1, 2. Extëm jyënaˈanyë Apostʉlʉty 8:27-31, 35, 36, 38, ¿tiko nyëbejty ja yajkutujkpë diˈib Etiopía?

¿MNËBATÄÄMP ets mbanëjkxaambyë Kristë? Diˈib mayë jäˈäy të pyudëkëdë parë të nyëbattë, yëˈë ko tmëdattë tsojkën. Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë tuˈugë jäˈäy diˈibë nety myëdäjtypyë kutujkën ets tyuny mä ja reyna diˈib Etiopía.

² Tyäˈädë yajkutujkpë nëbajt jantsy jeˈeyë tjaygyujkë mä Diosë jyaaybyajtën ko tsojkëp duˈun ttunët (käjpxë Apostʉlʉty 8:27-31, 35, 36, 38). ¿Tiko nyëbejty? Yëˈko yajtsobatypyë nety ja Diosë yˈAyuk, pes myentrës tyuˈuyoˈoy mä ja kyarrë, yëˈë nety kyajpxypyë tekstë diˈib yajpatp mä Isaías. Nan myëjjäˈäw kyunuˈkxyjyäˈäwëbë nety mëjwiin kajaa ko Felipe tyukmëtmaytyakë ti Jesus tukmëduunë. Ets nan mëkë nety ttsokyë Jyobaa. ¿Tiko duˈun njënäˈänëm? Yëˈko jamë nety të yˈotsy Diosˈawdäjtpë Jerusalén. Tyäˈädë yetyëjk të nety dyajtëgatsyë ryelijyonk ets të nety tˈawdäjtsondaˈaky ja Diosë tëyˈäjtënbë mëdë nyax kyäjpn. Ets mët ko ttsojkyë Jyobaa, ta ja yˈääw jyot jyënany parë nyëbatët ets tpanëjkxëdë Jesus (Mat. 28:19).

3. ¿Ti mbäät tuˈugë jäˈäy yajtuˈuˈadukyëty parë kyaj nyëbatët? (Ixë rekuäädrë “ ¿Diˈibë nax mëdë mgorasoon yaˈijxkijpxyë?”)

³ Ko xytsyokëdë Jyobaa, mbäät yëˈë mbudëkëty parë mnëbatët. Per ta diˈib mbäät myajnëˈëˈaduky myajtuˈuˈadukyëty parë kyaj duˈun xytyunët. Extëm nˈokpëjtakëm, waˈan mëk xyjantsy tsyokyë mjiiky mmëguˈuk diˈib kyaj Tyestiigëty o mëtnaymyaayëbë etsë net mtsëˈëgë ko mganekytsyokëdët ko nety mnëbety (Mat. 10:37). O mbäät ja mjot mgorasoon ttsoky diˈib mnijäˈäwëp ko yˈaxëkˈijxypyë Dios ets mjantsy tsyiptakxëty xymyastuˈudët (Sal. 97:10). O waˈan të xymyëyaak të xymyëbatë ja  xëwduunk xëwgäjpxk ets atoodë mjantsy nyayjyawëty ko xyjamyetsy, ets päätyë net tyam mtsiptakxëty xymyastuˈudëdë xëëw diˈibë Jyobaa kyaj ttukjotkëdaˈaky (1 Kor. 10:20, 21). Pääty, tsojkëbë net mnayajtëwëdët: “¿Ti o pën diˈibëts mas niˈigyë mtsokaampy?”.

4. ¿Ti diˈib mbäät dyajjënäˈäny ja mˈääw mjot parë mnëbatët?

⁴ Mä mgatëkënëm ëxpëjkpë mëdë Jyobaa tyestiigëty, waˈanë nety mijts xymyëjjaw xykyunuˈkxyjyawë Biiblyë ets nan waˈanë nety xytsyokyë Jesus. Ets ko net tyam të xyˈixyˈäjnë Jyobaa tyestiigëty, waˈanë net mjantsy yajpäädäˈäny mët yëˈëjëty. Perë tyäˈädë kyaj yëˈëyë dyajjënäˈänäˈäny ja mˈääw mjot parë net mnaywyandäˈägëdët mä Jyobaa ets mnëbatët. Diˈibën tëy mbudëkëyanëp, yëˈë ko xytsyokëdë Jyobaa. Ko mas niˈigyë xytsyokët, nitii ets nipën nëjkx mgayajtuˈuˈadukyëty parë xymyëdunët. Ja tsojkën diˈib mmëdäjtypy mä Jyobaa kyaj jeˈeyë dyajjënäˈänäˈäny ja mˈääw mjot parë mnëbatët, nan mbudëkëyanëbë duˈun parë ninäˈä xykyamastuˈudët ja nyëˈë tyuˈu.

