1. ¿Wiˈixë apostëlë Pablo tnijäˈäyë ja Dios mëduumbëty diˈib Colosas? (Ixë dibujë).

WAˈANË apostëlë Pablo tnijäˈäyë ja Dios mëduumbëty diˈib Colosas ko nety pyëtsëmanë pujxndëgoty, ko tim jawyiin yajtsuumy Roma, naa jaa mä jëmëjt 60 o 61. Jap tˈanmääytyë ko jëjpˈamë nety ets tmëdattët “tëgekyë wijyˈäjtën esë jaygyujkën”, o tˈixtët tijaty extëmë Jyobaa tˈixy (Kol. 1:9). Ta nanduˈun tˈanmääytyë: “Nˈanëëmëdë tyäˈädë këdiibë pën mwinˈëën mwinxäjëdët mët ko tsuj yajmëdoy”, ets “exkëm pën mwinˈëënëdë mët jatuˈugë wiinkpë ëxpëjkën, diˈibë yëˈë tyuˈunënˈäjttëp ja jäˈäyëty, es mdukpanëjxäˈänëdë ja ëxpëjkën o ja tyuˈunënëty ja jekyjyaˈayëty” (Kol. 2:4, 8). Ta net ttukmëtmaytyaky tiko kyaj yˈoyëty extëm mayë jäˈäy wyinmaytyë ets tiko tˈoymyëdowdë. Extëm nˈokpëjtakëm, ko jäˈäy wyinmay ko niˈigyë tijaty tnijawë o ko kyaj pën duˈun extëm yëˈë. Päätyë Pablo tnijäˈäyëdë ja Dios mëduumbëty parë tjëjpkudijëdët extëmë naxwinyëdë jäˈäy wyinmaytyë ets tijaty tyuundëp (Kol. 2:16, 17, 23).

2. ¿Tiko nˈixäˈänëm wiˈixë naxwinyëdë jäˈäy wyinmaytyë?

² Pënaty winmääytyëp extëmë naxwinyëdë jäˈäy, kyaj tmëjpëjtäˈäktë Jyobaa yˈanaˈamën. Extëm wyinmaytyë, mbäät wanaty wanaty xynyinäjxëm ets dyajxeemy ja mëbëjkën. Oymyääjëty yajmëdoy wiˈixë naxwinyëdë  jäˈäy wyinmay, extëm mä telebisionk, mä Internet, mä nduˈunëm ets mä eskuelë. Mä tyäˈädë artikulo nˈixäˈänëm ti mbäät nduˈunëm parë kyaj xynyinäjxëmë duˈumbë jot winmäˈäny. Min nˈokˈijxëm mëgoxk pëky wiˈixë naxwinyëdë jäˈäy wyinmaytyë ets wiˈix mbäät njëjpkudijëm.

3. ¿Wiˈix mayë jäˈäy wyinmaytyë, ets tiko?

³ “Kyaj tyim jëjpˈamëty nmëbëkëdëtsë Dios parëts oy njäˈäyˈatët”. Mä kanäägë paˈis duˈun mayë jäˈäy jyënäˈändë. Waˈan kyaj yajxon tpayoˈoytyë pën jantsy tamë Dios o kyaj, yëˈëyë yˈoyjäˈäwëdëp ko awäˈätstum yajpäättë parë ttundë ti tyim tunandëp (käjpxë Salmo 10:4). * Etsë wiinkpë wijy tyim nayajnaxëdë ko jyënäˈändë: “Mbäädëts oy nyajnëjkxyë njukyˈäjtën ets kyaj tyim tsokyëty nmëbëkëdëtsë Dios”.

4. ¿Wiˈix mbäät nˈanmäˈäyëm ja jäˈäy diˈib jënäämp ko kyaj jyamëtyë Dios diˈib tijaty të dyajkojtäˈäy?

⁴ ¿Oyëdaa ko nmëbëjkëm ko kyaj jyamëtyë Dios diˈib tijaty të dyajkojtäˈäy? Mbäät niˈigyë xykyujoˈpëm pën nˈëxtäˈäyëm wiˈix yaˈˈatsoowëmbity mä tijatyë ëxpëkyjyaˈay yˈëxpëjkpëtsëëmdëp. Perë tyäˈädë adëyë yaˈˈatsoowëmbity. Pes duˈun extëmë jëën tëjk tam pën të tkojy, nanduˈun tukëˈëyë tijaty jukyˈäjtp tam pën të yajkojˈyëty. Jeˈeyë ko tijaty jukyˈäjtp mas tsip njaygyujkëm wiˈix të kyojy ets kyaj dyuˈunëty wiˈix të kyojy tuˈugë tëjk. Extëm nˈokpëjtakëm, ko këˈë tsyayuty këˈëm yˈatsokmuky ko tiempë nyaxy. Per tuˈugë tëjk diˈib të jyiitsë, tsip këˈëm nyaymyukëdët. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa yëˈë diˈib të xyyajkojëm. Biiblyë jyënaˈany: “Tëgekyë tëjk, tam diˈibë yajkojëp. Nandëˈën jäjtpë dëˈënë Dios diˈibë yajkoj nëˈën tëgekyë jyaajëty” (Eb. 3:4).

5. ¿Wiˈix mbäät nˈanmäˈäyëm ja jäˈäy diˈib jënäämp ko kyaj tyimjëjpˈamëty nmëbëjkëmë Dios parë nnijäˈäwëm ti oy ets ti axëëk?

⁵ ¿Ets ko netë jäˈäy jyënaˈany ko kyaj tyimjëjpˈamëty nmëbëjkëmë Dios parë nnijäˈäwëm ti oy ets ti axëëk? Biiblyë myaytyakypy ko axtë pënaty kyaj tmëbëktë Dios nyijäˈäwëdëp ti oy ets ti axëëk (Rom. 2:14, 15). Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät ttsoktë tyääk tyeety ets twintsëˈëgëdë, per pën kyaj tˈëxkaptë ko Jyobaa të xyyajkojëm ets ko yëˈë patëp xyˈanmäˈäyëm ti oy ets ti axëëk, mbäät twinˈixtë diˈib ninuˈun kyaˈoybyëtsëmët (Is. 33:22). Mayë jäˈäy diˈib yajˈyoˈoytyëbë jyot wyinmäˈäny, jënandëp ko tijaty tyam tuun jäjtëp yëˈë yajnigëxëˈkypy ko naxwinyëdë jäˈäy yajtëgoyˈajtypyë Diosë nyaybyudëkë (käjpxë Jeremías 10:23). * Pääty ninäˈä mbäät ngawinmäˈäyëm ko kyaj jyëjpˈamëty nmëbëjkëmë Dios ets ko kyaj nyajtëgoyˈäjtëm yˈanaˈamën parë xytyuˈumoˈoyëm ets nduˈunëm diˈib oy (Sal. 146:3).

6. ¿Wiˈix mayë jäˈäy wyinmaytyë mä relijyonk?

⁶ “Kyaj tyim jëjpˈamëty ndukˈitëdëtsë relijyonk parëts njotkujkˈatët”. Mayë jäˈäy wyinmaytyë ko yajtsipkaˈxpë relijyonk ets ko nëgoobë ndukˈijtëm. Nan myëjagamgaktëbë Dios, mët ko mayë relijyonk tyukniˈˈixëdë ko Dios tyëytyuumbyë axëkjäˈäy mä ayoowdakn, ko aguanë dyajmeenyyaktë ets ko ttuktëkëdë politikë. Pääty mayë jäˈäy wyinmaytyë ko mbäät yˈittë jotkujk oy tkatukˈitëdët tuˈugë relijyonk. Mbäät jyënäˈändë ko myëbëjktëbë Dios, per kyaj ttukˈitëyäˈändë tuˈugë relijyonk.

7. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë relijyonk diˈib tëyˈäjtën parë nˈijtëm agujk jotkujk?

⁷ ¿Mbäät nˈijtëm jotkujk pën kyaj ndukˈijtëm tuˈugë relijyonk? Mbäät, per net ko ngatukˈijtëmë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. Per ninäˈä mbäät ngapatëm ja jaantsypyë jotkujkˈäjtën pën kyaj nnaymyaˈayëm mëdë Jyobaa, ja “Diosë jotkujkpë” (1 Tim. 1:11, TNM). Tukëˈëyë diˈibë Jyobaa tyuumpy yëˈë parë ndukˈoyˈäjtëm, ets ninuˈun nmëduˈunëm jantsy jotkujk  nyajpatëm mët ko nbudëjkëmë jäˈäy (Apos. 20:35). Relijyonk diˈib tëyˈäjtën xypyudëjkëm parë nˈijtëm agujk jotkujk mëdë familyë, pes xytyukniˈˈijxëm parë nwingutsëˈkëm ja njamyëëtˈäjtëm ets kyaj nmëdëgoˈoyëm, njäjtëm ngäjpxwijëmë uˈunk ënäˈk ets ntsojkëmë jiiky mëguˈuk winë ääw winë jot. Nan xypyudëjkëm parë tuˈugyë nˈijtëm ninuˈun nDiosmëduˈunëm, xyyajnayjäˈäwëm agujk jotkujk mä tuˈukmujkën ets ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm (käjpxë Isaías 65:13, 14).

8. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë Lukʉs 11:28 parë njaygyujkëm ti diˈib xyyajnayjäˈäwëm agujk jotkujk?

⁸ ¿Mbäät tuˈugë jäˈäy nyayjawëty jotkujk pën kyaj tmëdunyë Dios? Nˈokwinmäˈäyëm: ¿Ti diˈib xymyoˈoyëmë jotkujkˈäjtën? Näägë jäˈäy yëˈë jotkujk yajnayjäˈäwëp ko tmëdatyë kyarreerë, ko nyijkxy ëyëˈk kuyäjtpë o ko jam tii diˈib mëdë tiempë dyajnaxy. Etsë wiinkpë, yëˈë jotkujk yajnayjäˈäwëp ko jam tii ttukmëdundë jyiiky myëguˈuk o myëtnaymyaayëbë. Tukëˈëyë tyäˈädë mbäät oy xyyajnayjäˈäwëm, per ta tuk pëky diˈib mbäät xyyajjotkujkˈäjtëm winë xëëw winë tiempë. Ëtsäjtëm kyaj nduˈunˈäjtëm extëmë jëyujk animal, nmëdäjtëmë jot winmäˈäny parë nˈëxtäˈäyëmë Dios ets nmëduˈunëm. Tyäˈädë yëˈë diˈib xyyajnayjäˈäwëm jotkujk mët ko duˈunë Dios ojts xyyajkojëm (käjpxë Lukʉs 11:28). Pääty xyyajxondakëm ets xymyëjääwmoˈoyëm ko nduˈukmujkëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm parë nˈawdäjtëmë Jyobaa (Sal. 133:1). Nan jotkujk xyyajnayjäˈäwëm ko nyajpatëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm abëtsemy nyaxwinyëdë, ko nyajnëjkxëmë jukyˈäjtënë wäˈäts ets ko nˈawijx njëjpˈijxëmë oyˈäjtën.

9. 1) ¿Wiˈix tyamë jäˈäy wyinmaytyë mä ijt tsënaaky? 2) ¿Tiko Biiblyë dyajkuboky ko jäˈäy yˈit tsyëënëdë mä kyajnëm pyëktë?

⁹ “Kyaj wyiˈixëty ko jäˈäy tsyëënëdë mä kyajnëm pyëktë”. Ta jäˈäy diˈib jënandëp ko jukyˈäjtën yëˈë parë ndukxondakëm ets kyaj tiko kyubokët mä yˈit tsyëënëdë mä kyajnëm pyëktë. Perë Biiblyë yajkubojkypy, pääty niˈamukë Dios mëduumbë kyaj tkupëktë * (käjpxë 1 Tesalónikʉ 4:3-8). Komë Jyobaa yëˈë të xyyajkojëm, pääty tmëdatyë madakën parë xyˈanmäˈäyëm ti mbäät nduˈunëm ets ti kyaj. Ets yëˈë, ja dyajnigutukë tsyëënët tuˈugë yetyëjk mëdë toxytyëjk pën të pyëktë. Dios xymyoˈoyëmë yˈanaˈamën mët ko xytsyojkëm ets mët ko nyijäˈäwëp ko mbäät ndukˈoyˈäjtëm. Ko tuˈugë familyë tmëmëdoyë Diosë yˈanaˈamën, ta jyamˈatyë tsojkën, wintsëˈkën ets seguurë nyayjawëdë. Perë Jyobaa tyukumëdowaampy pënaty kutëjëbë yˈanaˈamën (Eb. 13:4).

10. ¿Wiˈix mbäädë Dios mëduumbëty tjëjpkudijëdë axëëkpë ijt tsënaaky?

¹⁰ Biiblyë xyˈanmäˈäyëm wiˈix mbäät njëjpkudijëmë axëëkpë ijt tsënaaky. Tuk pëky, yëˈë ko nnaygyuentˈäjtëm mä tijaty nˈijxëm. Jesus jyënany: “Oytyim pënëty diˈibë yˈatsejpy tuˈugë toxytyëjk es tmëdëgoyaˈany, nyapatypy extëm mëët të tyëgoy, oy jeˈeyë të jyënaˈany jyodoty wyinmäˈänyoty. Pënë mˈagäˈäny wyiin myajpekytyuunëp, juut es naskäˈätsë jagam” (Mat. 5:28, 29). Päätyë Dios mëduumbë kyaj tˈixtë pornografía ets ni tkamëdoowˈittë ëy yaˈaxy diˈib kyaj yˈoyëty. Apostëlë Pablo duˈun tkujäˈäyë: “Jëjpkuwitsëdë ja mniniˈkx mgëbäjk mä tuˈun käjpxën diˈib yä naxwiiny extëm ja axëëkpë ijt tsënaaky” (Col. 3:5, TNM). Nan tsojkëp nguentˈäjtëm tijaty nwinmäˈäyëm ets tijaty ngäjpx nmaytyakëm (Éfes. 5:3-5).

11. ¿Tidaa ko tuˈugë jäˈäy tmëdatäˈänyë kyarreerë?

¹¹ “Net nˈijtëm agujk jotkujk ko nyajtuˈunëmë jukyˈäjtën mä tuˈugë karreerë”. Mbäädë  jäˈäy xyˈanmäˈäyëm ko oy ko nyajtuˈunëmë tiempë etsë jot mëjääw mä tuˈugë karreerë parë nmëdäjtëmë meeny sentääbë ets nˈijtëm mëjkuˈëw mëjkugäjpxë. Kom yëˈë diˈib mayë jäˈäy tyunandëp, pääty mbäät xynyinäjxëmë duˈumbë winmäˈäny.

12. ¿Mbäät tuˈugë karreerë xymyoˈoyëmë jotkujkˈäjtën ko xyyajmëjpëtsëˈëmëm?

¹² ¿Mbäät tuˈugë karreerë xymyoˈoyëmë jotkujkˈäjtën ko xyyajmëjpëtsëˈëmëm ets ko xyyaˈijtëm mëjkuˈëw mëjkugäjpxë? Kyaj. Okpawinmay wiˈix jyajtyë Satanás, yëˈë tuktëjkë tsojkën parë tˈanaˈamäˈänyë jäˈäy ets myëjpëtsëmäˈäny. Tyukpëtsëëmë wyinmäˈäny, per tyam kyaj agujk jotkujk yajpääty, niˈigyë jyantsy yˈawäˈändaˈaky (Mat. 4:8, 9; Diˈibʉ Jat. 12:12). Ko tuˈugë jäˈäy tmëdatyë kyarreerë, këjx näjxpë jyotkujkˈäjtën. Ninuˈun mëët kyayaˈijxkijpxyë ja jotkujkˈäjtën diˈib nbatëm ko nbudëjkëmë jäˈäy parë tnijawëdët pënën Dios ets tijaty kunuˈkxënë të twandaˈaky. Ko jäˈäy tmëdattë oybyë kyarreerë, nyaywyinnaxëjäˈäwëdëp tijaty, naymyëtsipˈäjtëdëp ets tyuundëbë kompetensyë. Per nëgoobë tpaˈoˈktëwdë, duˈunxyëp extëm tˈamäjtsnaxäˈändë poj (Ecl. 4:4).

13. 1) ¿Wiˈix mbäät nˈijxëmë tuunk ayoˈon? 2) ¿Ti diˈibë Pablo yajnayjäˈäwë agujk jotkujk?

¹³ Tsojkëp niˈamukë nduˈunëm parë nyajnäjxëmë xëëw jukyˈäjtën, ets kyaj wyiˈixëty ko yëˈë nduunkˈäjtëm diˈib ntsojkënyëˈäjtëm, per kyaj mbäät yëˈë jëjpˈam nbëjtakëm. Jesus jyënany: “Nipën mbäät tkamëduny majtskë wyintsën, jaˈa ko pën tuump yajxon mä ja jawyiimbë wyintsën, kyaj mbäät nyakytyuny yajxon mä ja myëmajtskpë. Es pën ja myëmajtskpë wyintsën tsyejpy niˈigyë es tyuny yajxon mët yëˈë, kyaj mbäät ja jawyiimbë tnakymyëduny. Kyaj mbäät xymyëduny yëˈë Dios pën mbëjtakypy ja mwinmäˈäny es ja mmëjää mä ja meeny” (Mat. 6:24). Ko mas jëjpˈam nbëjtakëmë Jyobaa tyuunk etsë jäˈäy ndukniˈˈijxëmë yˈAyuk, netën nbatëm ja jaantsypyë jotkujkˈäjtën. Apostëlë Pablo yajtëyˈäjtëndëjkë, pes ko yˈënäˈkˈäjty, yëˈë mas jëjpˈam pyëjtak ja kyarreerë diˈibë nety tyukˈoybyëtsëmaampy. Per diˈib mooyë ja jaantsypyë jotkujkˈäjtën, yëˈë ko ojts kyäjpxwaˈkxy ets dyajtëjkë jäˈäy ëxpëjkpë, ets ko tˈijxy wiˈixë Dios yˈAyuk tpudëkë jäˈäy parë dyajtëgatstëdë jyukyˈäjtën (käjpxë 1 Tesalónikʉ 2:13, 19, 20). ¡Nitii duˈun xykyayajnayjäˈäwëm agujk jotkujk!

14. ¿Tiko jäˈäy tˈoymyëdowdë ko naxwinyëdë jäˈäy mbäät dyaˈoyë amay jotmay?

¹⁴ “Naxwinyëdë jäˈäy mbäät dyaˈoyë amay  jotmay”. Tyäˈädë yˈoymyëdoowdëp mayë jäˈäy, pes pën duˈun, kyaj nëjkx dyajtëgoyˈattë Dios ets mbäät ttundë ti tyim tunandëp. Waˈan të nmëdoyˈäjtëm ko jäˈäy jyënaˈany ko kyaj nëgoo nyekyjaˈˈatyë tsip, axëkjäˈäytyëjk diˈib kyutëjpyë ley, yuu päˈäm etsë ayoobë jäˈäy. Tuˈugë informë duˈun jyënaˈany: “Niˈigyë tyam yˈoyë jukyˈäjtën mët ko të naxwinyëdë jäˈäy ttukniwinmayëdë ko niˈigyë dyaˈoyëyäˈändë tyäˈädë jukyˈäjtën”. ¿Waˈandaa jyantsy dyuˈunëty? ¿Ja tyamë naxwinyëdë jäˈäy dyaˈoyë amay jotmay diˈib jeky kujk yajkuˈayoˈowënë? Min nˈokˈijxëm.

15. ¿Tiko mbäät njënäˈänëm ko niˈigyë myëjwindëjkënë jotmay?

¹⁵ Ko tyunyëtyë tsip. Mä Primera ets mä Segunda Guerra Mundial ja jäˈäy ojts yˈooktë naa 60 miyongën. Ets yajxon nˈijxëm ko axtë tyambäät kyaj naxwinyëdë jäˈäy tmëmadäˈäktë dyajjëjptëgoytyëdë tsip. Pes mä jëmëjt 2015, ja 12,4 miyongë jäˈäy tnikaktë yˈit lyugäär mët ko tyunyëtyë tsip o mët ko yajpajëdittë. Ets ja nyiwinëˈattë 65 miyongë diˈib duˈun të kyaˈaktë. Axëkjäˈäytyëjk diˈib kyutëjpyë ley. Mä näägë lugäär, kyaj yëˈë jäˈäy tnekytyuundëgoytyë diˈib ijty tyuundëp, wiinkpë tyam diˈib mëjwindëjkëp, extëm ko axëkjäˈäy tkutëjtë ley mä Internet, myëjwindëkë nanduˈunë naytsyiik naygyoxë jënoty tëgoty etsë terrorismo. Mayë jäˈäy jyënäˈändë ko nan kyaj pën tnekytyuny tijaty tëyˈäjtën myëët. Tukëˈëyë tyäˈädë kyaj naxwinyëdë jäˈäy tmëmadäˈäktë dyajjëjptëgoytyët. Päˈäm. Ta päˈäm diˈib ta nyitsooy. Per mä jëmëjt 2013 ojts yajnigajpxy ko tuˈuk tuˈugë jëmëjt, ja nety të yˈooktë jäˈäy 9 miyonk diˈib kyajnëmë jyëmëjt tyëgëˈpxë, ets yëˈë yaˈoˈkëp ko wyäˈkˈawë kyorasoon o xyejyˈaduky, kanser, diabetes etsë päˈäm mä kyukoˈoxy. Ayoobë jäˈäy. Yëˈë Banco Mundial jyënaˈany ko jap África niˈigyë të myayënë jäˈäy diˈib mëk ayoodëp, pes mä jëmëjt 1990 ja nety jyapëty 280 miyongë ayoobë jäˈäy ets mä jëmëjt 2012, 330 miyonk.

16. 1) ¿Tiko kyaj mbäät dyaˈoyëdë jotmay pënaty nyigëbäjkˈäjttëbë politikë winmäˈäny etsë meeny winmäˈäny? 2) ¿Tijaty kunuˈkxënë yajminaambyë Diosë yˈAnaˈamën extëm ojts yajnaskäjpxë mä Isaías ets mä Salmos?

¹⁶ Tyäˈädë kyaj xyyajmonyˈijx xyyajmonyjäˈäwëm. Pes pënaty nyigëbäjkˈäjttëbë politikë winmäˈäny etsë meeny winmäˈäny, yëˈë jäˈäy diˈib jantsy atsojktëp. Yëˈëjëty kyaj tmëmadäˈäktë dyajjëgaˈaktëdë tsip, päˈäm, axëkjäˈäytyëjk ets ko jäˈäy yˈayoy. Yëˈëyë Diosë yˈAnaˈamën mbäät dyajjëgeˈeky. Min nˈokˈijxëm ti Jyobaa tyukmëdunaambyë naxwinyëdë jäˈäy. YˈAnaˈamën Kyutujkën yëˈë yajjëjptëgoyaampy tijaty yajjaˈäjtypyë tsip, extëm ko këˈëm tijatyë jäˈäy nyaytyukmëtsokëdë, ko kyaj ttundë tijaty tëyˈäjtën myëët, ko mëj dyajnaxtë pyaˈis, relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty ets axtë Satanás (Sal. 46:8, 9). Axëkjäˈäytyëjk diˈib kyutëjpyë ley. Diosë yˈAnaˈamën Kyutujkën, ta tyam ttuny diˈib nituˈugë gobiernëtëjk kyamayëdë: ttukniˈˈixë miyonkˈamë jäˈäy parë nyaytsyokëdë ets nyaytyukjotkujkˈatëdët (Is. 11:9). Päˈäm. Jyobaa myoˈoyaambyë oyˈäjt mëkˈäjtën pënaty mëduunëp (Is. 35:5, 6). Ayoobë jäˈäy. Kyaj pën nyekyˈayowäˈäny, oy mëk niˈamukë yajpäädäˈändë ets nan oy yˈitäˈändë mëdë Dios, diˈib niˈigyë tsobatp ets kyaj dyuˈunëtyë mëkjäˈäyˈäjtën (Sal. 72:12, 13).

17. ¿Wiˈix mbäät njëjpkudijëmë naxwinyëdë jäˈäyë winmäˈäny?

¹⁷ Ko nmëdoˈowëm tuˈugë naxwinyëdë jäˈäyë winmäˈäny diˈib naywyinguwojpëp mëdë nmëbëjkënˈäjtëm, oy ko nbayoˈoyëm wiˈixë Biiblyë jyënaˈany ets ndukmëtmaytyakëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mbäät xypyudëjkëm. Mbäät niˈamukë nnaygyuentˈäjtëm parë kyaj xynyinäjxëm extëm naxwinyëdë jäˈäy wyinmaytyë ko nduˈunëm extëmë Pablo jyënany: “Es miits, jikyˈattë wijy kejy mët ja diˈibë kyaj tˈaxäjë ja Jesukristë” ets “mjatëp wiˈix miits xyˈatsowdët niduˈuk niduˈuk” (Kol. 4:5, 6).