1, 2. 1) ¿Wiˈixë Jyobaa tyestiigëty nˈijxëmë Biiblyë? 2) ¿Diˈibë mas mtsojkënyëˈajtypy xykyäjpxäˈäny mä Biiblyë?

ËTSÄJTËM, Jyobaa tyestiigëty nyajtsobatëmë Biiblyë, pes yëˈë diˈib xyjyotkujkmoˈoyëm, xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm ets diˈib nyigajpxy tijaty miimp këdakp (Romanʉs 15:4). Kyaj jap myinyë naxwinyëdë jäˈäyë wyinmäˈäny, yëˈë duˈunë “Diosë yˈayuk” (1 Tesalónikʉ 2:13).

² Seguurë ko niˈamukë tap tuk pëky diˈib niˈigyë ntsojkënyëˈäjtëm ngäjpxäˈänëm mä Biiblyë. Ta nääk diˈib jyantsy kyäjpxandëbë Matewʉ, Markʉs, Lukʉs etsë Fwank, pes extëm japë Jesus yajnimaytyaˈaky, yëˈë pudëjkëdëp parë niˈigyë tˈixyˈattë Jyobaa (Fwank 14:9). Nan ta diˈib kyäjpxandëbë Diˈibʉ Jatanʉp o Revelación, mët ko yëˈë myaytyakypy diˈib tim tsojk tunan jatanëp (Diˈibʉ Jatanʉp 1:1). Nimay nan jotkujkmooyëdëp ko tkäjpxtë Salmo, etsë wiinkpë pudëjkëdëbë käjpxwijën diˈib yajpatp mä Proverbios. Extëm nˈijxëm, Biiblyë mbäät tpudëkë niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy.

3, 4. 1) ¿Wiˈix nˈijxëmë ëxpëjkpajn? 2) ¿Parë pënaty pyëtsëmyë ëxpëjkpajn?

³ Kom nyajtsobatëmë Biiblyë, ta nanduˈun nyajtsobatëm ja  ëxpëjkpajn diˈib nˈaxäjëm, pes ja käjpxwijën diˈib myëmiimpy jap yajjuuty mä Biiblyë. Tukëˈëyë liibrë, foyetë, rebistë etsë wiinkpë ëxpëjkpajn yëˈë ja käˈäy ukën diˈibë Jyobaa xynyamoˈoyëm (ixë rekuäädrë “¿Ti yˈandijpy?”). Ets xypyudëjkëm parë oy nˈijtëm mëdë Jyobaa ets parë nyajkëktëjkëmë mëbëjkën (Titʉ 2:2).

⁴ Maybyë ëxpëjkpajn yëˈë parë niˈamukë Jyobaa tyestiigëty. Per taa nääk parë ënäˈktëjk o parë tääk teety. Mä sitio diˈib nmëdäjtëm mä Internet tap kanäägë ëxpëjkpajn etsë bideo diˈib të yajtuknigojë jäˈäy diˈib kyaj Tyestiigëty. Ko jyaˈˈaty kanäk pëkyë ëxpëjkpajn, yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa ta tkuytyuny diˈib ojts twandaˈaky ko dyakäˈäny jantsy mayë käˈäy ukën parë niˈamukë jäˈäy (Isaías 25:6).

5. ¿Mä ti mbäät nˈijtëm seguurë?

⁵ Nimay ëtsäjtëm njamëdatäˈänëm niˈigyë tiempë parë ngäjpxëmë Biiblyë etsë ëxpëjkpajn. Tuˈuk tuˈugë ëxpëjkpajn wiˈixëm ja tiempë tmënëjkxy parë ngäjpxtäˈäyëm. Per mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa jotkujk nyayjawëyaˈanyëty pën yajxon nyajtuˈunëm ja tiempë ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë etsë ëxpëjkpajn (Éfesʉ 5:15, 16). Per ta tuk pëky extëm kyaj yˈoyëty nwinmäˈäyëm. Min nˈokˈijxëm.

