1. ¿Ti tyunandëbë uˈunktääk uˈunkteety?

 UˈUNKTÄÄK uˈunkteetyëty, nnijäˈäwëdëbëts ko mbudëkëyandëbë mˈuˈunk mˈënäˈk parë tˈixyˈattëdë Jyobaa ets ttsoktët. Per kom kyaj Jyobaa yaˈixy, ¿wiˈix mbäädë mˈuˈunk mˈënäˈk xytyukmëtmaytyäˈäktë ko Jyobaa jantsy tam ets ko mbäät tmëwingondë? (Sant. 4:8).

2. ¿Wiˈix mbäädë tääk teety tpudëkëdë yˈuˈunk yˈënäˈk parë tˈixyˈattëdë Jyobaa ets tnijawëdët wiˈix jyaˈayˈaty?

² Tuk pëky wiˈix mbäädë tääk teety tpudëkëdë yˈuˈunk yˈënäˈk parë niˈigyë tˈixyˈatëdë Jyobaa, yëˈë ko mëët tˈëxpëktëdë Biiblyë (2 Tim. 3:​14-​17). Biiblyë myaytyakypy nanduˈun wiˈix mbäädë ënäˈktëjk mas niˈigyë tˈixyˈattë Jyobaa. Mä Proverbios miimp tuˈugë ijxpajtën mä tuˈugë uˈunkteety kyajpxy myaytyaˈaky mëdë yˈuˈunk, ets tˈanëëmë ko mbäät mas niˈigyë tnijawë wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty ko tˈixët tijaty të dyajkojy (Prov. 3:​19-​21). Min nˈokˈijxëm wiˈix mbäädë tääk teety tpudëkëdë yˈuˈunk yˈënäˈk parë niˈigyë tˈixyˈatëdë Jyobaa ets tnijawëdët wiˈix jyaˈayˈaty.

3. ¿Wiˈix mbäädë tääk teety tpudëkëdë yˈuˈunk yˈënäˈk?

³ Biiblyë jyënaˈany ko Diosë jyaˈayˈäjtën yajxon nyigëxëˈëky mä wiˈix ojts “dyajkojy ja naxwinyëdë” (Rom. 1:​20). Uˈunktääk uˈunkteetyëty, ¿këdii agujk jotkujk mnayjyawëdë ko mëdë mˈuˈunk mˈënäˈk xynyigäjpx xynyimaytyäˈäktë tijatyë Dios yajkoj? Pën mduundëp duˈun, mbäät niˈigyë xypyudëkëdë parë tnijawëdët wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty. Min nˈokˈijxëm wiˈix mbäädë tääk teety pyudëkëdë Jesusë yˈijxpajtën.

4. ¿Wiˈixë Jesus tpëjktaky extëmë ijxpajtën ja Diosë kyojy pyëjktaˈaky ko yaˈëxpëjky? (Lukʉs 12:​24, 27-​30).

 ⁴ Jesus ojts tnimaytyaˈagyë Diosë kyojy pyëjktaˈaky ko jäˈäy dyaˈëxpëjky. Extëm nˈokpëjktakëm, ojts tˈanëëmë ja yˈëxpëjkpëty parë tˈixtëdë jooky etsë pëjy ujts (käjpxë Lukʉs 12:​24, 27-​30). Jesus pyëjktak extëmë ijxpajtën ja joon ets ja pëjy mëdiˈibë nety ja yˈëxpëjkpëty xëmë yˈijxtëp. Ko Jesus duˈun jyënany, waˈanë nety jam kyaagëdittë ja joon jëyujk o yaˈixy ja pëjy ujts, pääty ttimynyiˈˈijxë. Duˈunën ttukniˈˈijxë ja yˈëxpëjkpëty nuˈunënë Tyeety yˈoyjyaˈayëty. Pën duˈunë Jyobaa tkuentëˈatyë joon ets ja pëjy yˈujts, pes nanduˈunën tmoˈoyaˈany ja kyay yˈukën pënaty mëduunëdëp ets tˈijxˈitäˈäny tkuentëˈatäˈäny.

5. ¿Wiˈixë tääk teety mbäät tpudëkëdë yˈuˈunk yˈënäˈk parë tˈixyˈattëdë Jyobaa?

⁵ Uˈunktääk uˈunkteety, ¿wiˈix mbäät xypyanëjkxëdë Jesusë yˈijxpajtën? Ko xytyukmëtmaytyäˈäktëdë mˈuˈunk mˈënäˈk tijaty mˈoyˈijxtëp, extëmë jëyujk animal o ääy ujts. Ko duˈun xytyundët, duˈunë nety ja mˈuˈunk mˈënäˈk xypyudëkëdë parë niˈigyë tˈixyˈattëdë Jyobaa. Mbäät nanduˈun xyajtëwdë ti jëyujk animal yˈoyˈijxtëp o ääy ujts ets waˈan tˈoymyëdowdët ti mdukmëtmaytyaktëp.

6. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë tyäägë Christopher?

⁶ Kyaj tyimtsokyëty ets ja tääk teety tniˈëxpëkëdët wiˈix yˈixëty tuˈugë ääy ujts o tuˈugë jëyujk animal. Extëm nˈokpëjktakëm, ko Jesus ojts tmaytyaˈaky ja jooky kyaj ojts tnimaytyaˈaky ti jyeˈxypy o wiˈixën yony jyiitsy tuˈugë pëjy. Waˈan ja mˈuˈunk tˈaknijawëyaˈanët wiˈix tijatyë Dios të dyajkojy, per mbäät jam jeˈeyë ti xyajtëy parë xytyukjaygyukët wiˈix tijaty të kyojy. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë xyëwˈäjtypy Christopher, duˈun jyënaˈany: “Kots ijtyë ndääk xytyukmëtmaytyäˈägäˈändë tijatyë Dios të dyajkojy yëˈë nyimaytyakojpy ti jam yˈijxypy. Extëm nˈokpëjktakëm, ko ijty tˈixy tuˈugë mëj kopk, ta jyënaˈany: ¡Nëgoo xiibë kopk kyëjxmˈäjnë ets oy yaˈijxnë! O kots ijty nyajpäättë mejnybyëˈääy, ta jyënaˈany: ¿Këdii xyajmonyˈijx xyajmonyjyäˈäwëm wiˈixë Dios tijaty të dyajkojy? Ets kots ijty nëjkxtë mä mejny, tats xyˈanëëmëdë: ¡Ixë mejny jyaˈtsmiin jyaˈtsxëjpnë! Nëgooyë Dios kyumëëjääwˈäjnë. Xyajwinmääytyëbëts ijtyë ndääk kots duˈun tijaty xyajtëwdë”.

7. ¿Wiˈix mbäädë mˈuˈunk mˈënäˈk xypyudëkëdë parë tpawinmaytyët tijatyë Dios të dyajkojy?

⁷ Mä mˈuˈunk mˈënäˈk yaak pyattë, oy ko xytyukmëtmaytyäˈäktët tijatyë Dios të dyajkojy ets duˈun tnijawëdët wiˈix jyaˈayˈaty. Mä jam xynyimaytyäˈäktë tijatyë Dios të dyajkojy, mbäät ja mˈuˈunk mˈënäˈk xyajtëwdë: “¿Ti yäˈädë mdukniˈˈijxëp mä Jyobaa?”. Extëm yˈatsoowëmbittë mbäät myajmonyˈix myajmonyjyawëdë o myajnayjyawëdë agujk jotkujk (Mat. 21:​16).

8. ¿Ti ijty mbäät ttundë ja israelitëty ko nyëˈëyeˈey tyuˈuyeˈeytyë mëdë yˈuˈunk yˈënäˈk?

⁸ Ja israelitëty ojts yajtukˈanaˈamdë parë ja yˈuˈunk yˈënäˈk ttukniˈˈixëdët ja Jyobaa yˈanaˈamën oyë nety yajpäättë “nëˈääy tuˈääy” (Deut. 11:​19). Ja israelitëty yˈijxtëp ijty ixy kaˈixyë jëyujk animal etsë pëjy ujts ko nyëˈëyeˈey tyuˈuyeˈeytyë. Pääty, mbäädë nety ttukmëtmaytyäˈäktë ja yˈuˈunk yˈënäˈk tijatyë Dios të dyajkojy. Tyam, mbäät nanduˈun ttundë tääk teety. Min nˈokˈijxëm wiˈix nääk duˈun ttundë.

9. ¿Ti mdukniˈˈijxëp extëm yajmaytyäˈäktë Punitha mëdë Katya?

