1. 1) Nigäjpx tuˈuk majtskë anaˈamën diˈib miimp mä Biiblyë. 2) ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nmëmëdoˈowëm?

MÄ Biiblyë tap myinyë Jyobaa yˈanaˈamën diˈib yajxon xyˈanmäˈäyëm ti kyaj yˈoyëty nduˈunëm. Extëm nˈokpëjtakëm, yajkubojkypy ko yaˈˈawdatyë awinax, nmaˈtsëm, nayajmuktëgoˈoyëm etsë axëëkpë ijt tsënaaky (1 Korintʉ 6:9, 10). Jesus nan ojts ttukˈaneˈemy ja yˈëxpëjkpëty: “Nëjx yaˈëxpëktë jäˈäyëty mä tëgekyë naxwinyëdë esëts ëj njäˈäyˈattët. Yajnëbattë xyëëgyëjxmë Dios Teety, es ëj, ja yˈUˈunk, es ja Espiritë Santë, es tukniˈixëdë es tkuytyunët tëgekyë diˈibëts ëj miits të ndukˈanaˈamdë, es mnijawëdëp ko dëˈënyëmts ëj nˈity mët miitsëty” (Matewʉ 28:19, 20). Ko nmëmëdoˈowëmë Jyobaa yˈanaˈamën, xykyuwäˈänëm ets nan xypyudëjkëm parë oy mëk nyajpatëm ets agujk jotkujk mëdë familyë. Per diˈib mas jëjpˈam yëˈë ko pën nmëmëdoˈowëmë Jyobaa, extëm ko ngäjpxwäˈkxëm, nëjkxëp xytyukjotkëdakëm ets nˈaxäjëmë kyunuˈkxën.

2, 3. 1) ¿Tiko mä Biiblyë kyaj myiindäˈäy tijaty mbäät nduˈunëm mä jukyˈäjtën? 2) ¿Tijaty yajtëˈëwën yaˈˈatsoowëmbitäämp mä tyäˈädë artikulo? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).

 ² Kyaj myiindäˈäy mä Biiblyë tijaty mbäät nduˈunëm mä jukyˈäjtën. Extëm nˈokpëjtakëm, kyaj tnigajpxy diˈibë wit mbäät nbëjtakëm. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa jantsy kuwijy, pes mä tuˈuk tuˈugë lugäär wiˈixëmë jäˈäy nyaywyit nyayxyoxëdë ets ko tiempë nyaxy, nan tëgäjtsp ja wit xox. Perë Biiblyë kyäjpxwijën kyaj tyëgatsy mä tnigajpxy wiˈix nnaywyit nayxyojxëm, nan kyaj tmëminy tuˈugë listë mä tnigajpxy ti tuunk ngupëjkëm, ti tsooy nˈaxäjëm o tijaty mbäät ndukxondakëm. Jyobaa nyasˈijxëp parë niduˈuk niduˈugë jäˈäy ets niduˈuk niduˈugë familyë twinˈixët ti tyunandëp.

³ Näˈäty, nbatëm tuˈugë jotmay mä tsyekyëty nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm, per kyaj yajnigajpxy mä Biiblyë pën oy o kyaj. Ets mbäädë net nnayajtëˈëwëm: “¿Kyupëkëbëdaa Jyobaa diˈibëts ndunaampy? ¿Mbäädëts nduny oy tyiijëty nëgokëts ngakutëjˈyë Diosë yˈanaˈamën? ¿Wiˈixëts mbäät nˈity seguurë ko Jyobaa tyukjotkëdäˈägëp tijëts ndunaampy?”. Mä tyäˈädë artikulo yaˈˈatsoowëmbitäˈäny.

4, 5. ¿Wiˈix wyimbëtsëmäˈäny diˈib nwinˈijxëm ndunäˈänëm?

