1. ¿Tijaty jotmay wyinguwäˈkëdëbë Dios mëduumbë?

¿JAM tyam xymyënaxy xyajnaxy tuˈugë jotmayë mëjwiin kajaabë? Waˈan axëëk të mdunyëty tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët mDiosmëduny (Sant. 3:2). O waˈan mnëxiˈiky mdukxiˈigyëty tuˈugë jäˈäy diˈib mët mduny o diˈib mët mˈeskuelëˈaty mët ko xymyëdunyë Jyobaa (1 Peed. 4:3, 4). Ets waˈan niduˈuk ja mjiiky mëguˈuk mdukmastuˈudäˈänyëtyë reunyonk o ko mnëjkxy ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë (Mat. 10:35, 36). Pënë tyäˈädë jotmay nëgooyë xykyuˈayoˈowënë, mbäädë net kyaj xyˈoktunanët ja Diosë tyuunk. Per it seguurë ko Jyobaa yëˈë mmoˈoyanëp ja wijyˈäjtën ets ja jot mëjääw parë xywyinguwäˈägët oytyim diˈibë jotmayëty.

2. Extëm jyënaˈanyë Romanʉs 15:4, ¿wiˈix xypyudëkëyäˈänëm ko ngäjpxëmë Diosë yˈAyuk?

² Jyobaa të dyajwëˈëmy jääybyety mä Biiblyë wiˈixë naxwinyëdë jäˈäy twinguwäˈkëdë amay jotmay diˈib mëjwiin kajaa. Ets ojts dyajwëˈëmy jääybyety parë xypyudëjkëm. Duˈunë apostëlë Pablo tkujäˈäyë mä Romanʉs 15:4 (käjpx). Pääty ko ngäjpxëm wiˈix yajnimaytyäˈäktë ja Dios mëduumbëty, mbäät xyjyotkujkmoˈoyëm. Per kyaj jeˈeyë tsyokyëty ngäjpxëmë Biiblyë, tsojkëbën nasˈijxëm ets dyajtëgatsët ja jot winmäˈäny ets xyˈajäjt xyjotjäjtëm. Ets parë nnijäˈäwëm wiˈix nmëmadakëm tuˈugë jotmay, oy ko nduˈunëmë tyäˈädë taxk pëkypyë: 1) nnuˈkxtakëm, 2) nbawinmäˈäyëm wiˈix tijaty tyuun jyäjtë, 3) nwinmäˈäyëm këkpäät ets 4) nguytyuˈunëm. Minë net nˈokˈijxëm, ti yˈandijpyë tyäˈädë. * Ta net nˈixäˈänëm wiˈix mbäät duˈun nduˈunëm ko ngäjpxëm mä Biiblyë wiˈix yajnimaytyaˈagyë rey David etsë apostëlë Pablo.

3. Mä ngakäjpxtsondakëmë Biiblyë, ¿ti mbäät nduˈunëm, ets tiko?

 ³ 1) Nnuˈkxtakëm. Mä ngakäjpxtsondakëmë Biiblyë, nˈokˈamdoˈowëmë Jyobaa parë nnaytyukpudëjkëm diˈib ngäjpxäˈänëm. Extëm nˈokpëjtakëm, pën nˈëxtäˈäyëmë ëwij käjpxwijën wiˈix mbäät nyaˈoˈoyëm tuˈugë jotmay, nˈokmënuˈkxtakëmë Jyobaa parë xypyudëjkëm ets nbatëm mä Biiblyë ja ëwij käjpxwijën diˈib mbäät xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm (Filip. 4:6, 7; Sant. 1:5).

4. ¿Ti mbäät xypyudëjkëm parë ndukjukyˈäjtëm tijaty ngäjpxëm mä Biiblyë?

