1, 2. 1) ¿Ti jotkujkˈäjtën tyam mbäät nbatëm? 2) ¿Tiko tyam kyaj mbäät xëmë nˈijtëm agujk jotkujk? (Ixë dibujë).

NIˈAMUKË njajukyˈatäˈänëm agujk jotkujk ets kyaj ti njamëmayäˈän njamëdäjäˈänëm. Pääty nmëjjäˈäwëm mëjwiin kajaa ko Jyobaa të xymyoˈoyëm ja “yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën”. Tyäˈädë jotkujkˈäjtën mbäät tkuwäˈäny ja jot winmäˈäny ets ko tijaty nmëmäˈäy nmëdäjëm (Filip. 4:6, 7). Ets kom të Jyobaa ndukëdëjkëmë jukyˈäjtën, mbäät oy nnayjäˈäwëm ko “tuˈugyë” mëët nˈijtëm o mëët nnaymyaˈayëm (Rom. 5:1).

² Per kyajnëm jyaˈty ja tiempë parë xëmë nˈijtëm jotkujk. Pes njukyˈäjtëm mä tiempë diˈib jëjpkëxanëp, pääty jyaˈˈatyë amay jotmay ets jeˈeyë jäˈäy tˈëxtäˈäytyë jëën tsip (2 Tim. 3:1-4). Ets extëmë Dios mëduumbë, nan tsojkëp ntsiptuˈunëm mëdë Satanás ets njëjpkudijëm tijaty tukniˈˈijxëp (2 Kor. 10:4, 5). Per diˈib mas niˈigyë mbäät xypyëjkxëmë jotkujkˈäjtën, yëˈë ko jiiky mëguˈuk  kyaDiosmëdundë. Mbäät nääk tnëxiˈiky ttukxiˈiky tijaty nmëbëjkëm o xynyiwäämbajtëm ko nyajnaywyäˈkxëmë familyë. Axtë mbäät xyˈanmäˈäyëm ko kyaj xynyekyfyamilyëˈatäˈänëm. Per ¿ti tsojkëp nnijäˈäwëm ko familyë xymyëtsipˈäjtëm? ¿Ti mbäät nduˈunëm ko nbatëmë duˈumbë jotmay?

3, 4. 1) ¿Wiˈixë nety wyimbëtsëmäˈäny tijatyë Jesus tukniˈˈijxëp? 2) ¿Näˈä nety tsyiptäˈägäˈäny nbanëjkxëmë Jesus?

³ Jesus nyijäˈäwëbë nety ko tijaty tukniˈˈijxëp yajnaywyäˈkxanëbë jäˈäy ets ko ja yˈëxpëjkpëty, tsojkëp yˈittët amëk jotmëk ko yajnibëdëˈëktët. Pes mbäädë netyë familyë nyaywyäˈkxëdë. Jesus jyënany: “Katë mjënäˈändë miitsëty kots ëj të nmëminy yëˈë jotkujkˈäjtën yä naxwiiny. Kyaj yëˈëjëty; yëˈë dëˈënë jotmay jeˈeyë. Tyam të nminyëts yajtsiptëjkëbë mët ja jäˈäyëty. Ja uˈunk ënäˈk tsyiptunët mëdë tyeety, ja uˈunktääk mëdë nyëëx esë xekxy ttukˈakˈatët ja xyekxy. Axtë niduˈuk niduˈuk nyaymyëtsipˈatëdët diˈibë tsënääytyëp mä tiˈigyë tëjk” (Mat. 10:34-36).

⁴ ¿Tiko Jesus jyënany: “Katë mjënäˈändë miitsëty kots ëj të nmëminy yëˈë jotkujkˈäjtën”? Yëˈë parë jäˈäy twinmaytyët wiˈix wyimbëtsëmäˈäny ko Jesus tpanëjkxtët. Wenë, ko myiiny yä naxwiiny, yëˈë parë tnimaytyaky “diˈibë dën tëyˈäjtën”, kyaj parë dyajnaywyäˈkxäˈänyëtyë jäˈäy (Fwank 18:37). Per duˈunë nety jyatäˈäny. Päätyë Jesus tˈanmääy ko näˈäty tsiptäˈäganxëdëbë nety pyanëjkxëdët, ets mas niˈigyë ko ja jyiiky myëguˈuk o ja myëtnaymyaayëbë tkakupëktët ja tëyˈäjtën.

