1. ¿Tijaty mbäät ttundë yaˈayˈënäˈkuˈunk diˈib të nyëbajnëdë?

MIITSËTY yaˈayˈënäˈkuˈunk, mëjwiin kajaa diˈib mbäät xytyundë, pes mmëdäjttëp kaˈpxy ja jot mëjääw (Prov. 20:29). Mëjwiin kajaa xypyudëkëdë nmëguˈukˈäjtëm ets seguurë ko nimay mjatunandëp ministerial. Per mbäädë net nääk xyjawëdë ko ja nmëguˈukˈäjtëm tim mutsknëm mˈixëdë o ko kyajnëm kyäˈpxtë ja mjot mwinmäˈäny parë duˈun mdundët. ¿Duˈun mijts mnayjyawëty? Pën duˈun, taaˈäjtp tijaty mbäät xytyuny desde tyam parë nmëguˈukˈäjtëm mdukjotkujkˈatëdët ets mëjˈixëdët.

2. ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

² Mä tyäˈädë artikulo nˈixäˈänëm wiˈix jyukyˈajtyë David, nan yajnimaytyäˈägäämp wanaty wiˈix jyukyˈäjttë nimajtskë rey diˈib Judá: Asá mëdë Jehosafat. Nˈixäˈänëm tijaty jotmay pyattë, ti tyuundë ets ti mbäät tyukniˈˈixëdë yaˈayˈënäˈkuˈunk.

3. ¿Wiˈix mbäädë yaˈayˈënäˈkuˈunk tpudëkëdë ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib të myëjjäˈäy myëˈˈënäˈkëndë?

³ Ko David yˈënäˈkˈäjty, nëgooyë ijty tjäjt tnijäˈäwënë tijaty ets yajtuun ja wyijyˈäjtën parë tpudëjkë wiink jäˈäy. Nan oy yˈijty mëdë Jyobaa, ets jyäjt xyuˈux kyowët, pääty ojts twinxuˈuxy twingoy ja rey Saúl diˈibë netyë Dios të twinˈixy (1 Sam. 16:16, 23). Tyam, nan ta nimayë yaˈayˈënäˈkuˈunk diˈib nëgooyë tijaty tjäjt tnijäˈäwëndë ets mbäät tpudëkëdë ja nmëguˈukˈäjtëm. Extëm nˈokpëjtakëm, ta näägë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëjjäˈäy mëˈˈënäˈknë ets kyaj ttukjattë dyajtundëdë tabletë  o selulaar parë yˈëxpëktët naytyuˈuk o tˈëxpëktët tijaty naxäämp reunyonk. Ets komë yaˈayˈënäˈkuˈunk jyäjttëp dyajtundët, mbäät mëjwiin kajaa tpudëkëdë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm.

4. ¿Wiˈix mbäädë yaˈayˈënäˈkuˈunk tpanëjkxëdë yˈijxpajtënë David? (Ixë dibujë diˈib miimp mä rebistë nyiˈak).

⁴ David yajnigëxëˈk ko mbäädë nety yajtukjotkujkˈaty ets ko tyuumbyë nety tijaty yajtuknipëjkp. Extëm nˈokpëjtakëm, ko myutskˈäjty, yajtuknipëjk parë tkuentëˈatët ja tyeetyë byorreegë ets yajxon ojts tˈijxˈity tkuentëˈaty oyë nety kyutsëˈëgëty. Ko tiempë nyajxy, duˈun ttukmëtmaytyaky ja rey Saúl: “Wintsën, ëjts yëˈëtsë nety nguentˈäjtëbë ndeetyë byorreegë, ta myiiny tuˈugë kää ets tuˈugë osë, ets këjktuˈuk ojts ttsëëmgaˈaktë ja borreegë. Tats nbatsoˈony etsëts naxkujëduˈuwë, etsëts ojts nbëjkë yˈääwoty” (1 Sam. 17:34, 35). David, kyuentëˈäjt ja borreegë diˈibë nety të yajtuknipëky ets nyitsiptuun amëk jotmëk. Yaˈayˈënäˈkuˈungëty, miitsëty nan mbäät xypyanëjkxëdë yˈijxpajtënë David ko xytyundët yajxon ja tuunk diˈib myajtuknipëjktëp.

