1. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Biiblyë?

JYOBAA yëˈë diˈib jantsy oy Yaˈëxpëjkp, ets yëˈë diˈib mbäät xypyudëjkëm parë nwinguwäˈkëm oytyim diˈibëtyë jotmay (Is. 30:20, 21). Biiblyë xytyukniˈˈijxëm ti niduˈuk niduˈuk nyajtëgoyˈäjtëm parë këxy kaˈpxy nˈëxpëjkëm ets nnijäˈäwëm “tëgekyë ja oybyë tsujpë tuunk” (2 Tim. 3:17). Ko nguytyuˈunëm extëm jyënaˈany, ta mas niˈigyë nyajnigëxëˈëgäˈänëm ja wijyˈäjtën ets kyaj dyuˈunëty pënaty pyanëjkxëdëbë “naxwinyëdë jäˈäyëtyë wyijyˈäjtën” (1 Kor. 3:19; Sal. 119:97-100).

2. ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

² Mä tyäˈädë artikulo nˈixäˈänëm wiˈixë naxwinyëdë jäˈäyë wyijyˈäjtën janääm jatsojk xytyuktunäˈänëm tijatyë niniˈkx këbäjk tsyojkypy. Päätyë net xytsyiptakxëm njëjpkudijëm extëm wyinmaytyë ets extëm tijaty ttundë. Päätyënë Biiblyë xyˈanmäˈäyëm: “Exkëm pën mwinˈëënëdë mët jatuˈugë wiinkpë ëxpëjkën, diˈibë yëˈë tyuˈunënˈäjttëp ja jäˈäyëty, es mdukpanëjxäˈänëdë ja ëxpëjkën o ja tyuˈunënëty ja jekyjyaˈayëty” (Kol. 2:8). Mä tyäˈädë artikulo nˈixäˈänëm majtsk pëkyë anëë diˈibë Satanás yajjaˈäjtypy ets wiˈixë naxwinyëdë jäˈäy të tkupëktë. Mä yajnimaytyäˈägäˈäny, nˈixäˈänëm tiko yëˈëjëty tuˈugë lokë winmäˈäny ja naxwinyëdë jäˈäyë wyijyˈäjtën, ets tiko ja wijyˈäjtën diˈib yajpatp mä Biiblyë ninuˈun tkamëbääty tijatyë naxwinyëdë jäˈäy yˈawäˈänëp.

3, 4. Mä jëmëjt 1900 axtë 1930, ¿wiˈix tyëgäjtsy kajaa mä wiˈixë netyë jäˈäy tˈixtë ja ijt tsënaaky?

³ Mä jëmëjt 1900 axtë 1930, tëgäjts kajaa mä wiˈixë netyë jäˈäy tˈixtë ja ijt tsënaaky. Pes mä nety tkatukjäˈtynyëmë tyäˈädë jëmëjt, mayë jäˈäy duˈunë nety wyinmaytyë ko kasäädë jäˈäy yëˈëyë mbäät yˈit tsyëënëdë ets ko ijt tsënaaky kyaj mbäät yajkajpxy  yajmaytyaˈaky mayjyaˈay wyinduuy. Per tëgäjts extëmë nety wyinmaytyë ets ja jäˈäyëty kyaj wiˈix tnekyˈijxtë.

⁴ Mä jëmëjt 1920 axtë 1929, këxy kaˈpxyë jäˈäy ojts tyëjkëndë jukyˈäjtpë. Tuˈugë toxytyëjk diˈib tijaty pyayeˈepy, jyënany: “Mä pelikula, mä jäˈäy yaˈixypyëtsëmdë, mä ëy yaˈaxy, mä nobelë ets mä tijaty tˈawan tˈayääxëdë, ja mas niˈigyë ojts dyajpëtsëëmnëdë mä jäˈäy nyaymyëtˈit nyaymyëttsëënëdë”. Mä tadë tiempë, kyaj pën yajxon ojts nyekynyaywyit nyekynyayxyoxëdë ets axëëgëm yˈajts pyujnëdë. Mä Biiblyë ojts yajnaskäjpxë ko pënaty jukyˈatandëp mä ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp, yëˈëyë “tsyokandëp ja xondakën” (2 Tim. 3:4, TNM).

5. ¿Wiˈixë naxwinyëdë jäˈäy jyukyˈäjnëdë desde 1960?