6. Parë nnaytyukpudëjkëm tukëˈëyë ja käˈäy ukën diˈibë Jyobaa xymyoˈoyëm, ¿wiˈix kyaj yˈoyëty nwinmäˈäyëm?

⁶ Pën kyaj nnaygyuentˈäjtëm mbäät nwinmäˈäyëm ko tap tuk pëky majtsk pëky mä Biiblyë o mä näägë ëxpëjkpajn diˈib nitii xykyatukniˈˈijxëm. Extëm nˈokpëjtakëm, ¿winmäˈäyëm ko diˈib ngäjpxëm tuk pëky mä Biiblyë kyaj mbäät xypyudëjkëm mä ja jotmay diˈib nbatëm? ¿O ti nduˈunëm ko nˈijxëm tuˈugë ëxpëjkpajn diˈib kyaj të kyojy parë ëtsäjtëm? ¿Jeˈeyë nwingäjpxnäjxëm o kyaj ndimkäjpxëm? Pën duˈun nˈadëtsëm, mbäät nyajtëgoˈoyëm ja ëwij käjpxwijën diˈib mëjwiin kajaa mbäät xypyudëjkëm. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj duˈun njäjtëm? Ko njamyajtsëm ko tukëˈëyë ëwij käjpxwijën jam tsyoony mä Jyobaa. Biiblyë jyënaˈany: “Ëjts, Jyobaa, ëjtsën mijts xyDiosˈäjtp, ja diˈib mdukniˈˈijxëp parë këˈëm xytyukˈoyˈatët” (Isaías 48:17). Mä tyäˈädë artikulo nˈixäˈänëm tëgëëgë käjpxwijën mä wiˈix mbäät nnaytyukpudëjkëm tukëˈëyë ja käˈäy ukën diˈibë Jyobaa xymyoˈoyëm.

7. ¿Tiko jyëjpˈamëty nyaˈˈawatsëm ja jot winmäˈäny ko ngäjpxëmë Biiblyë?

⁷ Ko xykyäjpxët yaˈˈawäˈäts ja mjot mwinmäˈäny. Mä Biiblyë tap tuk pëky majtsk pëky diˈib ojts yajtuknijayë tuˈugë jäˈäy o tuk grupë. Per mä 2 Timotee 3:16 jyënaˈany: “Tëgekyë tadë Diosë jyaaybyajtën tuump oy”. Pääty ko ngäjpxëmë Biiblyë, tsojkëp nyaˈˈawatsëm ja jot winmäˈäny (ixë rekuäädrë “¿Ti yˈandijpy?”). Extëm nˈokpëjtakëm, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm jyënaˈany: “Kojëts tuk pëky ngajpxy mä Biiblyë, tajëts njamyetsy ko mbäädëts kanäk pëky tijaty xytyukniˈˈixë, pääty kajabäädëts nwinmay wiˈixëts mbäät xypyudëkë”. Mä kyajnëm ngäjpxëmë Biiblyë, tsojkëp nˈamdoˈowëmë Jyobaa nyaybyudëkë parë dyaˈˈawäˈätsëdë jot winmäˈäny ets xymyoˈoyëmë wijyˈäjtën parë njaygyujkëm tijaty xytyukniˈˈixëyäˈänëm (Esdras 7:10; käjpxë Santya̱ˈa̱gʉ 1:5).

8, 9. 1) ¿Tijaty mbäät nnayajtëˈëwëm ko ngäjpxëmë Biiblyë? 2) ¿Ti xytyukniˈˈijxëm mä Jyobaa extëm yaˈˈanëëmëdë mëjjäˈäytyëjk mä 1 Timotee 3:2-7?

 ⁸ Nayajtëwëdë tijaty. Ko xykyäjpxëdë Biiblyë, oy ko tyäˈädë tëgëk pëkypyë mnayajtëwëdët: “¿Tijëts xytyukniˈˈijxëbë tyäˈädë mä Jyobaa? ¿Wiˈixëts mbäät nyajtuny mäjëtsë njukyˈäjtën? ¿Wiˈixëts mbäät ndukpudëkë wiinkpë?”. Ko duˈun nnayajtëˈëwëm, mbäät niˈigyë nnaytyukpudëjkëm ko ngäjpxëmë Biiblyë. Extëm nˈokpëjtakëm, Biiblyë nyigajpxy wiˈix mbäät jyukyˈaty pënaty tuundëp mëjjäˈäy mäjatyë tuˈukmujkën (käjpxë 1 Timotee 3:2-7). Nimay ëtsäjtëm kyaj nduˈunëm mëjjäˈäy, pääty waˈan nwinmäˈäyëm ko extëm jyënaˈanyë tyäˈädë tekstë kyaj yëˈëjëty parë ëtsäjtëm. Per min nˈokˈyajtuˈunëm ja tëgëëkpë yajtëˈëwën parë nˈijxëm wiˈixë tyäˈädë tekstë mbäät xypyudëjkëm niˈamukë.

