JA JUDIYËTËJK mëdiˈibë tsënääytyë mä ja Nax mëdiˈibë Yajtukwandaktë, ja ijty tniwäˈägëdë ja tyuunk yˈayoˈon septiembrë ets oktuubrë parë tyäj jyaaptë ets nyiˈip kyojtë.

Yëˈë naytyuktuˈumooyëdë Poˈo parë tmaytsyoowbëtsëmdë nääk xëëw jyakäˈäny tuˈuk tuˈugë poˈo, mëdiˈibë jajkp 29 o 30 xëëw. Ets parë tmaytsyoowbëtsëmdë tuˈugë jëmëjt, yëˈë yajtuundë ja Xëëw. Per ko ijty yëˈë dyajtundë ja Poˈo parë twijtspëtsëmdë tuk jëmëjt, waanë pyëtsëmy ets kyaj dyuˈunëty ko dyajtundë ja Xëëw. Pääty, ¿wiˈix ijty dyajkäˈpxtë yäˈädë tiempë? Waˈan mä jëmëjt tsyondaˈaky tˈakpëjktäˈäktë tuk xëëw majtsk xëëw o tim näˈäty tuˈugë poˈo. Duˈun xëmë ijty kyaˈay tuknax mä ja kalendaaryë mëdiˈibë yajtuundëp parë nyiˈip kyojtë o dyajmuktë ja pyëjktaˈaky.

Ja tiempë mä Moisés jyukyˈajty, Jyobaa ojts tˈanëëmë ja nyax kyäjpn ko mä ja poˈo abib o nisán (marsë ets abril), tsojkëbë nety mëj dyajnaxtët (Éx. 12:2; 13:4). Mä yäˈädë poˈo ja ijty ja israelitëty xyëwdundë ets tmoˈoytyë Jyobaa mëdiˈibë tim jawyiin tëëmˈäjtp mä ja kyojy pyëjktaˈagyëty (Éx. 23:15, 16).

Tuˈugë ëxpëkyjyaˈay mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Emil Schürer, jyënaˈany ko kyaj ijty nëgoo tsyiptaˈaky twijtstëgatstët ja xëëw poˈo. Pes ja Paskë ja ijty ttundë ko ja Poˈo pyikë 14 äämbë Nisán, jaa xëmë tpääty xëgopkoty ko tuknax jyeky ja xëëw ets ja tsuˈum. Per pën jaa tuknax jyeky ja xëëw ets ja tsuˈum mä jëmëjt yˈabajnë, ta ijty ja judiyëtëjk tˈakpëjktäˈäktë jatuˈugë poˈo mä kyajnëm tpäätyë Nisán (Historia del pueblo judío en tiempos de Jesús 175 a. C. - 135 d. C., traducción de J. Cosgaya y A. Piñero).

Jyobaa testiigëty nanduˈun tyam twijtspëtsëmdë xëëw poˈo parë tnijawëdë näˈä tpäädäˈäny ja nWintsënˈäjtëmë yˈAˈux, mëdiˈibë ijty pyatypy 14 äämbë nisán extëm ja judiyëtëjk tmëdattë ja kyalendaaryë, mëdiˈibë tyam käˈäp marsë ets abril. Abëtsëmy nyaxwinyëdë kontiempë yajnigajpxy mä tukëˈëyë kongregasionk näˈä yajjamyatsäˈänyë Jesusë yˈoˈkën xëëw. *

Per ¿wiˈix ijty tnijawëdë ja judiyëtëjk näˈä kyexy ja poˈo ets yˈäänëˈëgyë wiinkpë? Tsiptakxëdëp ijty tnijawëdët. Per tyam kyaj dyuˈunëty, pes jeˈeyë ko nˈijxëm tuˈugë kalendaaryë ets ta nnijäˈäwëm näˈä kyexyë poˈo.