⁵ Mä nety të nyäjxnë 1960, kyaj wiˈixë jäˈäy tnekyˈijxtë ko yˈit tsyëënëdë ak yetyëjk, ko pojˈam yaˈˈajääywyäˈkxtë ets ko duˈunyë tsyëënëdë oy kyasëbilpëkyˈattë. Ets mä mayë ixy jyawë nan niˈigyë ojts yaˈijxnë mä wiˈixë jäˈäy axëëk yˈit tsyëënëdë. ¿Wiˈixë tyäˈädë të wyimbëtsëmy? Tuˈugë toxytyëjk diˈib tijaty jyaapy, jyënany ko “naxwinyëdë jäˈäy tkamëjˈixyë anaˈamën diˈib të yajpëjtaˈaky mä wiˈixë jäˈäy yˈit tsyëënëdë”, ta net jyaˈˈatyë amay jotmay, extëm nyaywyaˈkxyëtyë familyë, dyajˈyaaktë naytyuˈugë yˈuˈunk yˈënäˈk, dyajnaxtë jäj jëmuˈumën etsë net nyaytyukwinˈëˈënëndë mä tˈixtë jäˈäy kyëxëˈëky niwäˈäts ëxwäˈäts. Nan taaˈäjtpë net kanäägë päˈäm diˈibë jäˈäy naytyukninäjxëdëp ko yˈit tsyëënëdë, extëmë siidë. Tyäˈädë yëˈë yajxon xytyukˈijxëm ko naxwinyëdë jäˈäyëtyë wyijyˈäjtën, yëˈë tuˈugë lokë winmäˈäny (2 Peed. 2:19).

6. ¿Wiˈixë Satanás ttsoky etsë naxwinyëdë jäˈäy tˈixëdë ijt tsënaaky?

⁶ Extëmë naxwinyëdë jäˈäy tˈixyë ijt tsënaaky, duˈunënë Satanás ttsoky ets nˈijxëm. Yëˈë jyantsy tyukxondakypy ko naxwinyëdë jäˈäy tkawintsëˈëgë pëjk ukën etsë ijt tsënaaky diˈibë Dios të tpëjtaˈaky (Éfes. 2:2). Pënaty axëëk yajnëjkxtëbë jyukyˈäjtën, yëˈë yajnigëxëˈktëp ko kyaj tmëjˈixtë ko Jyobaa të ttukmayˈatyë naxwinyëdë jäˈäy tpäättëdë yˈuˈunk yˈënäˈk, ets nan mbäät dyajtëgoytyë ja jukyˈäjtën winë xëëbë (1 Kor. 6:9, 10).

7, 8. ¿Tiko mas niˈigyë yˈoyëty extëmë Biiblyë tmaytyaˈagyë ijt tsënaaky ets kyaj dyuˈunëty extëmë naxwinyëdë jäˈäy wyinmay?

⁷ Pënaty naytyukmënëjkxëdëp ja naxwinyëdë jäˈäyë wyijyˈäjtën, nyëxik tyukxiktëp wiˈixë Biiblyë tniˈanaˈamë njukyˈäjtëm ets jyënäˈändë ko tsip yajmëmëdowët. Waˈan nyayajtëwëdë: “¿Tiko Dios ojts xyyajkojëm mët ja tsojkënë parë nˈitäˈän ntsëënëyäˈänëm ets ta net xyˈanmäˈäyëm parë kyaj nnaytyukmëmadakëm?”. Per pääty duˈun nyayajtëwëdë mët ko wyinmaytyë  ko naxwinyëdë jäˈäy mbäät ttuundäˈäy ti tyimtsojkypy, perë tyäˈädë kyaj tyëyˈäjtënëty. Biiblyë xyˈanmäˈäyëm ko kyaj tiko nmëmëdoˈowëm tukëˈëyë tsojkën diˈib xytyukmiˈinëm, pes nmëdäjtëmë madakën parë njëjpkudijëm ja diˈib axëëk (Kol. 3:5). Jyobaa nan ojts dyajnaxkëdaˈagyë pëjk ukën parë ja yetyëjk ets ja toxytyëjk diˈib të pyëktë yˈit tsyëënëdët wintsëˈkën myëët (1 Kor. 7:8, 9). Duˈuntsoo, mbäät ja kasäädë jäˈäy tukxondäˈäktë ko yˈit tsyëënëdë ets kyaj ti tpokyjyawëdët ets nan kyaj tmëmay tmëdäjtët diˈibë jäˈäy myëmääy myëdäjtëp ko duˈunyë yˈit tsyëënëdë.