⁴ Näägë jäˈäy wyinmaytyë ko mbäät ttundë ti tyim tsojktëp. Per ëtsäjtëm yëˈë ndunäˈänëm diˈibë Jyobaa jotkujk yajnayjawëdëp. Pääty, mä ngawinˈijxëm ti ndunäˈänëm, tsojkëp nwinmäˈäyëm wiˈixë Biiblyë jyënaˈany ets ta net nmëmëdoˈowëm. Extëm nˈokpëjtakëm, nyigajpxypy wiˈixë Jyobaa wyinmay mä neˈpyny, ets yëˈë diˈib mbäät nnaytyuktuˈumoˈoyëm (Génesis 9:4; Apostʉlʉty 15:28, 29). Mbäät nˈanmäˈäyëmë Jyobaa ets xypyudëjkëm parë nduˈunëm diˈib tyukjotkëdäˈägëp.

⁵ Extëm ti nwinˈijxëm ndunäˈänëm duˈun wyimbëtsëmäˈäny. Pën yëˈë diˈib oy, ta nëjkx oy nˈijtëm mëdë Jyobaa. Per pën kyaj, ta kyaj oy nëjkx mëët nekyˈijtëm. Nan mbäät yˈaxëktunyëtyë nmëguˈukˈäjtëm diˈib nwinˈijxëm ndunäˈänëm. Pën yëˈë ndunäˈänëm diˈib kyaj yˈoyëty, mbäät ja nmëguˈukˈäjtëm axëëk yajnayjawëty o axtë nyaˈëxtëkëwäˈkëm, ets ninäˈä duˈun ngatunäˈänëm. Nan kyaj ntsojkëm ets jyapˈatëdë jotmay mä nduˈukmujkëm. Pääty, jëjpˈam ets yajxon nwinˈijxëm diˈibë oybyëtsëmëp (käjpxë Romanʉs 14:19 etsë Galasyʉ 6:7).

6. Ko ti ndunäˈänëm, ¿ti mbäät nwinmäˈäyëm?

⁶ ¿Wiˈix mbäät yajxon nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm ko Biiblyë tkanigäjpxët? En lugäär nduˈunëm extëm nwinmäˈäyëm yˈoybyëtsëmäˈäny, nˈokwinmäˈäyëm yajxon ti diˈibë Jyobaa tyukjotkëdäˈägëp ets nˈoknasˈijxëm waˈan yëˈë xytyuˈumoˈoyëm. Net nˈijtëm seguurë ko yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë oy tijaty wyimbëtsëmët (käjpxë Salmo 37:5). *

7. Pën mä Biiblyë kyaj tnigajpxy ti mbäät nduˈunëm mä tuˈugë jotmay, ¿wiˈix mbäät nnijäˈäwëm ti Jyobaa tsyejpy?

⁷ Per ¿wiˈix mbäät nnijäˈäwëm ti Jyobaa tyukjotkëdäˈägëp? Éfesʉ 5:17 xyˈanmäˈäyëm: “Jaygyukëdë wiˈixë Nintsënˈäjtëm ttseky es njikyˈäjtëm”. Extëm nˈijxëm, pën mä Biiblyë kyaj tnigajpxy ti mbäät nduˈunëm mä tuˈugë  jotmay, tsojkëp njaygyujkëm ti diˈibë Jyobaa tsyejpy ets nduˈunëm (ixë rekuäädrë “¿Ti yˈandijpy”). ¿Wiˈix mbäät njaygyujkëm? Ko nmënuˈkxtakëm ets nˈamdoˈowëmë myëjääw parë xytyuˈumoˈoyëm.

