Nˈokmëduˈunëmë Jyobaa amumduˈukjot
“Nˈamdoopy nbëjktsoobyëts mijts Jyobaa, tunë mayˈäjtën jamyats wiˈixëts të nëˈëyoˈoy nduˈuyoˈoy tëyˈäjtën myëët mijts windum ets amumduˈukjot” (2 REYES 20:3).
1-3. ¿Ti yˈandijpy nmëduˈunëmë Jyobaa “amumduˈukjot”? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.
NIˈAMUKË ak pokyjyaˈay nyajpatëm ets tëgoˈoyëm. Pääty nmoˈoyëmë dyoskujuyëmë Jyobaa ko ojts xyjuuybyëtsëˈëmëm mët yëˈëgyëjxmë yˈUˈunk ets ko xypyokymyaˈkxäˈänëm. Pën ijtëm yujy tudaˈaky ets jodëmbijtëm, ta nˈanmäˈäyëm ets xypyokymyaˈkxëm. Ets mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa kyaj xytyukumëdowäˈänëm extëm xyjanitëjkëm mët ko pokyjyaˈay nyajpatëm (Salmo 103:10). Per oy duˈun nyajpatëm, Jyobaa yˈawijxypy ets nmëduˈunëm “amumduˈukjot” (1 Crónicas 28:9). ¿Wiˈix mbäät duˈun nmëduˈunëm oy pokyjyaˈay nyajpatëm?
2 Parë nˈatsoowëmbijtëmë tyäˈädë yajtëˈëwën, oy ko nˈijxkijpxyëm wiˈix jyukyˈajtyë rey Asá mët ja rey Amasías. Tyäˈädë nimajtskpë rey ojts ttundë diˈib oy, per nan tëgooytyë mët ko pokyjyaˈay yajpattë. Ets oy dyuˈunëty, Biiblyë jyënaˈany ko ja “Asá amuum tˈyaˈijty ja jyot kyorasoon nuˈun jyukyˈajty” (2 Crónicas 15:16, 17; 25:1, 2; Proverbios 17:3). Asá tyuunë mëjääw parë Jyobaa kyupëkëdët (1 Crónicas 28:9). Perë Amasías kyaj duˈun ttuuny, yëˈë kyaj tmëduunyë Jyobaa amumduˈukjot. Extëm ko tëgok tˈyajkutëgooy ja Diosë myëtsipëty, ta ojts tmënëjkxy ja awinax diˈib jamë jäˈäy yˈawdäjttëp ets ta yëˈë tˈawdäjty (2 Crónicas 25:11-16).
3 Pënaty myëduumbyë Jyobaa “amumduˈukjot”, tsyojkypy mët tukëˈëyë jyot myëjääw ets xëmë tˈawdatäˈäny. Ko yajmaytyaˈagyë jot korasoon, yëˈë yˈandijpy wiˈix nyajpatëm jodoty, wiˈix nwinmäˈäyëm, ti ntsojkënyëˈäjtëm, ti nduknibëjtakëm ets tiko duˈun ndunäˈänëm. Oy pokyjyaˈay nyajpatëm, mbäät nˈawdäjtëmë Jyobaa amumduˈukjot. Ets nmëduˈunëm mët ko duˈun njantsy tsyojkënyëˈäjtëm, kyaj mët ko nyajtukˈaguanëˈäjtëm o mët ko duˈun të nˈijxwëˈëmëm (2 Crónicas 19:9).
4. ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?
4 Parë yajxon njaygyujkëm ti yˈandijpy nmëduˈunëmë Jyobaa amumduˈukjot, min nˈokˈijxëm wiˈix jyukyˈajtyë Asá, Jehosafat, Ezequías etsë Josías. Tyäˈädë reyëty jam ojts yˈanaˈamdë Judá ets kyaj tmastuttë Jyobaa. Ojtsë Jyobaa tyukjotkëdäˈägëdë oy näˈäty tyëgooytyë, pes yˈijx ko mëduunëdë amumduˈukjot. ¿Tiko duˈun yˈijxëdë? ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë tyäˈädë reyëty? Min nˈokˈijxëm.
“KYORASOONË ASÁ AMUUM YˈIJTY PARË MËDË JYOBAA”
5. ¿Ti tyuunë Asá ko tyuundëjkë rey?
