1. ¿Tiko nˈijtëm seguurë ko yëˈë ndukjukyˈäjtëm “ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp”?

PËN ja të nmaxuˈunkˈäjtëm ko nety të nyäjxnë jëmëjt 1914, yëˈë yˈandijpy ko yëˈë ndukjukyˈäjtëm “ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp” (2 Tim. 3:1, TNM). Niˈamukë nmëdoˈowëm ko ta tyuny jyatyëty mä ndiempëˈäjtëm tijatyë Jesus ojts tnaskäjpxë, extëmë tsip, yuu, mëk ujx, yuu päˈäm, myëjwindëkë axëkˈäjtën ets yaˈëxjëdit yajpajëdittë Dios mëduumbë (Mat. 24:3, 7-9, 12; Luk. 21:10-12). Nan të nˈijxëm ko tyam duˈunë jäˈäy jyaˈayˈattë extëmë apostëlë Pablo ojts tnaskäjpxë (ixë rekuäädrë “ Wiˈix tyamë jäˈäy jyaˈayˈattë”). Ninuˈun nDiosmëduˈunëm, ijtëm seguurë ko jaa njukyˈäjtëm mä “ja tiempë jyëjpkëxanë” (Miq. 4:1).

2. ¿Tijaty nˈatsoowëmbitäˈänëm?

² Kom të jekyë tiempë nyäjxnë desde 1914, pääty njënäˈänëm ko yëˈë ndukjukyˈäjtëm mä kyugëxëyanë “ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp”. Ta tyim wingoonë ja kutëgoˈoyën, pääty tsojkëp nˈatsoowëmbijtëmë tyäˈädë majtskpë yajtëˈëwën: ¿Ti tunan jatanëp mä nety tyim kugëxëyanë “ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp”? Ets ¿ti Jyobaa tsojkypy nduˈunëm mientrës jyaˈtyë tyäˈädë tiempë?

3. Extëm ojts yajnaskäjpxë mä 1 Tesalonicenses 5:2, 3, ¿wiˈix jyënäˈänäˈändë pënaty nyiwintsënˈäjttëbë politikëtëjk?

³ Biiblyë jyënaˈany: “Yëˈko miitsëty wäˈäts xynyijawëdë ko Jyobaa myëj xëëw duˈun meerë myiny extëm tuˈugë maˈtspë mä të kyootsënë. Ko nety jyënäˈändë: “¡Agujk jotkujk tyam ntsënäˈäyëm ets kyaj ti ntsëˈëk njäˈäwëm! Ta net ajotkumonë tyukjäˈtäˈänëdë ja kutëgoˈoyën, duˈun extëm ko pyëjkëˈëky ja toxytyëjkë jyot diˈib uˈunkpäädäämp; ets niwiˈixtsoo mbäät nëjkx kyakaˈaktë” (1 Tes. 5:2, 3, TNM). Ko Pablo tmaytyaˈagyë “Jyobaa  myëj xyëëw” mä tyäˈädë tekstë, yëˈë yˈandijpy ja tiempë mä ogäˈän yajnibëdëˈëgyë Mëj Babilonia, jaˈa njënäˈänëm tukëˈëyë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty, ets ja jyëjpkëxäˈäny ko myinëdë Armajedon (Diˈibʉ Jat. 16:14, 16; 17:5). Mä nety meerë tsyondäˈägäˈänyë tadë “xëëw” ja mä jyënäˈänäˈändë pënaty nyiwintsënˈäjttëbë politikëtëjk abëtsemy nyaxwinyëdë ko të dyajmindë ja agujkˈäjt jotkujkˈäjtën ets ko kyaj ti ntsëˈëk njäˈäwëm. Yëˈëjëty, nan yajtuundëbë tyäˈädë ääw ayuk ko tˈëmuk tkäjpxmuktë wiˈix mbäät nyayajtuˈugyëdë abëtsemy nyaxwinyëdë. * Perë Biiblyë tëgatsy diˈib myaytyakypy. Pes ko nety duˈun jyënäˈändë, mayë jäˈäy tmëbëkäˈändë ko të ja gobiernëtëjk tjantsy yajminy ja agujkˈäjt jotkujkˈäjtën yä naxwiiny. Per diˈibë nety tsondäˈägäämp, yëˈë “ja mëk ayoˈon” ets jyëjpkëxäˈäny ko myinët ajotkumonë “ja kutëgoˈoyën” (Mat. 24:21).