⁸ Extëmë naxwinyëdë jäˈäy tˈixyë ijt tsënaaky, tim tëgatsy extëmë Biiblyë tyukniˈˈixë. Pes jap jyënaˈany ko jäˈäy yˈit tsyëënëdë mbäät yaˈˈagujkˈat yajjotkujkˈatëdë (Prov. 5:18, 19). Per nan xymyoˈoyëmë tyäˈädë käjpxwijën: “Niduˈuk niduˈugëty miits xyjattët wiˈix xyjëjwijtsëmbittët ja mgëˈëm niniˈx es mnayyaˈitëdët wäˈäts es wintsëˈkën mëët, kyaj pën nyayyakëdët ja nyiniˈx tsyojkëngyëjxm, extëm ttundë yëˈë jäˈäyëty diˈibë kyaj tˈixyˈattë ja Dios” (1 Tes. 4:4, 5).

9. 1) ¿Wiˈix yajpudëjkëdë ja Dios mëduumbëty tyuk mëgoˈpx jëmëjtëp parë ojts tpanëjkxtë ja wijyˈäjtën diˈib yajpatp mä Biiblyë? 2) ¿Ti käjpxwijën yajpatp mä 1 Fwank 2:15, 16? 3) Extëm jyënaˈanyë Romanʉs 1:24-27, ¿tijaty tuˈunën mbäät njëjpkudijëm mä jäˈäy yˈit tsyëënëdë?

⁹ Tyuk mëgoˈpx jëmëjtëp, ja Dios mëduumbëty kyaj ojts tnasˈixëdë parë nyinaxëdët extëmë nety wyinmaytyë ja diˈib “nëgoo yˈokjantsytsyoytyuˈundukˈäjnëdë” (Éfes. 4:19). Niˈigyë ttuundë mëjääw parë tmëmëdoowdë ja Diosë yˈanaˈamën. Mä tyäˈädë rebistë diˈib pëtsëëm inglés 15 äämbë mayë 1926, duˈun jyënany: “Yetyëjk etsë toxytyëjk, tsojkëp tmëdattët wäˈätsë jyot wyinmäˈäny ets ttundët tijaty wäˈäts, ets mas niˈigyë pën yajpatp animajtsk, tuˈugë yetyëjk mët tuˈugë toxytyëjk”. Ets oyë netyë jäˈäy axëëk jam jyukyˈattë, ja Dios mëduumbëty yëˈë ojts tpanëjkxtë ja wijyˈäjtën diˈib yajpatp mä Biiblyë (käjpxë 1 Fwank 2:15, 16). Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko nmëdäjtëmë Biiblyë ets tukëˈëyë ja käˈäy ukën diˈibë Jyobaa xymyoˈoyëm, pes xypyudëjkëm parë njëjpkudijëm mä wiˈixë naxwinyëdë jäˈäy tˈixy ja ijt tsënaaky * (käjpxë Romanʉs 1:24-27).

10, 11. ¿Ti Biiblyë ojts tnaskäjpxë tyunäˈäny jyatäˈänyëty mä nety ja tiempë kyugëxëyanë?

¹⁰ Biiblyë ojts naskäjpxë ko mä netyë tiempë kyugëxëyanë ja jäˈäyëty “jeˈeyë këˈëm nyaytsyokäˈänëdë” (2 Tim. 3:1, 2, TNM). Pääty, kyaj mëjˈixy mëjmëdoy njäˈäwëm ko naxwinyëdë jäˈäy këˈëm nyaymyëjˈix nyaymyëjpëjtäˈägëdë. Tuˈugë enciclopedia jyënany ko mä ja jëmëjt 1970 “ja pyëtsëmy kanäägë liibrë diˈib myaytyakypy mä wiˈix mbäädë jäˈäy ttukˈoybyëtsëmy tijaty mä jyukyˈäjtën”. Tam ja liibrë “diˈib yˈanmääyë jäˈäy parë këˈëm nyayˈixyˈatëdët, tkupëkët extëm jyaˈayˈaty ets ko oy wiˈix jyaˈayˈatët, kyaj wyiˈixëty”. Extëm nˈokpëjtakëm, tuˈugë tyäˈädë liibrë tˈanmääy ja jäˈäy ko diˈib mbäät ttuny, yëˈë ets këˈëm jyantsy nyayˈoyˈixëdët, pes “yëˈë ja jäˈäy diˈib mas tsuj, diˈib mas tsobatp, ets ko nipënnëm duˈun kyajukyˈaty extëm yëˈë”. Tyäˈädë liibrë “nanduˈun jyënany ko ja jäˈäy këˈëm mbäät twinˈixy wiˈix jyaˈayˈatäˈäny ets ttunët ti tyimˈoyjyäˈäwëp ets ti yëˈë tyimˈoyˈijxypy”.