5 Asá, yëˈë ja myëdëgëëkpë rey diˈib tuun Judá ko nety ja anaˈamën të nyaywyaˈkxyëty jam Israel. Ko jam tyuundëjkë, ta tˈyajjëjptëgooy mä nety ja jäˈäy tˈawdattë awinax ets mä ttuunkˈattë axëëkpë ijt tsënaaky. Yajkutëgooytyaay ja awinax diˈibë nety ja israelitëty yˈawdäjttëp ets yˈëxkajxtääy mä ja templë ja yetyëjk diˈibë nety axëëk ijt tsënääytyëp. Axtë ojts ja nyanwelë tpëjkë ja kyutujkën mët ko nety të tˈyajkojy tuˈugë awinax diˈib tsäätsyëm yˈixëty (1 Reyes 15:11-13). Asá nan yˈanmääy ja nax käjpn “ets tˈëxtäˈäyëdë Jyobaa” ets “tmëmëdowdët ja Ley ets ja anaˈamën”. Kajaa tpudëjkë ja myëguˈuktëjk parë tˈawdattëdë Jyobaa (2 Crónicas 14:4).
Asá yajjëjptëgooy mä nety ja jäˈäy tˈawdattë awinax mä tukëˈëyë it lugäär diˈib yˈanaˈam
6. ¿Ti tyuunë Asá ko nyimiinëdë ja soldäädëtëjk diˈib Etiopía?
6 Nuˈunë Asá ojts yˈaneˈemy 10 jëmëjt, jamˈäjtë jotkujkˈäjtën. Per ta net nyimiinëdë tuk miyonk ja soldäädë diˈib Etiopía mët 300 karrë diˈib yajtsiptuundëp (2 Crónicas 14:1, 6, 9, 10). ¿Ti net tyuunë Asá? Ijt seguurë ko Jyobaa pyudëkëyaambyë kyäjpn, pääty tˈamdooyë naybyudëkë parë yajmadäˈägëdët (käjpxë 2 Crónicas 14:11). * Jyobaa të nety kanäkˈok tˈyajmadaˈaky ja kyäjpn, oyë nety ja ryeyëty të myastuˈudëdë, duˈun tˈyajnigëxëˈky ko yëˈë tuˈugë Diosë tëyˈäjtënbë (1 Reyes 20:13, 26-30). Per ko Asá tpatyë tyäˈädë jotmay, ta Jyobaa tpudëjkë ja kyäjpn mët ko Asá myëbëjkë. Ets ko tˈyajmadaky mä ja tsip, duˈun tˈatsoowëmbijty ja nyuˈkxtakën (2 Crónicas 14:12, 13). Ok, ta Asá mëjwiin kajaa tyëgooy ko tˈamdooyë naybyudëkë ja rey diˈib Siria en lugäär yëˈë tˈamdowëdë Jyobaa (1 Reyes 15:16-22). Perë Jyobaa yëˈë yˈijx ko tsojkëbë Asá ets ko ja kyorasoon “amuum yˈijty” parë mët yëˈë nuˈun jyukyˈajty. ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë oybyë yˈijxpajtënë Asá? (1 Reyes 15:14).
7, 8. ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë Asá yˈijxpajtën?
7 ¿Wiˈix mbäät nnijäˈäwëm pën amumduˈukjot nmëduˈunëmë Jyobaa? Mbäät nnayajtëˈëwëm: “¿Nmëmëdoobyëtsë Jyobaa axtë mäts xytsyiptakxë? ¿Tëtsë nwinmäˈäny nbëjtaˈaky ko nbudëkëyaambyëts parë kyäjpn wäˈäts yˈitët?”. Nˈokwinmäˈäyëm nuˈunë Asá jyotmëktaky parë ja nyanwelë ojts tpëjkë ja kyutujkën. Ëtsäjtëm, nan tsojkëp näˈäty njotmëktakëm extëm ja Asá. Extëm nˈokpëjtakëm, ¿ti ndunäˈänëm ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm o mëtnaymyaayëbë pyokytyunët ets yaˈëxkaxët mä Diosë kyäjpn mët ko kyaj të jyodëmbity? ¿Nmastuˈudäˈänëm ets kyaj ti mëët nekymyëdäjtëm? ¿Tidaa ja korasoon nëjkx ttuny?
