1, 2. 1) ¿Wiˈix xyyajnayjyäˈäwëmë nmëguˈukˈäjtëmë yˈijxpajtën diˈib käjpxwäˈkxtëp mä jäˈäy kyaj tjetymyëdowäˈändë, ets tiko? (Ixë dibujë). 2) ¿Wiˈixë Jesus jyënany ko ojts kyäjpxwaˈkxy mä ja “nyax kyäjpn”? (Ixë notë).

SERGIO mëdë Olinda jap tsyëënëdë Estados Unidos, prekursoor tyundë ets të jyëmëjt nyäjxnëdë 80. Kom tyää näämnëm niˈigyë pyëjknëdë tyeky, oytyaˈagyëˈaampy yˈakˈyoˈoytyë. Per oy yˈokduˈunëty, jopyëp a las 7 jyäjtkojtë mä mayë jäˈäy jyuy tyooktë ets naa jamyë nyaybyëjtäˈägëdë mä tsyoony jyaˈtyë autobus parë jäˈäy tˈawanëdë ëxpëjkpajn. Kanäk jëmëjt kujk duˈun tundë. Kyaj niˈamukë jäˈäy tyunëdë kuentë, per duˈunyëm jam yajpäättë ets tmëtxiˈiktë pënaty näjxtëp. Ko tpääty a las 12, ta jyëmbijnëdë oytyaˈagyëˈaampy mä tyëjk. Jakumbom, ta jyäjtkojtë jatëgok meerë a las 7. Duˈunë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm tkäjpxwäˈkxtë Diosë yˈayuk, tëdujk xëëw mä tukpë sëmään nuˈun nyaxy ja xëëw jëmëjt.

² Duˈun extëmë Sergio mëdë Olinda, nimay tyamë nmëguˈukˈäjtëm tsyëënëdë mä jäˈäy kyaj tjetymyëdowäˈändë Diosë yˈayuk.  Pën duˈun mjaty, oy ko xymyëmadaˈaky. * Ja mˈijxpajtën mbäät pyudëkëty nimayë Dios mëduumbë, axtë pënaty jeky kujk käjpxwäˈkxnëdëp. Extëm nˈokpëjtakëm, okˈix wiˈix näägë sirkuitë të jyënäˈändë: “Kots ngäjpxwaˈkxy mëdë duˈumbë nmëguˈukˈäjtëm, xymyëjääwmoobyëts ja yˈijxpajtënëty”. Jatuˈuk jyënaˈany: “Ko kyaj tmastuˈuttë Diosë tyuunk, xypyudëjkëbëts parëts nmadäˈägët etsëts amëk jotmëk ngäjpxwäˈkxët”. Ets jatuˈuk yˈakjënäˈäny: “Ja yˈijxpajtënëty xyyajjotˈamutskëbëts”.

3. ¿Tijaty yaˈˈatsoowëmbitäämp mä tyäˈädë artikulo, ets tiko?

³ Mä tyäˈädë artikulo yaˈˈatsoowëmbitäˈäny tëgëëgë yajtëˈëwën: ¿Tijaty mbäät xyyaˈëxtëkëwäˈkëm? ¿Wiˈix mbäät nyäjkëm ja tëëmp? ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë duˈunyëm nyäjkëm ja tëëmp mëdë madakën? Extëm yaˈˈatsoowëmbity, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë nyajkëjxëm ja tuunk diˈibë Jesus ojts xytyukˈanaˈamëm.

4. 1) ¿Wiˈixë Pablo nyayjyäˈäwë ko ja nimaybyë judiyëtëjk kyaj tmëbëjktë Jesus? 2) ¿Tiko duˈun nyayjyäˈäwë?

⁴ Ko ngäjpxwäˈkxëm mä kyaj nëgoo jäˈäy tmëdowäˈänyë Diosë yˈayuk, mbäät xypyëjkëm ja xondakën. Pën të duˈun nnayjyäˈäwëm, mbäät njaygyujkëm wiˈix nyayjyäˈäwë apostëlë Pablo. Nuˈun ojts kyäjpxwaˈkxy naa 30 jëmëjtën, pyudëjkë nimayë jäˈäy parë tmëbëktëdë Kristë (Apos. 14:21; 2 Kor. 3:2, 3). Per kyaj nimay ja judiyëtëjk tmëbëjktë. Axtë nimay kyaj kyupëjkëdë ets nääk ëxjëdijt pajëdijtëdë (Apos. 14:19; 17:1, 4, 5, 13). Pablo nyigäjpx ko jantsy axëëk nyayjyäˈäwë ko duˈun jyajty, jyënany: “[Njäˈäwëbëtsë] mëj ayoˈon es pëjktëëbëts njodoty” (Rom. 9:1-3, Ja Oibyʉ Tʉiˈya̱jtʉn). ¿Tiko duˈun nyayjyäˈäwë? Yëˈko jyantsy tsyojkënyëˈajtypyë nety kyäjpxwäˈkxäˈäny ets nan tsyojkypyë netyë jäˈäy. Jantsy naytyukjotmaytyuunëbë nety ja judiyëtëjk, ets pääty mëk tjäˈäwë ko kyaj tkupëjktë ja Diosë pyaˈˈayoˈowën.

