1, 2. 1) ¿Ti jotmay pyattëp ja uˈunk ënäˈk diˈibë tyääk tyeety të tsyënääytyaknbëktë wiink lugäär? 2) ¿Tijaty yajtëˈëwën yaˈˈatsoowëmbitäämp mä tyäˈädë artikulo?

TUˈUGË Testiigë diˈib xyëwˈäjtypy Joshua, jyënaˈany: “Ndääk ndeetyëts atsënääytyëbë nety, ets desde mutsk yëˈëts ngajpxypy ja ayuk diˈibëtsë ndääk ndeety kyäjpxtëp, duˈun mätsë ndëjk ets mä ja tuˈukmujkën”. Per ko Joshua ojts nyijkxy ogäˈän eskuelë, ta niˈigyë tˈoyjäˈäwë tkäjpxët ja ayuk diˈib yajkäjpxp mä ja lugäär. Joshua jyënaˈany: “Ko waanë yˈijty, tats kyaj nekyjaygyujkë tijaty näjxp mä reunyonk ets kyajts nekynyayajnäjxë ko jamëts ntsoony mätsë ndääk ndeety tsyoondë”. Nimay duˈunë ënäˈktëjk jyattë extëmë Joshua.

² Ja tyam jyaˈˈaty naxy 240 miyongë jäˈäy diˈib të tsyënääytyaknbëktë wiink paˈis. Pën mijts tuˈugë uˈunkteety diˈib atsënaapy, ¿wiˈix mbäät xypyudëkë mˈuˈunk mˈënäˈk parë ttsoktëdë Jyobaa ets duˈunyëm ttukˈitëdët “ja tëyˈäjtën”? (3 Fwank 4). ¿Ets wiˈix mbäädë nmëguˈukˈäjtëm tˈyaktë naybyudëkë?

3. ¿Wiˈix mbäädë tääk teety tmoˈoytyë tuˈugë oybyë ijxpajtën ja yˈuˈunk yˈënäˈk?

³ Tääk teety, pën mtsojktëp ets ja mˈuˈunk mˈënäˈk yˈittët oy mëdë  Jyobaa ets jyukyˈattët winë xëëw, jëjpˈam ets xymyoˈoytyët tuˈugë oybyë ijxpajtën. Pën ja mˈuˈunk mˈënäˈk yˈijxtëp ko miitsëty yëˈë jëjpˈam mbëjtaktëp ja Diosë tyuunk, ta nanduˈun yˈitäˈändë seguurë ko Jyobaa moˈoyanëdëp tijaty yajtëgoyˈäjttëp tuˈuk tuˈugë xëëw (Matewʉ 6:33, 34). Pääty en lugäär xyˈëxtäˈäytyëdë jukyˈäjt madakën, pëjtäˈäktë jawyiin yëˈë Jyobaa tyuunk. Jukyˈattë adëyë ets këdii mnaynyijuy mnaynyinuˈkxëdë. Ets en lugäär mayë meeny sentääbë xymyëdatäˈändët etsë naxwinyëdë jäˈäy mëj myajnaxëdët, tundë mëjääw parë xymyëdattët “ja oyˈäjtën jam tsäjpotm”, diˈib yˈandijpy ko Jyobaa mgupëkëdët (Fwank 12:43; käjpxë Markʉs 10:21, 22).

4. ¿Ti kyaj mbäädë tääk teety tˈawixtë mä ja yˈuˈunk yˈënäˈk?

⁴ Tääk teety, këdii yëˈëyë xymyëwiin xymyëjotëdë mduunk mˈayoˈon ets kyaj tiempë xyˈokmëdäjnëdët parë ja mˈuˈunk mˈënäˈk. Anëëmëdë ko mdukxondakypy ko jëjpˈam tpëjtäˈäktë Jyobaa ets kyaj dyuˈunëty ja meeny sentääbë o ja mëjˈat këjxmˈat. Këdii mwinmaytyë ko ja mˈuˈunk mˈënäˈk yëˈë mbäät tyundë parë kyaj ti mdëgoyˈäjtxëdët. Jamyatstë ko “uˈunkteetyëty yëˈë dëˈën patëdëp tˈëxtäˈäytyët es tˈixtëdë yˈuˈunk yˈënäˈkëty, es kyaj yëˈëjëty ja uˈunk ënäˈk diˈibë yˈixtëp ja tyääk tyeetyëty” (2 Korintʉ 12:14).