8. Nimaytyäˈäk mët tuˈugë ijxpajtën wiˈixë Jesus tnijäˈäwë ti diˈibë Jyobaa tsyejpy.

⁸ Jesus xëmë tjaygyujkë ti diˈibë Jyobaa tsyejpy ets yëˈë ttunët. Extëm nˈokpëjtakëm, majtskˈok nyuˈkxtaky parë ttuunyë miläägrë ets dyajkääyë mayjyaˈay (Matewʉ 14:17-20; 15:34-37). Per ko tëgokë Jesus pyatë yuu, ta Satanás yˈanmääyë parë ja tsää dyajjëmbittët tsäjpkaaky, ets yëˈë kyaj duˈun ttuuny (käjpxë Matewʉ 4:2-4). ¿Tiko? Yëˈko yˈixyˈajtypyë nety yajxonë Tyeety ets nyijäˈäwëbë nety ko kyaj tˈoyˈixäˈäny ets dyajtunët ja myëjääw parë këˈëm ttukˈoyˈatët. Ijtpë nety seguurë ko Tyeety tuˈumoˈoyanëp ets ko mmoˈoyanëp tijaty yajtëgoyˈajtypy.

9, 10. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë nwinˈijxëm diˈib oybyëtsëmëp? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

⁹ Ëtsäjtëm, nan mbäät yëˈë nwinˈijxëm ets nduˈunëm diˈib oy extëm ttuunyë Jesus. Tsojkëp nmëbëjkëm ko Jyobaa xytyuˈumoˈoyäˈänëm. Nˈokmëmëdoˈowëm extëmë Biiblyë jyënaˈany: “Tukˈijxpatë Jyobaa amumduˈukjot, ets këdii mgëˈëm winmäˈäny xyajtuny. Mä tukëˈëyë mnëˈë mduˈu mëjpëjtäˈäk yëˈë, ets yëˈë yajtëyëp ja mnëˈë mduˈu. Këdii këˈëm mnayajnaxyëty kuwijy. Tsëˈëgë Jyobaa ets nayjëbëkëdë mä axëëkpë” (Proverbios 3:5-7). Ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë, ta nnijäˈäwëm wiˈixë Jyobaa wyinmay ets nëjkxëp njaygyujkëm ti tsyejpy nduˈunëm mä tuˈuk tuˈugë jotmay. Mientrës niˈigyë nnijäˈäwëm wiˈix wyinmay, ta niˈigyë nmëmëdowäˈänëm (Ezequiel 11:19).

¹⁰ Nˈokpëjtakëm tuˈugë ijxpajtën. Okpawinmay ko tam tuˈugë toxytyëjk kasäädë jyuy kyëbety ets ta tˈijxpääty tuˈugë këˈëk diˈib jyantsy yˈoyˈijxypy. Per kom jantsy tsooxë, ta nyayajtëyëty: “¿Wiˈixëtsëdaa nmëmëjjäˈäy jyënäˈänët kojëts jantsy kajaa nyajmeenytyunët?”. Oy jam mëët kyayajpääty, nyijäˈäwëp wiˈix ja myëmëjjäˈäy jyënäˈänët, pes jeky kujk mëët kyasäädëˈaty ets nyijäˈäwëp wiˈix wyinmay mä dyajtundë ja meeny sentääbë. Nanduˈun jyaty ko niˈigyë nˈixyˈäjtëmë Jyobaa, ko nnijäˈäwëm wiˈix tijaty ttuny ets wiˈix tijaty tˈixy, ta yajxon njaygyujkëm ti yëˈë tsyejpy nduˈunëm mä tuˈuk tuˈugë jotmay.

11. Ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë o ngäjpxëm, ¿tijaty mbäät nnayajtëˈëwëm? (Ixë rekuäädrë “ Ko xyˈëxpëkëdë Biiblyë, nayajtëwëdë”).