5. ¿Tijatyë Jesusë yˈëxpëjkpëty myëmadaktëp?

⁵ Jesus jyënany ko ja yˈëxpëjkpëty nan kyuˈayowëyandëbë nety ko pyanëjkxëdët, extëm ko ja jyiiky myëguˈuk tyukmëtsipˈatëdët (Mat. 10:38). Pënaty pyanëjkxtëbë Kristë yajnëxik yajtukxiktëp ets axtë tukmëtsipˈäjtëdëbë jyiiky myëguˈuk. Per niˈigyë të tpäättë tijaty të dyajtëgoytyë (käjpxë Markʉs 10:29, 30).

6. ¿Ti mbäät njamyajtsëm ko ja jiiky mëguˈuk xytyukmëtsipˈäjtëm ko nmëduˈunëmë Jyobaa?

⁶ Duˈunyëm mbäädë jiiky mëguˈuk ntsojkëm, oy xytyukmëtsipˈäjtëm ko nmëduˈunëmë Jyobaa. Per oy ko njamyajtsëm ko yëˈë mbäät niˈigyë ntsojkëmë Jyobaa mëdë Jesus (Mat. 10:37). Nan tsojkëp njamyajtsëm ko Satanás, yëˈë yajtunaampy ko mëk ntsojkëmë familyë parë xytyukmastuˈudäˈänëmë Jyobaa. Min nˈokˈijxëm kanäk pëky tijaty jotmay mbäät jyaˈˈaty ets wiˈix nwinguwäˈkëm.

7. ¿Wiˈix mbäät tˈixyë jyotmay pënatyë myëmëjjäˈäy kyaj Tyestiigëty?

⁷ Biiblyë jyënaˈany ko pënaty pëjktëp “tyimmëdatandëp ja yˈamay jyotmayëty” (1 Kor. 7:28). Pën niduˈuk kyaj Tyestiigëty, mbäät niˈigyë jyamˈatyë jotmay mä kyasäädëˈattë. Per oy dyuˈunëty, oy ko tˈixtëdë jyotmay extëmë Jyobaa tˈixy. Pën niduˈuk kyaj tmëdunäˈänyë Jyobaa, kyaj yëˈë tˈandijy parë net naymyastuˈudëdët o yaˈˈajääywyäˈkxtët (1 Kor. 7:12-16). Ja toxytyëjk diˈib Dios mëduump, tsojkëp twingutsëˈëgëdët ja myëmëjjäˈäy diˈib nyigëbäjkˈäjtypyë fyamilyë, oy ja myëmëjjäˈäy tkatukniˈˈixëdë fyamilyë ja Diosë nyëˈë tyuˈu. Nanduˈun ja kasäädë yetyëjk, jëjpˈam ttsokëdë kyudëjk ets tsuj yajxon tkuentˈatët, oy kyaDiosmëduny (Éfes. 5:22, 23, 28, 29).

8. ¿Ti mbäät nnayajtëˈëwëm pën ja nmëmëjjäˈäyˈäjtëm kyaj nëgoo tnasˈixëyaˈanyë tiempë parë nmëduˈunëmë Jyobaa?

⁸ ¿Ets ti mbäät nduˈunëm pën ja nmëmëjjäˈäyˈäjtëm kyaj nëgoo tnasˈixëyaˈanyë tiempë parë nmëduˈunëmë Jyobaa? Extëm nˈokpëjtakëm, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm ojtsë myëmëjjäˈäy yˈanëˈëmxëty ti xëëw mbäät jeˈeyë nyijkxy käjpxwäˈkxpë mä tuˈukpë sëmään. Pën nbatëmë duˈumbë jotmay, nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Yëˈëtsë nmëmëjjäˈäy tsyojkypy parëts kyaj  nekymyëdunëdë Jyobaa? Pën kyaj dyuˈunëty, ¿mbäädëts ngupëky etsëts ndunët extëmëts xyˈanëëmë?”. Ko ngajpxyjaygyujkëm, mbäät xypyudëjkëm parë kyaj nëgoo nmëdäjtëmë jotmay (Filip. 4:5, TNM).