5. ¿Tiko jyëjpˈamëty etsë tääk teety janääm jatsojk ttukmëtmaytyäˈäktëdë yˈuˈunk yˈënäˈk ti Jyobaa xytyukniˈˈijxëm?

⁵ Biiblyë ojts tnaskäjpxë ko “mä tukëˈëyë ayuk diˈib kyäjpxtëbë nax käjpn”, tyëkëyäˈändë mä Jyobaa kyäjpn (Zacarías 8:23). Tääk teety, pën ja mˈuˈunk mˈënäˈk kyaj oy tjaygyukëdë ja ayuk diˈib mgäjpxtëp, tsiptäˈägäämp xytyukniˈˈixëdët ja tëyˈäjtën. Nituˈugë jäˈäy diˈib myaˈëxpëjkypy mbäät duˈun xykyamëjpëjtaˈaky extëmë mˈuˈunk mˈënäˈk, pes net tpäädäˈändë ja jukyˈäjtënë winë xëëwbë pën yˈixyˈäjttëp yajxonë Jyobaa (Fwank 17:3). Pääty, jëjpˈam ets janääm jatsojk xytyukmëtmaytyäˈäktët ti Jyobaa xytyukniˈˈijxëm (käjpxë Deuteronomio 6:6, 7). *

6. ¿Wiˈix ttukˈoyˈatäˈändë uˈunk yˈënäˈk pën jyäjttëp ja ayuk diˈibë tyääk tyeety kyäjpxtëp? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).

⁶ Mbäät ja mˈuˈunk mˈënäˈk tjattë ja ayuk diˈib yajkäjpxp mä yˈeskuelë ets mä kyäjpx myaytyäˈäktë mëdë jäˈäy. Per net tjatäˈändë ja ayuk diˈib miitsëty mgäjpxtëp pën xëmë mëët mgäjpx mmaytyäˈäktë mä ja mˈayuk. Pën jyäjttëp, ta kyaj tsyiptäˈägäˈänxëdë mmëtmaytyäˈägëdët ets mdukˈawanëdët wiˈix nyayjawëdë. Nan tyukˈoyˈatandëp këˈëm, pes ko ja mˈuˈunk mˈënäˈk tkäjpxtët kanäägë ayuk, niˈigyë ja wyinmäˈäny tˈyajtunäˈändë ets nan pudëkëyanëdëp parë tjaygyukëdët wiˈixë wiink jäˈäy wyinmaytyë. Nan pudëkëyanëp parë niˈigyë yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtët. Carolina diˈibë tyääk tyeety atsënääytyëp, jyënaˈany: “Jantsy oyëts nnayjawëty kots nˈyoˈoytyë mä tuˈukmujkën diˈib wiink ayuk. Jantsy tunäämbëts mä tyëgoyˈatyë naybyudëkë”.

7. ¿Ti mbäät ttundë tääk teety parë kyaj yajtuˈuˈadukëdët ja ayuk diˈibë yˈuˈunk yˈënäˈk kyäjpxtëp?