4. 1) ¿Tijaty kyaj nnijäˈäwëm ko nety jyënäˈändë “agujk jotkujk tyam ntsënäˈäyëm ets kyaj ti ntsëˈëk njäˈäwëm”? 2) ¿Ti të nnijäˈäwënë?

⁴ Ëtsäjtëm kyaj nnijäˈäwëm tidën yˈëjxëyaampy parë jyënäˈänäˈändë pënaty nyiwintsënˈäjttëbë politikëtëjk ko “agujk jotkujk tyam ntsënäˈäyëm ets kyaj ti ntsëˈëk njäˈäwëm”, nan kyaj nnijäˈäwëm wiˈixën ttunäˈändë, pën tëgok jeˈeyë duˈun jyënäˈändë o kanäkˈok. Per diˈibën tëy nnijäˈäwëm, yëˈë ko kyaj xywyinˈëënäˈänëm ets kyaj nmëbëkäˈänëm ko nety jyënäˈändë ko yëˈë yajminandëp ja agujkˈäjt jotkujkˈäjtën abëtsemy nyaxwinyëdë. Niˈigyë xyjyotˈyuxäˈänëm parë nnijäˈäwëm ko yëˈë nety tim tsondäˈäganëp ja “Jyobaa myëj xyëëw”, ets tyam yëˈë duˈun diˈib nˈawijxëm parë duˈun jyënäˈändët.

5. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë 1 Tesalónikʉ 5:4-6 parë nnayaˈijtëm listë ko nety myiny ja “Jyobaa myëj xëëw”?

⁵ (Käjpxë 1 Tesalónikʉ 5:4-6). Pablo nyigajpxypy ti mbäät nduˈunëm parë nnayaˈijtëm listë ko nety myiny ja “Jyobaa myëj xëëw”. Kyaj mbäät duˈun nyajpatëm “extëm pënëty määdëgooytyëp”, tsojkëbën nnayaˈijtëm wijy kejy. Extëm nˈokpëjtakëm, tsojkëp nnaygyuentˈäjtëm parë ninuˈun ngatuktëjk ngatukwäˈkëmë politikë winmäˈäny. Yëˈko pën kyaj duˈun nduˈunëm, yëˈë nety nduktëjk ndukwäˈkëm ja naxwinyëdë jäˈäy (Juan 15:19, TNM). Ëtsäjtëm nnijäˈäwëm ko yëˈëyë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën diˈib yajminaampy ja jotkujkˈäjtën abëtsemy nyaxwinyëdë.

6. ¿Wiˈix njapudëkëyäˈänëmë jäˈäy, ets tiko?

⁶ Kyaj jeˈeyë tsyokyëty ëtsäjtëm nnayaˈijtëm wijy, nan nbudëkëyäˈänëmë jäˈäy parë “jyotwijtët”, o ja tuk pëky njënäˈänëm, tnijawëdët wiˈixë Biiblyë jyënaˈany mä ti tukmiin tukëdakëbë naxwinyëdë jäˈäy, ets tyamën mbäät duˈun nduˈunëm. Pes ko nëjkx tsyondaˈaky ja mëj ayoˈon, kyaj nëjkx tnekytiempëty parë tmëdundëdë Jyobaa. ¡Päätyën jyëjpˈamëty ets tyam nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm! *

7. ¿Ti Jyobaa tsyojkypy ets tyam nduˈunëm?