¹¹ ¿Wiˈix mbäät nnijäˈäwëm wiˈixë Jyobaa wyinmay? Tuk pëky, yëˈë ko xëmë ngäjpxëm ets nˈëxpëjkëmë Biiblyë. Mientrës ngäjpxëm, nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Tijëtsë tyäˈädë xytyukniˈˈijxëp mä Jyobaa? ¿Wiˈix ko duˈun ttuuny?”. Nˈoktuˈunëm extëmë David, nˈokˈanmäˈäyëmë Jyobaa waˈan xypyudëjkëm ets yajxon nˈixyˈäjtëm. David tkujäˈäyë: “Tuknijäˈäwëgëts ja mnëˈë mduˈu, Jyobaa, tukniˈˈijxëgëts ja mnëˈë  mduˈu. Yajtuˈuyeˈegyëts mä ja mdëyˈäjtën ets tukniˈˈijxëgëts, mët ko mijts nDiosˈäjtypy diˈibëts xyajnitsokp. Mijts të nˈawixy tuk xëëw” (Salmo 25:4, 5). Ko ngäjpxëm tuk pëky mä Biiblyë, nˈokwinmäˈäyëm mäjaty mbäät nyajtuˈunëm. Nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Wiˈixëts tyäˈädë mbäät nyajtuny mäjëtsë nfamilyë, mäjëtsë nduunk, mäjëtsë nˈeskuelë o mäjëts nDiosmëduny?”. Pën winmäˈäyëm mä mbäät nyajtuˈunëm diˈib të njäjtëm, ta kyaj nyekytsyiptäˈägäˈäny njaygyujkëm ti diˈibë Jyobaa tsyejpy nduˈunëm.

12. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë ëxpëjkpajn etsë reunyonk?

¹² ¿Ti ja tuk pëky mbäät xypyudëjkëm parë nnijäˈäwëm wiˈixë Jyobaa wyinmay? Ko yajxon njaygyujkëm wiˈixë kyäjpn xyaˈëxpëjkëm mët yëˈëgyëjxmë Biiblyë. Extëm nˈokpëjtakëm, ko nwinguwäˈkëm tuˈugë jotmay ets kyaj nnijäˈäwëm ti nduˈunëm, mbäät nbayoˈoyëm mä Índice de las publicaciones Watch Tower ets mä Naybyudëkë parë tijaty tpayoˈoytyëdë Jyobaa tyestiigëty. Tyäˈädë ëxpëjkpajn mbäät xypyudëjkëm parë nnijäˈäwëm wiˈixë Jyobaa wyinmay. Ja tuk pëky diˈib mbäät xypyudëjkëm, yëˈë ko nëjkxëm reunyonk. Pën yajxon nmëdoowˈijtëm tijaty näjxp, komentaräjtëm ets nbawinmäˈäyëm tijaty jap yajtukniˈˈijxëm, ta nëjkx  nduˈunëm diˈibë Jyobaa tyukjotkëdäˈägëp ets nëjkxëp xykyunuˈkxëm.

13. Ko nˈijxëm wiˈixë Jyobaa wyinmay, ¿wiˈix xypyudëjkëm parë yëˈë nwinˈijxëm diˈib oy? Pëjtäˈäk tuˈugë ijxpajtën.

¹³ Ko nnijäˈäwëm wiˈixë Jyobaa wyinmay, mbäät xypyudëjkëm parë nwinˈijxëm diˈib oybyëtsëmëp. Min nˈokˈijxëm tuˈugë ijxpajtën. Nˈokpëjtakëm ko prekursoor regulaar mjatunäˈäny, ta ogäˈän adëyë xyajnëjkxy ja mjukyˈäjtën, per kyaj mˈity seguurë pën mjotkujkˈatëp ko nëgoo tijaty xykyamyëdatët o ko waanë xymyëdatët ja meeny sentääbë. Etsë Biiblyë nan kyaj jyënaˈany ko parë nmëduˈunëmë Jyobaa tsojkëp nduˈunëm prekursoor, pes mbäät nmëduˈunëm oy jeˈeyë nyajpatëm publikadoor. Perë Jesus jyënany ko Jyobaa kyunuˈkxypy pënaty nayojxëdëp mä Diosë tyuunk (käjpxë Lukʉs 18:29, 30). Etsë Biiblyë nanduˈun jyënaˈany ko Jyobaa tsyejpy ets nmëjkumäˈäyëm nuˈun nmadakëm. Yëˈë tsyejpy ets nmëduˈunëm agujk jotkujk (Salmo 119:108; 2 Korintʉ 9:7). Ko nˈijxëm wiˈix jyënaˈanyë tyäˈädë tekstë ets ko nmënuˈkxtakëmë Jyobaa, ¿këdii mbäät nnijäˈäwëm wiˈixë Jyobaa wyinmay parë nduˈunëm prekursoor regulaar? Ko nbawinmäˈäyëmë tyäˈädë tekstë, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nwinˈijxëm diˈib oy, ets diˈib mbäädë Jyobaa tkunuˈkxy.