5. ¿Ti nnijawëyäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

⁵ Jesus jyënany ko jëjpˈam ntsojkëmë Jyobaa mët tukëˈëyë jot korasoon, niniˈkx këbäjk, jot winmäˈäny etsë jot mëjääw (Mar. 12:30, TNM). ¿Wiˈix mijts mbäät duˈun xytsyokyë Jyobaa? Ko xypyawinmayët nuˈunën yëˈë mtsokyëty (1 Fwank 4:19). Mä tyäˈädë artikulo yajnimaytyäˈägäˈäny kanäk pëky diˈib mbäät mbudëkëty. Nan nyimaytyäˈägaampy tijaty mbäät xytyuny parë xytsyokëdë Jyobaa etsë net mnëbatët.

6. Oknimaytyäˈäk tuk pëky wiˈix mbäädë Jyobaa xyˈixy extëm jyënaˈanyë Romanʉs 1:20.

⁶ Ixyˈatë Jyobaa ko xypyawinmayëdë kyojy pyëjtaˈaky (käjpxë Romanʉs 1:20; Diˈibʉ Jat. 4:11). Pawinmay wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈëgyë wyijyˈäjtën ko xyˈixët wiˈix të dyajkojˈyë ääy ujts etsë jëyujk animal. Payoˈoy wiˈix jantsy oy jantsy tsuj të dyajkojˈyë niniˈkx këbäjk (Sal. 139:14). Ets pawinmay nuˈunënë Jyobaa të tpëjtaˈagyë mëkˈäjtën mä Xëëw diˈib xykyudëˈkx xykyujäjjëm, ets nˈokjamyajtsëm ko Xëëw, yëˈë jeˈeyë tuˈugë mëtsäˈä diˈib yajpatp kanäk mil miyonk jam tsäjpotm (Is. 40:26). * Ko xypyawinmayët wiˈix tijatyë Jyobaa të dyajkojy, ta mas niˈigyë xywyintsëˈëgëyaˈany. Jëjpˈam parë xynyijawët ko Jyobaa wijy ets kumëjääw, per parë mas niˈigyë xytsyokët ets xymyëwingonët, tsojkëp xyˈakˈixyˈatët.

7. ¿Ti tsojkëp xymyëbëkët parë mbäät xytsyokyë Jyobaa amumduˈukjot?

⁷ Tsojkëp mˈitët seguurë ko Jyobaa mjantsy tsyojkëp. Per ¿ti mbäät xytyuny pën mtsiptakxëp xymyëbëkët ko ja diˈib të dyajkojˈyë tsäjp etsë Nax mˈijxpatëp ets mmëmääy mmëdäjëp? Xyjyamyatsët ko “kyaj jagam yˈity ja Dios. Taa [...] mä ëtsäjtëm niduˈuk niduˈuk” (Apos. 17:26-28). David duˈun tˈanmääyë Salomón: “Jyobaa yëˈë yˈijxtaapy tukëˈëyë jot korasoon”. Ets të twandaˈaky ko pën mˈëxtaapy, ta xypyäädäˈäny (1 Crón. 28:9). Pääty, pën mijts jam xyˈëxpëkyë Biiblyë, yëˈë duˈun mët ko Jyobaa të mëjwoyëty extëm jyënaˈanyë Fwank 6:44. Mientrës mas niˈigyë xyjyaygyukë ti Jyobaa të mdukmëdunyëty, ta mas niˈigyë xytsyokäˈäny.

8. ¿Wiˈix mbäädë Jyobaa xytyukˈixy ko mmëjjäˈäwëp mët ko mtsokyëty?