8 Extëmë Asá, mbäät näˈäty nnayjäˈäwëm ko niˈamukë jäˈäy xynyibëdëˈkëm. Mbäät xynyëxik xytyukxikëm pënaty mëët nˈeskuelëˈäjtëm o maˈestrëtëjk mët ko nDestiigëˈäjtëm. O mbäät xynyëxik xytyukxikëm pënaty mëët nduˈunëm mët ko permisë nˈamdoˈowëm parë nëjkxäˈänëm mä asamblee o mët ko kyaj nekywyëˈëmäˈänëm tuumbë kanäk oorë parë niˈigyë nganaräjtëm. Ko nbatëmë duˈumbë jotmay, nˈoktukˈijxpajtëmë Jyobaa extëm ttuunyë Asá. Nˈokˈijtëm jotmëk ets nˈokmënuˈkxtakëmë Jyobaa parë nduunˈadëtsëm diˈib oy ets nˈokjamyajtsëm ko xyjotmëkmoˈoyäˈänëm extëm tjotmëkmooyë Asá.
9. ¿Tiko nyajjotkujkˈäjtëmë Jyobaa ko ngäjpxwäˈkxëm?
9 Asá kyaj yëˈëyë ojts tmëmay tmëdäjy ja kyëˈëm jotmay, nan wyinmääy wiˈix mbäät tpudëkë ja myëguˈuktëjk parë nanduˈun tˈëxtäˈäytyëdë Jyobaa. Ëtsäjtëm, nan tsojkëp nbudëjkëmë jäˈäy parë tˈawdattëdë Jyobaa, yëˈë pyëjkypyë kuentë ko duˈun nduˈunëm. Seguurë ko Jyobaa jantsy jotkujk nyayjawëty ko ngäjpxwäˈkxëm mët ko ntsojkëm ets nanduˈun ko ntsojkëm parë jäˈäy agujk jotkujk yajpäättët.
JEHOSAFAT YˈËXTÄÄYË JYOBAA
10, 11. ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Jehosafat?
10 Asá yëˈë myäänkˈäjtë Jehosafat etsë Biiblyë jyënaˈany ko yëˈë “oy winë tuuny, jëtuˈun tä ja tyeetyën” (2 Crónicas 20:31, 32, Tios yˈaaw yˈayuk [TY]). Pes ojts tpanëjkxë ja tyeetyë yˈijxpajtën ets yˈanmääy ja nax käjpn parë duˈunyëm tmëdundëdë Jyobaa. Ojts tkexyë yetyëjk mäjaty ja nax käjpn diˈib yˈaneˈembyë Judá parë tyukniˈˈixëdët wiˈix ja Diosë “yˈënäˈänëm tyiyajtën myinyën” (2 Crónicas 17:7-10, TY). Jehosafat axtë ojts nyijkxy mä ja it lugäär diˈib anikëjxytsyoo diˈib nyitënaapy ja rey diˈib Israel parë tpudëjkë ja israelitëty ets jatëgok tˈawdattëdë Jyobaa (2 Crónicas 19:4). Jehosafat yëˈë tuˈugë rey “diˈib yˈëxtääyë Jyobaa amumduˈukjot” (2 Crónicas 22:9).
Jehosafat yˈanmääy ja nax käjpn parë duˈunyëm tmëdundëdë Jyobaa
11 Mä tyäˈädë tiempë, nan tsyojkypyë Jyobaa ets niˈamukë jäˈäy yˈixyˈatëdët, ets ëtsäjtëm mbäät nbudëjkëm. Pääty, nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Nduumbyëtsë mëjääw parëts nˈëwaˈkxy ngäjpxwaˈkxy tuˈuk tuˈugë poˈo? ¿Nyaˈëxpëkaambyëts tuˈugë jäˈäy parë nanduˈun tmëdunëdë Jyobaa? ¿Nmënuˈkxtakypyëtsë Jyobaa parëts xypyudëkët etsëts nbäädët?”. Pën nduˈunëmë mëjääw, Jyobaa mbäät xypyudëjkëm parë nyaˈëxpëjktsondakëm tuˈugë jäˈäy. Per ¿nyajtunäˈänëmë tiempë parë nëjkxë jäˈäy nyaˈëxpëjkëm mä jyapäätyëty nboˈkxëm? Nˈokjamyajtsëm ko Jehosafat tyuunë mëjääw parë tpudëjkë ja israelitëty ets jatëgok tmëdundëdë Jyobaa. Ëtsäjtëm, nan mbäät nbudëjkëm pënaty të tmäjtsˈyungëdë Diosë tyuunk. Ets pënaty tuundëp mëjjäˈäy, mbäät ttukniwitsëdë parë nëjkx tkuˈixëdë ets tpudëkëdë pënaty të yaˈëxkaxtë mä Diosë kyäjpn, pes waˈan të tmastuˈuttë ja poky kaytyey.