⁹ Tuˈugë uˈunktääk mëdiˈibë txëwˈaty Punitha ets tsyëënë mä tuˈugë mëj siudad jap India,  jyënaˈany ko jaa yˈuˈunk yˈënäˈk ttukniˈˈixë tijatyë Dios të dyajkojy ko nëjkx tkuˈixëdë jyëëky myëguˈuk rantsyoty. Pes siudääjoty tsip duˈun ttunët mët ko yëˈëyë mayë jäˈäy naywyinäjx naywyindëjkëdëp etsë karrë. Uˈunktääk uˈunkteety, xëmë mˈuˈunk mˈënäˈk tjamyatsäˈändë ko duˈun xytyukmëtkäjpx xytyukmëtmaytyäˈäktëdë Diosë kyojy pyëjktaˈaky. Katya tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tsoˈomp Moldavia, jyënaˈany: “Ninäˈäts ngajäˈäytyëgoy kots ijty xëmë ndääk ndeety xywyoonëjkxtë kamoty. Nguˈëˈëw ngukäjpxëbëts ko duˈun ttuundë, pes japëts xytyukmëtmaytyäˈäktë wiˈix tijatyë Jyobaa të dyajkojy etsëts niˈigyë nˈixyˈajty”.

10. ¿Ti mbäät ttundë tääk teety pën tsip twoownëjkxtëdë yˈuˈunk ijx jäˈäbë kamoty? (Ixë rekuäädrë “ Ti mbäädë tääk teety pyudëkëdë”).

¹⁰ ¿Ets pën kyaj mbäät ja mˈuˈunk mˈënäˈk xywyoownëjkxy ijx jäˈäbë kamoty? Amol, mëdiˈibë nanduˈun tsënaapy India, jyënaˈany: “Yää, tsipë tääk teety twoownëjkxtëdë yˈuˈunk yˈënäˈk ijx jäˈäbë kamoty mët ko xëëwˈam tyundë ets tsooxë pyëtsëmy. Per mbäät twoownëjkxtë mä tuˈugë parke ets jap ttukmëtmaytyäˈäktët tijatyë Dios të dyajkojy”. Uˈunktääk uˈunkteetyëty, kyaj tyimtsokyëty muum mnëjkxtët parë netë mˈuˈunk mˈënäˈk xytyukmëtmaytyäˈäktët tijatyë Dios të dyajkojy. Pes waˈan jamyë xyˈixtët mä mjëmbäˈä mdëjkpäˈä extëmë jëyujk animal o ääy ujts (Sal. 104:​24). Karina mëdiˈibë tsoˈomp Alemania, jyënaˈany: “Kots ijty mëdë ndääk muum nëjkxy etsëts nˈixtë ja pëjy, tats xytyukmëtmaytyaˈaky mët ko jyantsy yˈoyˈijxypy”. Uˈunktääk uˈunkteety, mbäät nanduˈun xyajtundë bideo etsë ëxpëjkpajn mëdiˈibë yajpëtsëëmbyë Diosë kyäjpn parë mˈuˈunk mˈënäˈk xytyukmëtmaytyäˈäktët tijatyë Dios të dyajkojy oy mää mtsëënëdët. Min nˈokˈijxëm tuk pëky majtsk pëky wiˈixë Jyobaa jyaˈayˈaty ets mbäät yëˈë mˈuˈunk mˈënäˈk xytyukmëtmaytyäˈäktë.

11. ¿Wiˈix mbäädë tääk teety tpudëkëdë yˈuˈunk yˈënäˈk parë tˈixtët ko Jyobaa mëk xytsyojkëm?

¹¹ Mbäät xypyudëkëdë mˈuˈunk mˈënäˈk parë tˈixtët nuˈunënë Jyobaa xytsyojkëm, ko xytyukmëtmaytyäˈäktët wiˈixë jëyujk animal tˈijxˈit tkuentëˈattë yˈuˈunk yˈënäˈk (Mat. 23:​37). Mbäät nanduˈun xytyukmëtmaytyäˈäktë wiˈix këxy kaˈpxy tijatyë Jyobaa të dyajkojy mëdiˈibë mjantsy yˈoyˈijxtëp. Karina mëdiˈibë të yˈokˈyajmaytyakpë, duˈun jyënaˈany: “Kots ijty muum nëjkxy mëdëtsë ndääk, tats xyˈanëëmë etsëts nwäˈkˈawët parëts nˈixët wiˈix jantsy oy kyëxëˈëky ja pëjy ets tits xytyukniˈˈijxëp mä Jyobaa. Oy të nyäjxnë kanäk jëmëjt, duˈunyëmëts nˈixy nduny ja pëjy mëdiˈibë jaˈäjtp ixy kaˈixy etsëts nbëkyë kuentë nuˈunënë Jyobaa xytsyojkëm”.

12. ¿Wiˈix mbäädë tääk teety tpudëkëdë yˈuˈunk yˈënäˈk parë tjaygyukëdët ko Jyobaa jantsy wijy? (Salmo 139:​14; ix nanduˈunë dibujë).

¹² Pudëkëdë mˈuˈunk mˈënäˈk parë tˈixtët ko Jyobaa nëgooyë wyijyˈäjnë ets ko nipën duˈun kyawijˈyëty extëm yëˈë (Rom. 11:​33). Extëm nˈokpëjktakëm, mbäät nanduˈun xytyukmëtmaytyäˈäktë ko ja nëë tuu yëˈë jëmbijtp yoots nëmäˈä ets ta net myiny ja tuu (Job 38:​36, 37). Mbäät nanduˈun xytyukmëtmaytyäˈäktë ko Jyobaa jantsy oyë niniˈkx këbäjk të dyajkojy (käjpxë Salmo 139:​14). Duˈunën ttuunyë Vladimir, yëˈë tnimaytyaˈaky: “Tëgok, kunäjxëtsë nˈuˈunk bisikletëkëjxy ets ta ja kyox dyajtsayujty. Per ko nyajxy majtsk tëgëk xëëw, ta ja kyox tsyoky. Tats mëdë ngudëjk ndukmëtmaytyaktë ko Jyobaa duˈun ojts dyajkojˈyë niniˈkx parë këˈëm yˈatsokmukët. Ndukmëtmaytyaktëts nanduˈun ko tijatyë naxwinyëdë jäˈäy jyayajkojpy, kyaj mbäät këˈëm jatëgok yˈoyë. Extëm nˈokpëjktakëm, ko tuˈugë karrë muum yˈayoˈonbääty, kyaj mbäät këˈëm jatëgok nyayaˈoyëty. Kots duˈun nduundë, tats ja nˈuˈunk tjaygyujkë nuˈunënë Jyobaa wyijˈyëty”.

13. ¿Ti mbäät ttundë tääk teety parë tpudëkëdët ja yˈuˈunk yˈënäˈk ets tˈixtët nuˈunënë Jyobaa tmëdatyë mëkˈäjtën? (Isaías 40:​26).

¹³ Jyobaa xyˈanmäˈäyëm parë nbäˈtˈijxëm tsäjpotm ets nbawinmäˈäyëm nuˈunën ja mëkˈäjtën tmëdaty ko nˈijxëm ja mëtsäˈä (käjpxë Isaías 40:​26). Mbäät nanduˈun xyˈanëëmëdë mˈuˈunk mˈënäˈk parë pyäˈtˈixtët tsäjpotm ets  tpawinmaytyët. Tingting, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mëdiˈibë tsoˈomp Taiwán tnimaytyaˈaky ko ojts mëdë tyääk nyëjkxy kamoty ko myutskˈäjty ets jap myäädë parë tpäˈtˈijxtë ja mëtsäˈä. Mä taabë tiempë, pyatypyë netyë jotmay mä yˈeskuelë, pes ja myëguˈuktëjk mëktaˈagyë nety tijaty tyuktunäˈänëdë ets tsëˈkëp ko Jyobaa tmëdëgoyët. Per ta ja tyääk yˈanmääyë ko pënë Jyobaa myëdäjtypyë mëkˈäjtën parë ojts dyajkojˈyë maymyëtsäˈä, mbäädë nety tyukpudëkëty ja myëkˈäjtën parë xëmë tmëdunët. Kots nˈijxy tijatyë netyë Jyobaa të dyajkojy, tatsë nwinmäˈäny nbëjktaky parëts niˈigyë nˈakˈixyˈatäˈäny, etsëts nmëdunäˈäny oyëts ti amay jotmay nbäädët.

14. ¿Wiˈix mbäädë tääk teety tpudëkëdë yˈuˈunk yˈënäˈk parë tˈixtët ko Jyobaa yëˈë tuˈugë Dios mëdiˈibë jotkujk?

¹⁴ Mä tukëˈëyë tijatyë Jyobaa të dyajkojy, ja dyajnigëxëˈëky ko yëˈë tuˈugë Dios mëdiˈibë jotkujk ets ko tyukxondakypy tijaty. Ëxpëkyjyaˈaytyëjkëty të tˈixtë ko axtë jëyujk animal, extëmë joon o nëëyujk ëyëˈk kuyäjttëp nanduˈun (Job 40:​20). Waˈan të xyˈixy wiˈix ja mˈuˈunk mˈënäˈk tjantsy tyukxiˈiktë ko tˈixtë ja mits jam ti tpaboˈoy o ko ja uk nyaymyëtkuyatëdë. Pääty ko jatëgok duˈun xyˈixët, tukmëtmaytyäˈäk ja mˈuˈunk mˈënäˈk ko yëˈë nmëduˈunëm tuˈugë Dios mëdiˈibë jotkujk ets tyukxondakypy tijaty (1 Tim. 1:​11, TNM).

15. ¿Ti mbäät ttundë tääk teety parë tnijawëdët ti ja yˈuˈunk yˈënäˈk myëmääy myëdäjttëp? (Proverbios 20:5; ix nanduˈunë dibujë).

¹⁵ Näˈäty, tsipë uˈunk ënäˈk ttukmëtmaytyäˈäktëdë tyääk tyeety ti jotmay pyattëp. Pääty, ¿ti mbäät pyudëkëdë ja tääk teety parë tnijawëdët wiˈix ja yˈuˈunk nyayjyawëdë? (Käjpxë Proverbios 20:5). Näägë tääk teety jaa mëdë yˈuˈunk yˈënäˈk kyäjpx myaytyäˈäktë ko nyëjkxtë ijx jäˈäbë mä jyamëtyë jëyujk animal o ääy ujts. Pes të tpëktë kuentë ko ja yˈuˈunk yˈënäˈk niˈigyë tmëdoowˈittë tijaty tyukmëtmaytyaktëp. Masahiko mëdiˈibë tsoˈomp Taiwán, jyënaˈany ko ja mëdë yˈuˈunk yˈënäˈk kyajpxy myaytyaˈaky ko nyëjkxtë tungëjxy kopkëjxy o mä mejny, pes mbäät ja yˈuˈunk yˈënäˈk tnimaytyäˈäktë ti jotmay myë däjttëp ets wiˈix nyayjyawëdë. Katya, mëdiˈibë të yˈokˈyajmaytyakpë mä parrafo 9, jyënaˈany: “Kots ijty nbëtsëmy eskuelë, ja ndäägëts japëts xywyoownaxy mä tuˈugë parke etsëts xymyëtkajpxy xymyëtmaytyaˈaky. Tats nanduˈun ndukmëtmaytyaˈaky wiˈixëts ojts të nˈeskuelëˈaty ets tits xyjyotmaytyuump”.

16. ¿Ti mbäädë familyë ttundë parë ttukxondäˈäktët tijatyë Jyobaa të dyajkojy?

¹⁶ Ko ja tääk teety mëdë yˈuˈunk yˈënäˈk tˈixtët tijatyë Jyobaa të dyajkojy, mbäät ttukxondäˈäktë ets pudëkëyanëdëp parë tuˈugyë yˈittët. Mä Biiblyë jyënaˈany ko ta “tiempë parë nxikëm” ets ta “tiempë parë nëbujt nˈyujkpujtëm (Ecl. 3:​1, 4, notë). Jyobaa, jantsy oy të dyajkojˈyë it lugäär mä mbäät tijaty nduˈunëm mëdiˈibë ntsojkënyëˈäjtëm. Extëm mayë familyë nëjkxtëp kamoty, tungëjxy kopkëjxy o mä mejny. Ta nanduˈunë ënäˈkuˈunk mëdiˈibë nëjkxandëp mä parke parë jap yˈëyëˈëgäˈän kyuyatäˈändë, tˈixäˈändë jëyujk animal o ta mëdiˈibë tsiˈiwan xëtsandëp mä mëjnëë o mä mejny. Extëm nˈijxëm, taaˈäjtp kanäk pëky tijatyë Jyobaa ojts dyajkojy mëdiˈibë mbäät ndukxondakëm.

17. ¿Tiko mbäädë tääk teety desde tyam ttukniˈˈixëdë yˈuˈunk yˈënäˈk tijatyë Jyobaa të dyajkojy?

¹⁷ Mä ja jembyë jukyˈäjtën, jamnëm ndukxondäˈägäˈänëm tijatyë Jyobaa të dyajkojy, pes kyaj nëjkx nˈoktsëˈkënë ja jëyujk animal ets ni yëˈëjëty xykyatsëˈëgëyäˈänëm (Is. 11:​6-9). Nmëdatäˈänëmë tiempë parë nˈijx nduˈunëm tukëˈëyë tijatyë Jyobaa të dyajkojy (Sal. 22:​26). Uˈunktääk uˈunkteety, tyamën mbäädë mˈuˈunk mˈënäˈk xytyukniˈˈixëdë tijatyë Jyobaa të dyajkojy ets ti tukniˈˈijxëdëp, kyaj jyamnëmëty mä ja jembyë jukyˈäjtën. Pën mduundëp duˈun, seguurë ko nanduˈun jyënäˈänäˈändë extëmë rey David: ‘Käˈäp mä wiinkpë Dios jëduˈumbë ta mijtsën, Wintsën. Käˈäp mä wiinkpë mëdiˈibë jëduˈun winë tyuumpyen ta mijtsën’ (Sal. 86:​8, TY).