5. 1) ¿Tigyëjxm ko ngäjpxwäˈkxëm? 2) ¿Ti näˈäty xyyaˈëxtëkëwäˈkëm?

⁵ Duˈun extëmë Pablo, ëtsäjtëm nan pääty ngäjpxwäˈkxëm mët ko njantsy nyaytyukjotmaytyuˈunëmë jäˈäy (Mat. 22:39; 1 Kor. 11:1). Nnijäˈäwëm ko nitii duˈun kyaˈoyëty extëm ko nmëduˈunëmë Jyobaa. Pääty, njatsojkënyëˈäjtëm etsë jäˈäy diˈib tsënääytyëp mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm, tpëktëdë kuentë ko nitii duˈun kyaˈoyëty. Päätykyëjxm xëmë ndukmëtmaytyakëm ja tëyˈäjtën mä pënën Jyobaa ets tijaty tyuknibëjtakëp parë naxwinyëdë jäˈäy. Tyäˈädë ayuk diˈib ndukninëjkxëmë jäˈäy duˈun extëm tuˈugë regalë ets ntsojkëm parë tˈaxäjëdët. Pääty ko tkaˈˈaxäjëdë, mëk njäˈäwëm extëm ja apostëlë Pablo. ¿Tiko? Kyaj mët ko ja mëbëjkënë tyëgoyˈaty, yëˈë duˈun mët ko ntsojkënyëˈäjtëm ja Diosë tyuunk ets mët ko ntsojkëmë jäˈäy. Pääty duˈunyëm ngäjpxwäˈkxëm oy näˈäty njaˈëxtëkëwäˈkëm. Elena diˈib kujk tyuny prekursoora 25 jëmëjt, jyënaˈany: “Xytsyiptakxëbëts ngäjpxwäˈkxët, per ijtpëts seguurë ko yëˈë mas oybyë tuunk diˈibëts mbäät nduny”. Ets nimay nanduˈun nwinmäˈäyëm.

6. ¿Ti nˈatsoowëmbitäˈänëm?

⁶ ¿Tiko nˈijtëm seguurë ko mbäät nyäjkëm ja tëëmp oyë jäˈäy tmëdowäˈän tkamëdowäˈändë mä ngäjpxwäˈkxëm? Parë nˈatsoˈowëmbijtëm, min nˈokˈijxëm majtskë ijxpajtën diˈibë Jesus pyëjtak mä ojts tnigajpxy ko jëjpˈam nyäjkëm ja tëëmp (Mat. 13:23). Myëduˈuk, yëˈë mä tmaytyaky ja uubës kepy.

7. 1) ¿Pën yajtijp ja uubës ääts, ja diˈib kyuentˈäjtypy ets ja yˈääts? 2) ¿Ti nˈatsoowëmbitäˈänëm?

 ⁷ (Käjpxë Fwank 15:1-5, 8). Jesus tnimaytyaky ko yëˈë ja “uubë ääts”, etsë Tyeety yëˈë “diˈibë kyuentˈäjtypy ja uubë ääts” ets ja yˈëxpëjkpëty yëˈë “ja xyeˈentsy”. Ta net tˈanmääy ja yˈapostëlëty: “Yëˈë nDeetyëts yaˈijxëp yëˈë myëjˈäjtën ko miits mdëëmpˈattë oy, es dëˈën ttukˈixy ja jäˈäyëty ko ëjts miits nˈëxpëjkpëˈäjttëp”. * Per ¿ti net yˈandijpy nyäjkëm ja tëëmp? Jesus kyaj tnimaytyaky ti yˈandijpy, per nyimaytyak diˈib mbäät xytyukjaygyujkëm ti yˈandijaampy ja tëëmp.

8. 1) Ko nyäjkëm ja tëëmp, ¿tiko kyaj yëˈë tˈandijäˈäny ko jäˈäy nyajtëjkëm ëxpëjkpë? 2) ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko Jyobaa yëˈë xyˈamdoˈowëm nduˈunëm diˈib nmëmadakëm?