5. Extëm jyënaˈanyë Salmo 25:14, ¿ti diˈib mas jëjpˈam mbäät ttundë yaˈayˈënäˈkuˈunk?

⁵ Desde mutsknëmë David nyaymyaaybyëjkë mas niˈigyë mëdë Jyobaa ets yëˈë diˈib jëjpˈam pyëjtak, kyaj ko tmëdatyë jotmëkˈäjtën o ko tjäjty ttukowët ja arpë. David kyaj jeˈeyë Dyiosˈäjtyë Jyobaa, jyantsy myëtnaymyaayëbëˈäjttë duˈun (käjpxë Salmo 25:14). * Miitsëty yaˈayˈënäˈkuˈunk, diˈib mas jëjpˈam mbäät xytyundë, yëˈë mnaymyaaybyëkëdët niˈigyë mëdë Jyobaa. Ko duˈun xytyundët, mbäät mas niˈigyë myajtuunkmoˈoytyë mä Diosë kyäjpn.

6. ¿Wiˈix näägë jäˈäy wyinmääytyë mä David?

⁶ Tuk pëkyë jotmay diˈibë David wyinguwäˈkë, yëˈë ko tëgatsy ja jäˈäy yˈijxëdë. Extëm nˈokpëjtakëm, ko tëgok nyayˈawäˈänë parë nëjkx tsyiptunäˈäny mëdë Goliat, Saúl kyaj kyaxanë, pes yˈanmääyë: “Mixyuˈunknëm mijts” (1 Sam. 17:31-33). Nan të nety näämnëm ja yˈajtsy yˈokˈanmääyëbë ko kyaj ttuny tijaty yajtuknipëjkp (1 Sam. 17:26-30). Perë Jyobaa kyaj nety duˈun wyinmay, pes ixyˈäjtëbë nety yajxon, ko tyuumpy tijaty yajtuknipëjkp ets ko tapë jyot wyinmäˈäny. David yaˈoˈkë Goliat mët ko ttukˈijxpejtyë Jyobaa ko yëˈë nety mmoˈoyanëbë jot mëjääw (1 Sam. 17:45, 48-51).

7. ¿Ti mbäät mdukniˈˈixëtyë yˈijxpajtënë David?

 ⁷ Yaˈayˈënäˈkuˈungëty, ¿ti mbäät mdukniˈˈixëdë yˈijxpajtënë David? Myëduˈuk, yëˈko tsojkëp maˈkxtuktët. Pënaty mˈixyˈäjtëdëp desde mutsknëm, duˈunyëm mˈixäˈänëdë. Per it seguurë ko Jyobaa kyaj yëˈë tˈixy pën të mˈyaˈknë o pën mutsknëm. Yëˈë mˈixyˈäjtëp yajxon ets nyijäˈäwëp tijaty mbäät xytyuny (1 Sam. 16:7). Myëmajtsk, tsojkëp niˈigyë mnaymyaaybyëkëdët mëdë Jyobaa. David duˈun ttuuny, yˈijx tëgokyë tijatyë Jyobaa të dyajkojy ets pyawinmääy ti mbäät tyukniˈˈixëty (Sal. 8:3, 4; 139:14; Rom. 1:20). Ets myëdëgëëk, tsojkëbë Jyobaa xyˈamdowëdë jot mëjääw. Extëm nˈokpëjtakëm, pënë mëguˈuktëjk mnëxik mdukxikëp mët ko mDestiigëty, amdowë naybyudëkë Jyobaa parë xymyëmadäˈägët. Nan kuytyun ja ëwij käjpxwijën diˈib yajpatp mä Biiblyë ets tijaty mˈijxypy mä bideo. Tëgok tëgok xyˈixët ko Jyobaa mbudëjkëp mä xypyaatyë amay jotmay, ta mas niˈigyë xytyukˈijxpatäˈäny, ets ko ja wiink jäˈäy tˈixtët ko mijts mdukˈijxpejtypyë Jyobaa, ta mdukjotkujkˈatäˈänyëty.