⁸ Jyobaa mëk mtsokyëty, pääty tuk pëky wiˈix mbäät xytyukˈixy ko mmëjjäˈäwëp, yëˈë ko xymyënuˈkxtäˈägët. Ets mas niˈigyë xytsyokäˈäny ko xytyukmëtmaytyäˈägët tijaty mmëmääy mmëdajpy ets ko xykyuˈëw xykyukäjpxët tukëˈëyë tijaty mdukmëduunëp. Ko xyˈixët wiˈix tˈatsoowëmbity ja mnuˈkxtakën, ta mas  niˈigyë mëët mnaymyaaybyëkäˈänyëty (Sal. 116:1). Nan mˈitäämp seguurë ko Jyobaa jyaygyujkëp wiˈix mnayjyawëty. Per parë mas niˈigyë xymyëwingonët, tsojkëp xyjaygyukët wiˈix wyinmay ets ti tsyojkypy xytyunët. Ko xyˈëxpëkëdë Biiblyë, ta nëjkx xyjaygyukë.

9. ¿Wiˈix mbäät xyyajnigëxëˈëky ko myajtsobatypyë Biiblyë?

⁹ Nijawë wiˈix xyyajtsobäädëdë Diosë yˈAyuk. Yëˈëyë Biiblyë diˈib myëmiimpy ja tëyˈäjtën mä pënën Jyobaa ets nan yëˈëyë diˈib nyigajpxypy ti tsyojkypy xytyunët. ¿Wiˈix mbäät xyyajnigëxëˈëky ko myajtsobatypy? Ko xykyäjpxët tuˈuk tuˈugë xëëw, ko kontiempë xynyikäjpxët diˈib mˈëxpëkaampy mët ja nmëguˈukˈäjtëm ets ko xykyuytyunët tijaty mjäjtypy (Sal. 119:97, 99; Fwank 17:17). ¿Mgajpxypyë Biiblyë tuˈuk tuˈugë xëëw?

10. ¿Tiko njënäˈänëm ko kyaj jyaˈˈatyë wiinkpë liibrë extëmë Biiblyë?

¹⁰ Nituˈugë liibrë kyajaˈˈaty diˈib myëmiimpy ja jäˈäyëtyë yˈääw ayuk diˈib tyimˈijxtë Jesus, yëˈëyë jeˈeyë Biiblyë. Ets nan yëˈëyë diˈib nyimaytyakypy yajxon ti Jesus mdukmëduunë. Ko xynyijawët tijatyë Jesus tyuun ets yˈëëw kyäjpx, ta mjënäˈäny ko mmëtnaymyaayëbëˈataampy.

11. ¿Ti mbudëkëyanëp parë mas niˈigyë xytsyokëdë Jyobaa?

¹¹ Nijawë wiˈix xytsyokëdë Jesus. Tyäˈädë yëˈë mbudëkëyanëp parë mas niˈigyë xytsyokëdë Jyobaa. ¿Tiko duˈun njënäˈänëm? Yëˈko Jesus yëˈë yajxon yajnigëxëˈkypy wiˈixë Tyeety jyaˈayˈaty (Fwank 14:9). Mientrës mas niˈigyë xyˈixyˈatyë Jesus, ta xyjaygyukëyaˈany yajxon wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty ets ta mas niˈigyë xytsyokäˈäny. Okpawinmay wiˈixë Jesus tpaˈˈayooy ja jäˈäyëty diˈibë nety kyaj pën tsyokëdë, ja diˈib ayoowdëp, ja diˈib pëjk ijxëdëp ets ja diˈib yajpattëp amääy amutsk. Nan okpawinmay wiˈix mmoˈoyëtyë ëwij käjpxwijën ets wiˈix mbudëkëty mä mjukyˈäjtën ko xymyëmëdoy (Mat. 5:1-11; 7:24-27).

12. Ko mas niˈigyë xyˈixyˈatëdë Jesus, ¿ti net mijts mdunäˈänëp?

¹² Seguurë ko mas niˈigyë Jesus xytsyokäˈäny ko xypyawinmayët wiˈix ojts mguˈook mgutëgoyëty parë mbäät ja mboky mgaytyey  yajmeˈkxy (Mat. 20:28). Pën mjaygyujkëp ko mijtsë Jesus ojts mguˈoogëty, ta jyënäˈänäˈäny ja mˈääw mjot parë mjodëmbitët ets xyˈëxtäˈäyëdë Jyobaa parë mbokymyaˈkxëdët (Apos. 3:19, 20; 1 Fwank 1:9). Ets ko mas niˈigyë xytsyokëdë Jyobaa mëdë Jesus, ta myajpäädäˈänët mët ja jäˈäyëty diˈib nanduˈun tsojkëdëp.