9. ¿Wiˈix mbäät ja Dios mëduumbë ttukniˈˈixë yˈuˈunk yˈënäˈk parë twingutsëˈëgët ja tyääk o tyeety diˈib kyaj Tyestiigëty?

⁹ Pën ja nmëmëjjäˈäyˈäjtëm kyaj tmëdunyë Jyobaa, mbäät xytsyiptakxëm nˈëwij ngäjpxwijëmë uˈunk ënäˈk. Extëm nˈokpëjtakëm, tsojkëp ndukniˈˈijxëm ets tmëmëdowdëdë tyäˈädë käjpxwijën mä jyënaˈany ets twingutsëˈëgëdët ja tyääk tyeety (Éfes. 6:1-3). ¿Ets pën ja nmëmëjjäˈäyˈäjtëm kyaj yëˈë tpanëjkxyë Biiblyë kyäjpxwijën? Oy ko ja uˈunk ënäˈk nmoˈoyëmë oybyë ijxpajtën ko nwintsëˈkëm ja nmëmëjjäˈäyˈäjtëm. Nˈokˈijxëm ja oybyë jyaˈayˈäjtën ets nˈokmoˈoyëmë dyoskujuyëm ko tijaty xytyukmëduˈunëm. Kyaj nˈëbat ngäjpxpatëm ko nety jamë uˈunk ënäˈk yajpääty. Nan tsojkëp ndukmëtmaytyakëm ja uˈunk ënäˈk ko niduˈuk niduˈuk mbäät nwinˈijxëm pën nmëdunäˈänëmë Jyobaa o kyaj. Ets ko oy jyaˈayˈattët, mbäät ja tyeety pyudëkëty parë tˈixyˈatäˈänëdë Jyobaa.

10. ¿Wiˈix mbäät tuˈugë Dios mëduumbë ttukˈixyˈatyë Jyobaa ja yˈuˈunk yˈënäˈk, oy ja myëmëjjäˈäy kyaTestiigëty?

¹⁰ Mbäät näˈäty ja tääk o ja teety diˈib kyaj Tyestiigëty ttukmëtsoktë yˈuˈunk yˈënäˈk ja tukniˈˈijxën diˈib tsoˈomp mä relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty o ttundët ja xëëw ets ja kostumbrë. Mbäät näägë yetyëjk diˈib kyaj Tyestiigëty tˈanëëmë ja kyudëjk ets kyaj ttukniˈˈixëdë Biiblyë ja yˈuˈunk yˈënäˈk. Per oy dyuˈunëty, mbäät ttunyë mëjääw parë ttukniˈˈixët ja tëyˈäjtën (Apos. 16:1; 2 Tim. 3:14, 15). Extëm  nˈokpëjtakëm, mbäät ja yetyëjk kyaj tkupëky ets ja yˈënäˈkuˈungë mutskatypyë yajtukniˈˈixëdë Biiblyë o yajwoownëjkxtët reunyonk. Ja toxytyëjk wyintsëˈëgëp extëm ja myëmëjjäˈäy wyinmay, per mbäät ja yˈuˈunk yˈënäˈk ttukmëtmaytyaˈagyë myëbëjkën ko tˈixët näˈä mbäät duˈun ttuny. Duˈun ttukniˈˈixët pënën Jyobaa ets tijaty nyiˈanaˈamëp (Apos. 4:19, 20). Pes ko tiempë nyaxët, këˈëm twinˈixäˈändë pën myëdunandëbë Jyobaa o kyaj (Deut. 30:19, 20). *

11. ¿Ti jotmay mbäät jyaˈˈaty pën ja jiiky mëguˈuk kyaj Tyestiigëty?