⁷ Ko tääk teety tsyënääytyaknbëjknëdë wiink lugäär, ta wanaty wanaty ja yˈuˈunk yˈënäˈk tjäjnëdë ja ayuk diˈib jam yajkäjpxp ets tˈijxwëˈëmnëdë ja kostumbrë diˈibë jäˈäy myëdäjttëp. Pääty nääk, mbäät kyaj tnekytsyojkënyëˈattë o axtë kyaj tnekyjattë ja ayuk diˈibë tyääk tyeety kyäjpxtëp. Pën duˈun jyaty ja mˈuˈunk mˈënäˈk, ¿mbäädë net miitsëty xyjattë  wanaty ja ayuk diˈib yajkäjpx mä të mtsënääytyaknbëktë? Mbäät xypyudëkëdë ja mˈuˈunk mˈënäˈk parë tmëdundëdë Dios pën mnijäˈäwëdëp ti kyäjpx myaytyaktëp mëdë myëguˈuktëjk, tijaty mëdë xyëëw tiempë tˈyajnaxtë ets wiˈix ja tyarea ttundë. Nan nëjkxëp mas oy xypyudëkëdë, pën mbäät xymyëtmaytyaˈaky ja myaˈestrëtëjk. Ko njäjtëmë wiink ayuk myënëjkxypyë tiempë, tsip nimëjääw yajjaty ets tsojkëp nˈijtëm yujy tudaˈaky, per mëjwiin kajaa tsyobääty. Okwinmay koxyëp ja mˈuˈunk wyeˈemy nat, ¿këdii mdunëbë mëjääw ets xyjatëdë señas parë xymyëtmaytyäˈägët? Nanduˈun jyaty pën ja mˈuˈunk mas oy tkajpxy ja wiink ayuk, ¿këdii oyxyëp ko nanduˈun xyjaty extëm yëˈë kyajpxy? *

8. Pën ja tääk teety kyaj yajxon tkajattë ja ayuk, ¿wiˈix mbäät tpudëkëdë yˈuˈunk yˈënäˈk?

⁸ Näägë tääk teety diˈib të tsyënääytyaknbëktë wiink lugäär, kyaj oy tjattë ja ayuk diˈib ja yˈuˈunk yˈënäˈk kyäjpxnëdëp. Päätyë net tsyiptakxëdë ttukjaygyukëdët “ja Diosë jyaaybyajtën” (2 Timotee 3:15). Mbäät mijts xypyaatyë duˈumbë jotmay, per mbäät xypyudëkë ja mˈuˈunk mˈënäˈk parë tˈixyˈattëdë Jyobaa ets ttsoktët. Shan diˈib tuump mëjjäˈäy, jyënaˈany: “Naytyuˈugëtsë ndääk xyyajˈyaˈktë, yëˈë kyaj nety tjaty ja ayuk diˈibëts mëdë nmëgaˈaxëty yajxon njaygyujkëdëp, ets ëëtsëty nan kyajtsë nety oy ngäjpxtë ja ndäägëtsë yˈayuk. Per kots nˈijxtë wiˈixëts ja ndääk yˈëxpëky, nyuˈkxtaˈaky ets wiˈix ttunyë mëjääw parëts sëmään sëmään tuk familyë nDiosˈawdattë, tats njaygyujkëdë nuˈunën jyëjpˈamëty kots nˈixyˈattëdë Jyobaa”.

9. ¿Ti mbäät ttundë tääk teety pën ja yˈuˈunk yˈënäˈk tsojkëp yˈëxpëkët mä majtskë ayuk?

⁹ Näägë ënäˈkuˈunk jyäjttëp majtskë ayuk, duˈun diˈib yajkäjpxp eskuelë ets mä jyëën tyëjk, pääty tsojkëp yajtukniˈˈixëdët pënën Jyobaa mä majtskë ayuk. Näägë tääk teety yajtuundëbë ëxpëjkpajn, grabasyonk etsë bideo majtsk ayuk. Per tsojkëp niˈigyë tˈaktundëdë mëjääw parë ja yˈuˈunk yˈënäˈk tpudëkëdët ets oy yˈittët mëdë Jyobaa.

10. 1) ¿Pën patëp twinˈixët mä diˈibë tuˈukmujkën mbäät yoˈoy ja fyamilyë? 2) ¿Ti mbäät ttuny ja diˈib nyigëbäjkˈäjtypyë familyë mä tkawinˈixynyëm ti tyunaampy?