14. ¿Wiˈix mbäät nnijäˈäwëm pënë Jyobaa tyukjotkëdakypy extëm naywyit nayxyojxëm?

¹⁴ Min nˈokˈijxëm jatuˈugë ijxpajtën. Nˈokpawinmäˈäyëm ko njantsy yˈoyˈijxëm tuˈugë wit. Per nnijäˈäwëm ko pën nduktëjkëm mbäät ja nmëguˈukˈäjtëm nyajkäjpxtëgoˈoyëm. Biiblyë kyaj tnigajpxy ko tadë wit kyaj yˈoyëty. ¿Wiˈixë net mbäät nnijäˈäwëm wiˈixë Jyobaa wyinmay? Biiblyë yajkypyë tyäˈädë käjpxwijën: “Esë toxytyëjk nyaywyitëdët yajxon adëyë, es kyaj nyaynyiwook nyaygyëxwoogëdët es nyayajmëjpëtsëmëdët, es ni jeˈeyë kyanayaˈoytyëkëdët mët ja oorë o perlë, es ni mët ja wyitë tsooxëtypyë. Waˈan ttundë ja oybyë tuunk diˈibë patëp ttundët nidëgekyë toxytyëjkëty diˈibë myëduundëp ja Dios” (1 Timotee 2:9, 10). Tyäˈädë käjpxwijën nan yëˈë parë yetyëjkëty. Pën ijtëm yujy tudaˈaky, ta nmëjpëjtakëm wiˈix ja nmëguˈukˈäjtëm wyinmaytyë mä ja nwitˈäjt nxoxˈäjtëm ets kom ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm, ta kyaj axëëk nyajnayjawëyäˈänëm ets nan kyaj nyajkäjpxtëgoyäˈänëm (1 Korintʉ 10:23, 24; Filipʉs 3:17). Pën nbawinmäˈäyëm extëmë Biiblyë jyënaˈany, ta nëjkx njaygyujkëm wiˈixë Jyobaa wyinmay ets yëˈë nëjkx nduˈunëm diˈib yëˈë tyukjotkëdäˈägëp.

15, 16. 1) ¿Wiˈixë Jyobaa nyayjawëty ko xëmë nwinmäˈäyëm ja axëëkpë ijt tsënaaky? 2) ¿Wiˈix mbäät nˈijtëm seguurë pën tijaty ndukxondäˈägäˈänëm tyukjotkëdäˈägëbë Jyobaa? 3) ¿Ti mbäät nduˈunëm mä kyajnëm nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm?

¹⁵ Biiblyë jyënaˈany ko Jyobaa axëëk nyayjawëty ko jäˈäy ttuny o twinmay diˈib kyaj yˈoyëty (käjpxë Génesis 6:5, 6). Tyäˈädë yëˈë xytyukjaygyujkëm ko kyaj yˈoyëty nbawinmäˈäyëm ja axëëkpë ijt tsënaaky, pes mbäät axtë xyajtuundëgoˈoyëm. Jyobaa yëˈë tsyejpy ets nwinmäˈäyëm tijaty oy ets wäˈäts. Santiago duˈun ojts tkujayë: “Diˈibë myëdäjttëp ja wijyˈäjtën diˈibë tsoˈomp mä Dios, tim jayëjpˈäjtp tmëdattë ja jikyˈäjtën wäˈätspë, kyaj tsyiptëjkëty, oyjyaˈay, tudaˈaky, ajiiky amëguˈuk, myëdäjttëp ja paˈˈayoˈon, es tyiimpy ja oybyë” (Santya̱ˈa̱gʉ 3:17). Extëm  nˈijxëm, Biiblyë jyënaˈany ko kyaj yëˈë mbäät ndukxondakëm diˈib yajminëbë jot winmäˈänyë axëëkpë o diˈib xytyukˈatsojkëmë axëkˈäjtën. Pën yajxon njaygyujkëm tijatyë Jyobaa tsyejpy ets tijaty yˈaxëkˈijxypy, ta kyaj ndimtsojkëm ets pën nyajtëˈëwëm diˈibë liibrë, pelikula o ëyiˈiky kuyatyë Jyobaa yˈaxëkˈijxypy. Pes nëjkxëp këˈëm nnijäˈäwëm diˈibë oy.