⁷ Nuˈun yˈakwëˈëmy jawaanë tiempë parë jyäˈtëdë “Jyobaa myëj xëëw”, nˈokjotmoˈoyëm mas niˈigyë tyuunk. Nan tsojkëp nˈijxëm ko yëˈë nduˈunëm “waanë niˈigyë ja Nintsënˈäjtëmë tyuunk” (1 Kor. 15:58). Ko Jesus tmaytyaky tijaty tunan jatanëp mä ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp, ta ojts tnaskäjpxë ti nety tyunanëp ja Dios mëduumbëty. Jyënany: “Koonëm yajkäjxwäˈxët ja oybyë ayuk mä tëgekyë naxwinyëdë” (Mar. 13:4, 8, 10; Mat. 24:14). Pääty, tëgok tëgok nëjkxëm ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë, nˈokjamyajtsëm ko yëˈë nyaˈˈadëˈëwëm diˈib ojts yajnaskäjpxë mä Biiblyë.

8. ¿Ti xytyukˈijxëm ko niˈigyë nyimayëdë pënaty ëwäˈkx käjpxwäˈkxtëp?

⁸ Tuˈuk tuˈugë jëmëjt nyaxy, mas nimayë jäˈäy yajtukmëtmaytyäˈäktë ja oybyë ayuk diˈib nyimaytyakypyë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën. Min nˈokˈijxëm wiˈix të jyantsy nyimayëdë abëtsemy nyaxwinyëdë pënaty ëwäˈkx käjpxwäˈkxtëp mä tyäˈädë tiempë diˈib jëjpkëxanëp. Mä jëmëjt 1914, ja nety jeˈeyë jyaˈˈaty 5,155 ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë mä 43 paˈis. Per tyam, ja niwinëˈäjtëm naa 8,500,000, ets nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm mä 240 paˈis ets mä wiinkpë it lugäär. Per kyajnëm jyëjpkëxyë tyäˈädë tuunk. Pääty, tsojkëp duˈunyëm nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm ko yëˈëyë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën yaˈoyëyaambyë naxwinyëdë jäˈäyë yˈamay jyotmay (Sal. 145:11-13).

9. ¿Tiko tsyokyëty duˈunyëm nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëmë Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën?

⁹ Duˈunyëm ngäjpxwäˈkxˈadëˈëtsäˈänëm axtë koonëmë Jyobaa jyënäˈänët ko jabäät jyëjpkëxy ja tyuunk. ¿Nuˈun ndiempë jäˈäy yˈakwëˈëmxëdë parë tˈixyˈattëdë Jyobaa etsë Jesukristë? (Fwank 17:3). Kyaj yajnijawë. Per diˈib nnijäˈäwëm, yëˈë ko mä kyatsondaˈakynyëm ja mëj ayoˈon, myëdäjttëbë tiempë parë tmëdoowˈittët ja oybyë ayuk niˈamukë pënaty jënandëp “ja yˈääw jyot ko kyupëkandëp ja tëyˈäjtën parë jyukyˈattët winë xëëw” (Hech. 13:48, TNM). ¿Wiˈix mbäät nbudëjkëm mä tkatukjäˈtynyëmë tyäˈädë tiempë?

10. ¿Ti naybyudëkë Jyobaa xymyoˈoyëm parë jäˈäy nduknijäˈäwëmë tëyˈäjtën?

¹⁰ Jyobaa kyäjpn xymyoˈoyëm tukëˈëyë tijaty nyajtëgoyˈäjtëm parë jäˈäy ndukniˈˈijxëm ja tëyˈäjtën. Extëm nˈokpëjtakëm, sëmään sëmään nyajtukniˈˈijxëm mä reunyonk diˈib nmëdäjtëm sëmäänoty, wiˈix mbäädë jäˈäy nˈanmäˈäyëm ko tim jawyiin nmëtmaytyakëm ets ko nnijëmbijtëm, ets wiˈix mbäät nyaˈëxpëjkëm. Jyobaa kyäjpn nan të xymyoˈoyëmë tuumbajn parë  jäˈäy nyaˈëxpëjkëm. Tukëˈëyë tyäˈädë tuumbajn mbäät xypyudëjkëm:

• parë nyajtsondakëmë maytyaˈaky,

• parë tˈoymyëdowëdë jäˈäy ja Diosë yˈayuk,

• parë mas niˈigyë tnijawëyäˈändët,

• parë niˈigyë ndukniˈˈijxëm ja tëyˈäjtën mä nyaˈëxpëjkëm ets

• parë nˈanmäˈäyëm tyëkëdët mä sitio diˈib nmëdäjtëm mä Internet ets nyëjkxët mä nduˈukmujkëm.