¹¹ Ko ojts nˈëxpëjktsondakëm mëdë Jyobaa tyestiigëty, waˈan kyaj ojts nduknijäˈäwëmë jiiky mëguˈuk. Per ko ja mëbëjkën niˈigyë ojts kyëktëjkëjnë, ta ojts nˈijxëm ko tsojkëp njotmëktakëm parë nimaytyakëm tijaty nmëbëjkëm (Mar. 8:38). Ko nmëduˈunëmë Jyobaa, nbatëmë amay jotmay. Per ¿ti mbäät nduˈunëm parë duˈunyëm nˈijtëm jotkujk ets kyaj nmastutëmë Jyobaa? Min nˈokˈijxëm.

12. ¿Tiko näägë jiiky mëguˈuk mbäät xytyukmëtsipˈäjtëm ko nDestiigëˈäjtëm, ets ti mbäät nduˈunëm?

¹² Nˈokjaygyujkëm wiˈix wyinmay ja jiiky mëguˈuk diˈib kyaj Tyestiigëty. Seguurë ko jantsy jotkujk nnayjäˈäwëm ko të nnijäˈäwëm ja tëyˈäjtën. Per mbäät näägë jiiky mëguˈuk wyinmay ko të nyajwinˈëˈënëm o yëˈë të nduktëjkëm tuˈugë sektë. Waˈan wyinmaytyë ko kyaj nˈoktsojkënë mët ko kyaj nˈoktuˈunënë ja xëëw diˈib tyuundëp. Axtë waˈan tsyëˈëgëdë ko Dios nëjkx xytyëytyuˈunëm ko nˈoˈkëm. Tsojkëp njaygyujkëm wiˈix wyinmaytyë ets nmëdoowˈijtëm yajxon parë nnijäˈäwëm tijaty jotmaytyuunëdëp (Prov. 20:5). Mbäät nbanëjkxëmë apostëlë Pablo yˈijxpajtën, diˈib tyuunë mëjääw parë tjaygyujkë wiˈix yaˈix yajpäättë “oytyim diˈibë jäˈäyëty”, ets yëˈë pudëjkë parë ojts tkäjpxwaˈkxyë Diosë yˈayuk. Ko nanduˈun nduˈunëm, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë ndukmëtmaytyakëm ja jiiky mëguˈuk tijaty nmëbëjkëm (1 Kor. 9:19-23).

13. ¿Wiˈix mbäät nmëtmaytyakëmë jiiky mëguˈuk?

¹³ Nˈokkäjpx nˈokmaytyakëm yuunk naxypy. Biiblyë jyënaˈany: “Waˈanë mgäjx mmatyakën dëˈënyëm yˈity tsujtiˈknë” (Kol. 4:6). Mbäädë Jyobaa nˈamdoˈowëmë myëjääw parë nmëtmaytyakëmë jiiky mëguˈuk tsuj yajxon ets yuunk naxypy. Kyaj yˈoyëty nyajtsiptakëm tijaty myëbëjktëp. Pën jam wiˈix xyˈanmäˈäyëm o ti ttuny diˈib axëëk xyyajnayjäˈäwëm, nˈokpanëjkxëmë apostëlëtëjkë yˈijxpajtën. Pablo tkujäˈäyë: “Xykyäjxpoktëts ja jäˈäyëty, per ngunuˈxtëpts yëˈëjëty. Xypyajëdijttëpts, per nyajkëjx nyajnäjxtëpts. Xynyiˈoˈo xynyiyaxëdëpts, per nˈatsoojëmbijttëpts yajxon” (1 Kor. 4:12, 13).

14. ¿Wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nyaˈijxëmë oybyë jäˈäyˈäjtën?