¹⁰ Pën ja diˈib “atsënääytyëp” jagam tsyëënëdë mä yajpääty ja tuˈukmujkën mä yajkajpxy ja yˈayuk, ta nyëjkxtët mä tuˈukmujkën diˈib wingon wëˈëmxëp, oy jam kyayajkajpxy ja yˈayuk (Salmo 146:9). Per pën wingon wyëˈëmxëty ja tuˈukmujkën mä yajkajpxyë yˈayuk, ta ja diˈib nyigëbäjkˈäjtypyë fyamilyë twinmayët mä diˈibë tuˈukmujkën mbäät nyëjkxtë. Mä tkawinmaynyëm, tsojkëp yajxon tˈixët wiˈix yaˈixy yajpääty ja fyamilyë ets tˈanëëmëdë Jyobaa parë nyëˈëmoˈoy tyuˈumoˈoyëdët. Nan oy ko tnimaytyäˈägët mët ja kyudëjk ets ja yˈuˈunk yˈënäˈk (1 Korintʉ 11:3). ¿Tijaty mbäät tˈixy? ¿Diˈibë Biiblyë kyäjpxwijën mbäät pyudëkëty parë tnijawët ti tyunëp?

11. ¿Pudëjkëp ja ënäˈkuˈunk tijaty näjxp mä reunyonk pën jyajtypy o kyajäjtypy ja ayuk diˈib jap yajkäjpxp?

¹¹ Tääk teety, tsojkëp tˈixtët tidën ja yˈuˈunk yˈënäˈk jyantsy yajtëgoyˈäjttëp. Parë  ënäˈkuˈunk yajxon tjaygyukët ja tëyˈäjtën, kyaj jeˈeyë tsyokyëty ets sëmään sëmään nëjkx tuk oorë majtsk oorë tmëdoowˈittë tijaty näjxp mä reunyonk. Per ko nyëjkxtët mä yajxon tjaygyukëdë ja ayuk, mbäät niˈigyë pyudëkëdë, oy jeˈeyë tmëdoowˈittët. Mbäät mas niˈigyë tjattë extëm ja tääk teety kyaj ttimpawinmaytyë. Per tsip tjattët tijaty näjxp mä reunyonk pën kyaj tjaygyukëdë tijaty yajnimaytyakp (käjpxë 1 Korintʉ 14:9, 11). Mbäät ja ënäˈkuˈunk kyaj yëˈë tnekyyajtuny ja ayuk diˈibë tyääk teety të tyukniˈˈixëdë parë tnigäjpxët wiˈix nyayjawëty ets wiˈix wyinmay. Nääk yajnäjxtëbë demostrasyonk, diskursë o komentaräjttëp mä ja ayuk diˈibë tyääk teety kyäjpxtëp, per ja ääw ayuk kyaj tsyoony mä jyot kyorasoon.

12. ¿Tiko näägë ënäˈkuˈunk kyaj tjatäˈändë ja ayuk diˈibë tyääk tyeety kyäjpxtëp?

¹² Wiˈix jyaˈayˈaty ja ënäˈkuˈunk ets wiˈix wyinmay, kanäk pëky diˈib tuump, kyaj yëˈëyëty ja ayuk diˈib kyajpxypy. Duˈun jyajtyë Joshua, diˈib të yˈokˈyajmaytyakpë. Ja myëgaˈax diˈib xyëwˈäjtypy Esther, jyënaˈany: “Ënäˈkuˈunk tëgëk pëky diˈib kyupëjktëp mä tyääk tyeety, ja ryelijyonk, ja yˈayuk diˈib kyäjpxtëp ets mä tsyoondë”. Pääty, pën ja ënäˈkuˈunk kyaj nyayajnaxëdë mä ja tyääk tyeety tsyoondë, kyaj mbäät tjattë ja yˈayuk ets tkupëktë ja ryelijyonk. ¿Ti mbäät ttundë tääk teety pën pyattëbë duˈumbë jotmay?

13, 14. 1) ¿Tiko Samuel ojts tmënëjkxy ja fyamilyë mä wiinkpë tuˈukmujkën? 2) ¿Ti tyuundë tyäˈädë uˈunktääk uˈunkteety parë oy yˈittët mëdë Jyobaa?