Per kyaj jeˈeyë tsyokyëty nmëdäjtëmë tyäˈädë tuumbajn, tsojkëbën nyajtuˈunëm. * Extëm nˈokpëjtakëm, pën jantsy tsuj ngäjpx nmaytyakëm mët tuˈugë jäˈäy diˈib yˈoymyëdoobyë Diosë yˈayuk ets nmoˈoyëm tuˈugë trataadë o tuˈugë rebistë, ja jäˈäy mbäät tkajpxy ets tˈaknijawët ti nety të ndukmëtmaytyakëm axtë ko jatëgok mëët nmaytyakëm. Niduˈuk niduˈuk nikëjxmˈäjtëm parë tuˈuk tuˈugë poˈo nduˈunëmë Diosë tyuunk ets yëˈëyë nmëwiin nmëjotëm.

11. ¿Tiko të yajtuknibëjtäägë parë jäˈäy tˈëxpëktëdë Biiblyë mä Internet?

¹¹ Min nˈokˈijxëm wiˈix ja tuk pëkyë Jyobaa tpudëkë jäˈäy parë ttukniˈˈixë ja tëyˈäjtën. Mä jw.org^®, mbäät japyë jäˈäy tˈëxpëkyë Biiblyë. * ¿Tiko duˈun të yajtuknibëjtäägë? Yëˈko poˈoboˈo milˈamë jäˈäy tˈëxtäˈäytyë mä Internet tˈëxpëkäˈändë Biiblyë. Pääty ko yaˈˈawanë mä sitio mbäät tnijawëdë ja tëyˈäjtën diˈib yajpatp mä Biiblyë. Näägë jäˈäy diˈib nmëtmaytyakëm, kyaj tˈëxpëkäˈändë Biiblyë mët ëtsäjtëm. Pääty, oy ko ndukniˈˈijxëm wiˈix mbäät mä Internet tˈëxpëktë Biiblyë o nduknigajxëm tuˈugë link mä ja ayuk diˈib kyäjpxtëp.

12. ¿Tijatyë jäˈäy nyijawëyandëp ko tˈëxpëktëdë Biiblyë mä Internet?

¹² ¿Tijaty jap yaˈëxpëjkp? Nyijawëyandëp japë Biiblyë ets pën ojts dyajjäˈäyëty, nan yajnimaytyakpë jäˈäyëty diˈib mä Biiblyë yajmaytyakp ets ti oyˈäjtën nˈawijx njëjpˈijxëm. Ko jäˈäy tˈëxpëktëdë tyäˈädë, ta tnijawëyäˈändë:

• wiˈix xypyudëjkëmë Biiblyë,

• pënën Jyobaa, Jesus etsë anklësëty,

• tiko Dios ojts dyajkojˈyë naxwinyëdë jäˈäy ets

• tiko jyaˈˈatyë ayoˈon etsë axëkˈäjtën.

Nan yajnimaytyakpë tyäˈädë:

• ti Jyobaa tyunaampy parë dyajjëjpkëxäˈänyë ayoˈon etsë oˈkën,

• wiˈix dyajjukypyëkäˈäny oˈkpë ets

• wiˈix dyajnitëgatsäˈänyë gobiernëtëjk diˈib yä Naxwiiny mët ja yˈAnaˈam Kyutujkën.

