursoorˈaty. Të nety tpäätyë amay jotmay mä jyukyˈäjtën, per xyyajmonyˈijx xyyajmonyjyäˈäwëts wiˈix ja jyot wyinmäˈäny tpëjtaˈaky mä tmëdunyë Jyobaa. Mä jëmëjt 1992, tats ojts nëjkxtë Nueva York mä tyuunë asamblee tëgëk xëëbë diˈib xëwˈäjt “Portadores de Luz”, ets japëts nˈanmääyë Dawn ko nˈakˈixyˈataambyëts mas niˈigyë. Kyum jëmëjt, tats nbëjktë, ets ëjts duˈunyëmëts nbudëjkëˈadëtsyë Betel. Duˈunëts njawë extëm tuˈugë regalë diˈibëtsë Jyobaa xymyooy kots nbaty tuˈugë ngudëjk diˈib jëjpˈam pyëjtakypyë Jyobaa ets diˈib xëmë xik xoomp. Extëm jyënaˈanyë Proverbios 31:12, Dawn bom bomëts xytyukmëdunyë oyˈäjtën nuˈunëts mëdë nxëëw njukyˈäjtën nyajnaxy.

Kots mëët mbëjky, ja yˈënäˈkëty ja netyë jyëmëjt 11, 13 ets jatuˈuk 16. Ets kom oyëtsë nety nˈuˈunkteetyˈatäˈäny, päätyëts ojts nbayoˈoy mä ëxpëjkpajn etsëts nˈëxpëjky wiˈix mbäät nyajˈyaˈk nyajpajtëmë kuˈˈuˈunk kuˈënäˈk, nduunëtsë mëjääw parëts nguytyuuny ja käjpxwijën diˈibëts nˈëxpëjk. Nuˈunë xëëw jëmëjt të nyaxy, tëts nbäättë amay jotmay, per agujk jotkujkëts nnayjyawëty kotsë tyäˈädë ënäˈkëty xyˈixtë extëmë tyeety diˈib tsojkëdëp ets extëmë myëtnaymyaayëbë diˈib tyukjotkujkˈäjttëp. Ko ijty nyiminëdë ja myëtnaymyaayëbëty, tsuj yajxonëts nˈagëˈë nˈaxäjëdë ets jantsy jotkujkëts ijty nnayjyawëdë kots nˈixtë tuk tëgot ja ënäˈktëjk xyiˈik xyondë.

Mä jëmëjt 2013, tats ojts nëjkxnëdë tsënaabyë Wisconsin parëts nguentˈatäˈändë ndääk ndeety. Per duˈunyëmëts nduuny mëdë Betel, pes yajwoowbëts ijty näˈäganäˈäty parëts nëjkx nduny mä departamentë mä yˈoyë jotmay extëmë ley dyajnigutukë.

Septiembrë poˈo mä jëmëjt 2018, tats nbëjkyë kuentë ko tëgok tëgokëts ngäjpxäˈäny jawyiinëts nˈokˈawäˈätsy nˈokˈyoˈkwäˈätsy kanäkˈok. Ja diˈibëts ndoktoorˈäjtypy kyaj tnekynyijäˈäwë titsën xyjyäjtp. Ok, tats jatuˈugë doktoor xykyejxy mä diˈib nyiˈëxpëjkëbë päˈäm këbäjkoty. Ets eneerë 2019, tats xyˈanmääyë tyäˈädë doktoor ko waˈanëtsë nety yëˈë nmëdaty tuˈugë päˈäm diˈib tim tëgatsy, diˈib wanaty wanaty yajwindëgoyaampy tukëˈëyëtsë niniˈkx ngëbäjk.

Kyumdëgëk xëëw mäts duˈun nyaˈˈanmääy, tats ojts nëjkxy pëyëˈkpë yeloty, per tats ngëdääy etsëts nyajmäˈtyë ngëyoˈkn. Nuˈunëts kujk njukyˈaty, xëmëts nëjkxy pëyëˈkpë yeloty ets tëts nˈijxwëˈëmnë. Per kots ngëdääy, tats nbëjkyë kuentë ko kyajts mbäädë niniˈkx ngëbäjk nekyˈaneˈemy. Jantsy pojënëts të nmëjtaˈaky, jantsy tsipëts ngäjpxët, nyajˈyuˈkxëdëtsë niniˈkx ngëbäjk etsëts nguˈuknaxët tijaty.

Agujk jotkujkëts njantsy nyayjyawëty kotsë Diosë kyäjpn të nbudëkë mäts të nduny abogaadë. Ets nan jotkujkëts nnayjyawëty kots të njäˈäy kanäägë artikulo diˈib kyäjpxtëbë doktoorëty, abogaadëty etsë fesëty. Nan tëts nnimaytyaˈaky abëtsemy nyaxwinyëdë mä tyuˈukmuktë doktoortëjk parëts nitsiptuny ja Dios mëduumbëty diˈib tsoybyatandëp o axtë yajtsukandëp, per kyaj tˈaxäjëyäˈändë neˈpyny. Per oyëts duˈun të nduny, duˈunëts njënäˈäny extëm jyënaˈanyë Lukʉs 17:10, ko tuumbë mosëts ets nitiits xykyapääty xykyanitëkë, yëˈëyëts të nduny diˈibëtsë nety xypyatp ndunët.