⁸ Jesus jyënany: “Ja nDeetyëts [...,] kyupoˈtypy oytyim diˈibëty ja nxeˈentsyëts diˈibë kyaj tyëëmpˈaty”. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko net mbäät näjxëm Dios mëduumbë, pën nyäjkëm ja tëëmp (Mat. 13:23; 21:43). Ko tyäˈädë tekstë jyënaˈany nyäjkëm ja tëëmp, kyaj yëˈë tˈandijäˈäny ko jäˈäy nyajtëjkëm ëxpëjkpë (Mat. 28:19). Pes koxyëp yˈokduˈunëty, taxyëbë nmëguˈukˈäjtëm diˈib käjpxwäˈkxtëp mä jäˈäy kyaj nëgoo tmëdowäˈäny, nyaxtë extëm ja uubës xeˈentsy diˈib kyaj tyëëmpˈaty. Per kyaj dyuˈunëty, pes kyaj mbäät ndukˈaguanëˈäjtëmë jäˈäy parë tkupëktët ja oybyë ayuk. Etsë Jyobaa nan mëk xytsyojkëm, yëˈë ninäˈä xykyaˈëxtijäˈänëm ko ngatuˈunëm diˈib tsip nmëmadakëm. Jyobaa yëˈë xyˈamdoˈowëm nduˈunëm diˈib nmëmadakëm (Deut. 30:11-14).

9. 1) ¿Ti tuunk yajtunäämp parë nyäjkëm ja tëëmp? 2) ¿Ti ijxpajtën yajnimaytyäˈägäämp diˈibë Jesus pyëjtak, ets tiko?

⁹ Pääty, ¿tidën yˈandijpy ja tëëmp diˈib nyäjkëm? Seguurë ko yëˈë diˈib mbäät niˈamukë nduˈunëm. Ets ¿ti tuungë Jyobaa të xytyuknipëjkëm niˈamukë? Ngäjpxwäˈkxëm ja yˈAnaˈam Kyutujkën (Mat. 24:14). * Ets njënäˈänëm ko dyuˈunëty, ko nˈijxëm ja ijxpajtën diˈibë Jesus pyëjtak mä ja nip kojpë. Min nˈokˈijxëm.

10. 1) Mä ja ijxpajtën diˈibë Jesus pyëjtak, ¿ti yˈandijpy ja ujtspäjk ets ja nax? 2) ¿Wiˈixë triigë dyaky ja tyëëmp?

¹⁰ (Käjpxë Lukʉs 8:5-8, 11-15). Mä ja ijxpajtën diˈibë Jesus myaytyak, ja tëëmp yëˈë yˈandijpy “ja Diosë yˈayuk”, o ja oybyë ayuk diˈib nyimaytyakypyë Diosë Kyutujkën. Ja nax, yëˈë yˈandijpy ja jäˈäyë kyorasoon. Ja tëëmp diˈib käˈä mä ja oy nyax, pyëjtakë yˈääts tyikts, ta yoony “es tyëëmpˈäjty mëgoˈpxˈok”. Pën yëˈë yajwëj ja triigë, ¿yëˈë tyëëmpˈäjtë triigë yoonuˈunk? Kyaj, yëˈë duˈunë triigë päjk, diˈib ko yajniˈipy, ta pyëtsëmyë triigë yoonuˈunk. Mä tyäˈädë ijxpajtën, tuˈukpë ujts päjk, tyëëmpˈaty tuk mëgoˈpxë ujtspäjk. ¿Ti tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm?

11. 1) ¿Ti xytyukniˈˈijxëm mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm ja yˈijxpajtënë nip kojpë? 2) ¿Wiˈix nyäjkëm ja tëëmp diˈib ojts yajniˈipy mä ngorasoonˈäjtëm?

¹¹ Ko ja ndääkˈäjt ndeetyˈäjtëm o tuˈugë Testiigë ojts xytyukniˈˈijxëm ja tëyˈäjtën, jantsy xondaktë ko ojts nˈaxäjëm. Mbäät njënäˈänëm ko nyiptë ja tëëmp mä ja oy nyax. Ta yoony axtë ko listë yajpaty parë dyakët ja tyëëmp. ¿Wiˈix tyëëmpˈaty? Pes duˈun extëm tuˈugë ujts kepy, kyaj ttëëmpˈatyë ujts yoonuˈunk, yëˈë tyëëmpˈäjtypyë ujtspäjk. Nanduˈun ëtsäjtëm ko ja tëëmp nyäjkëm, kyaj yëˈëjëty ko jäˈäy nyajtëjkëm ëxpëjkpë, yëˈë duˈun ko ngäjpxwäˈkxëm ja Diosë Kyutujkën. *  Tëgok tëgok ngäjpxwäˈkxëm, duˈunxyëp extëm nyäjkëm ja tëëmp diˈib ojts yajniˈipy mä ngorasoonˈäjtëm (Luk. 6:45; 8:1). Tyäˈädë ijxpajtën yëˈë xytyukˈijxëm ko mbäät nyäjkëm ja tëëmp “mëdë madakën”, ko xëmë nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm.

