1. ¿Axtë ti mbäädë Jyobaa ttuny parë dyaˈˈadëwët diˈib të ttuknibëjtäägë?

NÄÄGË jäˈäy diˈib nyiˈëxpëjkëdëbë Biiblyë jyënäˈändë ko Diosë xyëëw nyikejy, “Yëˈë Tyuumpy ets duˈun Jyäˈtët”, päätyë Jyobaa mbäät jyaˈty wiˈix yëˈë tyim jäˈtäˈäny parë ttunët ti të ttuknibëjtäägë. Të tyuny extëmë yaˈëxpëjkpë, uˈunkteety diˈib jotkujkmoopy ets diˈib yajwaˈkxypy ja oybyë ääw ayuk (Is. 48:17; 2 Kor. 7:6; Gal. 3:8). Per oy jyaduˈunëty, xëmë dyajtunyë naxwinyëdë jäˈäy parë ttuktuny ti yëˈë tsyojkypy (Mat. 24:14; 28:19, 20; 2 Kor. 1:3, 4). Jyobaa mbäät xymyoˈoyëm niduˈuk niduˈuk ja wijyˈäjtën ets ja jot mëjääw parë nduˈunëm ti yëˈë tsyojkypy.

2. 1) ¿Tiko näˈäty kyaj nnayjyäˈäwëm seguurë ko xyyajtuˈunëmë Jyobaa? 2) ¿Tijaty nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

² Niˈamukë njatsojkëm parë Jyobaa xytyuktuˈunëm ti yëˈë tsojkypy, per mbäät näägë nmëguˈukˈäjtëm kyaj nyayjyawëdë seguurë ko yajtuunëdëbë Jyobaa. ¿Tiko? Yëˈko wyinmaytyë ko kyaj mbäät nëgoo nyekytyundë extëm tjatsoktë mët ko ja xyëëw jyëmëjt të wyimbajnëdë, mët ko kyaj ti tjat tnijawëdë o mët ko jam ti jotmay tpäättë. Nan ta netë wiinkpë diˈib konformaräjttëp nuˈun tyuundë ets kyaj tˈixtë ko jëjpˈam parë niˈigyë tyundët. Mä tyäˈädë artikulo nˈixäˈänëm ko Jyobaa mbäät tijaty xytyukniˈˈijxëm parë dyaˈˈadëwët ti yëˈë tyuknibëjtakëp. Nan nˈixäˈänëm niduˈuk nimajtskë yˈijxpajtënë yetyëjk etsë toxytyëjk diˈibë Jyobaa mooyëdë duˈun ja tsojkën ets ja jot mëjääw parë tyuundë. Ets tim ok, ta nˈixäˈänëm ti ëtsäjtëm mbäät nduˈunëm parë Jyobaa xyyajtuˈunëm.

3. Extëm yajwandaˈaky mä Filipenses 2:13, ¿ti mbäädë Jyobaa xymyoˈoyëm?

³ (Käjpxë Filipenses 2:13, TNM). * * Jyobaa mbäät xymyoˈoyëm ja tsojkën parë nduˈunëm ti yëˈë tsojkypy. ¿Wiˈix mbäät xymyoˈoyëm? Extëm nˈokpëjtakëm, waˈan nnijäˈäwëm mä nduˈukmujkëm ko tap pën dyajtëgoyˈatyë naybyudëkë o waˈanë mëjjäˈäytyëjk tkäjpxtë tuˈugë neky diˈib yajkajxp Betel ko tsojkëbë naybyudëkë wiink lugäär. Ets waˈanë net nnayajtëˈëwëm wiˈix mbäät nyäjkëm ja naybyudëkë. O waˈan të nyajtuknipëjkëm tuˈugë tuunk diˈib tsip nimëjääw etsë net nnayajtëˈëwëm pën mbäät nduˈunëm. Nan mbäät nˈëxpëjkpatëm jap ti mä Biiblyë etsë net nwinmäˈäyëm wiˈix mbäät ndukpudëjkëmë wiink jäˈäy. Jyobaa kyaj xytyukˈaguanëˈatäˈänëm parë ti nduˈunëm. Per pën yˈijxypy ko njatunäˈänëm, mbäät xymyoˈoyëm ja tsojkën parë net nduˈunëm.

4. ¿Wiˈix mbäädë Jyobaa xymyoˈoyëmë jot mëjääw parë nduˈunëm ti yëˈë tsyojkypy?