12, 13. 1) ¿Ti tyuunë Jehosafat ko tsyëˈkë? 2) ¿Tiko mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Jehosafat?
12 Tëgok, ta Jehosafat nyimiinëdë myëtsip parë mëët tsyiptunäˈändë ets yëˈë pyanëjkx ja tyeetyë yˈijxpajtën: myëbëjk ko Jyobaa pudëkëyanëp (käjpxë 2 Crónicas 20:3). * Jehosafat mëk tsyëˈkë, päätyë Jyobaa tˈamdooyë naybyudëkë ets tˈanmääy ko yëˈë mëdë nyax kyäjpn kyaj mbäät tmëmadäˈäktë ja myëtsip, ets ko kyaj tnijawëdë ti tyundëp. Jehosafat ijt seguurë ko Jyobaa pudëkëyanëp, pes duˈun tˈanmääy: “Jamtsë nˈijxënë nbëjtäˈäktë mä mijts” (2 Crónicas 20:12).
13 Duˈun extëmë Jehosafat, mbäät näˈäty kyaj nnijäˈäwëm ti nduˈunëm parë nyaˈoˈoyëm tuˈugë jotmay, axtë mbäät ntsëˈk njäˈäwëm (2 Korintʉ 4:8, 9). Per nˈokjamyajtsëm ti tyuunë Jehosafat, yëˈë myënuˈkxtakë Jyobaa mä nety ja nax käjpn të tyuˈukmuky ets tˈanmääy ko kyaj mbäät tmëmadäˈäktë ja myëtsip (2 Crónicas 20:5). Pën mijts mnigëbäjkˈäjtypyë mfamilyë, mbäät xypyanëjkxë yˈijxpajtënë Jehosafat. Extëm ko xypyäädët tuˈugë jotmay mä kyaj xynyijawë ti mdunëp, anëëmë Jyobaa parë mbudëkëdët mëdë mfamilyë. Këdii mtsoytyuny ko mfamilyë windum xyˈamdowëdë Jyobaa nyaybyudëkë. Duˈuntsoo nëjkx tpëktë kuentë ko mdukˈijxpejtypyë Jyobaa mëjwiin kajaa. Jyobaa pyudëjkë Jehosafat ets mijts nan mbudëkëyanëp.
EZEQUÍAS DUˈUNYËM TTUUNY DIˈIB OY
14, 15. ¿Wiˈixë Ezequías tˈyajnigëxëˈky ko tyukˈijxpajtë Dios amumduˈukjot?
14 Ja rey Ezequías nan tyuunë mëjääw parë oy yˈijty mëdë Jyobaa, oy ja tyeety kyamooyë oybyë ijxpajtën ets tˈawdäjtyë awinax. Ezequías “ojts tjijtaˈay ja tëjk ma ja awinax yˈitën, tyukpuˈujëtyääy ja tsää mëtiˈipë ënäty tyijtëpën kënuˈkxy, [...] ja tsaˈany mëtiˈipë aak pujxnën mëtiˈipë ënäty ja Moisés të tyajkojyën”, mët ko yëˈë nety yˈawdäjnëdëp ja israelitëty. Ezequías myëduunë Jyobaa amumduˈukjot ets “ojts tkuytyuny ja ënäˈänëm tëyˈajtën mëtiˈipë ënäty ja Wintsën të tniˈënäˈämën” (2 Reyes 18:1-6, TY).