⁴ 2) Nbawinmäˈäyëm wiˈix tijaty tyuun jyäjtë. Nëgooyë yˈoyˈäjnë ko Jyobaa të xymyoˈoyëmë madakën parë mbäät tijaty nbawinmäˈäyëm. Ets parë ndukjukyˈäjtëm tijaty ngäjpxëm mä Biiblyë, oy ko nbawinmäˈäyëm wiˈix tijaty tyuun jyäjttë ets nnayˈijxëm jam. Nˈoktuˈunëmë mëjääw parë nˈijxëm tijatyë tyäˈädë jäˈäy yˈijxtë ets nˈoknayjyäˈäwëm extëm nyayjyäˈäwëdë.

5. ¿Ti yˈandijpy nwinmäˈäyëm këkpäät, ets ti xypyudëkëyäˈänëm parë duˈun nduˈunëm?

⁵ 3) Nwinmäˈäyëm këkpäät. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko nbawinmäˈäyëm diˈib ngäjpxëm ets nˈijxëm ti diˈib xytyukniˈˈijxëm. Yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë net nyajtuˈukmujktäˈäyëm diˈib ngäjpxëm ets yajxon njaygyujkëm. Ko ngäjpxëmë Biiblyë ets kyaj nbawinmäˈäyëm, duˈunxyëp extëm nyajkäˈpxtäˈäyëm ja tojkxtsooy, per kyaj nbëjtakëm mä ja tojkx. Ets ko nbawinmäˈäyëm tijaty ngäjpxëm, duˈunxyëp extëm nbëjtaktäˈäyëm ja tojkxtsooy mä ja tojkx parë net xuˈkx jyawët. Tuk pëky diˈib xypyudëkëyäˈänëm parë nbawinmäˈäyëm, yëˈë ko nˈëxtäˈäyëm wiˈix yaˈˈatsoowëmbityë tyäˈädë yajtëˈëwën: “¿Ti tyuunë tyäˈädë jäˈäy parë dyaˈoˈoyë ja jyotmay? ¿Wiˈix pyudëjkë Jyobaa? ¿Wiˈixëts mbäät naytyukpudëkëtyë yˈijxpajtën parëts nmëmadäˈägët ja amay jotmay diˈibëts mbatypy?”.

6. ¿Tiko mbäät nguytyuˈunëm tijaty njäjtëm?

⁶ 4) Nguytyuˈunëm. Jesus jyënany ko pën kyaj nguytyuˈunëm tijaty njäjtëm, duˈunë nety ëtsäjtëm extëm ja yetyëjk diˈib kyoj ja tyëjk jinoty puˈujoty, mëk ojts tjantsy nyiduungë, per kyaj tsyobaty oy nuˈun ja jyot myëjääw dyajtuuny. ¿Tiko? Yëˈko këdääw ja tëjk ko myiiny ja mëk poj tuu (Mat. 7:24-27). Nenduˈun jyaty mët ëtsäjtëm, oy njanuˈkxtakëm, njapawinmäˈäyëm wiˈix tijaty tyuun jyäjtë ets njawinmäˈäyëm këkpäät tijaty ngäjpxëm, pën kyaj nguytyuˈunëm, nëgoobë ja jot mëjääw nyajtuˈunëm. Kyaj mëk ja mëbëjkën yajpäädäˈäny ko nëjkx xytyukjäjtëm ja amay jotmay o nyajnibëdëˈkëm. Per pën ëxpëjkëm ets nguytyuˈunëm tijaty njäjtëm, nëjkxëp nduˈunëm diˈib oybyëtsëmëp, mas agujk jotkujk nyajpäädäˈänëm ets niˈigyë ja mëbëjkën kyëktëkëyaˈany (Is. 48:17, 18). Extëm yä taxk pëky të nˈijxëm, minë net duˈun nˈoktuˈunëmë mä ngäjpxäˈänëmë yˈijxpajtënë rey David.

7. ¿Pën yajnimaytyäˈägäämp?