13. ¿Ti Jyobaa të mmoˈoyëty?

¹³ Nijawë wiˈix xytsyokët pënaty tsyojktëbë Jyobaa. Waˈan ja mfamilyë diˈib kyaj Tyestiigëty ets pënaty ijty mëët mnaymyayëty kyaj tjaygyukëdë tiko mnaywyandäˈägäˈänyëty mä Jyobaa, axtë mbäät ndukmëtsipˈatëdë. Perë Jyobaa mmoˈoyanëbë mjiiky mmëguˈuk mä tuˈukmujkën diˈib mjawëyaampy extëmë nfamilyë. Pën kyaj xymyëjagamgeˈegyë tyäˈädë mmëguˈuktëjk, ta mtsokäˈänëdë ets mbudëkëyäˈänëdë ko nety xyyajtëgoyˈaty (Mar. 10:29, 30; Eb. 10:24, 25). Ets ko tiempë nyaxët, mbäät ja mfamilyë tmëdunyë Jyobaa ets tmëmëdoowë ja yˈanaˈamën (1 Peed. 2:12).

14. Extëm jyënaˈanyë 1 Fwank 5:3, ¿ti mijts të xypyëkyë kuentë mä ja anaˈamën diˈibë Jyobaa yajkypy?

¹⁴ Nijawë wiˈix xyyajtsobäädët ets xytsyokëdë Diosë yˈanaˈamën. Mä xykyaˈixyˈatynyëmë Jyobaa waˈanë nety mijts këˈëm mjënäˈäny ti diˈib oy ets ti diˈib kyaj, per tyam, mbëjkypyë kuentë ko tijatyë Jyobaa nyiˈanaˈamëp yëˈë diˈib oy (Sal. 1:1-3; käjpxë 1 Fwank 5:3). Okwinmay ja käjpxwijën diˈibë Biiblyë myoopy ja yetyëjk kasäädë, toxytyëjk kasäädë, uˈunktääk uˈunkteety ets ja uˈunk ënäˈk (Éfes. 5:22–6:4). ¿Të xypyëkyë kuentë wiˈixë mfamilyë yˈoyë jyukyˈäjtën ko tpadundë tyäˈädë käjpxwijën? ¿Të xyˈixy ko mas oy tyam mjäˈäyˈaty ko xypyanëjkxë Jyobaa kyäjpxwijën mä tnigajpxy pënaty mbäät mëët mnaymyayëty? ¿Mas agujk jotkujk tyam myajpääty? (Prov. 13:20; 1 Kor. 15:33).

15. ¿Ti mbäät xytyuny pën myajtëgoyˈajtypyë naybyudëkë parë xykyuytyunëdë Biiblyë kyäjpxwijën?

¹⁵ Waˈan näˈäty kyaj xynyijawë wiˈix xykyuytyunëdë Biiblyë kyäjpxwijën diˈib mˈëxpëjkypy. Päätyë Jyobaa mët yëˈëgyëjxmë kyäjpn mmoˈoyëtyë ëxpëjkpajn diˈib mbäät mbudëkëty parë xyˈixët ti oy ets ti kyaj yˈoyëty (Eb. 5:13, 14). Ko xykyäjpxët ets xyˈëxpëkët, ta xyˈixäˈäny wiˈix mbäät mbudëkëty ets näˈä mbäät xyyajtuny mä mjukyˈäjtën. Ets waˈanë net xytyukˈitëyaˈanyë Diosë kyäjpn.

16. ¿Wiˈixë Jyobaa të ttukniwits të ttuknimäˈkxë nyax kyäjpn?