⁴ Jyobaa nan mbäät xymyoˈoyëmë jot mëjääw parë nduˈunëm ti yëˈë tsyojkypy (Is. 40:29). Ets mbäät dyajmëjwiin dyajkajaajë ja wijyˈäjtën diˈib nmëdäjtëm mët yëˈëgyëjxmë yˈespiritë santë (Éx. 35:30-35). Ets mët yëˈëgyëjxmë kyäjpn, mbäät xytyukniˈˈijxëm wiˈix mbäät nduˈunëm tuˈugë tuunk. Pën kyaj nnijäˈäwëm wiˈix nduˈunëm, nˈokˈamdoˈowëmë naybyudëkë, nan nˈokmëwingoˈonëmë nDeetyˈäjtëmë tsäjpotmëdë ets nˈokˈamdoˈowëm ja “mëkˈäjtën” diˈib jantsy mëjwiin jantsy kajaa (2 Kor. 4:7; Luk. 11:13). Ko ngäjpxëmë Biiblyë, mbäät jap nbëjkëmë kuentë wiˈixë Jyobaa dyajtuuny nimayë yetyëjk etsë tyoxytyëjk, ets tmooy duˈun ja tsojkën ets ja jot mëjääw parë myëdunëdët. Min nˈokˈijxëm tuˈuk majtskë ijxpajtën ets nˈokwinmäˈäyëm wiˈix mbäädë Jyobaa nanduˈun xyyajtuˈunëm.

5. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ko nnijäˈäwëm näˈä Jyobaa dyajtuunyë Moisés ets wiˈix?

⁵ Jyobaa yëˈë yajtuunë Moisés parë dyaˈˈawäˈätspëtsëëmy ja israelitëty. Per ¿näˈä dyajtuuny? ¿Jadaa ko Moisés nyayjyäˈäwë ko mbäädë nety duˈun ttuny mët ko të nety “tˈixpëjktaay tuˈkëˈëyë ja wijyajtën kejyajtën mëtiˈipë ja Egiptë jaˈayëty nyijaˈawëtëpën”? (Hech. 7:22-25, TY). Kyaj. Jyobaa ja yajtuunë ko nety jawyiin të yˈoktukniˈˈixëty wiˈix jyaˈayˈatët yujy tudaˈaky ets yuunk naxypy (Apos. 7:30, 34-36). Ets tjotmëkmooy parë twinguwäˈkë ja anaˈambë diˈib mas kumëjääw jap Egipto (Éx. 9:13-19). ¿Ti xytyukniˈˈijxëm ko nnijäˈäwëm näˈä Jyobaa dyajtuunyë Moisés ets wiˈix? Ko yëˈë yajtuumbyë jäˈäy diˈib yajnigëxëˈkypyë oybyë jäˈäyˈäjtën ets diˈib tyukˈijxpejtypy ja jot mëjääw diˈib yëˈë yajkypy (2 Kor. 4:7).

6. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm mä wiˈixë Jyobaa dyajtuunyë Barzilái parë tpudëkët ja rey David?

⁶ Ko nyajxy ja tiempë, ta Jyobaa dyajtuunyë Barzilái parë tpudëkët ja rey David mëdë jyaˈayëty mä nety të tkugaˈaktë Absalón. Yëˈëty të nety jyantsy anuˈkxëtyaˈaytyë, yajnäjxtëbë yuu etsë tëëtsë. Ta Barzilái mët ja myëguˈuktëjk tpëjtaktë jyukyˈäjtën oˈkën jëjpˈam ko ojts tmënëjkxtë ja naybyudëkë mä nety ja David yajpääty. Barzilái të nety jyantsy myëjjäˈäyënë, per kyaj wyinmääy ko kyaj mbäädë Jyobaa nyekyyajtunyëty. Niˈigyë yˈijty jantsy oyjyaˈay ets dyajtuuny tijatyë nety myëdäjtypy parë ttukpudëjkë ja Dios mëduumbëty diˈibë nety yajtëgoyˈäjttëp (2 Sam. 17:27-29). ¿Ti tyäˈädë xytyukniˈˈijxëm? Ko oy nuˈun ja xëëw jëmëjt nmëdäjtëm, mbäädë Jyobaa xyyajtuˈunëm parë nbudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm diˈib yajpattëp  oytyim määjëty (Prov. 3:27, 28; 19:17). Ets pën kyaj mbäät këˈëm ndimnëjkxëm, mbäät nyäjkëmë meeny sentääbë mä yajtunyë Diosë tyuunk abëtsemy nyaxwinyëdë ets duˈuntsoo mbäät yajpudëkëdë ja nmëguˈukˈäjtëm näˈä dyajtëgoyˈattë ets mää tyëgoyˈaty (2 Kor. 8:14, 15; 9:11).