¹⁴ Nˈokmëdäjtëmë oybyë jäˈäyˈäjtën. Ko ngäjpx nmaytyakëm yuunk naxypy, mbäät xypyudëjkëm parë tuˈugyë nˈijtëm mëdë jiiky mëguˈuk, per diˈib mbäät mas niˈigyë xypyudëjkëm, yëˈë ko nyaˈijxëmë oybyë jäˈäyˈäjtën (käjpxë 1 Peedrʉ 3:1, 2, 16). Pën nyäjkëmë oybyë ijxpajtën, mbäät tˈixtë ko Jyobaa tyestiigëty agujk jotkujk kyasäädëˈattë, tkuentˈattë yˈuˈunk yˈënäˈk, jyukyˈattë wäˈäts ets agujk jotkujk. Mbäät ninäˈä ja jiiky mëguˈuk kyatëkëdë ëxpëjkpë, per agujk jotkujk nnayjäˈäwëm mët ko yëˈë Jyobaa nyajjotkujkˈäjtëm ko xëmë nmëduˈunëm.

15. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë kyaj ntsiptuˈunëm mëdë jiiky mëguˈuk?

¹⁵ Nˈokˈijxëm ti jotmay nbäädäˈänëm. Nˈokwinmäˈäyëm ti mbäät xyyajtsiptuˈunëm mëdë jiiky mëguˈuk ets nˈokˈijxëm ti mbäät nduˈunëm (Prov. 12:16, 23). Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Australia tnimaytyaˈaky: “Yëˈë ntsuˈujëts kyaj ijty ttimmëdowäˈänyë tëyˈäjtën. Mäts ngamëgäjpxtënëm parëts nnijawëyäˈändë wiˈix yajpäättë, jawyiinëts ijty mëdë nmëmëjjäˈäy nmënuˈkxtäˈäktë  Jyobaa parëts xypyudëkëdët etsëts kyaj nˈatsowdët awäˈän. Niwinmäˈäyëdëbëts ijty tits nimaytyäˈägandëp parëts kyaj ntsiptundët. Ets jeˈeyëts ijty tuk ratë nmëgäjpxtë parëts kyaj nyajtsiptäˈäktëdë relijyonk”.

16. ¿Ti mbäät xypyudëjkëm pën axëëk nnayjäˈäwëm ko nganayjaygyujkëm mët ja jiiky mëguˈuk?

¹⁶ Xëmë jyaˈˈatäˈänyë jotmay mëdë jiiky mëguˈuk diˈib kyaj Tyestiigëty. Waˈan näˈäty axëëk nnayjäˈäwëm, pes ntsojkëmë jiiky mëguˈuk ets xëmë nyajjotkujkˈatäˈänëm. Pën duˈun, nˈokjamyajtsëm ko yëˈë mbäät niˈigyë ntsojkëmë Jyobaa ets kyaj dyuˈunëty ja jiiky mëguˈuk. Ko duˈun tˈixtë ja familyë, mbäät nbudëjkëm parë tpëktëdë kuentë nuˈunën jyëjpˈamëty nmëduˈunëmë Jyobaa. Nˈokjamyajtsëm ko kyaj mbäät pën ndukˈaguanëˈäjtëm parë tmëdunëdë Jyobaa. Diˈibë tëy mbäät nduˈunëm, yëˈë ndukˈijxëm wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nmëmëdoˈowëmë Jyobaa. Ets mët ko Dios tsyokëdë, ta nanduˈun yaˈˈanëëmëdë parë këˈëm twinˈixtët pën myëdunandëp o kyaj (Is. 48:17, 18).

17, 18. ¿Ti mbäät nduˈunëm pën tuˈugë jiiky mëguˈuk myastutypyë Jyobaa?

¹⁷ Ko tuˈugë jiiky mëguˈuk yaˈëxkexy o këˈëm jyënaˈany ko kyaj yˈokTestiigëˈatanë, mëk njäˈäwëm, duˈunxyëp extëm tuˈugë espäädë ttukumnaxyë korasoon. ¿Ti mbäät nduˈunëm ko duˈumbë jotmay nbatëm?