⁷ ¿Të axëëk xytyuˈunëm tuˈugë mëtnaymyaayëbë o tuˈugë jiiky mëguˈuk diˈibë nety ndukjotkujkˈäjtëm? Pën tëë, xypyudëkëyäˈänëm ko nˈijxëm wiˈix yajnimaytyaˈaky ja rey Davitë myäänk, diˈib xëwˈäjt Absalón. Yëˈë axëëk ttuunyë tyeety ets jyapëjkxëjan ja kyutujkën (2 Sam. 15:5-14, 31; 18:6-14).

8. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë Jyobaa xypyudëjkëm?

⁸ 1) Nnuˈkxtakëm. Nˈoktukmëtmaytyakëmë Jyobaa wiˈixën meerë nnayjyäˈäwëm ko axëëk të nyajtuˈunëm (Sal. 6:6-9). Ets ok, nˈokˈanmäˈäyëm parë xypyudëjkëm ets nbatëm ja ëwij käjpxwijën diˈib mbäät xypyudëjkëm parë nnijäˈäwëm ti mbäät nduˈunëm.

9. Oknimaytyäˈäk waanë wiˈixë Absalón ttuunyë David.

⁹ 2) Nbawinmäˈäyëm wiˈix tijaty tyuun jyäjtë.  Min nˈokˈijxëm wiˈix yajnimaytyäˈägäˈänyë rey David mëdë yˈuˈunk Absalón, ets nˈokpawinmäˈäyëm wiˈix tkuˈayowë tëgokyë tijaty tyuun ja yˈuˈunk. Absalón kanäk jëmëjt tˈëxtääyë winmäˈäny wiˈix tjotmaatsët ja nax käjpn (2 Sam. 15:7). Ets ko tˈijxy ko të nety ja tiempë ttukjäˈty, ta tkejxy ja jyaˈay mä tëgokyë ja nax käjpn diˈib Israel parë yajkupëkët extëmë rey. Axtë jyotmaˈtsë Ahitofel parë nenduˈun tnibëdëˈëgëdë David, diˈibë netyë tyeety myëtnaymyaayëbëˈäjtypy ets ëwij käjpxwijëp. Ta netë Absalón këˈëm nyayajtëjkë rey ets tˈëxtääy ja tyeety parë dyaˈoogäˈäny, waˈanë netyë David mëjtaˈaky pyëjkënë mä taabë tiempë (Sal. 41:1-9). Ko David tnijäˈäwë, ta ojts nyijkxy Jerusalén. Ok, ta ja syoldäädëtëjkë David mëdë syoldäädëtëjkë Absalón nyaynyibëdëˈkëdë, per kyaj myadaktë ets jam yˈoˈkyë Absalón.

10. ¿Tixyëbë rey David tyuun?

¹⁰ Minë net nˈokpawinmäˈäyëm wiˈix nyayjyäˈäwë David. Yëˈë tsyojkypyë netyë Absalón ets tyukjotkujkˈäjtypyë netyë Ahitofel, per axëëk tyuunëdë, mëjwiin kajaa myoˈoyëdë jäj jëmuˈumën ets axtë jayaˈooganëdë. David mbäätxyëp wyinmääy ko ja myëtnaymyaayëbëty nan të tpuwäˈägëdë Absalón ets ko nan kyaj tnekytyukjotkujkˈatäˈäny. Nan mbäätxyëp nyaytyukmëmadakë wiˈixë nety nyayjyawëty ets ojtsxyëp kyeˈeky naytyuˈuk o mbäätxyëbë David ojts tyuktëjkënë moˈon tujkën, per kyaj duˈun ttuuny. Niˈigyë tmëmadakyë tyäˈädë jotmay. ¿Ti pudëjkë parë duˈun ttuuny?

11. ¿Ti tyuunë David ko tpatyë amay jotmayë mëjwiin kajaabë?