13. Ko jäˈäy tˈëxpëkëdë Biiblyë mä Internet, ¿yëˈëdaa yajnitëgäjtsypy ko ninëjkxëm parë nyaˈëxpëjkëm? Oknimaytyäˈäk.

¹³ Perë tyäˈädë ëxpëjkën diˈibë jäˈäy yˈaxäjëdëp mä Internet, kyaj yëˈë dyajnitëgatsy ko ninëjkxëm parë nyaˈëxpëjkëm. Jesus yëˈë diˈib të xytyuunkmoˈoyëm parë jäˈäy nyaˈëxpëjkëm. Diˈib ntsojkëm, yëˈë ets ja jäˈäyëty diˈib yˈoymyëdoowdëbë Diosë yˈayuk tyëkëdët ëxpëjkpë mä Internet, dyajtsobäättët tijaty jyäjttëp ets tˈaknijawëyäˈändët. Ko duˈun tyun jyatëdët, mbäädë net ja jäˈäy tnasˈixë parë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm yaˈëxpëkëdët. Tëgok tëgokë jäˈäy yˈëxpëjktäˈäy mä Internet, ta yaˈˈanëëmë parë tˈamdowët ets pën nyinëjkxëdët diˈib pudëkëdëp parë tˈaknijawët mas niˈigyë. Abëtsemy nyaxwinyëdë, ja jäˈäy tˈamdowdë tˈëxpëkäˈändë Biiblyë mä Internet, naa 230 tuˈuk tuˈugë xëëw. Jëjpˈam etsë jäˈäy ninëjkxëm parë mëët nˈëxpëjkëm.

14. Extëmë Jesus ojts tniˈanaˈamë mä Matewʉ 28:19, 20, ¿ti tsojkëp nduˈunëm, ets tiko?

¹⁴ (Käjpxë Matewʉ 28:19, 20). Ko nyaˈëxpëjkëmë jäˈäy mëdë Biiblyë, tsojkëp nduˈunëmë mëjääw parë tyëkët ëxpëjkpë ets ndukniˈˈijxëm parë tmëmëdowdët tukëˈëyë diˈibë Jesus  nyiˈanaˈamë. Tsojkëp nbudëjkëm parë tjaygyukëdët ko jëjpˈamë Jyobaa tpuwäˈägëdët ets ja yˈAnaˈam Kyutujkën. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy nbudëjkëmë jäˈäy parë tkuytyundët ja tëyˈäjtën diˈib yˈëxpëjktëp, ttukëdëkëdët ja jyukyˈäjtënë Jyobaa ets nyëbattët. Duˈuntsoo nëjkx nyitsoˈoktë ko myinëdë Jyobaa myëj xëëw (1 Peed. 3:21).

15. ¿Mä kyaj mbäädë tiempë nyajtëgoˈoyëm, ets tiko?

¹⁵ Extëm të nˈijxëm, jawaanë tiempë yˈakwëˈëmxëtyë tyäˈädë jukyˈäjtën. Pääty kyaj tiempë nmëdäjtëm parë nyaˈëxpëjkˈadëtsëmë jäˈäy diˈib kyaj dyaˈixëdë ko pyanëjkxandëbë Jesus (1 Kor. 9:26). Yajtukjotëgoyäämbë tyäˈädë tuunk, pes taanëmë mayjyaˈay yˈakwëˈëmy diˈib tsojkëp yajtuknijawëdët ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën mä kyakuxuˈutsënëm ja tiempë.

16. Extëm jyënaˈanyë Diˈibʉ Jatanʉp 18:2, 4, 5, 8, ¿ti tsojkëp nduˈunëm niˈamukë? (Ix nanduˈunë notë).

¹⁶ (Käjpxë Diˈibʉ Jatanʉp 18:2, 4, 5, 8). Tyäˈädë tekstë kyaj yëˈëyë tmaytyäˈägäˈäny ndukpëtsëˈëmdutëmë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty, ta ja tuk pëky ti Jyobaa tsyojkypy nduˈunëm. Niˈamukë pënaty jyantsy myëduundëbë Dios, ninuˈun mbäät tkatuktëkëdë Mëj Babilonia. Waˈan näägë jäˈäy diˈib tyam yˈëxpëjktëbë Biiblyë ttukˈijtëdë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty, ets waˈan ijty jap tyun myëdowdë o dyaktë meeny sentääbë. Per mä kyayajkupëkynyëm parë nyëjkxët ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë, tsojkëp tmastutäˈäyët tijatyë nety tyuumpy mä ja relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. Tsojkëp tjäˈäyët tuˈugë neky mä tnigajpxy ko kyaj tnekytyukˈitëyaˈanyë tadë relijyonk mä nety yoˈoy ets tmastuˈudët oytyim diˈibëtyë organisasion diˈib jyaˈäjtypyë Mëj Babilonia. *

17. ¿Ti tuunk kyaj tkupëktë Dios mëduumbëty, ets tiko?