¹⁸ Nˈokˈëxpëjkëm xëmë. Parë mëbëjkën mëk yˈitët, tsojkëp xëmë ngäjpxëmë Biiblyë, nˈëxpëjkëm tijaty naxäämp mä reunyonk ets kyaj ndëgoyˈäjtëm, nëjkxëm käjpxwäˈkxpë ets nˈamdoˈowëmë Jyobaa jot mëjääw parë nmëmadakëm (Juud. 20, 21). Per ¿ti mbäät nduˈunëm pën jeˈeyë nmoˈon ndujkënë? Kyaj nˈëxtëkëwäˈkëm. Nˈokpëjtakëmë jot winmäˈäny mä Jyobaa tyuunk, pes yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë oy jatëgok nnayjäˈäwëm. Okˈix wiˈix jyajty ja diˈib jyaayë Salmo 73. Yëˈë duˈun tijaty tˈijxy ko kyaj yˈoybyëtsëmäˈäny ets yëˈë diˈib yajmoon yajtujkë. Per ko tpëjtakyë wyinmäˈäny parë xëmë Jyobaa tmëdunäˈäny, yëˈë pudëjkë parë wyinmääytyëgäjtsy (Sal. 73:16, 17). Tyäˈädë nan yëˈë xypyudëkëyäˈänëm.

19. ¿Wiˈix nyajnigëxëˈkëm ko nwintsëˈkëm extëmë Jyobaa jyëjwijtsëmbity?

¹⁹ Nˈokwintsëˈkëm extëmë Jyobaa jyëjwijtsëmbity. Mëk yajjawë ko pën yajjëjwijtsëmbity, per ok, ta niˈamukë ndukˈoyˈäjtëm axtë ja diˈib të pyokytyuny (käjpxë Ebreeʉsʉty 12:11). Extëm nˈokpëjtakëm, Jyobaa nyiˈanaˈamëp parë kyaj mëët nduˈukmujkëm pënaty të pyokytyundë ets kyaj jyodëmbittë (1 Kor. 5:11-13). Oy mëk njajäˈäwëm, kyaj mbäät mëët ngäjpx nmaytyakëm ja jiiky mëguˈuk diˈib të yaˈëxkexy, ni mä telefënë, ni ngatuknigajxëmë mensaje, kartë, correo electrónico o mä redes sociales.

20. ¿Wiˈix kyaj yˈoyëty nwinmäˈäyëm?

²⁰ Kyaj yˈoyëty nwinmäˈäyëm ko të kyajëmbity. Ko nmëdäjtëmë tsojkën yëˈë xypyudëjkëm parë duˈunyëm nˈawijx njëjpˈijxëm ets jyëmbittët pënatyë Jyobaa të tmëjagamgaˈaktë (1 Kor. 13:7). Pën nˈijxëm ko tuˈugë jiiky mëguˈuk tam dyajnigëxëˈëky ko nayajtëgäjtsëp, mbäät ninuˈkxtakëm ets nˈanmäˈäyëmë Dios parë Biiblyë pyudëkëdët ets tkupëkët ko yaˈˈanëëmët: “Nijëmbijtkëts” (Is. 44:22).

21. ¿Ti mbäät nduˈunëm pën mä familyë yajtukmëtsipˈäjtëm ko nbanëjkxëmë Jesus?

²¹ Jesus jyënany ko yëˈë diˈib mbäät mas niˈigyë ntsojkëm ets kyaj dyuˈunëty nituˈugë naxwinyëdë jäˈäy. Per ijt seguurë ko ja yˈëxpëjkpëty itandëbë nety amëk jotmëk ko ja jyiiky myëguˈuk tyukmëtsipˈatëdët. Pën mä familyë yajtukmëtsipˈäjtëm ko nbanëjkxëmë Jesus, oy ko nˈëxtäˈäyëmë Jyobaa nyaybyudëkë parë nmëmadakëm (Is. 41:10, 13). Nˈokwinmäˈäyëm ko Jyobaa mëdë Jesus jantsy jotkujk nyayjawëdë ets xykyunuˈkxäˈänëm pën kyaj nmastutëm. ¿Këdii agujk jotkujk xyyajnayjäˈäwëm ko duˈun nnijäˈäwëm?