8, 9. 1) ¿Ti David pudëjkë mientrës ttukjäjty ja tiempë parë tyuundëkët rey? 2) ¿Ti mbäädë yaˈayˈënäˈkuˈunk tyukniˈˈixëdë?

⁸ Min nˈokˈijxëm jatuˈugë jotmay diˈibë David wyinguwäˈkë. Yëˈë të nety yajnikäjpxpety parë tyunët rey, per kyaj netyë tyëjkë tuumbë, kanäk jëmëjt nyajxy parë tyëjkë rey (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4). ¿Ti pudëjkë David parë myaˈkxtujky? Ko ttuuny tijatyë nety mbäät tmëmadaˈaky ets kyaj jeˈeyë kyumoˈon kyudujkë. Extëm nˈokpëjtakëm, mientrës kyeˈekyjyëdijty mä ja yˈit lyugäärë filisteety, nyitsiptuun ja israelitëty ets nan kyuwan ja it naxwinyëdë diˈibë nety jyaˈäjtypyë Judá (1 Sam. 27:1-12).

⁹ ¿Ti mbäät mdukniˈˈixëtyë yˈijxpajtënë David? Ko xyˈixët wiˈix mbäät niˈigyë xymyëdunyë Jyobaa ets ko xypyudëkët ja nmëguˈukˈäjtëm. Okwinmay ti tyuun tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib xyëwˈäjtypy Ricardo. * Ko yaˈkpëtsëëmy, prekursoor regulaar jyatunany, per ta yaˈˈanmääy ko kyaj nety mbäät duˈun nyatuny, en lugäär nyayjyawëdët axëëk o jeˈeyë kyumoˈon kyudujkënët, ta niˈigyë tjotmooyë Diosë tyuunk. Yëˈë jyënaˈany: “Tyam, njaygyujkëbëtsë net ko oy kots nmaˈkxtujky parëts duˈun nduuny, kots ijty nbäätyë jäˈäy diˈib jyantsy tsyojkënyëˈajtypyë Diosë yˈayuk, netyëts ninëjkxy. Ets kots nijëmbity, yajxonëts njantsy nyiˈëxpëkë tijatyëts nimaytyäˈägaampy axtë nyaˈëxpëjktsondakëts tuˈugë jäˈäy. Kyajts nëgoo nekytsyëˈkë kots mas niˈigyë ojts nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxnë”. Ricardo ja tyam tyuny prekursoor regulaar ets ministerial.

10. ¿Ti David jawyiin tyuun mä tkapatsoonyëm ja myëtsipëty?

¹⁰ Min nˈokˈijxëm jatuˈugë jotmay diˈibë David wyinguwäˈkë. Tëgok, mä netyë Saúl yajkeˈekyjyëdityëty mët ja syoldäädëtëjk, ta tnikaktääytyë ja fyamilyë parë ojts nyëjkxtë tsiptuumbë. Mä jap tsyiptundë, ta myiindë ja myëtsip ets yajmënëjkxtääytyë ja kyujëën kyudëjkëty ets ja yˈuˈunk yˈënäˈkëty. David ojtsxyëp wyinmay: “Kom tsipˈixyëts, mbäädëts nˈixy wiˈixëts nëjkx nyaˈˈawäˈätspëtsëmdë”. Per kyaj duˈun ttuuny, yëˈë yˈëxtääyë Jyobaa nyaybyudëkë, ta dyajtëëy ja saserdotë Abiatar: “¿Nˈokpanëjkxyëtsë taabë mayjyaˈay diˈib winë të tmënëjkxtäˈäy?”. Jyobaa ta yˈanmääyë: Panëjkx ets seguurë ko madäˈägäämp (1 Sam. 30:7-10). ¿Ti tyäˈädë mdukniˈˈijxëp?