¹¹ 3) Nwinmäˈäyëm këkpäät. ¿Tijatyë David tyuun diˈib mbäät xypyudëjkëm? Nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Tidaa David tyuun parë këˈëm nyaybyudëjkë?”. Kyaj tnasˈijxë ets ja tsëˈëgë yajxuxëdët ets parë alokë tijaty ttunët diˈib kyaj yˈoybyëtsëmët. Niˈigyë tˈamdooy tpëjktsooyë Jyobaa nyaybyudëkë ets ja myëtnaymyaayëbëty. Ko ijty ti ttuknibëjtäägë, netyë ttuungojy. Ets oy nuˈun dyajnäjxy ja jäj jëmuˈumën o axëëk nyayjyäˈäwë, duˈunyëm ttukˈijxpejtyë Jyobaa ets ja myëtnaymyaayëbëty.

12. ¿Wiˈixë Jyobaa tpudëjkë David?

¹² ¿Wiˈixë Jyobaa tpudëjkë David? Ko nˈakˈëxpëjkëm, mbäät nˈijxëm wiˈixë Jyobaa myooyë jot mëjääw parë tmëmadaky ja amay jotmay diˈib pyat (Sal. 3:1-8; mä tsyondaˈaky). Jyobaa kyunuˈkx tëgokyë tijatyë David tyuun ets nan pyudëjkë pënaty nitsiptuunë.

13. ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë David ko pën axëëk xytyuˈunëm? (Matewʉ 18:15-17).

¹³ 4) Nguytyuˈunëm. Nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Wiˈixëts mbäät nbanëjkxë yˈijxpajtënë David?”. Tuk pëky, yëˈko netyë nyaˈoˈoyëm tuˈugë jotmay, këˈëm mbäät nˈijxëm pën ndunäˈänëm extëmë Jesus dyajkyë ëwij käjpxwijën mä Matewʉ, kapitulo 18 (käjpxë Matewʉ 18:15-17). Kyaj mbäät yëˈë nnaytyukmëmadakëm wiˈix nnayjyäˈäwëm etsë net alokë ti nduˈunëm. Nˈokˈanmäˈäyëmë Jyobaa parë xymyoˈoyëmë maˈkxtujkën etsë wijyˈäjtën parë nyaˈoˈoyëm tuˈugë jotmay, nˈoktukjotkujkˈäjtëm duˈunyëm ja nmëtnaymyaayëbëˈäjtëm ets nˈoknasˈijxëm parë xypyudëjkëm (Prov. 17:17). Per diˈib mas jëjpˈam, yëˈë ko ngupëjkˈadëtsëm ja ëwij käjpxwijën diˈibë Jyobaa xymyoˈoyëm mä yˈAyuk (Prov. 3:5, 6).

14. ¿Wiˈix mbäät xypyudëjkëm ko ngäjpxëmë 2 Timotee 1:12-16 etsë 4:6-11, 17-22?

¹⁴ ¿Xytyukmëtsipˈäjtëmë familyë ko nmëduˈunëmë Jyobaa? O ¿tsënäˈäyëm mä tuˈugë paˈis mä të kyubokyë Diosë tyuunk? Pën duˈun, mbäät xypyudëjkëm ko ngäjpxëmë 2 Timotee 1:12-16 etsë 4:6-11, 17-22. * Ko Pablo tkujäˈäyë tyäˈädë tekstë japë nety yajpääty pujxndëgoty.

15. ¿Ti mbäät nˈamdoˈowëmë Jyobaa?

 ¹⁵ 1) Nnuˈkxtakëm. Mä kyajnëm ngäjpxëmë tyäˈädë tekstë, nˈoktukmëtmaytyakëmë Jyobaa ja jotmay diˈib nmëdäjtëm ets wiˈix nnayjyäˈäwëm. Nˈoktukˈawäˈänëm tidën meerë njotmayˈäjtëm. Ko nety ngäjpxäˈänëm mä Biiblyë wiˈixë Pablo tpatyë amay jotmay, oy ko nmënuˈkxtakëmë Jyobaa parë nbatëmë ëwij käjpxwijën diˈib mbäät xypyudëjkëm mä ja njotmayˈäjtëm.

16. ¿Wiˈixë netyë Pablo yaˈixy yajpääty?

¹⁶ 2) Nbawinmäˈäyëm wiˈix tijaty tyuun jyäjtë. Nˈoknaybyëjtakëm ko ëtsäjtëm duˈun njäjt ngëbajtëm extëmë Pablo, diˈib yajpatp pujxndëgoty Roma. Të nety yˈokˈijtpë tsumy, per tyam seguurë yˈity ko jäˈäy yaˈoogäˈänyëty. Të nääk ja myëguˈuktëjk nyikaˈagëdë ets të jyantsy yˈanuˈkxëtyaˈay (2 Tim. 1:15).

17. ¿Tixyëbë Pablo tyuun?

¹⁷ Pablo, mbäätxyëp yëˈëyë twinmääy mä diˈib të nyaxy, etsxyëp jyënaˈany: “Koxyëbëts ngatëjkë Dios mëduumbë kyajxyëbëts tyam të nyajtsumy të nyajmatsy”. Nan mbäätxyëp ttukjotˈambëjky nääk ja myëtnaymyaayëbëty diˈib Asia ko nyikakëdë ets kyajxyëp pën tnekytyukjotkujkˈäjty, per kyaj duˈun ttuuny. ¿Tiko duˈunyëm ttukjotkujkˈäjty ja myëtnaymyaayëbëty etsë Jyobaa?

18. ¿Ti tyuunë Pablo ko twinguwäˈkë amay jotmay?

¹⁸ 3) Nwinmäˈäyëm këkpäät. Mbäät nnayajtëˈëwëm: “¿Ti Pablo tyuun parë nyaybyudëjkë?”. Yëˈë nyijäˈäwëbë nety ko tim tsojkë jäˈäy yaˈoogäˈänyëty, per jam ja wyinmäˈäny tpëjtaky mä diˈib mas jëjpˈam: dyajmëjpëtsëmäˈänyë Jyobaa. Nan yˈëxtääyë winmäˈäny wiˈix mbäät tmëjääwmoˈoy ja myëguˈuktëjk ets myënuˈkxtakë Jyobaa amumduˈukjot (2 Tim. 1:3). Kyaj yëˈëyë ojts tˈääwˈaty tjotˈaty tiko nety nääk të nyikaˈagëdë ja myëguˈuktëjk, niˈigyë ojts tkuˈëw tkukäjpxë ko pyudëjkëdë ets ko tsyojkëdë. Nan yˈëxpëjkˈadëts ja Diosë yˈAyuk (2 Tim. 3:16, 17; 4:13). Pablo ijt seguurë ko Jyobaa mëdë Jesus tsojkëdëp, kyaj nety të myastuˈudëdë ets ko kunuˈkxanëdëp ko duˈun myadaˈaky.

19. ¿Wiˈixë Jyobaa tpudëjkë Pablo?

¹⁹ Jyobaa të nety ttukˈawanë Pablo ko nibëdëˈëganëbë jäˈäy ko tpanëjkxyë Jesus (Apos. 21:11-13). Per ¿wiˈixë Jyobaa pyudëjkë? Ko ojts yˈatsoowëmbijtxëty ja nyuˈkxtakën ets myëjääwmooyë (2 Tim. 4:17). Nan yaˈˈanmääy ko seguurë tˈaxäjëyaˈany ja kyumäˈäyën diˈibë nety të tjantsy yajnimëjääwdaˈaky. Jyobaa nan yëˈë yˈadëjk tyuktëjkë ja Pablo myëtnaymyaayëbëty parë yajpudëkët.

20. Extëm jyënaˈanyë Romanʉs 8:38, 39, ¿tiko Pablo tmëmadakyë amay jotmay, ets wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtën?

²⁰ 4) Nguytyuˈunëm. Nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Wiˈixëts mbäät nbanëjkxë yˈijxpajtënë Pablo?”. Pablo nyijäˈäwëbë nety ko nibëdëˈëganëbë jäˈäy, ëtsäjtëm nan nnijäˈäwëm ko nenduˈun njatäˈän ngëbatäˈänëm mët ko nmëduˈunëmë Dios (Mar. 10:29, 30). Parë nmëmadakëm ja amay jotmay, tsojkëp nmënuˈkxtakëmë Jyobaa amumduˈukjot ets xëmë nˈëxpëjkëm. Per diˈib mas jëjpˈam mbäät nduˈunëm, yëˈë ko nyajmëjpëtsëˈëmëmë Jyobaa. Mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa ninäˈä xykyamastuˈudäˈänëm ets nipën kyayajtuˈuˈadukäˈänyëty parë xytsyojkëm (käjpxë Romanʉs 8:38, 39; Eb. 13:5, 6).

21. ¿Pënë yˈijxpajtënë të pyudëkëdë Aya etsë Hector?

²¹ Mä Biiblyë miimbë ijxpajtën diˈib mbäät xypyudëjkëm parë nwinguwäˈkëm oytyim diˈibë jotmayëty. Extëm nˈokpëjtakëm, Aya tuˈugë prekursoora diˈib Japón, jyënaˈany ko diˈib pudëjkëp yëˈë yˈijxpajtënë Jonás parë kyaj nyekytsyëˈëgët  ko nyijkxy ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë mä karruˈunk yajnadanë. Hector diˈib tsënaapy Indonesia kyaj tyääk tyeety yˈëxpëktë, jyënaˈany ko diˈib pudëjkëp parë niˈigyë tˈixyˈatäˈänyë Jyobaa ets tmëdunäˈäny, yëˈë yˈijxpajtënë Rut.

22. ¿Wiˈix mbäät mas niˈigyë naytyukpudëjkëmë bideo, audiodrama ets diˈib miimp mä liibrë Tijatyëts njäjtypy mä Biiblyë?

²² ¿Mä mbäät nbatëmë yˈijxpajtënë Dios mëduumbëty diˈib mbäät xypyudëjkëm? Mä bideo, audiodrama ets diˈib miimp mä liibrë Tijatyëts njäjtypy mä Biiblyë. * Mä ngaˈijxëm, ngamëdoˈowëm, o mä ngakäjpxëm, nˈokˈanmäˈäyëmë Jyobaa parë nbatëm tijaty mbäät xypyudëjkëm mä njukyˈäjtënˈäjtëm. Nˈoknaybyëjtakëm mä ja jäˈäyë lyugäär diˈib jap yajmaytyakp, nˈokpawinmäˈäyëm ti diˈib tyuun, ets wiˈixë Jyobaa pyudëjkë parë twinguwäˈkë ja yˈamay jyotmay. Ko duˈun nduˈunëm, mbäädë net xypyudëjkëm mä ja jotmay diˈib nbatëm. Nˈokmoˈoyëmë netë dyoskujuyëmë Jyobaa ko duˈun të xypyudëjkëm, ets kom nmëjjäˈäwëm, ta nˈëxtäˈäyëmë winmäˈäny wiˈix mbäät nbudëjkëm ja nmëguˈukˈäjtëm.

23. ¿Ti Jyobaa xytyukwandakëm mä Isaías 41:10, 13?

²³ Mëkë jukyˈäjtën nyaxy mä tyamë Satanás yˈaneˈemy ets näˈäty mbäät kyaj nekynyijäˈäwëm ti nduˈunëm (2 Tim. 3:1). Per kyaj tiko nmäˈäy ndäjëm o ntsëˈëk njäˈäwëm, pesë Jyobaa nyijäˈäwëp ti nmënäjx nyajnäjxëm. Ko nety nyajtëgoyˈäjtëmë naybyudëkë, yëˈë xymyoˈoyäˈänëm ja yˈaˈoygyëˈë parë xywyijtsˈijtëm (käjpxë Isaías 41:10, 13). * Ijtëm seguurë ko Jyobaa yëˈë xypyudëkëyäˈänëm, etsë Biiblyë yëˈë xymyoˈoyäˈänëmë jot mëjääw parë nmëmadakëm oytyim diˈibë jotmayëty.