7. 1) ¿Wiˈixë Jyobaa dyajtuunyë Simeón? 2) ¿Tiko xymyëjääwmoˈoyëm ko duˈun nnijäˈäwëm?

⁷ Jyobaa tyukwandakë Simeón, tuˈugë mëjjäˈäy diˈib xëmë mëduunë, ko yˈixaampy ja Mesías mä nety kyaˈookynyëm. Ko duˈunë Simeón yajtukwandaky, mëjääwmooyë mëjwiin kajaa, pes kanäk jëmëjtë nety të tˈawijx të tjëjpˈijxnë. Per mët ko tmëdäjtyë mëbëjkën etsë madakën, ta Jyobaa kyumääyë. Tëgok, “ja espiritë santë yëˈë yajnëjxë” mä ja templë ets jap tˈijxyë Jesus. Ets yëˈë Jyobaa yajtuunë parë ojts tnaskäjpxë ti nety tyunaambyë tyäˈädë uˈunk, diˈib jäˈtäämp Mesías o Kristë (Luk. 2:25-35). Waˈanë Simeón kyaj ojts tˈokˈijxnë wiˈixë Jesus Diosmëduny yä Naxwiiny, per myëjjäˈäw kyunuˈkxyjyäˈäwë ko duˈunë Jyobaa yajtuunë. Mä tiempë myiny kyëdaˈaky, mëjwiin kajaa tˈaxäjëyaˈanyë kunuˈkxën, pes mä ja jembyë jukyˈäjtën yˈixaampy wiˈixë Jesus tkunuˈkxy niˈamukë familyë diˈib yä Naxwiiny (Gén. 22:18). Ëtsäjtëm, nan mbäät nmëjjäˈäw ngunuˈkxyjyäˈäwëm ko Jyobaa tnasˈixë nmëduˈunëm.

8. ¿Wixaty mbäädë Jyobaa xyyajtuˈunëm?

⁸ Mä primer siiglë, jukyˈäjt tuˈugë jäˈäy diˈib xëwˈäjt José, yëˈë jantsy oyjyaˈay yˈijty ets nayäjkë parë Jyobaa yajtunëdët (Apos. 4:36, 37). Ja apostëlëtëjk ja ojts tyijëdë Bernabé, diˈib yˈandijpy “Yajjotkujkˈäjtpë”, ets waˈan duˈun txëëwmooytyë mët ko nyijäˈäwëbë nety wiˈix tjotkujkmoˈoyëdë wiink jäˈäy. Extëm nˈokpëjtakëm, ko Saulo tyëjkë Dios mëduumbë, nimay ja nmëguˈukˈäjtëm tsyëˈkëdë ets kyaj myëwingonanëdë mët ko nyijäˈäwëdëbë nety wiˈix të tpajëdityë Dios mëduumbëty. Perë Bernabé yëˈë pudëjkë. Ets seguurë ko Saulo mëjwiin kajaa tmëjjäˈäwë ko Bernabé yˈoyjyaˈaytyaky (Apos. 9:21, 26-28). Ok, ta ja mëjjäˈäytyëjk diˈib Jerusalén tnijäˈäwëdë ko ja Dios mëduumbëty diˈib tsënääytyëp Antioquía diˈib Siria, yajjotkujkmoˈoyandëbë nety. ¿Pëndaa kyajxtë? Yëˈë Bernabé. Ets oy ko duˈun ttuundë, pesë Biiblyë jyënaˈany ko Bernabé ojts “tjotmëkwinkajpxë ets ëmuumtuˈukjot ja Wintsën tmëpëktëty” (Hech. 11:22-24, TY). Tyam, nan mbäädë Jyobaa xypyudëjkëm ets njotkujkmoˈoyëmë nmëguˈukˈäjtëm, extëm pënaty të yˈooktë jyiiky myëguˈuk. Nan mbäät ninëjkxëm o nmëgäjpxëm ja diˈib pëjk ijxëp o ja diˈib määy täjp ndukmëtmaytyakëm diˈib mëjääwmoˈoyëdëp. ¿Nasˈixëyäˈänëm etsë Jyobaa xyyajtuˈunëm extëmë Bernabé? (1 Tes. 5:14).

9. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëmë Jyobaa tpudëjkë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib xyëwˈäjtypy Vasily?

⁹ Jyobaa pyudëjkë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib xyëwˈäjtypy Vasily parë tsuj yajxon tˈijxˈit tkuentˈatët ja myëguˈuktëjk. Vasily, ja netyë jyëmëjt 26 ko tyuundëjkë mëjjäˈäy, per nyayjyäˈäwë ko kyaj tmëmadäˈägët tpudëkët ja myëguˈuktëjk ets mas niˈigyë ja diˈib pyattëbë amay jotmay. Per ¿ti pudëjkë? Yëˈë ja mëjjäˈäytyëjk diˈibë nety jeky kujk duˈun tyuunëdë ets ko yˈojtsy mä ja Eskuelë parë Mëjjäˈäytyëjk ets diˈib Pudëjkëdëp. Vasily mëk ttuunyë mëjääw parë kyaj duˈun nyekynyayjyawëdët. Extëm nˈokpëjtakëm kyujäˈäyë tijaty tyunaampy diˈib kyaj tyim mëjwiin tyim kajaajëty. Ko ttuuny tuˈuk tuˈuk diˈibë nety të tkujayë, ta wanaty wanaty kyeky ja tsyëˈëgë. Yëˈë jyënaˈany: “Diˈibëts ijty njëjptsëˈk njëjpjäˈäwëp, yëˈëts tyam xyyajnayjyäˈäwëp agujk jotkujk. Kotsë Jyobaa xypyudëkë parëts nbäädëdë tekstë diˈibëts mbäät nyajtuny parëts njotkujkmoˈoyët tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm, jantsy oyëts nnayjyawëty”. Pääty mëguˈuktëjkëty, pën miitsëty mduundëp duˈun extëmë Vasily, ets pën mnayäjkëdëp parë Jyobaa myajtunëdët, ta myajwijäˈän myajkajäˈänëdë ets myajtuunkmoˈoyäˈändë mëjwiin kajaa mä ja tuˈukmujkën.

10. ¿Ti tyuunë Abigaíl, ets ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtën?

¹⁰ Nuˈun ja tiempë nyajxy mä rey Saúl tˈëxjëdijty tpajëdijtyë David mët ja syoldäädëtëjk, yajtëgoyˈäjttë parë yajpudëkëdët. Tëgok, ta syoldäädëtëjkë David, ojts ninëjkxtë tuˈugë israelitë mëkjäˈäybyë diˈib xyëwˈäjtypy Nabal parë myoˈoyëdët waanë käˈäy ukën. Kyaj wiˈix nyayjyäˈäwëdë tˈamdowdët, pes të nety tkuentˈäjtëdë ja tsyiibë byorreegë mä ja lugäärë äänëˈëk tëtsëˈëkpë. Perë Nabal tyukwindukˈoˈk ets nitii tkayakany. Ta David jantsy jyotˈambëjky ets jyënany ko nëjkx dyaˈoogäˈänyë Nabal ets niˈamukë pënaty jam tsënääytyëp mä jyëën tyëjk (1 Sam. 25:3-13, 22). Perë tyäˈädë jotmay, yëˈë tyuktëjkë Abigaíl, ja kyudëjkë Nabal. Abigaíl yëˈë tuˈugë toxytyëjk diˈib jantsy tsuj ets tapë jyot wyinmäˈäny, yajnigëxëˈkë jotmëkˈäjtën mëjwiin kajaa, pes ojts tjëjpäädëˈëgyë David, ta nyaygyoxtënääytyakë ets tˈanmääy ko kyaj tiko dyaˈˈaxëëgëdë yˈääw kyëˈë mëdë nëë neˈpyny ets ttunët këˈëm ja tyëyˈäjtën. Ta tˈanmääy ko waˈan yëˈë ttukëdëkë Jyobaa. Mët ko Abigaíl tˈëxtääyë winmäˈäny ets ttuuny tijaty mëdë yujyˈat tudaˈakyˈat, ta David tpëjkyë kyuentë ko Abigaíl yëˈë netyë Jyobaa të kyexyëty (1 Sam. 25:23-28, 32-34). Abigaíl myëdäjtypyë nety ja jäˈäyˈäjtën diˈib tsobatp Jyobaa wyindum. Mä tyäˈädë tiempë, Jyobaa nan mbäät dyajtunyë toxytyëjkjäˈäy diˈib tapë jyot wyinmäˈäny ets diˈib nyijäˈäwëp wiˈix tijaty ttunët parë tpudëkët ja fyamilyë ets ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nduˈukmujkëm (Prov. 24:3; Titʉ 2:3-5).