12. 1) ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ko Jesus tmaytyaky ja ijxpajtënë mä ja uubës kepy ets mä ja nip kojpë? 2) ¿Ets wiˈix mijts myajnayjyawëty?

¹² ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ko Jesus tmaytyaky ja ijxpajtënë mä ja uubës kepy ets mä ja nip kojpë? Ko mbäät nyäjkëm ja tëëmp ko njotmoˈoyëm ja Diosë tyuunk, oyë jäˈäy tmëdowäˈän tkamëdowäˈändë. Pablo naduˈundëkë tyäˈädë tnimaytyaky ko jyënany: “Dios mëjuyëdëp niduˈuk niduˈuk extëm tkuytyundë ja tyuunk” (1 Kor. 3:8). Extëm yä jyënaˈany, nyajmëjuyäˈänëm mët ko të nduˈunëm ets kyaj wiˈix të wyimbëtsëmy ja tuunk. Matilda diˈib kujk tyuny 20 jëmëjt prekursoora, jyënaˈany: “Xyjotkujkmoobyëts kots nnijawë ko Jyobaa yëˈë yajtsobatypy nuˈun nbëjtakëm ja mëjääw”.

13, 14. Extëm jyënaˈanyë Romanʉs 10:1, 2, ¿tigyëjxm ko Pablo duˈunyëm ojts tmëtmaytyaˈaky pënaty kyaj tmëdowandë ja oybyë ayuk?

¹³ ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë duˈunyëm nyäjkëm ja tëëmp? Të nˈijxëm wiˈixë Pablo yajnayjyäˈäwë ko nimay ja judiyëtëjk kyaj tkupëjktë ja oybyë ayuk, per ninäˈä kyaˈëxtëkëwaˈky. Pes ko tiempë nyajxy, ojts tnigajpxy mä ja neky diˈib tyuknijäˈäyëdë ja Dios mëduumbëty diˈib Roma wiˈixë nety wyinmay mä ja judiyëtëjk, jyënany: “Diˈibëts sitëy njantsytsyejpy amumduˈukjot es nˈamdoy nbëjktsoyëts ja Dios, jaˈa dëˈën es ja israelitëty nyitsoˈoktët. [...] yˈawdatandëp ja Dios, per kyaj tjaygyukëdë ti Dios tsyejpy” (Rom. 10:1, 2). ¿Tiko Pablo duˈunyëm ojts ttukmëtmaytyaˈaky ja Diosë yˈayuk?

¹⁴ Tim jawyiin, mët ko jyantsy tsyojkënyëˈäjt amumduˈukjot ets ja judiyëtëjk tpäättët ja nitsokën (Rom. 11:13, 14). Myëmajtsk, yˈamdoow pyëjktsoowë Dios parë tpudëkët ja judiyëtëjk ets tkupëktët ja oybyë ayuk. Ets myëdëgëëk, jyënany ko ja  judiyëtëjk “yˈawdatandëp ja Dios”. Pablo yˈijx ja oyˈäjtën diˈibë nety niduˈuk niduˈuk ja jäˈäy myëdäjtëp. Nan nyijäˈäwëbë nety ko mbäät ja judiyëtëjk tmëbëktë Kristë mët ko jyantsy awdatandëbë Dios duˈun extëm yëˈë.

15. ¿Wixaty mbäät nbanëjkxëmë Pablo yˈijxpajtën? Nigäjpx ti näägë nmëguˈukˈäjtëm tyuundëp.