¹³ Tääk teety yëˈë mbäät jëjpˈam tpëjtäˈäktë ti ja yˈuˈunk yˈënäˈk tyukˈoyˈattëp ets kyaj tijaty yëˈë jyatsojktëp (1 Korintʉ 10:24). Samuel, tyeetyë Joshua mëdë Esther, jyënaˈany: “Ojtsëts nˈixtë mëdëtsë ngudëjk diˈibë ayuk jotjäjtëdëp ja nˈuˈunk nˈënäˈkëts, tats nmënuˈkxtaktë Jyobaa parëts xywyinmäˈänymyoˈoytyët. Extëmtsë Jyobaa xyˈatsoowëmbijttë, kyaj dyuˈunëty extëmëts njatsojkënyëˈäjttë. Kots nˈijxtë ko kyaj nëgoo pyudëkëdë ja reunyonk mäts ja nˈayuk, tats nduknibëjtakëdë nëjkxäˈändë mä wiinkpë tuˈukmujkën. Tuk familyëts ijty nëjkxtë reunyonk ets käjpxwäˈkxpë. Nan nwoowdëbëts ijtyë nmëguˈukˈäjtëm kaabyë etsëts nëjkxtë mumaty. Tukëˈëyë tyäˈädë, yëˈëts diˈib xypyudëjkëdë parëts ja nˈuˈunk nˈënäˈk yajxon tˈixyˈattëdë nmëguˈukˈäjtëm ets kyaj jeˈeyë tˈixtëdë Jyobaa ko yëˈë Diosˈäjttëp, nanduˈunën tjawëdët extëmë Tyeety etsë Myëtnaymyaayëbë. Tyäˈädë yëˈë nety diˈib mas jëjpˈam ets kyaj dyuˈunëty ko tjattët ja nˈayukëts”.

¹⁴ Samuel yˈakjënäˈäny: “Nan nëjkxpëts ijty mëdëtsë ngudëjk mä ja reunyonk mä yajkajpxy ja nˈayukëts parëts oy nˈittët mëdë Jyobaa. Jantsy mayëtsë netyë nduunk ets jaˈˈanuˈkxëdëbëts. Per ojtsëtsë Jyobaa xykyunuˈkxtë kots nbëjtaktë njot nmëjääw ets nmooytyëbëtsë dyoskujuyëm. Pes ja nidëgëëkpëtsë nˈuˈunk, aduˈugë tiempë tˈyajtundë mä Jyobaa tyuunk”.

15. ¿Tiko Kristina wyinmääy ko mbäädë nety mas oy tmëdunyë Jyobaa mä ja tuˈukmujkën mä yajkajpxy ja ayuk diˈib niˈigyë jyaygyujkëp?

¹⁵ Ko uˈunk ënäˈk yaˈknëdë, mbäät tpëktë kuentë ko mas oy tmëdundëdë Jyobaa mä tuˈugë tuˈukmujkën mä yajkajpxy ja ayuk diˈib mas oy jyaygyujkëdëp. Ja tääk teety kyaj mbäät wyinmaytyë ko ëxtijëdëp ja yˈuˈunk yˈënäˈk. Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib xyëwˈäjtypy Kristina, jyënaˈany: “Njaygyujkëbëtsë nety wanaty ja ayuk diˈibëtsë ndääk ndeety kyäjpxtëp, per xytsyiptakxëts njaygyukët yajxon tijaty näjxp mä reunyonk. Kotsë nety mäjmajtskë njëmëjt, tats nˈojtsy mä tuˈugë asamblee mä yajkajpxy ja ayuk extëmëts  ngajpxy eskuelë. Taanëmëts nbëjkyë kuentë ko yëˈëts nmëdoowˈijtypy ja tëyˈäjtën. Ets kots tim ogäˈän nmënuˈkxtakyë Jyobaa mä ja ayuk diˈibëts ngajpxypy eskuelë, ¡taanëmëts nbëjkyë kuentë ko amumduˈukjotëts nmëgajpxyë Jyobaa!” (Apostʉlʉty 2:11, 41). Ko Kristina tˈyaˈˈabejtyë jyëmëjt 18, ta tˈanmääy ja tyääk tyeety ko të ttukniwinmayë nyëjkxäˈäny mä ja tuˈukmujkën mä yajkajpxy ja ayuk diˈib niˈigyë jyaygyujkëp. Yëˈë jyënaˈany: “Kots nˈixyˈajtyë Jyobaa mä tyäˈädë ayuk, xypyudëjkëts parëts nduundëkët”. Ko waanë tiempë nyajxy, ta Kristina tyuundëjkë prekursoora regulaar, diˈib agujk jotkujk yajnayjäˈäwëp.