11. ¿Ti tyuundë ja nyëëxëty Salum, ets pënaty tyam panëjkxëdëbë yˈijxpajtën?

¹¹ Ko nyajxy kanäk mëgoˈpx jëmëjt, Jyobaa nan yajtuun ja nyëëxëtyë Salum parë tyuundë mä yajnabojtsyë Jerusalén käjpn (Neh. 2:20; 3:12). Salum wintsënë nety tyuny, per ja nyëëxëty nayˈawäˈänëdë tyunäˈändë mä ja tuunk diˈib tsip nimëjääw ets kutsëˈëgë (Neh. 4:15-18). Tyäˈädë toˈoxyˈënäˈkëty tim tëgatsy jyaˈayˈäjttë mët ja jäˈäyëty diˈibë nety mëj ijttëp Teqoa, pes yëˈëty kyaj ttunäˈändë tyäˈädë tuunk (Neh. 3:5). ¡Nˈokpawinmäˈäyëm wiˈix jantsy agujk jotkujk nyayjyäˈäwëdë ja nyëëxëtyë Salum ko tˈijxtë jeˈeyë 52 xëëw të yˈaˈoˈoyëtyaˈay ja Jerusalén käjpnë nyabots! (Neh. 6:15). Tyam, nan taaˈäjtpë toxytyëjkjäˈäyëty diˈib jyantsy tyunandëbë tyäˈädë tuunk: mä yajkojy ets mä yˈaˈoyë tëjk mäjaty nDiosˈawdäjtëm. Ko tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm dyajtundë wyijyˈäjtën, ttukˈit ttukxondë ets kyajpxykyupëktë, ta tyuˈuyoˈoyë tyäˈädë tuunk tsuj yajxon.

12. Duˈun extëmë Tabita, ¿wiˈix mbäädë Jyobaa xyyajtuˈunëm?

¹² Biiblyë jyënaˈany ko Tabita xëmë ijty “tpudëkë ja jäˈäy diˈibë ayoodëp”, per mas niˈigyë ja kuˈookytyoxytyëjk, ets yëˈë Jyobaa diˈib pudëjkë parë duˈun ttuuny (Apos. 9:36). Kom nëgooyë ijty yˈoyjyaˈayˈäjnë ets yäjkpëjäˈäyˈäjnë, pääty ko yˈoˈky extëm nimayë jäˈäy ojts nyijëëy nyiyaxënë. Per jantsy agujk jotkujk nyayjyäˈäwëdë ko Pedro dyajjukypyejky ja Tabita (Apos. 9:39-41). Tabita yˈijxpajtën, yëˈë xytyukniˈˈijxëm ko oy nyajpatëm mëjjäˈäy mutskjäˈäy, yetyëjk o toxytyëjk, mbäät niˈamukë ndukmëduˈunëm tijatyë nmëguˈukˈäjtëm (Eb. 13:16).

13. ¿Wiˈixë Jyobaa dyajtuunyë Ruth diˈibë ijty wintsoytyuˈun, ets wiˈix ok jyënany?

¹³ Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib xëwˈäjt Ruth, jantsy wintsoytyuˈun ijty, per jyantsy tsyojkënyëˈäjt tyunäˈäny misioneerë. Ko myutskˈäjty, extëm ijty ttukxondaknë ko tëjkmdëjkm tjantsy yajwaˈkxyë trataadë. Yëˈë jyënany: “Njantsy tyukxondakypyëts ijty kots duˈun nduny”. Per nëgooyë ijty tsyiptakxënë ttukmëtmaytyäˈägëdë jäˈäy ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën tëjkmdëjkm. Per oyë nety wyintsoytyuˈunëty, Ruth, ta tyuundëjkë prekursoora regulaar ko jyëmëjt 18. Ets mä jëmëjt 1946, ta yˈojtsy mä Eskuelë diˈib Galaad ets tyuuny Hawái ets Japón. Jyobaa yëˈë yajtuunë parë ojts ttuknijawë oybyë ayuk ja mayjyaˈay diˈibë nety tsënääytyëp  mä tadë it lugäär. Ko Ruth tmëduunyë Dios naa 80 jëmëjtën, ta duˈun jyënany: “Jyobaa yëˈëts xymyëjääwmooy. Xypyudëjkëts parë kyajts nekytsyëˈëk nekyjyawët, nmëbëjkypyëts amumduˈukjot ko Jyobaa mbäät dyajtuny oytyim pënaty diˈib tukˈijxpajtëp”.