¹⁵ ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë Pablo yˈijxpajtën? Myëduˈuk, ko njantsy tsyojkënyëˈäjtëm nbäädäˈänëmë jäˈäy diˈib jukyˈatandëp winë xëëw winë tiempë. Myëmajtsk, ko nmënuˈkxtakëmë Jyobaa parë dyaˈˈawäˈätsëdë jäˈäyë jyot kyorasoon diˈib jyantsy tsyojkënyëˈajtypy (Hech. 13:48, TNM; Apos. 16:14). Silvana, diˈib kujk tyuny prekursoora naa 30 jëmëjt, jyënaˈany: “Mäts ngakugäjpxënëm mä tuˈugë tëjk, nˈamdoobyëtsë Jyobaa etsëts xypyudëkët parëts oy nwinmayët mä ja jäˈäy”. Nˈokˈamdoˈowëm nanduˈunë Jyobaa parë yˈanklëstëjk xytyukniwoˈowëmë jäˈäy diˈib oyë jyot kyorasoon (Mat. 10:11-13; Diˈibʉ Jat. 14:6). Robert, diˈib kujk tyuny prekursoor naxy 30 jëmëjt, jyënaˈany: “Jantsy oy ko nduunmujkëm mëdë anklëstëjk diˈib nyijäˈäwëdëp ti jäˈäy jäjt këbajtëdëp mä jyukyˈäjtën”. Ets myëdëgëëk, ko nˈijxëm ja oyˈäjtën diˈibë jäˈäy myëdäjtypy. Carl, diˈib tuump mëjjäˈäy ets tam nyëjkxnë naxy 50 jëmëjt mä nyëbejty, jyënaˈany: “Nˈëxtaabyëts mä ja jäˈäy dyajnigëxëˈëgyë yˈoyjyot, extëm kots xymyëtxiˈiky, kots kyaj awäˈän xywyindëˈkxy o ko ti dyajtëy diˈib jyantsy nyijawëyaampy”. Pën nduˈunëmë tyäˈädë tëgëk pëkypyë diˈibë Pablo tyuun, ta nanduˈun nyäjkˈadëtsëm ja tëëmp.

16, 17. 1) ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëm jyënaˈanyë Eclesiastés 11:6? 2) Oknigäjpx tuˈugë ijxpajtën wiˈix mbäät pyudëkëdë pënaty xyˈijx xytyuˈunëm.

¹⁶ Oy ko njamyajtsëm ko pudëjkëdëbë jäˈäy ko nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm, oy näˈäty nˈijxëm ko kyaj pën tmëdowäˈäny (käjpxë Eclesiastés 11:6). * Tëyˈäjtën ko mayë jäˈäy kyaj tmëdowäˈändë, per xyˈijx xytyuˈunëm ko oy nnaywyit nnayxyojxëm, ko nyaˈijxëmë mayˈäjt wintsëˈkën ets ko xëmë nxik nxoˈonëm. Mbäät ko oy njäˈäyˈäjtëm, kyaj tëgatsy nyekywyinmaytyët mä ëtsäjtëm. Duˈun tpëjktë kuentë Sergio mëdë Olinda diˈib të yˈokˈyajmaytyakpë mä parrafo 1.

¹⁷ Sergio jyënaˈany: “Tëgoyˈäjttëts tuk tiempë mätsë nety ja karruˈunk nwindanëdë mët kots nbäˈämbajttë. Kots jatëgok ojts nëjkxtë, tats ja jäˈäyëty xyyajtëëwdë: ¿Ti të mjatëdë? Të nbaˈˈayowdë”. Olinda xiˈikˈaampy jyënaˈany: “Pënaty yajˈyoˈoytyëbë autobus xykyäjpxpoˈkxtëbëts ets nääk tats xyˈanëëmëdëts desde mä yˈuˈunyëdë: Oy ko jatëgok yä myajpäättë. Axtë xyˈamdoowdëbëtsë rebistë”. Tëgok, kyaj nety duˈun ttimˈawixtë Sergio mëdë Olinda, ko tuˈugë yetyëjk nyimiinëdë mä ja karruˈunk jam twindanëdë, ta myooyëdë tuk ooxyë pëjy etsë dyoskujuyëm ko duˈun tyundë.

18. ¿Tiko mijts të xypyëjtaˈagyë mwinmäˈäny ets xyyakäˈäny ja tëëmp mëdë madakën?

¹⁸ Biiblyë jyënaˈany: “Këdii ja mgëˈë xyyajpoˈkxy”. Ets duˈunë duˈun, pën nimaytyakˈadëtsëm ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, yëˈë nety nyäjkëm yiˈin waanë ja naybyudëkë parë “yajnijawët mä tëgekyë naxwinyëdë” (Mat. 24:14). Per diˈib mas jëjpˈam, yëˈë ko jantsy jotkujk nnayjyawëyäˈänëm ko Jyobaa xytyukjotkëdakëm, pes yëˈë tsyojkypy niˈamukë pënaty “yäjktëbë tyëëmp mëdë madakën”.