Ja tiempë mä Noé jyukyˈajty, ja ijty jyeky 30 xëëw tuˈuk tuˈuk ja poˈo (Gén. 7:11, 24; 8:3, 4). Per ok, ko ja judiyëtëjk dyajnaxkëdaktë ja kyalendaaryë kyaj xëmë yˈaany 30 xëëw. Parë tnijawëdë näˈä yˈäänëˈëky tuˈugë poˈo, yëˈë yˈijxtëp ko ëgäˈäny kyëxëˈëky ja Poˈo, ta net dyajnaxtë 29 xëëw o 30 xëëw parë yˈäänëˈëgyë wiinkpë.

Tëgokë David mëdë Jonatán duˈun nyayjyënanëdë: “Bomë poˈo pyikë”, yëˈë nety yˈandijpy ko jakumbom yˈäänëˈëgäˈänyë wiinkpë poˈo (1 Sam. 20:5, 18). Yäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko mä taabë tiempë nyijäˈäwëdëbë netyë jäˈäy näˈä yˈäänëˈëgäˈäny tuˈuk tuˈugë poˈo. ¿Wiˈix ja judiyëtëjk tnijäˈäwëdë? Mä tuˈugë liibrë mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Misná mä yajkujäˈäyë ja judiyëtëjkë ley ets ja kyostumbrëty. Jyënaˈany ko ja judiyëtëjk mëdiˈibë myëdäjttë ja kutujkën xëmë ijty tyuˈukmuktë parë dyajwingëdäˈägäˈändë näˈä yˈäänëˈëgäˈäny ja wiinkpë poˈo. Jopyëp ijty tyuˈukmujkojtë ko 30 yˈany ja poˈo ets ja ijty duˈun ttuunkˈattë wëxtujk poˈo. Ets ¿ti ijty tyuundëp parë tnijawëdë näˈä ja poˈo yˈäänëˈëgäˈäny?

Yëˈë kyajxtëp näägë yetyëjk mäjaty ja tun kopk mëdiˈibë Jerusalén parë nëjkx tpäˈtˈixtë tsäjp ko nety të kyootsënë. Ko tˈixtë ko tam ja poˈoˈuˈunk kyëxëˈëky, ta netyë ttukˈawanëdë ja yajkutujkpë. Ko dyajtëyˈäjtëndëkëdë, ta net tukˈawanëdë ja nax käjpn näˈäjën yˈäänëˈëky ja wiinkpë poˈo. ¿Ets pën kyaj ti yaˈixy mët ko winduky o yoˈtsp? Ta net  ja yajkutujkpë jyënäˈändë ko ja poˈo jaa yˈanäˈäny 30 xëëw ets ko jakumbomnëm yˈäänëˈëgäˈänyë wiinkpë.

Mä ja liibrë Misná, tnimaytyaˈaky ko yëˈë ijty ja yajkutujkpëkopk yajmëjjëdëbë jëën parë ttuknijawëdë jäˈäy näˈä yˈäänëˈëky jatuˈukpë poˈo. Jam ijty dyajmëjëdë mä ja Oliibës kopk, naa jamyë Jerusalén ets mäjaty mbäät tˈixtë ja judiyëtëjk. Ok, yëˈë ojts tkajxnëdë ja kugajpxyëty parë ttukˈawanëdët ja nax käjpn. Duˈunën niˈamukë ja judiyëtëjk, duˈun mëdiˈibë tsënääytyëp Jerusalén o mä wiinkpë it lugäär, tnijäˈäwëdë näˈä yˈäänëˈëky ja wiinkpë poˈo ets tuknax xyëwduundë.

Mä yäˈädë rekuäädrë, mbäät xypyudëjkëm parë njaygyujkëm wiˈix ijty ja judiyëtëjkë kyalendaaryë, wiˈix tmaytsyowdë ja xëëw poˈo, näˈäjaty xyëwdundë ets wiˈix ja tiempë yˈixëty.