16. ¿Tiko Nadia jotkujk nyayjawëty ko ojts wyeˈemy mä ja tuˈukmujkën mä yajkajpxy ja ayuk diˈibë tyääk tyeety kyäjpxtëp?

¹⁶ Ënäˈktëjk, ¿mnaxäämp mä tuˈukmujkën mä yajkajpxy ja ayuk diˈibë jäˈäy kyäjpxtëp mä mtsëënë? Pën duˈun, winmay tiko jap mnaxäˈäny. ¿Pääty mnaxäˈäny parë xyyajkëktëkëyaˈanyë mnaymyayë mëdë Jyobaa? (Santya̱ˈa̱gʉ 4:8). ¿O pääty mnaxäˈäny mët ko kyaj xytsyoky mˈix mdunëdët ja mdääk mdeety o mët ko kyaj niˈigyë mdunäˈäny mä ja tuˈukmujkën? Okˈix wiˈix jyënaˈanyë Nadia diˈib tyam tuump Betel: “Kots mëdë nmëgaˈaxëty nˈyaˈkpëtsëëmdë, tats njanaxandë mä ja tuˈukmujkën mä yajkajpxy ja ayuk diˈibë jäˈäy kyäjpxtëp mäts ntsëënëdë”. Per ja tyääk tyeety kyaj kyajxëdë mët ko nyijäˈäwëdëbë nety ko kyaj pyudëkëyäˈänëdë parë mas oy yˈittët mëdë Jyobaa. Nadia duˈun tyam jyënaˈany: “Ngukäjpxëdëbëts kots ja ndääk ndeety ttuundë mëjääw parëts xytyukniˈˈijxëdë ja yˈayuk ets kots ojts xyyajwëˈëmdë mä ja tuˈukmujkën. Yëˈëts diˈib xymyooytyë agujkˈäjt jotkujkˈäjtën ets mbäädëts nbudëjkëdë wiink jäˈäy parë tˈixyˈattëdë Jyobaa”.

17. 1) ¿Pënë Jyobaa të ttuknipëky etsë uˈunk ënäˈk tkäjpxwijët? 2) ¿Ti mbäät ttundë tääk teety pën yajtëgoyˈäjttëbë naybyudëkë parë yˈuˈunk yˈënäˈk ttukniˈˈixëdët ja tëyˈäjtën?

¹⁷ Jyobaa yëˈë të ttuknipëkyë tääk teety ets ttukniˈˈixëdët ja yˈuˈunk yˈënäˈk ja tëyˈäjtën. Kyaj yëˈë të ttuknipëky ja nanwelë tatwelë o wiink jäˈäy (käjpxë Proverbios 1:8 * etsë 31:10, 27, 28). * Per waˈan ja tääk teety ttsoky ja naybyudëkë parë tjotjäˈtëdët ja yˈuˈunk yˈënäˈk mët ko kyaj oy tjattë ja ayuk diˈib yajkäjpxp mä të tsyënääytyaknbëktë. Pääty ko tˈamdowdëdë naybyudëkë, kyaj yëˈëjëty ko kyaj tˈëwijäˈän tkäjpxwijäˈändë ja yˈuˈunk yˈënäˈk, yëˈë duˈun parë tˈyajˈyaagäˈändë “mä Jyobaa jyëjwijtsëmbijtën etsë yˈëwij kyäjpxwijën” (Efesios 6:4, TNM). Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät tˈyajtëwdë mëjjäˈäytyëjk tijaty mbäät ttundë mä Diosˈawdattë mëdë fyamilyë. Nan mbäät tˈamdowdë naybyudëkë parë ja yˈuˈunk yˈënäˈk tpäättëdë oybyë myëtnaymyaayëbë.