⁹ “¿Tijëts xytyukniˈˈijxëbë tyäˈädë mä Jyobaa?”. Jyobaa të tnigajpxy wiˈix mbäät jyukyˈaty pënaty tuundëp mëjjäˈäy, diˈib xytyukˈijxëm ko kajaa tnikëjxmˈattë tuunk. Pes tsojkëp dyaktëdë oybyë ijxpajn. Per kyaj yëˈëyëty, Jyobaa nan kuentëwitsanëdëp mä wiˈix të tkuentˈattë ja myëguˈuktëjk diˈib yëˈë jyuuybyëtsëëm mët ja “Nintsënˈäjtëm Jesukristë [...] kyëˈëm neˈpyny” (Apostʉlʉty 20:28). Jyobaa tsyejpy ets nnayjäˈäwëm  seguurë ko xyˈijxˈijt xykyuentˈäjtëm ja mëjjäˈäytyëjk (Isaías 32:1, 2). Extëm nˈijxëm, diˈib yajnigäjpxp mä 1 Timotee 3:2-7, yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa mëk nyaytyukjotmaytyunyëty mët ëtsäjtëm.

10, 11. 1) ¿Wiˈix xypyudëjkëm tijaty yajtukˈanaˈamdëp ttundëdë mëjjäˈäytyëjk? 2) ¿Wiˈix mbäät ndukpudëjkëmë wiinkpë?

¹⁰ “¿Wiˈixëts mbäät nyajtuny mäjëtsë njukyˈäjtën?”. Pën mëjjäˈäy mduny mä tuˈukmujkën, oy ko näˈäganäˈäty xyˈixët wiˈix jyënaˈanyë 1 Timotee 3:2-7 ets xytyunëdë mëjääw parë mnayaˈoyëdët. Ets pën kyajnëm mduny mëjjäˈäy, per ok mdunäämp, oy ko xytyunëdë mëjääw parë xykyuytyunët extëm jyënaˈanyë tadë tekstë (1 Timotee 3:1). Per niˈamukë mbäät xypyudëjkëm extëmë mëjjäˈäytyëjk yaˈˈanëëmëdë, pesë Jyobaa yˈawijxypy ets niduˈuk niduˈuk ngajpxyjaygyujkëm ets jyapˈatëdë jot winmäˈäny (Filipenses 4:5, TNM; 1 Pedro 4:7, TNM). Ko mëjjäˈäytyëjk dyaktë oybyë ijxpajtën, ta nanduˈun ja nmëguˈukˈäjtëm tjattë diˈib yajtukniˈˈijxëdëp ets tpanëjkxëdë yˈijxpajtën (Ebreeʉsʉty 13:7; 1 Peedrʉ 5:3).

¹¹ “¿Wiˈixëts mbäät ndukpudëkë wiinkpë?”. Extëm yaˈˈanëëmëdë mëjjäˈäytyëjk mä 1 Timotee 3:2-7, mbäät ndukmëtmaytyakëmë jäˈäy o pënaty nyaˈëxpëjkëm ko mëjjäˈäytyëjk kyaj dyuˈunˈattë extëm pënaty nyiwintsënˈäjttëp wiink relijyonk. Tyäˈädë tekstë nan mbäät xytyukjamyajtsëm tukëˈëyë diˈibë mëjjäˈäytyëjk xytyukmëduˈunëm mä nduˈukmujkëm. Ko duˈun njamyajtsëm, ta niˈigyë nmëjˈijxëm ko mëk tyundë (1 Tesalónikʉ 5:12). Ets yëˈëjëty agujk jotkujk nyayjawëyäˈänëdë ko nmayˈäjt nwintsëˈkëm (Ebreeʉsʉty 13:17).

12, 13. 1) ¿Tijaty mbäät nbayoˈoyëm mä tuˈugë tekstë? 2) ¿Tijaty nˈaknijäˈäwëm ko nˈakpayoˈoyëm? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

¹² Nˈakpayoˈoyëm niˈigyë. Ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë, mbäät nbayoˈoyëm wiˈix yaˈˈatsoowëmbityë tyäˈädë yajtëˈëwën:

• ¿Pënë tyäˈädë liibrë ojts tjäˈäy?

• ¿Mää ets näˈä yajjääy?

• ¿Tijaty tuun jäjtë ko nety yajjäˈäy?

Ko duˈun nbayoˈoyëm, mbäät xypyudëjkëm parë njaygyujkëm diˈib kyaj yajxon yajnigajpxy.