14. Extëm jyënaˈanyë Éfesʉ 3:16, 17, ¿ti mbäät nduˈunëm parë Jyobaa xyyajtuˈunëm?

¹⁴ Nuˈun kujkë tiempë pyety kyuˈty, Jyobaa wiˈixëm të tjantsy yajtuny pënaty mëduunëp. Ets ëtsäjtëm nan xyyajtunäˈänëm, pën nnaygyëyäjkëm ets pën nbëjtakëm ja jot mëjääw parë nduˈunëm mëk (käjpxë Éfesʉ 3:16, 17). Pën nnaygyëyäjkëm parë Jyobaa xyyajtuˈunëm, mbäät xypyudëjkëm parë ndukxondakëm mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm, parë mas oyë jäˈäy nyaˈëxpëjkëm, parë nnijäˈäwëm wiˈix njotkujkmoˈoyëmë nmëguˈukˈäjtëm, parë nˈijtëm tuumbë jäˈäy ets parë nbudëjkëm ja nmëtnaymyaayëbëˈäjtëm, Jyobaa mbäät oytyim tiijëty xytyuktuˈunëm parë dyaˈˈadëwët ti yëˈë të ttuknibëjtäägë.

15. Extëm jyënaˈanyë 1 Timotee 4:12, 15, ¿ti mbäädë ënäˈktëjk tˈamdowdë Jyobaa?

¹⁵ Yaˈayˈënäˈkëty, mä Diosë kyäjpn tëgoyˈäjtpë yetyëjkëty diˈib tapë jyot myëjääw ets diˈib mbäät tkupëktë ja tuunk parë tyundët extëmë pyudëjkëbë mëjjäˈäy. Mä kanäägë tuˈukmujkën mas nimayë nmëguˈukˈäjtëm tyundë mëjjäˈäy ets kyaj nëgoo pën diˈib pudëkëdëp. ¿Mbäät niˈigyë xyyajmëjwiin xyyajkajaajë ja mtsojkën ets mdunët mas niˈigyë mä ja tuˈukmujkën? Ta näägë nmëguˈukˈäjtëm diˈib näˈäty jënandëp: “Agujk jotkujkëts nnayjyawëty kots jeˈeyë nduny publikadoor”. Pën mijts duˈun mnayjyawëty, amdowë naybyudëkë Jyobaa parë mmoˈoyëdët ja tsojkën ets mdunët extëmë pyudëjkëbë mëjjäˈäy ets parë mmoˈoyëdët ja jot mëjääw ets xytyunët ja tyuunk nuˈun mmadaˈaky (Ecl. 12:1). Pesë Diosë kyäjpn yajtëgoyˈajtypyë naybyudëkë (käjpxë 1 Timotee 4:12, 15).

16. ¿Ti mbäät nˈamdoˈowëmë Jyobaa, ets tiko?

¹⁶ Jyobaa mbäät tijaty xytyuktuˈunëm parë dyaˈˈadëwët ti yëˈë tsojkypy. Pääty, nˈokˈamdoˈowëm parë xymyoˈoyëm ja tsojkën ets nmëduˈunëm, ets ok, ta net nˈamdoˈowëm ja jot mëjääw parë duˈun nduˈunëm. Oy nˈënäˈkˈäjtëm ets oy të nmëjjäˈäy nmëˈˈënäˈkënë, nˈokˈyajtuˈunëm ja tiempë, jot mëjääw, wijyˈäjtën ets tijaty nmëdäjt njaygyajpëm parë nyajmëjpëtsëˈëmëmë Jyobaa (Ecl. 9:10). Nˈokkupëjktäˈäyëm ja tuunk diˈib xynyibëtsëˈëmëm mä Diosë kyäjpn, ets kyaj netyë njëjpkugäjpxëm mët ko nwinmäˈäyëm ko kyaj nëjkx nmëmadakëm o mët ko ntsëˈëk njäˈäwëm.