¹¹ ¿Këdii të duˈumbë ääw ayuk nˈokmëdoˈowëmbë? Satanás naduˈundëkë Eva twinˈëˈëny, tˈanmääy ko mbäädë nety duˈun yˈity “extëmë Dios” tnijawët “diˈib oy ets diˈib axëëk” (Gén. 3:5). Mä ndiempëˈäjtëm, mayë jäˈäy jeˈeyë këˈëm nyaymyëjˈix nyaymyëjpëjtäˈägëdë, wyinmaytyë ko kyaj mbäät pën yˈanëˈëmxëdë ti oy ets ti kyaj, ni yëˈë Dios. Duˈumbë jot winmäˈäny mayë jäˈäy të nyinaxëdë, extëm nˈokpëjtakëm, mä wiˈix tˈixtë ja kasäädëˈäjtk.

12. ¿Ti winmäˈäny yajmëjwindëjkëdëbë naxwinyëdë jäˈäy mä pëjk ukën?

 ¹² Biiblyë duˈun tˈanëëmë ja yetyëjk kasäädë ets ja toxytyëjk kasäädë ko tsojkëp nyaywyintsëˈëgëdët nixim niyam ets tkuytyundët ja wandakën diˈib tyuundë ko pyëjktë. Ets nan tyukjamyejtsypy parë tpëjtäˈäktëdë wyinmäˈäny ets ninäˈä kyanaymyastuˈudëdët. Pääty jyënaˈany: “Yetyëjk tmastuˈudäˈänyë tyääk etsë tyeety, ets tpuwäˈägëyaˈany ja kyudëjk, ets jeˈeyë yˈitäˈändë tuˈugë niniˈkx këbäjk” (Gén. 2:24). Per pënaty pyanëjkxtëbë naxwinyëdë jäˈäyë wyijyˈäjtën, tëgatsy diˈib yajmëjwindëjkëdëp, jyënäˈändë ko yëˈëyë mbäät nmëmääy nmëdäjëm tijaty ëtsäjtëm nyajtëgoyˈäjtëm. Tuˈugë liibrë diˈib nyimaytyakypy ko jäˈäy yaˈˈajääywyaˈkxy, jyënaˈany: “Mä näägë jäˈäy pyëktë, kyaj nyekynyayˈanëˈëmxëdë ko nyaytsyokäˈänëdë axtë ko ja oˈkën yajnaywyäˈkxëdët, jeˈeyë nyaytyukwandakëndë ko ja nyaymyastuˈudäˈänëdë ko nety kyaj nyekynyaytsyokëdë”. Ko jäˈäy tˈixtë pëjk ukën extëmë ëyëˈk kuyäjtk, ta net nyaywyaˈkxyëtyë familyë etsë net nyaymyoˈoyëdë jäj jëmuˈumën. Tyäˈädë yëˈë yajxon xytyukˈijxëm ko yëˈë tuˈugë lokë winmäˈäny ko naxwinyëdë jäˈäy tkamëjˈixyë pëjk ukën.

13. ¿Tiko Jyobaa mëk tˈaxëkˈixy ja diˈib nayjyäˈäwëp mëj këjxm?

¹³ Biiblyë duˈun jyënaˈany: “Jyobaa mëk tˈaxëkˈixy niˈamukë diˈibë jyot wyinmäˈäny mëj këjxm” (Prov. 16:5). ¿Tiko? Yëˈko pënaty nayjyäˈäwëdëp mëj këjxm ets dyajmëjwindëkëdë duˈumbë jäˈäyˈäjtën, yëˈë yajnigëxëˈktëp extëmë Satanás jyaˈayˈaty. Pes yëˈë extëm mëj këjxm yˈoknayjyawëty, pes axtë winmääy ko Jesus diˈibë Tyeety pyudëjkë parë tijaty dyajkojtääy, mbäät wyingoxtanëty ets yˈawdatyëty (Mat. 4:8, 9; Kol. 1:15, 16). Ko duˈunë jäˈäy jyaˈayˈattë, yëˈë xytyukˈijxëm tiko Jyobaa tˈixy extëmë lokë winmäˈäny ja naxwinyëdë jäˈäyëtyë wyijyˈäjtën.

14. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Romanʉs 12:3 parë kyaj aduˈuk nnaymyëmäˈäy nnaymyëdäjëm?