18, 19. 1) ¿Wiˈix mbäädë nmëguˈukˈäjtëm tpudëkëdë ënäˈktëjk? 2) ¿Ti mbäät xëmë ttundë uˈunktääk uˈunkteety?

¹⁸ Ko näˈäganäˈätyë tääk teety twowdëdë wiinkpë familyë mä Diosˈawdattë, ta mbäät tpudëkë ja yˈuˈunk yˈënäˈk. Mayë ënäˈktëjk kajaa tijaty tjattë ko nyëjkxtë käjpxwäˈkxpë mëdë wiinkpë nmëguˈukˈäjtëm ets ko tuˈugyë tijaty ttundë (Proverbios 27:17). Shan, diˈib të yˈokˈyajmaytyakpë, jyënaˈany: “Wäˈätsëts  njamyetsy pënatyëts xëmë xypyudëjkë. Ets koogoojëts ijty nyajpudëkë mä tijatyëts nyajnaxaampy mä reunyonk, kajaats ijty tijaty njaty. Ets njantsy tyukxondakypyëts ijty kots tijaty ndundë tuk grupë”.

¹⁹ Ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib pyudëjkëdëp ja familyë, xëmë mbäät tˈanëëmë ja uˈunk ënäˈk ets twintsëˈëgëdët ja tyääk tyeety. Ets mbäät duˈun ttundë ko oy tnimaytyäˈäktët ja tääk teety ets ko tmëjˈixtët ja kutujkën diˈib myëdäjttëp parë tˈëwij tkäjpxwijtët ja yˈuˈunk yˈënäˈk. Ets ko yajpäättët mët ja ënäˈkuˈunk, oy ko nyaygyuentˈatëdët parë kyaj ti jotmay tpäättët o parë kyaj ti ttundët diˈib tëgatsy jyaygyukëbë nmëguˈukˈäjtëm o pënaty kyaj yˈëxpëktë (1 Peedrʉ 2:12). Tääk teety mbäät tˈamdowdë naybyudëkë, per yëˈëyëm nyikëjxmˈäjttëp parë yˈuˈunk yˈënäˈk ttukniˈˈixëdët ja tëyˈäjtën. Nan oy ko tˈix ttundët wiˈix ja yˈuˈunk yˈënäˈk yajpudëkëdë.

20. ¿Wiˈix mbäädë tääk teety tpudëkëdë yˈuˈunk yˈënäˈk parë xëmë Jyobaa tmëdundët?

²⁰ Tääk teety, amdowdë Jyobaa parë mbudëkëdët ets pudëkëdë mˈuˈunk mˈënäˈk nuˈun mmadäˈäktë (käjpxë 2 Crónicas 15:7). * Pëjtäˈäktë mas jëjpˈam wiˈix mbäädë mˈuˈunk mˈënäˈk oy yˈittë mëdë Jyobaa ets kyaj yëˈëjëty tijaty miitsëty mdukˈoyˈattëp. Tundë mëjääw parë xyˈixtët pën ja mˈuˈunk mˈënäˈk jotjäjtëdëp ja Diosë yˈAyuk. Ets ittë seguurë ko mbäät jyäˈttë Dios mëduumbë. Pën ja mˈuˈunk mˈënäˈk tyuundëp extëmë Biiblyë jyënaˈany ets pyanëjkxtëp ja oybyë ijxpajtën diˈib mmooytyëp, ta nëjkx mjënäˈändë extëmë apostëlë Juan. Ko tmaytyaky pënatyë nety Dios mëduundëp, jyënany: “Nitiits niˈigyë xykyayajxondaˈaky kots nnijawë ko nˈuˈungëtyëts yˈittë mä ja tëyˈäjtën” (3 Fwank 4).