15 Mientrësë nety yˈaneˈemyë Ezequías, ta nyimiinëdë ja soldäädëtëjk diˈib Asiria parë tˈyajkutëgoyäˈändë Jerusalén. Ja rey diˈib Asiria nyëxik tyukxikë Jyobaa ets jyatsojk parë Ezequías nyaygyëyakëdët. Ko Ezequías tpatyë tyäˈädë jotmay, tyukˈijxpajtë Jyobaa ets yˈamdoowë nyaybyudëkë. Yëˈë nyijäˈäwëbë nety ko Dios niˈigyë kyumëjääwëty ets kyaj dyuˈunëty ja Asiria jäˈäyëty ets mbäädë nety tˈyaˈˈawäˈätspëtsëmyë nyax kyäjpn (käjpxë Isaías 37:17, 20). * Jyobaa yˈatsoowëmbijtë Ezequías ko myënuˈkxtakë, ta tkejxy tuˈugë anklës diˈib yaˈoˈk 185,000 soldäädë diˈib Asiria (Isaías 37:36, 37).
16, 17. ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Ezequías?
16 Ko tiempë nyajxy, ta Ezequías pyäˈämbejty mëjtaˈaky. Ta tmënuˈkxtakyë Jyobaa parë pyudëkëdët ets tjamyatsët ko kyaj të tmastuˈuty (käjpxë 2 Reyes 20:3). * Jyobaa myëdoowˈijt ko Ezequías myënuˈkxtakë, ta tˈyaˈˈagëdaky. Biiblyë jyënaˈany ko tyam kyaj mbäät nˈawijxëm parë ttunëdë miläägrë ets xyyaˈˈagëdakëm o parë tˈyajˈyonëdë xëëw jukyˈäjtën. Per mbäät nmëbëjkëm ko Jyobaa xypyudëkëyäˈänëm, duˈun extëm tpudëjkë Ezequías. Mbäät nanduˈun nˈanmäˈäyëm: “Nˈamdoopy nbëjktsoobyëts mijts Jyobaa, tunë mayˈäjtën jamyats wiˈixëts të nëˈëyoˈoy nduˈuyoˈoy tëyˈäjtën myëët mijts windum ets amumduˈukjot, ets yëˈëts të nduny tijaty mˈoyˈijxypy”. ¿Ijtëm seguurë ko Jyobaa xëmë xykyuentˈatäˈänëm, axtë mä nbëjk nˈijxëm? (Salmo 41:3).
17 Yˈijxpajtënë Ezequías, nan mbäät xypyudëjkëm parë nˈijxëm tijaty xytyukmëjagamgaˈagäˈänëmë Jyobaa ets xypyëjkëmë tiempë parë kyaj nmëduˈunëm. Extëm nˈokpëjtakëm, kyaj nˈadëˈëtsäˈänëm extëmë naxwinyëdë jäˈäy diˈib mëj yajnäjxtëbë jäˈäy mä redes sociales ets jam ja xyëëw tiempë tˈyajtundë parë jeˈeyë tˈijxnëdë tijatyë tyäˈädë jäˈäy tyuundëp diˈib ni tkaˈixyˈattë, o jantsy kanäk oorë tiempë tˈyajnäjxnëdë parë tˈijxëdë ryetratë ets tijaty të tkujayëdë. Kyaj wyiˈixëty ko nyajtuˈunëmë redes sociales parë nnaymyëgäjpxëm mëdë familyë o mëtnaymyaayëbë. Per pën kyaj nnaygyuentˈäjtëm, mbäät xytyukˈyajtëgoˈoyëm kajaa tiempë. Axtë mbäädë net mëj këjxm nnayjäˈäwëm ko mayë jäˈäy tpëjtäˈäktët ko yˈoyˈijxtëbë retratë diˈib të nyajpajtëm o tijaty të ngujäˈäyëm mä Internet, o mbäät axëëk nnayjäˈäwëm ko kyaj pën xynyekypyanëjkxëm. Pën duˈun ja xëëw tiempë nyajtuˈunëm, mbäät xypyudëjkëmë yˈijxpajtënë apostëlë Pablo, Áquila etsë Priscila. ¿Nbawinmäˈäyëm yëˈëjëty tˈyajtëgoytyë xyëëw tiempë parë tˈëxˈyoˈoy tpayoˈoytyë tijatyë wiink jäˈäy tyuundëp, ets pën nijeˈeyë kyaDiosmëdundë? Biiblyë jyënaˈany ko Pablo jamë xyëëw tiempë tˈyajtuuny mä ojts yˈëwaˈkxy kyäjpxwaˈkxy. Nanduˈun jyënaˈany ko Priscila mëdë Áquila yajtuundë xyëëw tiempë parë ojts yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtë ets tnimaytyaktë wiˈix yˈixëty ja Diosë nyëˈë tyuˈu (Apostʉlʉty 18:4, 5, 26). Pääty nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Nnaygyuentˈäjtëbëts parëts kyaj mëj nyajnaxët tuˈugë naxwinyëdë jäˈäy, ets parëts kyaj nxëëw ndiempë nyajtunët mä diˈib kyaj tyim jëjpˈamëty?” (käjpxë Efesios 5:16, TNM). *
JOSÍAS MYËMËDOOWË JYOBAA YˈANAˈAMËN
18, 19. ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtënë Josías?