¹³ Min nˈokˈijxëm tuˈugë ijxpajtën. Mä Ezequiel 14:13, 14 japë Jyobaa jyënany ko pën mëbokytyuunëp tuˈugë käjpn, ta dyajkutëgoyaˈany ets dyaˈˈagëxëyaˈany tukëˈëyë ja jyeˈxy pyeky ets ja jyëyujk yˈanimal. Per ta net jyënany: “Koxyëp jap yˈokˈyajpäättë nidëgëëgë tyäˈädë yetyëjk: Noé, Daniel etsë Job nayajnitsokëdëpxyëp mët ko jyukyˈattë tëyˈäjtën myëët”. Ko niˈigyë nˈakpayoˈoyëm, ta nˈijxëm ko Ezequiel ja tjääyë tyäˈädë tekstë, ko nety tyëgoyˈaty naa 612 jëmëjt parë myinëdë Jesus. Ets oyë nety të nyäjxnë kanäk mëgoˈpx jëmëjt mä yˈoˈkyë Noé etsë Job, Jyobaa duˈunyëmë nety tjamyetsy ko yëˈëjëty xëmë myëmëdoowëdë. Perë Daniel tamë nety jyukyˈaty, waˈanë nety iˈpxë jyëmëjt ko Jyobaa jyënany ko jyukyˈaty tëyˈäjtën myëët extëmë Noé mëdë Job. ¿Ti tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm? Ko Jyobaa  yˈijxypy ets yajtsobatypy niˈamukë pënaty xëmë mëmëdoowëp, axtë ënäˈktëjk (Salmo 148:12-14).

14. 1) ¿Wiˈixë ënäˈktëjk pyudëkëdë ëxpëjkpajn diˈib të pyëtsëmy parë yëˈëjëty? 2) Ets ¿wiˈix mbäät niˈamukë xypyudëjkëm? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).

¹⁴ Ëxpëjkpajn parë ënäˈktëjk. Të nˈijxëm ko mbäät niˈamukë nnaytyukpudëjkëm tijaty myaytyakypyë Biiblyë, ets nanduˈun tukëˈëyë ëxpëjkpajn. Extëm nˈokpëjtakëm, nuˈun kujk nyaxy kanäk jëmëjt, të Jyobaa xymyoˈoyëm kanäk pëkyë ëxpëjkpajn parë ënäˈktëjk ^[1] (ixë notë). Tyäˈädë ëxpëjkpajn, pyudëjkëbë ënäˈktëjk parë tmëmadäˈäktëdë jotmay diˈib wyinguwäˈkëdëp mä eskuelë ets diˈib pyattëp mä meerë yaˈkpëtsëmdë. Per ¿wiˈix mbäät niˈamukë xypyudëjkëmë tyäˈädë ëxpëjkpajn? Pën ngäjpxëm, mbäät nnijäˈäwëm tijaty amay jotmay wyinguwäˈkëdëbë ënäˈktëjk ets mbäädë net nbudëjkëm ets nmëjämoˈoyëm.

15. ¿Tiko mbäät niˈamukë ngäjpxëmë ëxpëjkpajn diˈib pëtsëëmp parë ënäˈktëjk?

¹⁵ Dios mëduumbë diˈib mëjjäˈäy mëˈˈënäˈk kyaj yˈoyëty wyinmayët ko kyaj mbäät pyudëkëty ja ëxpëjkpajn diˈib pëtsëëmp parë ënäˈktëjk. Pes nan wyinguwäˈkëdëbë duˈumbë jotmay diˈib yajmaytyakp mä kanäägë artikulo. Extëm nˈokpëjtakëm, jëjpˈam ets niˈamukë nitsiptuˈunëm tijaty nmëbëjkëm, njäjtëm nnayjëjwijtsëmbijtëm, njëjpkudijëm tijatyë jäˈäy xytyuktunäˈänëm, nnaygyuentˈäjtëm mëdë axëëkpë mëtnaymyaayëbë ets kyaj ndukxondakëm diˈib axëëk. Tukëˈëyë ëxpëjkpajn diˈib pëtsëëmp parë ënäˈktëjk, nan yëˈë tyukwäˈkpejtypyë Biiblyë. Pääty niˈamukëxyëp mbäät nnaytyukpudëjkëm. Kyaj mët ko të yajjäˈäy parë ënäˈktëjk, nwinmäˈäyëm ko kyaj xytyuˈunxëm.

16. ¿Wiˈix ja tuk pëkyë ënäˈktëjk pyudëkëdë ëxpëjkpajn diˈib pëtsëëmp parë yëˈëjëty?

¹⁶ Ja tuk pëky wiˈixë ënäˈktëjk pyudëkëdë ëxpëjkpajn diˈib pëtsëëmp parë yëˈëjëty, yëˈë ko pudëjkëdëp parë oy yˈittët mëdë Jyobaa (käjpxë Eclesiastés 12:1, 13). * Per nan mbäät niˈamukë nnaytyukpudëjkëm. Extëm nˈokpëjtakëm, mä ¡Despertad! diˈib abril 2009 myëmiin tuˈugë artikulo diˈib myaytyakypy wiˈix mbäät ndukxondakëm ko ngäjpxëmë Biiblyë. Tyäˈädë artikulo myëmiin kanäägë käjpxwijën ets tuˈugë rekuäädrë diˈib mbäät yajnikaˈptuˈuty ets mbäät nbëjkëˈkëm parë ok nˈëxpëjkëm. ¿Ojts pyudëkëdë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëjjäˈäy mëˈˈënäˈk? Ojts. Pes tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib kasäädë ets tamë yˈuˈunk yˈënäˈk, jyënany: “Oyëts xëmë xytsyiptakxëty ngäjpxëdë Biiblyë, yëˈëjëts tyam nbanëjkxypy ja käjpxwijën diˈib miimp mä tyäˈädë artikulo  ets nanduˈun mä ja rekuäädrë. Ets niˈigyëts tyam ndukxondaˈaky kojëts ngajpxy, mbäädëts nˈixy wiˈix nyaymyënëjkxyëty tuˈuk tuˈugë liibrë ets wiˈix nyaymyäjtstäˈäyëty, extëm ko yajtaˈaky tuˈugë wit diˈib jantsy tsuj käˈäp. ¡Ninäˈänëmëts nety duˈun ngatukxondaˈaky kojëts ngajpxyë Biiblyë!”.

17, 18. ¿Wiˈix xypyudëjkëm ko ngäjpxëmë ëxpëjkpajn diˈib yajmoobyë jäˈäy? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

¹⁷ Ëxpëjkpajn parë niˈamukë jäˈäy. Mä jëmëjt 2008 ja pyëtsëëmyë rebistë Diˈib Xytyukˈawäˈänëm, tuˈuk parë Jyobaa tyestiigëty ets jatuˈuk diˈibë jäˈäy yajmoopy. ¿Wiˈix mbäät nnaytyukpudëjkëmë rebistë diˈibë jäˈäy yajmoopy? Nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën, okwinmay ko të myiny reunyonk ja jäˈäy diˈib të xywyoy, ets seguurë ko jantsy jotkujk mnayjawëty. Myentrës nyaxy ja diskursë, ta mwinmay wiˈix ja jäˈäy nyayjawëty ets wiˈix ja diskursë mbäät yajtëgäjtsxëtyë jyukyˈäjtën. Ko duˈun mwinmayët, ta mas niˈigyë xymyëjjawëyaˈany tijaty yajnimaytyakp mä ja diskursë.

¹⁸ Pes nanduˈun jyaty ko ngäjpxëmë ëxpëjkpajn diˈib yajmoobyë jäˈäy. Extëmë rebistë Diˈib Xytyukˈawäˈänëm ets kanäägë artikulo diˈib miimp mä jw.org, wingëjxy tnimaytyaˈagyë Biiblyë extëm mbäät pojënë yajjaygyukë. Ko ngäjpxëm, ta mas oy njaygyujkëm tijatyë Biiblyë tukniˈˈijxëp ets niˈigyë ntsojkëm ja tëyˈäjtën diˈib të nnijäˈäwëm. Nan mbäät kanäk pëky njäjtëm wiˈixtsoo nnimaytyakëm tijaty nmëbëjkëm. Etsë rebistë ¡Despertad! yajkëktëjkëbë mëbëjkën ko tam tuˈugë Dios diˈib tijaty të dyajkojtäˈäy ets nan xytyukniˈˈijxëm wiˈix nnitsiptuˈunëm tijaty nmëbëjkëm (käjpxë 1 Peedrʉ 3:15).

19. ¿Wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko nmëjjäˈäwëm ja käˈäy ukën diˈibë Jyobaa xymyoˈoyëm?

¹⁹ Jyobaa të xymyoˈoyëm mëjwiin kajaa käˈäy ukën parë nnaytyukpudëjkëm (Mateo 5:3, TNM). Pääty, nˈokˈyajtuˈundäˈäyëm tijaty yëˈë xymyoˈoyëm. Duˈuntsoo ndukˈijxëmë Jyobaa ko nmëjjäˈäwëm tukëˈëyë ja ëxpëjkpajn diˈib xymyoˈoyëm parë nnaytyukpudëjkëm (Isaías 48:17).