¹⁴ Biiblyë xyˈanmäˈäyëm ko kyaj wiˈixëty ko nanduˈun naymyëmääy nnaymyëdäjëm. Jesus jyënany: “Mtsokëp ja mmëdëjkpäˈä extëm mij këˈëm mnaytsyekyëty” (Mat. 19:19). Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko kyaj net aduˈuk nnaymyëmäˈäy nnaymyëdäjëm. Perë Biiblyë xytyukniˈˈijxëm  ets ninäˈä nganayajnäjxëm mëj këjxm mä ja nmëguˈukˈäjtëm. Niˈigyë xyˈanmäˈäyëm: “Nitii xykyatundët diˈibë jeˈeyë këˈëm xytyukˈoyˈattët o mnaymyëjpëjtäˈägëdët mët ja wiingatypyë, naybyëjtäˈägëdë yuunk naxypy, es xyjawët ko myëjëty ja wiingatypyë es këdiinëm miitsëty këˈëm” (Filip. 2:3; käjpxë Romanʉs 12:3).

15. ¿Tiko mbäät mjënäˈäny ko xypyudëjkëm extëmë Biiblyë tmaytyaˈagyë mëjˈat këjxmˈat?

¹⁵ Pënatyë naxwinyëdë jäˈäy yajnäjxtëp wijy, nyëxik tyukxiktëp wiˈixë Biiblyë tmaytyaˈagyë mëjˈat këjxmˈat. Jyënäˈändë ko pën nˈijxëm ko ja wiink jäˈäy niˈigyë myëjjëty ets kyaj dyuˈunëty ëtsäjtëm, ta nëjkx xytyuˈunëm wiˈix xytyim tunäˈänëm ets amääy amutsk nëjkx nyajpatëm. Per ¿wiˈix të wyimbëtsëmyë tyäˈädë jäˈäyˈäjtën diˈibë Satanásë jyaˈay yajmëjwindëjkëp? ¿Jotkujkëdaa jäˈäy yajpäättë diˈib këˈëm naymyëmääy naymyëdäjëp? ¿Jotkujkëdaa yˈityë fyamilyë? ¿Myëdäjttëbëdaa ja diˈibën mbäät njantsy njënäˈänëm ko myëtnaymyaayëbëˈäjttëp? ¿Wingon yajpääty mëdë Dios? ¿Mjënäˈänëp mijts ko mas oy wyimbëtsëmy ja naxwinyëdë jäˈäyë wyijyˈäjtën, o ja wijyˈäjtën diˈib yajpatp mä Biiblyë?

16, 17. ¿Ti diˈib mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ets tiko?

¹⁶ Pënaty pyanëjkxtëbë naxwinyëdë jäˈäyë wyijyˈäjtën, duˈunxyëp extëm tuˈugë jäˈäy diˈib yajnidëˈëwëp wiˈix jyäˈtët mä tuˈugë lugäär, per yëˈë yajtëëpy ja diˈib kyaj tnijawë. Ja tiempë mä Jesus jyukyˈajty, duˈun ojts tnimaytyaˈaky ja jäˈäyëty diˈib nayajnäjxëdë wijy: “Wiintsëtyëˈë. Waˈan twijtsˈyoˈoyëdë jatuˈugë wiints. Es pën tuˈugë wiints wyijtsˈyeˈepy ja myëwiints, nimajtsk kyunaxtët mä tuˈugë jut” (Mat. 15:14). Yajxon nyigëxëˈëky ko ja naxwinyëdë jäˈäyë wyijyˈäjtën, yëˈë tuˈugë lokë winmäˈäny parë Dios.

¹⁷ Ja käjpxwijën diˈib yajpatp mä Biiblyë duˈunyëm xypyudëjkëm, pes “tuump oy es nyaˈëxpëjkëm, ndukˈanaˈamëm, nyaˈoˈoyëm, es njëjwijtsëmbijtëm pën extëm jyikyˈatët tëyˈäjtën mëët” (2 Tim. 3:16). ¡Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko Jyobaa xykyuwäˈänëm mä naxwinyëdë jäˈäyë wyijyˈäjtën mët yëˈëgyëjxmë kyäjpn! (Éfes. 4:14). Ets mët ko xymyoˈoyëm ja käˈäy ukën, ta nbëjkëm ja jot mëjääw parë nmëmëdoˈowëm ja yˈanaˈamën. Jantsy oy jantsy tsuj ko nmëdäjtëmë Diosë yˈAyuk diˈib myëdäjtypy ja wijyˈäjtën ets diˈib xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm.