1. ¿Ti Jyobaa xytyukˈanaˈamëm?

JYOBAA agujk jotkujk nyayjyawëty ko dyajnigëxëˈëky ja tsojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë (Os. 6:6). Ets nan tsyojkypy parë pënaty mëduunëp dyajnigëxëˈëktëdë duˈumbë tsojkën. Mët yëˈëgyëjxm ja kugajpxy Miqueas, Jyobaa ojts xytyukˈanaˈamëm parë nyajnigëxëˈkëmë duˈumbë tsojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë (Miq. 6:8, notë). Parë duˈun nduˈunëm, jëjpˈam ets nnijäˈäwëm tiijën yˈandijpyë tyäˈädë tsojkën.

2. ¿Ti yˈandijpy ja tsojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë?

² ¿Ti yˈandijpy ja tsojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë? Ko tuˈugë jäˈäy tmëdatyë duˈumbë tsojkën, mëkën ttsoky ja wiink jäˈäy ets kyaj tmastuˈudäˈäny xëmën mëët yajpäädäˈäny. Ko yajmaytyaˈagyë tyäˈädë tsojkën, yëˈë xëmë myaytyäˈägaampy diˈibë Dios jyäˈäwëp mëdë naxwinyëdë jäˈäy, per nan mbäädë duˈumbë tsojkënë dyaˈixëdë naxwinyëdë jäˈäy. Mä tyääbë artikulo nˈixäˈänëm wiˈixë Jyobaa dyajnigëxëˈëky ko mëjwiin kajaa ttsokyë naxwinyëdë jäˈäy, ets mä jatuˈukpë artikulo yajnimaytyäˈägäˈäny wiˈix mbäädë Dios mëduumbëty dyajnigëxëˈëktë duˈumbë tsojkën mët ja myëguˈuktëjk.

3. ¿Wiˈixë Jyobaa tˈanmääyë Moisés?

³ Näämnëmë nety ja israelitëty të pyëtsëmdë jap Egipto, ko Jyobaa ojts tmëgajpxyë Moisés ets ttuknijäˈäwë tiijën txëwˈaty ets wiˈixën jyaˈayˈaty. Duˈun tˈanmääy: “Jyobaa, Jyobaa, tuˈugë Dios diˈib paˈˈayoop ets nasˈayoˈowëp, diˈib maˈkxtujkp ets mëjwiin kajaa tsyoky ets myëdäjtypy ja tëyˈäjtën, diˈib mëk tsyojkypy milˈamë  jäˈäy, diˈib myeˈkxypyë tëgoˈoyën etsë poky kaytyey” (Éx. 34:6, 7). Ko duˈunë Jyobaa ojts nyaynyimaytyaˈagyëty, ta ojts dyajnigëxëˈëky wiˈixën jyaˈayˈaty ets ko ja tsyojkën ninäˈä kyakugëxë. Min nˈokˈijxëm.

4, 5. 1) ¿Wiˈixë Jyobaa këˈëm nyaynyimaytyakë? 2) ¿Tijaty nˈatsoowëmbitäˈänëm?

⁴ Jyobaa këˈëm ojts nyaynyimaytyaˈagyëty ko yëˈë diˈib jeˈeyë myëdäjtypy ja tsojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë. Jyënany ko ja “tsyojkën jyäˈäwën mëj këjaa niˈik” (Lam. 3:32, TY). Yëˈëyënë Jyobaa diˈib mëjwiin kajaa xytsyojkëm, ets kyaj jyaˈˈaty nituˈugë naxwinyëdë jäˈäy diˈib duˈun xytsyojkëm. ¿Këdii mëjˈixy mëjmëdoy njäˈäwëm ko Jyobaa kanäkˈok jyënaˈany ko mëjwiin kajaa xytsyojkëm? Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko ja jyaˈayˈäjtën diˈib niˈigyë wäˈkpëtsëëmbë, yëˈë ja tsojkën. * Päätytyëmë rey David jyënany: ‘Yëˈë mtsojkën mjäˈäwën, Wintsën [Jyobaa], jambäät tsäjpwinm jyaˈty. Oytyukxondaknë yëˈë mtsojkën mjäˈäwën, Wintsën. Yëˈë naxwinyëdë jäˈäy duˈun jam myindë mä mijtsën, ta këtseyˈuˈungën mä tyääk kyaknbaˈtkën’ (Sal. 36:5, 7, TY). ¿Ets ëtsäjtëm? ¿Nyajtsobatëm ko Jyobaa mëjwiin kajaa xytsyojkëm extëmë David?

⁵ Parë yajxon njaygyujkëm tidën yˈandijpy ja tsojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë. Min nˈokˈatsoowëmbijtëmë tyäˈädë majtskpë yajtëˈëwën: ¿pënaty tyukˈijxypyë Jyobaa ja tsojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë? ets ¿wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko duˈunë Jyobaa dyaˈixyëtyë tsyojkën?

6. ¿Pënatyë Jyobaa tyukˈijxypy ja tsyojkënë diˈib ninäˈä kyakugëxë?

⁶ ¿Pënatyë Jyobaa tyukˈijxypy ja tsyojkënë diˈib ninäˈä kyakugëxë? Kyaj oynyapënëty, yëˈëyë jeˈeyë tyukˈijxypy pënaty mëët jantsy wingon yˈity. Jyobaa ninäˈä tkamastuˈutyë myëtnaymyaayëbë. Ets kyunuˈkxaampy mä tiempë myiny kyëdaˈaky ets ninäˈä tkamastuˈudäˈäny.

7. ¿Wiˈixë Jyobaa të ttukˈixy niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy ko tsyojkypy?

⁷ Jyobaa të ttukˈixy niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy ko tsyojkypy. Jesus duˈun tˈanmääyë Nicodemo: “Dios nëgoo oj tˈoktsojknë ja naxwinyëdë jäˈäyëty, pääty ttuknigejxy ja tyuˈukˈUˈunk, es pënaty myëbëjktëp jikyˈattëp winë xëë winë tiempë es kyaj kyutëgoytyët” (Fwank 3:1, 16; Mat. 5:44, 45).

8, 9. 1) ¿Tiko Jyobaa ttukˈixy ja tsyojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë pënaty mëduunëp? 2) ¿Ti yajnimaytyäˈägäämp?

⁸ Extëm të nˈijxëm, Jyobaa kyaj oynyapënëty ttukˈixy ja tsyojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë, yëˈëyë jeˈeyë pënaty mëët wingon yajpääty, jaˈa njënäˈänëm, pënaty mëduunëp. Ets ko nˈijxëm wiˈix jyënanyë rey David ets ja kugajpxy Daniel, mbäät nbëjkëmë kuentë ko jantsy duˈun. Extëm  nˈokpëjtakëm, David duˈun tkujäˈäyë: ‘Yajnigëxëˈëk xëmë yëˈë mtsojkën mjäˈäwën mä ja jäˈäyëtyën mëdiˈibë mˈixyˈäjtëbën’ ets ‘yëˈë Wintsën [Jyobaa] yëˈë tsyojkën jyäˈäwën xëmë yˈity mä jäˈäyën mëdiˈibë mëmëdoowëbën ets wingutsëˈëkëbën’. Etsë Daniel duˈun jyënany: “Mijts, Jyobaa, ja Diosë tëyˈäjtënbë, diˈib [...] mdukˈijxypy mëjwiin kajaa ja mtsojkën pënaty tsyojktëp ets myëmëdoowdëp ja mˈanaˈamën” (Sal. 36:10; 103:17, TY; Dan. 9:4). Extëm të nˈijxëm, Jyobaa yëˈë tyukˈijxypy ja tsyojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë pënaty mëduunëp, mët ko ixyˈäjtëp, tsëˈkëp, tsojkëp ets mëmëdoowëp ja yˈanaˈamën. Etsë Jyobaa yëˈëyë tyukˈijxypyë tyääbë tsojkën pënaty mëduundëp extëm ttukjotkëdaˈaky.

⁹ Mä nety ngamëduuntsondakëmë Jyobaa, yëˈë xytsyojkëmë nety extëm niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy ttsoky (Sal. 104:14). Per ko ojts nmëduuntsondakëm, ta ojts xytyukˈijxëm ko xytsyojkëm mëjwiin kajaa. Pesë Jyobaa duˈun ttukwandaˈagyë nyax kyäjpn: “Ja ntsojkënëts diˈib ninäˈä kyakugëxë, kyaj jyëwäˈägäˈäny mä mijtsën” (Is. 54:10). David tyimˈijxën këˈëm ko tëyˈäjtën. Duˈun tkujäˈäyë: ‘Wintsën [Jyobaa] yëˈë tsyojkypy yëˈë jäˈäy mëdiˈibë oy mëduunëbën’ (Sal. 4:3, TY). Ko nˈijxëm wiˈixë Jyobaa mëjwiin kajaa xytsyojkëm, ¿ti net mbäät nduˈunëm? Niduˈuk diˈib jyaayë Salmo duˈun jyënany: “Ja diˈib wijy, yˈixaampy tyunaambyë tyäˈädë ets pyawinmayaampy yajxon tijatyë Jyobaa të ttuny mët ko xytsyojkëm mëjwiin kajaa” (Sal. 107:43). Per minë net nˈokˈijxëm tëgëk pëky wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko Jyobaa xytyukˈijxëm ja tsyojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë.

10. ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nnijäˈäwëm ko Diosë tsyojkën ninäˈä kyakugëxë? (Salmo 31:7).

¹⁰ Jyobaa tsyojkënë ninäˈä kyakugëxë, winë xëëw winë tiempë yˈity. Mä Salmo 136, jap tnimaytyaˈagyë Diosë tsyojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë 26 ok. Mä bersikulo 1 jyënaˈany: “Mmoˈoytyë dyoskujuyëmë Jyobaa, mët ko yëˈë oyjyaˈay; Jyobaa tsyojkënë ninäˈä kyakugëxë, winë xëëw winë tiempë yˈity” (Sal. 136:1). Mä bersikulo 2 axtë 26, yajnikäjpxëmbijtp ko “Jyobaa tsyojkënë ninäˈä kyakugëxë, winë xëëw winë tiempë yˈity”. Xyajmonyˈijx xyajmonyjyäˈäwëm ko ngäjpxëmë tyääbë Salmo, pes nbëjkëmë kuentë ko Jyobaa wiˈixëm xytyukˈijxëm ja tsyojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë. Ko jyënaˈany ja “tsyojkënë ninäˈä  kyakugëxë, winë xëëw winë tiempë yˈijty”, yëˈë xyaˈijtëm seguurë ko Dios winë xëëw winë tiempë ttsokäˈäny pënaty mëduunëp. ¡Mëjwiin kajaa xyjotkujkmoˈoyëm ko nnijäˈäwëm ko Jyobaa ninäˈä xykyamastuˈudäˈänëm! Niˈigyë xymyëwingoˈonëm ets mas ko nyajnäjxëmë amay jotmay. ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm? Ko nnijäˈäwëm ko Jyobaa xëmë yajpääty wingon mët ëtsäjtëm, agujk jotkujk xyajnayjyäˈäwëm ets xymyëjääwmoˈoyëm parë nwinguwäˈkëmë amay jotmay ets parë nˈyeˈeyˈadëtsëm mä ja tuˈu diˈib nëjkxpë mä ja jukyˈäjtën (käjpxë Salmo 31:7). *

11. Extëm jyënaˈanyë Salmo 86:5, ¿tiko Jyobaa xypyokymyaˈkxëm?

¹¹ Dios xypyokymyaˈkxëm mët ko tmëdaty ja tsojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë. Ko Jyobaa tˈixy tuˈugë jäˈäy jyodëmbity ets ttunyë mëjääw parë dyajtëgatsyë jyukyˈäjtën, ta tpokymyeˈkxy mët ko tmëdaty ja tsojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë. Mä tuˈugë ëy, duˈunë David tnimaytyakyë Jyobaa: “Kyaj duˈun xytyuˈunëm extëmë nbokyˈäjtëm, ni të xykyatukumëdoˈowëm extëm xyjanitëjkëm mët ko ndëgoˈoyëm” (Sal. 103:8-11). David tyimˈijxën këˈëm ko tuˈugë jäˈäy kyaj jyotkujkˈaty ko jap ti yˈatsipyëty mä jyot wyinmäˈäny. Per nan të nety tnijawë ko Jyobaa pokymyaˈkxäämp. ¿Tiko xypyokymyaˈkxëm? Tyäˈädë yaˈˈatsoowëmbity mä Salmo 86:5 (käjpx). * David yˈanmääyë Jyobaa ko pääty pyokymyeˈkxy mët ko tmëdaty ja tsojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë.

12, 13. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm pën axëëk xyajnayjyäˈäwëm ko ojts nbokytyuˈunëm?

¹² Oy ko axëëk nnayjyäˈäwëm ko të nbokytyuˈunëm, pes mbäät xypyudëjkëm parë net njodëmbijtëm ets nyajtëgäjtsëm ja jukyˈäjtën. Per ta net näägë Dios mëduumbëty diˈib axëëk jantsy nayjyäˈäwëdëp ko pyokytyundë mëjwiin kajaa. Wyinmaytyë ko Jyobaa ninäˈä kyapokymyaˈkxäˈänëdë oy të jyajodëmbittë amumduˈukjot ets oy kyaj tˈoktuunëdë axëkˈäjtën. Pën mijts duˈun mnayjyawëty, mëjwiin kajaa mbudëkëyaˈanyëty ko xyjyaygyukët ko Jyobaa mëjwiin kajaa mtsokyëty.

¹³ ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm? Oy pokyjyaˈay nyajpatëm, mbäät agujk jotkujk nmëduˈunëmë Jyobaa ets kyaj ti xyˈatsijpëm mä jot winmäˈäny.  ¿Tiko? Yëˈko “Jesukristë nyeˈpyny xyajwatsëm mët tëgekyë nbojpëˈäjtëm” (1 Fwank 1:7). Pën jam ti diˈib xyajtëgoyäˈänëm ets axëëk xyajnayjyäˈäwëm, nˈokjamyajtsëm ko Jyobaa xypyokymyaˈkxäˈänëm pën jodëmbijtëm amumduˈukjot. Min nˈokˈijxëm wiˈixë David tnimaytyaky ko Jyobaa xypyokymyaˈkxëm mët ko mëjwiin kajaa xytsyojkëm. Duˈun tkujäˈäyë: “Mët ko duˈun extëmë tsäjp kyëjxmëty mä naxwinyëdë, nenduˈunën mëjwiin kajaa ttsoky pënaty tsëˈkëdëp. Duˈun extëm jyagamëty mä xëëw pyëtsëmy ets mä xëëw kyëdaˈaky, duˈun jagam të tpëjtaˈagyë ndëgoˈoyënˈäjtëm” (Sal. 103:11, 12). Tyäˈädë yëˈë yajxon xytyukˈijxëm ko Jyobaa xyjyantsy pyokymyaˈkxäˈänëm amumduˈukjot (Is. 55:7).

14. ¿Wiˈixë David tnimaytyaky xykyuwäˈänëmë Jyobaa tsyojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë?

¹⁴ Ko mëjwiin kajaa xytsyojkëmë Dios xykyuwäˈänëm mä tijaty mbäät xyˈaxëktuˈunëm. Ko tëgokë David tmënuˈkxtakyë Jyobaa, duˈun tˈanmääy: “Mijtsën ntsoktaknˈäjtypy: xykyuwäˈänäämbëts mäts tijaty nmëmay nmëdäjy. Xyajnadukäämbëts mëdë xondakën diˈib yaˈˈawäˈätspëtsëëmp”. Ets yˈakjënany: “Ja diˈib tyukˈijxpejtypyë Jyobaa, yëˈë yajnadujkëp ja tsyojkënë diˈib ninäˈä kyakugëxë” (Sal. 32:7, 10). Tëëyëp ak nabotsy ijty ja nax käjpn parë kyaj ja myëtsip nyidëkëdët. Tyam, nenduˈun nyajkuwäˈänëm parë kyaj ti xytyukmëjagamgakëmë Jyobaa, mët ko mëjwiin kajaa xytyukˈijxëm ja tsyojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë. Ets mët ko dyaˈixyëtyë duˈumbë tsojkën, ta të xymyëjwoˈowëm mä ja nyax kyäjpn (Jer. 31:3).

15. ¿Wiˈix yaˈijxkijpxyë Jyobaa tsyojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë mët tuˈugë lugäär diˈib mbäät nˈaˈoˈkëm ets diˈib mbäät xynyikëˈëy xynyixäjëm?

¹⁵ Ko David ojts tnimaytyaˈaky wiˈixënë Dios tkuwäˈänyë nyax kyäjpn, yëˈë ojts mëët tˈijxkijpxyë tuˈugë lugäär diˈib nˈaˈoˈkëm ets diˈib ijtp täˈtspëky. Duˈun tkujäˈäyë: “Dios yëˈëjëts nˈaˈoˈkëp ets kyajts ti ntsëˈëk njawë, Dios diˈibëts xytyukˈijxp ko mëjwiin kajaats xytsyoky”. Ets nenduˈun jyënany: “Yëˈëjëts diˈib mëjwiin kajaa ntsojkypy ets diˈibëts xynyikëëpy xynyixäjp, diˈibëts nˈaˈoˈkëp ets nitiits ngatsëˈëk ngajawë ets diˈibëts xyaˈˈawäˈätspëtsëëmp, diˈibëts xykyuwäämp ets diˈibëts xyˈijxˈijt xykyuentëˈäjtp” (Sal. 59:17; 144:2). ¿Tiko David ojts tˈijxkijpxyë ko ja Diosë tsyojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë duˈun extëm tuˈugë lugäär diˈib mbäät nˈaˈoˈkëm ets diˈib nikëëy nixäjp? Pën nmëduˈunëmë Jyobaa, yëˈë xyˈijxˈitäˈän xykyuentëˈatäˈänëm parë kyaj nmëjagamgakëm oy mä ndimˈyaˈijx ndimˈyajpatëm. Mä Salmo 91 nenduˈun jap nyaˈˈanmäˈäyëm. Jyënaˈany: “Nˈanëëmëyaambyëtsë Jyobaa: ‘Mijts diˈib nˈaˈoˈkëp ets mijts xynyikëëpy xynyixäjp’” (Sal. 91:1-3, 9, 14). Moisés nan yëˈë duˈumbë ääw ayuk ojts dyajtuny parë ojts xytyukˈijxëm ko Jyobaa xykyuwäˈänëm extëm tuˈugë lugäär diˈib nˈaˈoˈkëm (Sal. 90:1, notë). Mä nety kyaˈookynyëm. Duˈun tkujäˈäyë: “Mä Dios xëmëbë yˈityën jam duˈun mëbäät mgaktsoˈoky, yëˈë myëkˈäjtën yëˈë duˈun mneytyukpudëkëdëp” (Deut. 33:27, MNM). ¿Ti xytyukniˈˈijxëm mä Jyobaa ko jyënaˈany yëˈë “myëkˈäjtën yëˈë duˈun mneytyukpudëkëdëp”?

16. ¿Wiˈix majtsk pëky ndukˈoyˈäjtëm ko Jyobaa nˈaˈoˈkëm?

¹⁶ Ko nˈaˈoˈkëmë Jyobaa seguurë xyajnayjyäˈäwëm. Per näˈäty, mbäät nnayjyäˈäwëm ko të ja jot mëjääw kyëjxnë ets ko kyaj nˈokmëmadäˈägäˈänënë. Ko duˈun nnayjyäˈäwëm, ¿wiˈixë Jyobaa xypyudëkëyäˈänëm? (Käjpxë Salmo 136:23). * Duˈunxyëp extëmë Jyobaa xyjyäˈxkujkëm tsuj yajxon ets xypyudëjkëm parë jatëgok ndënääyëˈkëm (Sal. 28:9; 94:18). ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm? Ko nnijäˈäwëm ko Jyobaa xëmë xypyudëjkëm majtsk pëky ndukˈoyˈäjtëm. Tuk pëky, yëˈko oy mä nyaˈijx nyajpatëm nmëdäjtëm tuˈugë lugäär diˈib mbäät nˈaˈoˈkëm mä kyaj ntsëˈk njäˈäwëm. Ets majtsk pëky, yëˈko nDeetyˈäjtëmë tsäjpotmëdë mëjwiin kajaa xyajtsobatëm.

17. ¿Mä ti mbäät nˈijtëm seguurë? (Salmo 33:18-22).

¹⁷ Extëm të nˈijxëm, niˈamukë nbatëmë amay jotmay, per mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa xypyudëkëyäˈänëm parë oy mëët nˈijtëm ets ninäˈä ngamastutëm (2 Kor. 4:7-9). Ja kugajpxy Jeremías jyënany: ‘Yëˈë wintsën, ixtëm yajnijawën käˈäp yëˈë tsyojkën jyäˈäwën kyixy nyaxy etsë yˈoy jyot yˈoywyinmäˈäny käˈäp kyugëxë’ (Lam. 3:22). Jyobaa duˈunyëm xytyukˈixäˈänëm ja tsyojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë ets mbäät nˈijtëm seguurë. Pes duˈun jyënany niduˈuk diˈib jyaayë salmo: “Jyobaa yëˈë yˈijxypy pënaty tsëˈk jäˈäwëdëp, pënaty yˈawijx jyëjpˈijxtëp parë tsyok jyawëdët” (käjpxë Salmo 33:18-22). *

18, 19. 1) ¿Ti tsojkëp njamyajtsëm? 2) ¿Ti nˈixäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo?

¹⁸ ¿Ti tsojkëp nmëdäjtëm winmäˈänyoty? Mä netyë Jyobaa ngaˈixyˈäjtëmnëm, duˈunyëmë nety xytsyojkëm extëm ttsojktäˈäyë naxwinyëdë jäˈäy. Per ko ojts nmëduuntsondakëm, ta ojts xytyukˈijxëm ja tsyojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë. Ko duˈun xytyukˈijxëm ja tsyojkën, ta tsuj yajxon xyˈijxˈijt xykyuentëˈäjtëm. Xëmë wingon yajpäädäˈäny mët ëtsäjtëm ets kyuytyunaampy tijaty të ttuknibëjtäägë. Jyobaa tsyojkypy parë oy tijaty nduˈunëm mä jukyˈäjtën (Sal. 46:1, 2, 7). Jyobaa xëmë xymyoˈoyäˈänëm ja jot mëjääw parë ninäˈä ngamastutëm oy ti amay jotmay nbatëm.

¹⁹ Të nˈijxëm wiˈixë Jyobaa ttukˈixy ja tsyojkën diˈib ninäˈä kyakugëxë pënaty mëduunëdëp. Per yëˈë nan tsyojkypyë net parë ëtsäjtëm nyajnigëxëˈkëmë duˈumbë tsojkën nixim niyam. Mä jatuˈukpë artikulo, nˈixäˈänëm wiˈix mbäät nduˈunëm.