¹⁶ Ixyˈat mas niˈigyë Jyobaa kyäjpn ets pudëkë. Jyobaa tukniwits tuknimäˈkxë dyaˈityë nyax kyäjpn. ¿Wiˈix? Ko dyajjaˈˈaty abëtsemy nyaxwinyëdë tuˈukmujkën, etsë Jesus yëˈë nyigëbäjkˈäjtaapy (Éfes. 1:22; 5:23). Etsë Jesus yëˈë net të ttuknipëky tuk grupë yetyëjk diˈib nëjkxandëp tsäjpotm parë ttukniwitsëdët ja tuunk diˈib tsyojkypy yajtunët, ja ojts ttijy tuumbë “diˈibë kuwijy es [tyuumpy] ti wyintsën tsyejpy”. Yëˈëjëty, myëjˈijx myëjpëjtaktëbë tyäˈädë tuunk diˈib nyikëjxmˈäjttëp parë mbudëkëdët, parë niˈigyë xymyëwingonëdë Jyobaa ets parë oy mëët mˈitët (Mat. 24:45-47). Tuk pëky wiˈix mijts mguentˈatyëty, yëˈë ko nyaytyukjotmaytyunyëty parë yajwinˈixët pënaty mbäät tyundë mëjjäˈäy mä ja tuˈukmujkën (Is. 32:1, 2; Eb. 13:17; 1 Peed. 5:2, 3). Pënaty tuundëp mëjjäˈäy, nyasˈixëyandëbë jyot myëjääw parë mjotkujkmoˈoyaˈanyëty, mbudëkëyaˈanyëty ets parë mas niˈigyë xymyëwingonëdë Jyobaa. Per ta ja tuk pëky diˈib mas jëjpˈam mdukmëduunëp, yëˈë ko mdukniˈˈixëty wiˈix mbäädë wiink jäˈäy xytyukˈixyˈatyë Jyobaa (Éfes. 4:11-13).

17. Extëm jyënaˈanyë Romanos 10:10, 13, 14, ¿tiko jäˈäy ndukˈixyˈäjtëmë Jyobaa?

¹⁷ Pudëkë wiink jäˈäy parë ttsokëdë Jyobaa. Jesus ojts ttukˈaneˈemy ja yˈëxpëjkpëty parë wiink jäˈäy ttukniˈˈixëdët pënën Dios (Mat. 28:19, 20). Ëtsäjtëm nmëmëdoˈowëmë tyäˈädë anaˈamën mët ko nnijäˈäwëm ko tsojkëp duˈun  nduˈunëm. Per pën mijts myajkëktëjkëp mas niˈigyë ja mtsojkën mä Jyobaa, ta mnayjyawëyaˈanyëty extëmë apostëlë Pedro etsë Juan diˈib jënandë: “Kyaj mbäät nmastuˈutyëts es nˈawanëdëts diˈibëts të nˈixy es të nmëdoyëts” (Apos. 4:20). Nitii duˈun xykyamoˈoyëmë agujkˈäjt jotkujkˈäjtën extëm ko nbudëjkëm tuˈugë jäˈäy parë ttsokëdë Jyobaa. Okpawinmay wiˈix jantsy jotkujk nyayjyäˈäwë Felipe ko ttukniˈˈijxë tëyˈäjtën ja yajkutujkpë diˈib Etiopía ets ko dyajnëbejty. Ko xypyanëjkxëdë yˈijxpajtënë Felipe ets ko mnëjkxët käjpxwäˈkxpë extëmë Jesus ojts tniˈanaˈamë, yëˈë nety myajnigëxëˈkypy ko mDestiigëˈatäämp (käjpxë Romanos 10:10, 13, 14, TNM). * Ets waˈanë net nanduˈun mjënäˈänäˈäny extëm jyënany ja yajkutujkpë diˈib Etiopía: “¿Kyajts mbäät xyajnëbetyë?” (Apos. 8:36).

18. ¿Ti nˈixäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo?

¹⁸ Ko nety të xypyëjtaˈaky ja mwinmäˈäny ko mnëbatäämp, yëˈë nety të xywyinˈixy ja diˈib mas jëjpˈam mä mjukyˈäjtën. Kom kyaj yˈëyëˈëk kyuyäjtkëty, pääty tsojkëp xywyinmayët yajxon tidën yˈandijpy ko nety mnëbety. Per ¿ti tsojkëp xynyijawët mä ja nëbajtën? ¿Ets ti tsojkëp xytyunët mä mganëbetynyëm, ets ko nety të mnëbajnë? Tyäˈädë nˈixäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo.