1. ¿Diˈibë tsojkënë niˈigyë wäˈkpëtsëëmp, ets tiko? (Ixë dibujë).

MÄ Jyobaa jam tsyoonyë tsojkën (1 Fwank 4:7). Ets ja tsojkën diˈib niˈigyë wäˈkpëtsëëmp, yëˈë diˈib tyukwäˈkpejtypy extëm dyajnigutukë yˈanaˈamën. Ko Biiblyë tmaytyaˈagyë tyäˈädë tsojkën, yëˈë yajtuumbyë ayuk grieegë agápe. Per kyaj yëˈëyë tˈandijy ko njäˈäwëmë tsojkën, yëˈë duˈun ko pën ndukmëduˈunëmë oyˈäjtën ets kyaj nˈawijxëm dyajjëmbitët. Tuˈugë diksionaaryë jyënaˈany ko agápe, “ja nyigëxëˈëky ko tijaty ndukmëduˈunëmë wiinkpë”. Ko nyajnigëxëˈkëmë tyäˈädë tsojkën, ta jotkujk xyyajnayjäˈäwëm ets ndukxondakëmë jukyˈäjtën.

2, 3. ¿Wiˈixë Jyobaa të ttukˈixyë tsyojkënë naxwinyëdë jäˈäy?

² Mä netyë Jyobaa tkayajkojynyëmë Adán mëdë Eva, yajnigëxëˈkë tsyojkën. Extëm nˈokpëjtakëm, yajkojë Naxwinyëdë parë nduktsënäˈäyëm ets pyëjtakë jëˈxy pëky parë ndukxondakëm, kyaj parë jeˈeyë nijukyˈäjtëm. Ets tukëˈëyë diˈibë Jyobaa yajkoj, kyaj yëˈë ttukˈoyˈaty, ëtsäjtëm ndukˈoyˈäjtëm. Nan yajkojë naxwinyëdë jäˈäy parë mbäät jyukyˈaty winë xëëw mä ja it lugäärë tsujpë.

³ Ko Adán mëdë Eva kyamëdoowdë, ta Jyobaa dyaˈijxë mëjwiin kajaa tsyojkën. Ijt seguurë ko pëtsëmäämbë netyë yˈuˈunk yˈënäˈk diˈib tsokanëp, pääty ttukniwinmäˈäyë dyaˈˈawäˈätspëtsëmäˈäny  (Gén. 3:15; 1 Fwank 4:10). Ets desde ko Jyobaa twandaky tuˈugë Yajnitsokpë, parë yëˈë duˈunxyëp extëmë nety ja yˈUˈunk të tnayäjknë extëmë wintsëˈkën. Kyum mäjtaxk mil jëmëjt, ta dyajky ja tyuˈukˈUˈunk, oy mëk dyajnäjxy ja jäj jëmuˈumën (Fwank 3:16). ¡Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm!

4. ¿Wiˈix nnijäˈäwëm ko oy nbokyjyaˈayˈäjtëm mbäät nyaˈijxëmë tsojkën?

⁴ Mbäät nyaˈijxëmë tsojkën extëmë Dios, pes duˈun ojts xyyajkojëm extëm yëˈë. Näˈäty, tsiptakp mët ko pokyjyaˈay nyajpatëm, per mbäät duˈun njäˈäyˈäjtëm. Extëm nˈokpëjtakëm, Abel yajnigëxëˈk ko tsyojkë Dios ko ttukwintsëˈkë ja mas oybyë byorreegë (Gén. 4:3, 4). Noé nan yajnigëxëˈk ko tsyojkë myëguˈuktëjk ko ojts kyäjpxwaˈkxy kanäk jëmëjt, oyë jäˈäy tkamëdowandë (2 Peed. 2:5). Etsë Abrahán nan yajnigëxëˈk ko mëk ttsojkyë Dios ko tjatukwintsëˈëgëyany ja yˈuˈunk Isaac (Sant. 2:21). Duˈun extëmë tyäˈädë Dios mëduumbëty, ëtsäjtëm nan nyaˈixäˈänëmë tsojkën, axtë mä xytsyiptakxëm.

5. ¿Wixaty mbäät nyaˈijxëm ko njantsy tsyojkëmë nmëguˈukˈäjtëm?

⁵ Biiblyë nyigajpxypy tidën yˈandijpy njantsy myëdäjtëmë tsojkën, jyënaˈany: “Kyaj nnaytsyojkëm jeˈeyë wingëˈëy agëˈëy, nnaytsyojkëm extëm mbäät yaˈixy diˈibë nduˈunëm mët ja tëyˈäjtën” (1 Fwank 3:18). Tyäˈädë kyaj yëˈë tˈandijy ko kyaj mbäät nˈanmäˈäyëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm ko ntsojkëm (1 Tes. 4:18). Diˈibën yˈandijaampy, yëˈë ko näˈäty kyaj jeˈeyë tsyokyëty nˈanmäˈäyëm ko ntsojkëm, nan jëjpˈamën ndukˈijxëm mëdë tuˈunën. Extëm nˈokpëjtakëm, pën jam tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm dyajtëgoyˈatyë kyaˈay yˈukënë o wyit xyox, oy ko nbudëjkëm ets kyaj jeˈeyë njotmëkwingäjpxëm (Sant. 2:15, 16). Ets ko ntsojkëmë Dios etsë jäˈäy, ta kyaj jeˈeyë nˈanmäˈäyëmë Jyobaa ets tkaxëdë tuumbë mä ja pëjtaˈaky myuky, nan tsojkëbën ngäjpxwäˈkxëm nuˈun nmadakëm (Mat. 9:38).

6. ¿Tidën yˈandijpy nnaytsyojkëm amumduˈukjot?

⁶ Apostëlë Juan jyënany ets “nnaytsyojkëm extëm mbäät yaˈixy diˈibë nduˈunëm mët ja tëyˈäjtën” o “amumduˈukjot” (Rom. 12:9; 2 Kor. 6:6). Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy ko kyaj wingëˈëy agëˈëy nyajnigëxëˈkëmë tsojkën extëmxyëp tuˈugë winjup të nbëjtakëm. Ko duˈun nˈadëtsëm, kyaj nety njantsy myëdäjtëm ja tsojkën ets ninuˈun kyatsobääty.

7. Oknimaytyäˈäk pënaty yajnigëxëˈktë tsojkën wingëˈëy agëˈëy.

⁷ Min nˈokˈijxëm tuˈuk majtskë yˈijxpajtën mä pënaty yajnigëxëˈktë tsojkën wingëˈëy agëˈëy. Ko Satanás ojts tmëgajpxy ja Eva, duˈun tpëjtaky ja yˈääw yoˈkn extëmxyëp tmëmay tmëdäjy. Per nëgoobë nety duˈun ja wyinjup të tpëjtaˈaky, yëˈë nety yˈëxtaapy ti këˈëm tyukˈoyˈatëp (Gén. 3:4, 5). Jatuˈuk yëˈë Ahitofel, diˈib nayajnäjxë extëmë Davitë myëtnaymyaayëbë, per ta tmastuty ko tˈijxy tijaty mbäät ttukˈoyˈaty (2 Sam. 15:31). Mä tyäˈädë tiempë, taaˈäjtpë apostatas ets pënaty yajnaywyäˈkxanëbë Diosë kyäjpn, yajtuundëbë ääw ayuk diˈib “këxëˈkp ko yˈoyëty” ets duˈun “twinwepy twinjääxy” parë ttukmëbëktë ja Dios mëduumbë ko tsyojktëp, per kyaj dyuˈunëty, këˈëm nyaymyëmay nyaymyëdäjëdë (Rom. 16:17, 18).

8. ¿Ti mbäät nnayajtëˈëwëm?

⁸ Ayoˈon tsoytyuˈunë nety nnaymyoˈoyëm ko jeˈeyë wingëˈëy agëˈëy ntsojkëmë nmëguˈukˈäjtëm parë nwinˈëënäˈänëm. Mbäät yajwinˈëënyë naxwinyëdë jäˈäy, perë Jyobaa kyaj. Jesus jyënany ko pënaty winˈëˈën winxäjtëp yajmoˈoyandëp ja “mëk tëytyuˈunën” (Mat. 24:51). Ninuˈun nDiosmëduˈunëm ninäˈä winjup ngapëjtäˈägäˈänëm. Pääty, tsojkëp nnayajtëˈëwëm: “¿Winë ääw winë jotëts nyaˈixyëtyë tsojkën ets kyajts mä nyajtëkë naywyinˈëën naywyinxäjë?”. Min nˈokˈijxëm  taxtujk pëky wiˈix mbäädë tsojkën nyaˈijxëm amumduˈukjot.

9. Pën njantsy tsyojkëmë nmëguˈukˈäjtëm, ¿ti nëjkx nduˈunëm?

⁹ Nˈoktuˈunëm tijaty winë ääw winë jot oyë wiinkpë tkapëkëdë kuentë. Nˈoktukmëduˈunëm tijatyë nmëguˈukˈäjtëm “ayuˈutsyë”, o ja tuk pëky njënäˈänëm, kyaj pën nduknijäˈäwëm (käjpxë Matewʉ 6:1-4). Ananías mëdë Safira kyaj duˈun ttuundë, tyuknijawëyandë myëguˈuktëjk ko të nety tnayaktë meeny. Nan andaktë ko ojts tkoonwëˈëmdë ja meeny nuˈunë nety ja nyax të ttooktë. Päätyë Dios tyukkumëdoowëdë mët ko wyinˈëˈëndë (Apos. 5:1-10). Pën njantsy tsyojkëmë nmëguˈukˈäjtëm, ta xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot nbudëjkëm ets kyaj pën nduknijäˈäwëm. Mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtën pënaty pyudëjkëdëp Diˈib wyoowˈyoˈoytyëbë Jyobaa tyestiigëty. Yëˈëjëty jyaaytyëbë ëxpëjkpajn, per kyaj nyaymyëjkugäjpxëdë ets nan kyaj tnigäjpxtë tijaty tyuunkˈäjttëp.

10. ¿Wiˈix mbäät nwingutsëˈkëmë wiinkpë?

¹⁰ Nˈokwingutsëˈkëmë wiinkpë (käjpxë Romanʉs 12:10). Jesus yäjkë oybyë ijxpajtën ko ojts dyajtekypyujy ja yˈapostëlëty (Fwank 13:3-5, 12-15). Yëˈëjëty jaanëm yajxon tjaygyujkëdë tiko Jesus duˈun ttuuny ko ojts tˈaxäjëdë ja Diosë myëjääw (Fwank 13:7). Ëtsäjtëm nan tsojkëp nduˈunëmë mëjääw parë nˈijtëm yujy tudaˈaky extëmë Jesus ets nwingutsëˈkëmë wiinkpë. ¿Wiˈix? Ko kyaj mëj nnayajnäjxëm mä nmëguˈukˈäjtëm mët ko nˈëxpëkyˈäjtëm, mët ko tijaty nmëdäj njaygyajpëm o mët ko nikëjxmˈäjtëm ja tuunk diˈibë Jyobaa të xymyoˈoyëm (Rom. 12:3). Nan kyaj nnaywyinaxëjäˈäwëm ko pën yajmëjkugäjpxë, niˈigyë ndukxondakëm oy njawinmäˈäyëm ko xypyatëm nyajmëjkugäjpxëm mët ko të nanduˈun nduˈunëm.

11. ¿Tiko mbäät nmëjkumäˈäyëmë nmëguˈukˈäjtëm winë ääw winë jot?

¹¹ Nˈokmëjkumäˈäyëmë nmëguˈukˈäjtëm winë ääw winë jot. Nˈokmëjkumäˈäyëm oytyim näˈäty mët ko mbäät pyudëkëdë (Éfes. 4:29). Per oy ko nˈijxëm pën amumduˈukjot nˈanmäˈäyëm ets kyaj mët ko jeˈeyë oy nwëˈëmäˈänëm. Kyaj nyajpëtsëˈëmëmë ääw ayuk diˈib kyaj njäˈäwëm, ets pën jam pën dyajtëgoyˈatyë käjpxwijën oy ko nbudëjkëm (Prov. 29:5). Të netyë winjup nbëjtakëm ko nmëjkumäˈäyëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm ets ok jeˈeyë nˈëbat ngäjpxpatëm ko nyajpatëm mëdë wiinkpë. Apostëlë Pablo yäjkë oybyë ijxpajtën tidën yˈandijpy njantsy myëdäjtëmë tsojkën. Tëgok, myëjkumääy ja Dios mëduumbëty diˈib Corinto mët ko oyë nety diˈib tyuundëp (1 Kor. 11:2). Per nan ojts tmoˈoyë käjpxwijën ets tsuj yajxon ttukmëtmaytyaky ti nety kyaj oy të ttundë (1 Kor. 11:20-22).

12. Ko nˈoyjyaˈaytyakëm, ¿wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko njantsy tsyojkëmë nmëguˈukˈäjtëm?

¹² Nˈokˈijtëm oyjyaˈay. Jyobaa xytyukˈanaˈamëm nˈijtëm oyjyaˈay ets nmoˈoyëm tijatyë nmëguˈukˈäjtëm (käjpxë 1 Fwank 3:17). Per oy ko nwinmäˈäyëm tiko duˈun nduˈunëm. Nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Yëˈëyëts nwoopy mätsë njëën ndëjk pënatyëts oy mëët naymyayëdë ets pënatyëts mëj nyajnäjxypy mä tuˈukmujkën? ¿Yëˈëyëts nwoopy pënaty mbäät ok dyajjëmbity? ¿O nan oyjyaˈaytyakpëts mëdë nmëguˈukˈäjtëm diˈibëts kyaj oy nˈixyˈaty o diˈib kyaj mbäät dyajjëmbity?” (Luk. 14:12-14). Okpawinmayë tyäˈädë: ¿Nbudëkëyäˈänëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib yajtëgoyˈajtypyë naybyudëkë mët ko twinˈijxy diˈib kyaj oy wyimbëtsëëmy? ¿O ti ndunäˈänëm ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm nwoˈowëm mä jëën tëjk ets kyaj tmëjjawët? Ko nbatëmë duˈumbë jotmay, nˈokpanëjkxëmë tyäˈädë käjpxwijën: “Naymyoˈoyëdë nixim niyam yëˈë jäjtakn esë käˈäy ukën mët winë mjot” o xondaˈakyˈääw xondaˈakyjyot  (1 Peed. 4:9). Ko nbaduˈunëmë tyäˈädë käjpxwijën, ta nˈijtëm agujk jotkujk, mët ko wäˈäts ääw wäˈäts jot duˈun nduˈunëm (Apos. 20:35).

13. 1) ¿Näˈä mbäät nyaˈijxëmë maˈkxtujkën? 2) ¿Wiˈix mbäät nbudëjkëm pënaty yajpattëp yaˈˈayow yaˈˈamäˈät?

¹³ Nˈokpudëjkëm pënaty yajpattëp yaˈˈayow yaˈˈamäˈät. Mbäät nyajnigëxëˈkëm ko njantsy tsyojkëmë nmëguˈukˈäjtëm ko nmëmëdoˈowëmë tyäˈädë käjpxwijën: “Pudëkëdë pënaty yaˈˈayow yaˈˈamäˈät, mëmaˈkxtuktë niˈamukë” (1 Tes. 5:14, TNM). Mayë nmëguˈukˈäjtëm diˈib yajpattëp yaˈˈayow yaˈˈamäˈät yajkëktëjkëdëp okë myëbëjkën. Perë wiinkpë, tsojkëp duˈunyëm nbudëjkëm maˈkxtujkën myëët. ¿Wiˈix? Ko nmëjääwmoˈoyëm mëdë Biiblyë, nwoˈowëm käjpxwäˈkxpë o nmëdoowˈijtëm ko xymyëtmaytyakëm. Ets en lugäärë nwimbiˈiwëm ja nmëguˈukˈäjtëm diˈibë yajpattëp yaˈˈayow yaˈˈamäˈät ets diˈibë mëk, nˈokjamyajtsëm ko niˈamukë tam mä nyajpatëm yaˈˈayow yaˈˈamäˈät ets tam mä mëk. Axtë apostëlë Pablo yˈëxkäjp ko tam mä nety yajpääty yaˈˈayow yaˈˈamäˈät (2 Kor. 12:9, 10). Niˈamukë nyajtëgoyˈäjtëm parë nmëguˈukˈäjtëm xypyudëjkëm ets xymyëjääwmoˈoyëm.

14. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë tuˈugyë nnayaˈijtëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm?

¹⁴ Nˈokˈyajjaˈäjtëmë tuˈugyëˈat. Tsojkëp nduˈunëmë mëjääw parë nˈijtëm tuˈugyë mëdë nmëguˈukˈäjtëm, axtë pën winmäˈäyëm ko axëëk të xytyuˈunëm o pën ëtsäjtëm axëëk të nyajnayjäˈäwëm (käjpxë Romanʉs 12:17, 18). Ko nmëguˈukˈäjtëm axëëk nyajnayjäˈäwëm, tsojkëp nˈamdoˈowëmë maˈkxën, per oy ko nduˈunëm amumduˈukjot. Extëm nˈokpëjtakëm, en lugäär nˈanmäˈäyëm: “Mëkëts njawë ko të mjotˈambëky”, mas oy ko nˈanmäˈäyëm: “Mëkëts njawë ko të nyajjotˈambëky”, duˈunë nety nˈëxkäjpëm ko nan të ndëgoˈoyëm. Nan jëjpˈam etsë kasäädë jäˈäy yˈittët tuˈugyë. Pes kyaj nety yˈoyëty ko mayjyaˈay wyindum nyayajnaxëdët extëmxyëp jantsy oy yˈittë, ets ko animajtsk ni jeˈeyë kyanaymyëgäjpxëdët, nyaytyuknibëtsëmëdë ääw ayukë mëkatypyë o axtë nyaytsyiik nyaygyoxëdë.

15. ¿Wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko amumduˈukjot nbokymyaˈkxëm?

¹⁵ Nˈokpokymyaˈkxëm. Ko pën axëëk xyyajnayjäˈäwëm, axtë pën kyaj të tpëkyë kuentë, oy ko nbokymyaˈkxëm ets njäˈäytyëgoˈoyëm wiˈix të xytyuˈunëm. Tsojkëp nbaduˈunëmë tyäˈädë käjpxwijën: “Mmëdattë maˈxtujkën mët ja wiinkpëty. [...] Ëxtäˈäytyë es xymyëdattët ja tiˈigyëˈäjtën diˈibë ja espiritë santë yajkypy, es jikyˈattë jotkujk nixim niyam” (Éfes. 4:2, 3). Parë nbokymyaˈkxëm amumduˈukjot, oy ko njëjpkuwijtsëmë jot winmäˈäny, pes ja diˈib myëdäjtypyë tsojkën “kyaj ti tyukwinˈixy tyukjëjpˈixy” (1 Kor. 13:4, 5). Ko nbëjkëˈkëmë akë, mbäät kyaj oy nekyˈijtëm mët ja nmëguˈukˈäjtëm ets ni mëdë Jyobaa (Mat. 6:14, 15). Nan mbäät nyajnigëxëˈkëm ko të njantsy pyokymyaˈkxëm ja nmëguˈukˈäjtëm, ko ninuˈkxtakëm (Luk. 6:27, 28).

16. ¿Wiˈix mbäät nˈijxëm ko nyajtuunkmoˈoyëm mä Diosë kyäjpn?

 ¹⁶ Nˈoktuˈunëm diˈibë wiinkpë tyukˈoyˈatëp. Ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm yajtuunkmoˈoyët mä Diosë kyäjpn, ja mä net dyajnigëxëˈëgët ko jyantsy tsyojkypyë myëguˈuktëjk. ¿Wiˈix? Ko kyaj jeˈeyë tˈëxtäˈäyët diˈib “këˈëm tyukˈoyˈatëp”, yëˈë duˈun diˈibë wiinkpë tyukˈoyˈatëp (1 Kor. 10:24). Extëm nˈokpëjtakëm, pënaty tuundëp akomodadoor mä asamblee jawyiin jyäjtkojtë mä ja lugäär, ets mbäät tniwäˈänäˈändët ja lugäär diˈib mas oy parë yëˈë ets ja fyamilyë. Per en lugäär duˈun ttundët, nimayë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm yëˈë nyiwandëp ja lugäär mä kyaj nëgoo pën yˈuˈunyëyaˈany. Duˈuntsoo dyaˈixëdë ko jyantsy myëdäjttëp ja tsojkën ets ko kyaj jeˈeyë këˈëm naymyëmay nyaymyëdäjëdë. ¿Wiˈix mbäät nbanëjkxëmë yˈijxpajtën?

17. Pën tuˈugë Dios mëduumbë të pyokytyuny mëjwiin kajaa, ¿ti nëjkx ttuny pën jyantsy myëdäjtypyë tsojkën?

¹⁷ Nˈoknaynyimaytyakëm ets kyaj nekytyuˈunëm ja poky kaytyey ayuˈutsyë. Ko näägë Dios mëduumbë pyokytyundë mëjwiin kajaa, ta tjakuyuˈutsäˈändë parë kyaj dyajnaxtëdë tsoytyuˈun o parë kyaj tmoˈoytyëdë jäj jëmuˈumën ja myëguˈuktëjk (Prov. 28:13). Per ko tkuyuˈutstë, kyaj nety dyajnigëxëˈëktë tsojkën mët ko këˈëm nyayˈaxëktunëdë ets tˈaxëktundë wiinkpë. Nan mbäät tyuˈuˈadukyë Diosë myëjääw mä ja tuˈukmujkën ets kyaj nyekyjapˈatëdë jotkujkˈäjtën (Éfes. 4:30). Per ko ja Dios mëduumbë diˈib të pyokytyuny tjantsy myëdatyë tsojkën, yëˈë pudëkëdëp parë myaytyäˈägët mëdë mëjjäˈäytyëjk ets tˈaxäjët ja naybyudëkë diˈib yajtëgoyˈajtypy (Sant. 5:14, 15).

18. ¿Nuˈunën jyëjpˈamëty njantsy myëdäjtëmë tsojkën?

¹⁸ Tsojkën yëˈë tuˈugë oybyë jäˈäyˈäjtën diˈib niˈigyë wäˈkpëtsëëmp (1 Kor. 13:13). Mä Jyobaa jam tsyoonyë tsojkën, ets ko nyaˈijxëm extëm yëˈë, ta jäˈäy tpëktëdë kuentë ko yëˈë Jesus xyjantsy yˈëxpëjkpëˈäjtëm (Éfes. 5:1, 2). Pablo jyënany ko pën kyaj tmëdatyë tsojkën, nitii tkatsoowëty (1 Kor. 13:2). Pääty, nˈokˈyajnigëxëˈkëm xëmë tsojkën, kyaj jyeˈeyëty wingëˈëy agëˈëy, nanduˈun “extëm mbäät yaˈixy diˈibë nduˈunëm mët ja tëyˈäjtën”.