18 Ja rey Josías nan myëmëdoowë Jyobaa yˈanaˈamën amumduˈukjot (2 Crónicas 34:31). Ets yëˈë Ezequías myëmajtsk tatwelëˈäjt. Ko Josías yaˈkpëtsëëmy, ta tˈëxtääytsyondaky diˈibë David Diosˈäjt. Ets ko netyë jyëmëjt 20, ta tˈyajkutëgooytyaay ja awinax jam Judá parë kyaj pën tnekyˈawdatët (2 Crónicas 34:1-3). Josías niˈigyë ttuunyë mëjääw parë Jyobaa tyukjotkëdäˈägëdët, ets kyaj dyuˈunëty ja wiinkpë reyëty diˈib Judá. Tëgok, ja saserdotë wintsën tpaty ja liibrë mä myiny ja Diosë Lyey. Waˈan yëˈëty diˈibë Moisés këˈëm jyaay. Ko ja Josías ojts yajtukwingugäjpxë, ta tpëjkyë kuentë ko tsojkëbë nety mas niˈigyë ttundëdë Diosë tyuunk. Ta tˈanmääy ja nax käjpn ko tsojkëbë nety tmëdundëdë Dios. ¿Wiˈix wyimbëtsëëmy? Mientrësë Josías jyukyˈajty, ja israelitëty “duˈunyëm ojts tpanëjkxtë Jyobaa” (2 Crónicas 34:27, 33).
Josías tsyojkypyë nety parë Jyobaa tyukjotkëdäˈägëdët, pääty netyë tijaty oy ttuuny
19 Josías yëˈë tyatwelëˈäjt ja rey Manasés diˈib jodëmbijt, ets waˈan yëˈë tyukniˈˈijxë ko Jyobaa pokymyaˈkxp. Pën mijts mixy o kiixy, mbäät xypyanëjkxë yˈijxpajtënë Josías ets yajxon xyˈixyˈatëdë Jyobaa. Mbäät nanduˈun tijaty mdukniˈˈixëty pënaty mëjjäˈäy mëˈˈënäˈk mä mfamilyë o mä ja tuˈukmujkën. Mbäät mdukmëtmaytyäˈägëdë tijaty oyˈäjtënë Jyobaa të tyukmëdunëdë. Jamyats nanduˈun ti netë Josías tyuun ko tmëdooy wiˈix ja Diosë yˈanaˈamën jyënaˈany. Kom tsyojkypyë nety parë Jyobaa tyukjotkëdäˈägëdët, pääty netyë tijaty oy ttuuny. Nanduˈun mijts, pën mgajpxypyë Biiblyë, ta nëjkx xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot xymyëmëdoyë Jyobaa. Tyäˈädë yëˈë mbudëkëyanëp parë mas oy mnaymyayëdët mëdë Jyobaa ets mas jotkujk mnayjawëdët. Nan nëjkxëp xytsyojkënyëˈaty xytyukmëtmaytyäˈägëdë jäˈäy pënën Jyobaa (käjpxë 2 Crónicas 34:18, 19). * Ko xyˈëxpëkëdë Biiblyë, mbäät xypyëkyë kuentë ko tsojkëp muum mnayaˈoyëdët parë mas oy xymyëdunëdë Jyobaa. Pën mbëjkypyë kuentë, tunë mëjääw amumduˈukjot extëm ttuunyë Josías.