11. ¿Ti mbäät mbudëkëty parë oy tijaty xytyunët?

¹¹ Mä ti xykyatunynyëm, amdowë ëwij käjpxwijën. Tukmëtmaytyäˈägë mdääk mdeety o nmëguˈukˈäjtëm diˈib tuundëp mëjjäˈäy, pes yëˈëjëty mbäät mmoˈoyëdët ëwij käjpxwijën.  Jyobaa, yëˈë të twinˈixyë mëjjäˈäytyëjk ets tyukjotkujkˈäjtypy. Mijts, nan mbäät xytyukjotkujkˈaty. Jyobaa yëˈë të tnayakyë tyäˈädë mëjjäˈäytyëjk mäjatyë tuˈukmujkën (Efes. 4:8, TNM). Nëjkxëp oy tijaty xytyuny pën nenduˈunë mëbëjkën xymyëdaty extëm yëˈëjëty, ets pën mˈijxkujk mjaygyujkëp ja ëwij käjpxwijën diˈib mooyëdëp. Minë net nˈokˈijxëm ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë rey Asá.

12. ¿Wiˈixë netyë Asá jyaˈayˈaty ko tyëjkë rey?

¹² Ko ja rey Asá yˈënäˈkˈäjty, ijt amëk jotmëk ets yujy tudaˈaky. Extëm nˈokpëjtakëm, ko yˈoˈkyë Abías, ja tyeety, ta yëˈë tyëjkë rey ets ttuknibëjtakë dyajkutëgooytyaˈayaˈany ja awinax. Nan “yˈanmääy ja Judá ets tˈëxtäˈäytyëdë Jyobaa diˈib Diosˈäjt ja yˈaptëjkëty ets tmëmëdowdët ja ley ets ja anaˈamën” (2 Crón. 14:1-7). Ets ko ja Zérah mët tuk miyonk ja syoldäädëtëjk tnidëjkëdë Judá, Asá yajnigëxëˈkë wijyˈäjtën ets yˈamdoow pyëjktsoowë Jyobaa parë pyudëkëdët. Duˈun tmënuˈkxtaky: “Jyobaa, mijts niˈamukë xypyudëkë kyaj yëˈëyëty diˈib mëk o diˈib yaˈˈayow yaˈˈamäˈät. Pudëjkëdëgëts, mijts Jyobaa diˈib nDiosˈäjttëp yëˈko mijts ndukˈijxpajttëp”. Extëmë Asá tˈanmääyë Jyobaa, yëˈë yajnigëxëˈk ko amumduˈukjotë nety tmëbëky ko yëˈë yajnitsoˈoganëp mët ja nyax kyäjpn. Asá tyukˈijxpajt ja Tyeetyë tsäjpotmëdë etsë “Jyobaa myëmadak ja etiopiyë jäˈäyëty” (2 Crón. 14:8-12).

13. ¿Wiˈix ok jyajtyë rey Asá, ets tiko?

¹³ Seguurë ko Asá atsëˈk ajäˈäwë ko nyimiinë tuk miyonk ja soldäädëtëjk, per kyaj myëmadakë mët ko ttukˈijxpejtyë Jyobaa. Ko waanë yˈijty, ta ja rey Baasá nyimiinë mët niwaanë ja syoldäädëtëjk. Jotmaymyëët njënäˈänëm ko Asá kyaj tnekyˈamdooyë Jyobaa nyaybyudëkë, yëˈë tyukˈijxpajt ja rey diˈib Siria. Ko duˈun yˈadëtsy, axëëk tkujäjt tkukëbajtë. Päätyë Jyobaa yˈanmääyë mët yëˈëgyëjxmë kyugajpxy Hananí: “Mët ko të xytyukˈijxpety ja rey diˈib Siria ets kyaj të xytyukˈijxpetyë Jyobaa diˈib mDiosˈäjtypy, yëˈë rey diˈib Siria mëdë syoldäädëtëjk të mgëwäˈätsyëty”. Desde jaa, Asá xëmë ojts yˈijnë tsipoty (2 Crón. 16:7, 9; 1 Rey. 15:32).

14. 1) ¿Wiˈix mbäät xyajnigëxëˈëky ko mdukˈijxpejtypyë Jyobaa? 2) Extëm jyënaˈanyë 1 Timotee 4:12, ¿wiˈix wyimbëtsëmäˈäny ko duˈun xytyunët?

¹⁴ ¿Ti mbäät mdukniˈˈixëtyë yˈijxpajtënë Asá? Ko tsojkëp xëmë mˈitët yujy tudaˈaky ets xytyukˈijxpatëdë Jyobaa. Ko mnëbejty,  mjantsy myëdäjtypyë netyë mëbëjkën ets mdukˈijxpejtypy. Jyobaa, ¡jantsy jotkujk nyayjyäˈäwë ko ojts mˈagëˈë mˈaxäjëty mä nyax kyäjpn! Per diˈib jëjpˈam tyam mbäät xytyuny, yëˈë ets xëmë xytyukˈijxpatëdë Jyobaa. Mbäät kyaj mtsiptakxëty xytyukˈijxpatëdë Jyobaa ko ti xytyunäˈänët diˈib jëjpˈam mä mjukyˈäjtën. Per ¿ti net mduumpy ko xytyunäˈäny diˈib kyaj tyim jëjpˈamëty? Extëm ko xywyinˈixy tijaty mdukxondäˈägaampy, ti tuunk mgupëkaampy o ti mdunaampy mä mjukyˈäjtën. Mä tëgokyë tyäˈädë, nan jëjpˈam xytyukˈijxpatëdë Jyobaa, këdii xytyukˈijxpety ja wijyˈäjtën diˈib mmëdäjtypy, nik oy ko xyˈëxtäˈäyëdë ëwij käjpxwijën diˈib yajkypyë Biiblyë etsë net xypyadunët (Prov. 3:5, 6). Ko duˈun xytyunët, ta agujk jotkujkë Jyobaa xyajnayjyawëyaˈanyëty ets ja nmëguˈukˈäjtëm nëjkxëp mëjˈixëdë (käjpxë 1 Timotee 4:12).

15. Extëm jyënaˈanyë 2 Crónicas 18:1-3 etsë 19:2, ¿wiˈix tyëgooyë rey Jehosafat?

¹⁵ Jamyats ko mijts nan pokyjyaˈay myajpääty ets mdëgoyäämp. Per kyaj mbäät yëˈë myajnëˈëˈaduky myajtuˈuˈadukyëty parë kyaj xymyëdunëdë Jyobaa nuˈun mmadaˈaky. Okwinmayë yˈijxpajtënë rey Jehosafat, yëˈë jantsy oy jyaˈayˈajty. Desde ko yˈanaˈamtsondaky, ta “tˈëxtääy diˈibë tyeety Diosˈäjt ets myëmëdoow ja yˈanaˈamën”. Nan kyajxë anaˈambëtëjk nuˈunë yˈit lyugäärë Judá ets nëjkx ttukniˈˈixëdë nax käjpn parë mas niˈigyë tˈixyˈattëdë Jyobaa (2 Crón. 17:4, 7). Per nan tyuun diˈib kyaj yˈoybyëtsëëmy, päätyë Jyobaa tkejxyë jyaˈay parë jyëjwijtsëmbitëdët (käjpxë 2 Crónicas 18:1-3; * 19:2). * ¿Ti mbäät mdukniˈˈixëtyë yˈijxpajtënë rey Jehosafat?

16. ¿Wiˈix mbäät mbudëkëtyë yˈijxpajtënë Rajeev?

¹⁶ Tsojkëp xykyupëkët ja ëwij käjpxwijën diˈib myajmoopy etsë net xypyadunët. Mayë yaˈayˈënäˈkuˈunk nyinuuxëdëbë Diosë tyuunk. Pën duˈun mjaty, këdii mˈëxtëkëwaˈaky. Min  nˈokˈijxëm wiˈix jyajtyë Rajeev ko yaˈkpëtsëëmy, duˈun tnimaytyaˈaky: “Kyajtsë nety nekynyijawë tits ndunëp mätsë njukyˈäjtën, ets duˈun extëm mayë yaˈayˈënäˈkuˈunk, diˈibëts niˈigyë ntsojkënyëˈäjt yëˈë ëyëˈk kuyäjtk ets ja xondakën, ets kyaj kots nëjkxët reunyonk o ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë”. Per ¿ti pudëjkë? Yëˈë ja ëwij käjpxwijën diˈib mooyë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tuump mëjjäˈäy. Rajeev jyënaˈany: “Yëˈëts xytyukˈijx ja käjpxwijën diˈib yajpatp mä 1 Timotee 4:8 parëts xyajwinmääy”. Kyupëjk ja ëwij käjpxwijën, ets ta net twinmääy ti diˈib mas jëjpˈam pyëjtäˈägaampy mä jyukyˈäjtën. Rajeev jyënaˈany: “Tats nduknibëjtakë ko jëjpˈamëts nbëjtäˈägäˈänyë Diosë tyuunk”. Yëˈë tnimaytyaˈaky wiˈix ttukˈoyˈajty: “Ko tiempë nyajxy, tats nyajkupëjky parëts ndunët ministerial”.

17. ¿Wiˈixë nmëguˈukˈäjtëm tˈixtë yaˈayˈënäˈkuˈunk ko tmëdundë Jyobaa?

¹⁷ Niˈamukë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëjjäˈäy mëˈˈënäˈknë mëjwiin kajaa myajtsobäätyëty. ¿Tiko? Yëˈko tuˈugyë mëët xymyëdundë Jyobaa (Sof. 3:9). Jyantsy yˈoyˈijxtëp ko xytyukˈity xytyukxony ja tuunk diˈib myajtuknipëjkp, yëˈëjëty mdukjotkujkˈäjtëdëp ets mëjˈijxëdëp (1 Fwank 2:14).

18. Extëm jyënaˈanyë Proverbios 27:11, ¿wiˈixë Jyobaa tˈixyë yaˈayˈënäˈkuˈunk diˈib mëduunëp?

¹⁸ Yaˈayˈënäˈkuˈunk, ninäˈä xykyajäˈäytyëgoyët ko Jyobaa mtsojkëp ets mdukjotkujkˈäjtëp. Mä ja tiempë jyëjpkëxanë, ojts tnaskäjpxë ko mayë ënäˈktëjk tyunäˈändë namayˈäjtën (Sal. 110:1-3). Jyobaa nyijäˈäwëp ko mtsojkypy ets ko mmëdunaampy nuˈun mmadaˈaky. Pääty, mëmaˈkxtuk ja mëguˈuktëjk ets naymyëmaˈkxtukëdët këˈëm. Ko mdëgoyët, kupëk ja ëwij käjpxwijën ets ja jëjwijtsëmbijtën. Jamyats ko yëˈë Jyobaa diˈib mmooyëp (Eb. 12:6). Tun yajxon ja tuunk diˈib myajtuknipëjkp, per diˈib mas jëjpˈam, yëˈë ko xytyunëdë mëjääw parë xyajnayjyawëdët agujk jotkujk ja mDeetyë tsäjpotmëdë (käjpxë Proverbios 27:11). *