¹⁶ Ko nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm, taaˈäjtp kanäk pëky diˈib mbäät nduˈunëm ets tyukjotkëdäˈägëbë Jyobaa. Per ta mä tsyekyëty ets yajxon nnijäˈäwëm ti ndunäˈänëm, ets jaa mä mbäät nˈamdoˈowëmë käjpxwijën tuˈugë mëjjäˈäy o tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib jeky kujk Diosmëduny ets tapë jyot wyinmäˈäny (Titʉ 2:3-5; Santya̱ˈa̱gʉ 5:13-15). Jeˈeyë ko kyaj net nˈawijxëm parë xyˈanmäˈäyëm ti mbäät nduˈunëm, pesë apostëlë Pablo jyënany: “Këjkjaˈa nikëjxmˈäjtëm tijaty nduˈunëm” (Gálatas 6:5, TNM). Per diˈib mbäät nduˈunëm, yëˈë maˈkxtujkën myëët nwinmäˈäyëm wiˈixë Biiblyë jyënaˈany, taanëmë net këˈëm nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm (Ebreeʉsʉty 5:14).

17. ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko yëˈë nwinˈijxëm diˈibë Jyobaa tyukjotkëdäˈägëp?

¹⁷ Ko nduˈunëm tijaty extëmë Jyobaa wyinmay, ta mas oy mëët nnaymyaˈayëm, xykyupëjkëm ets xykyunuˈkxëm (Santya̱ˈa̱gʉ 4:8). Ets niˈigyë ja mëbëjkën kyëktëkë. Pääty, nˈokpawinmäˈäyëm tijatyë Biiblyë xytyukniˈˈijxëm, net mbäät njaygyujkëm wiˈixë Jyobaa wyinmay. Nˈokjamyajtsëm ko xëmë nˈixyˈäjtˈadëˈëtsäˈänëm (Job 26:14). Per pën nduˈunëmë mëjääw parë niˈigyë yajxon nˈixyˈäjtëm, ta njëmbitäˈänëm wijy ets nëjkxëp xëmë nwinˈijxëm diˈib oybyëtsëmëp (Proverbios 2:1-5). Naxwinyëdë jäˈäy xëmë wyinmääytyëgatstë ets kyaj ttundë diˈib të ttuknibëjtäägëdë, perë Jyobaa kyaj dyuˈunëty. Niduˈuk diˈib jyaayë Salmo jyënany: “Jyobaa kyäjpxwijën yˈitäˈäny winë xëëw winë tiempë; tijaty wyinmaapy jyodoty wyinmäˈänyoty yˈitäˈäny nuˈun ja tiempë pyety kyuˈty” (Salmo 33:11). ¿Ntsojkëm ets xëmë oy wyimbëtsëmët tijaty nwinˈijxëm ndunäˈänëm mä jukyˈäjtën? Pën duˈun, nˈokjäjtëm nwinmäˈäyëm extëmë Jyobaa wyinmay, pes nipën duˈun kyawijˈyëty extëm yëˈë, ets nˈoktuˈunëm diˈib yëˈë tyukjotkëdakypy.