NˈOKMËDUˈUNËMË JYOBAA AMUMDUˈUKJOT
20, 21. 1) ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtën tyäˈädë nimäjtaxkpë rey? 2) ¿Ti nnijawëyäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo?
20 ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtën tyäˈädë nimäjtaxkpë rey diˈib myëduundë Jyobaa amumduˈukjot? Ko pyëjtaktë wyinmäˈäny jyukyˈatäˈändë extëmë Jyobaa ttukjotkëdäˈägët ets ko tˈawdatäˈändë nuˈun ja xyëëw jyukyˈäjtën. Myëbëjktë ko pudëkëyanëdëbë Jyobaa ko ojts nyibëdëˈëgëdë ja myëtsip. Ets diˈib mas jëjpˈam, yëˈë ko tmëduundë mët ko ttsojktë.
21 Tyäˈädë nimäjtaxkpë rey pokyjyaˈay yajpattë ets tëgooytyë, per kupëjkëdë Jyobaa. Yëˈë yˈijx ti nety myëdäjttëp mä kyorasoon ets pyëjkë kuentë ko jantsy tsojkëdëp. Ëtsäjtëm nan pokyjyaˈay nyajpatëm ets tëgoˈoyëm, perë Jyobaa jantsy jotkujk nyayjawëty ko nmëduˈunëm amumduˈukjot. Mä jatuˈukpë artikulo, yëˈë nnijawëyäˈänëm ti xytyukniˈˈijxëm extëm tyëgooytyë tyäˈädë reyëty.
^ parr. 6 2 Crónicas 14:11: “Ta Asá ojts tmëgajpxyë Jyobaa diˈib Diosˈäjtypy ets tˈanmääy: Jyobaa, mijts kyaj yëˈëyë xyˈixy pën jaa nimay diˈib mbudëjkëp o pën kyaj tmëdatyë mëkˈäjtën. Pudëjkëdëgëts, mijts Jyobaa diˈib nDiosˈäjttëp, yëˈë ko mijts ndukˈijxpajttëp ets mxëëwgyëjxm të nimindëtsë tyäˈädë mayjyaˈay. Jyobaa, mijtsën nDiosˈäjttëp. Këdii xynyasˈixë etsë jäˈäy diˈib oˈkp mëmadäˈägëdët”.
^ parr. 12 2 Crónicas 20:3: “Ta ja Jehosafat tsyëˈkë, ets ta ttukniwinmäˈäyë tˈëxtäˈäyaˈanyë Jyobaa. Ta ojts jyënaˈany ets yˈayuˈattët niˈamukë diˈib tsënääytyëp Judá”.
^ parr. 15 Isaías 37:17, 20: “Jyobaa, tukˈagonë mdatsk ets mëdoowˈit. Ijxwäˈkx mijts Jyobaa ets ix. Mëdoowˈit tukëˈëyë yˈääw yˈayukë Senaquerib diˈib të tkexy mä tnëxiˈiky ttukxiˈigyë Diosë juukypyë. Per tyam, mijts Jyobaa diˈib nDiosˈäjttëp, yaˈˈawäˈätspëtsëëmdëgëts kyëˈëjoty net niˈamukë yajkutujkpë diˈib yä naxwiiny tnijawëdët ko mijts Jyobaa, naytyuˈuk Dios”.
^ parr. 16 2 Reyes 20:3: “Nˈamdoopy nbëjktsoobyëts mijts Jyobaa, tunë mayˈäjtën jamyats wiˈixëts të nëˈëyoˈoy nduˈuyoˈoy tëyˈäjtën myëët mijts windum ets amumduˈukjot, ets yëˈëts të nduny tijaty mˈoyˈijxypy. Ta ja Ezequías jyantsy tyëjkë jëëy yaxpë”.
^ parr. 17 Efesios 5:16, TNM: “Yajtundë yajxonë mdiempë, mët ko yˈaxëëgëty ja xëëw tiempë”.
^ parr. 19 2 Crónicas 34:18, 19: “Safán diˈib tuump sekretaaryë nanduˈun tˈanmääy ja rey: Tyää tuˈugë liibrë diˈibëts të xymyoˈoyë Hilquías ja saserdotë. Ta ja Safán tkäjpxtsondaky rey wyinduuy. Ets ko ja rey tmëdooy wiˈix jyënaˈany ja Ley, ta netyë tkëˈtstëëy ja wyit”.