¹⁷ Niˈamukë ninuˈun njantsy myëduˈunëmë Dios, tsojkëp nˈijxëm ets ninuˈun kyanaytyuktëkëdët ja tuunk diˈib nduˈunëm mëdë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty (2 Kor. 6:14-17). Extëm nˈokpëjtakëm, kyaj nmëdunäˈänëm mä nituˈugë tsäjptëjk. Ets pën jam pën xyyajmëduˈunëm, kyaj nëjkx jap ti nduˈunëm mä ja tëjk diˈib yajtuundëbë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty, extëmë plomeriyë o mä jëën yajpëjtaˈaky o yˈoyë. Ets pën nmëdäjtëmë ngëˈëmduunkˈäjtëm, kyaj nëjkx jap nnayˈawäˈänëm ets ni ngakupëjkëmë tuunk diˈib yaˈˈawäˈänëm mä ja relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. ¿Tiko ninuˈun ngatuktëkëyäˈänëm? Yëˈko kyaj mëët nduunmukäˈänëm tijaty tyuundëp ets kyaj ntsojkëm parë xytyukpadijëˈkëm ja pyoky kyaytyey, pes jantsy axëëk diˈib tyuundëp Dios windum (Is. 52:11). *

18. ¿Ti tyuun tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm ko yaˈˈanmääy nëjkx tyuny mä tuˈugë tsäjptëjk?

 ¹⁸ Tam nyëjkxnë tiempë mä tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tuump mëjjäˈäy ojts yaˈˈanuˈkxy parë nëjkx tuk ratë tyuny mä tuˈugë tsäjptëjk. Tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm yëˈë nety tyuunkˈäjtypyë tsajtsk jëˈtk ets ja diˈib anuˈkxë nyijäˈäwëbë nety ko tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm kyaj tyunäˈäny mä nituˈugë tsäjptëjk, pes xëmë nety duˈun të jyënaˈany. Per komë tyäˈädë jäˈäy mëktaˈagyë nety tˈëxtäˈäy parë nëjkx jap pën tyuny, ta tˈanmääy ja nmëguˈukˈäjtëm. Per kyaj tkupëjky, pes yëˈë myëmëdoow wiˈixë Biiblyë jyënaˈany. Kyum sëmään, ta mä tuˈugë perioodikë pyëtsëëmy wiˈix ja tsajtspë diˈib ojts jap tyuny, tpëjtaˈaky ja kruus jap tsäjptëgoty. Kooxyëp ja nmëguˈukˈäjtëm tkupëjky, ojtsxyëp pyëtsëmy mä ja perioodikë. Nan ojtsxyëp nyayajnibaxëtëkëty mä Diosë kyäjpn, ets nˈokwinmäˈäyëm wiˈixxyëp nyayjyäˈäwë Jyobaa.

19, 20. 1) ¿Tijaty të njäjtëm? 2) ¿Tijaty tsojkëp nˈaknijäˈäwëm?

¹⁹ Diˈib tim tunan tim jatanëp abëtsemy nyaxwinyëdë, yëˈë diˈibë Biiblyë ojts tnaskäjpxë ko jyënäˈänäˈändë: “¡Agujk jotkujk tyam ntsënäˈäyëm ets kyaj ti ntsëˈëk njäˈäwëm!”. Perë Jyobaa të xytyukniˈˈijxëm ko pënaty nyiwintsënˈäjttëbë politikëtëjk kyaj mbäät dyajmindë ja diˈibën jyantsy xyëwˈäjtypy agujkˈäjt jotkujkˈäjtën ets diˈib itëp winë xëëw. ¿Ti net mbäät nduˈunëm mä duˈun kyajënäˈändënëm ets mä kyajäˈtynyëm ja mëj ayoˈon? Diˈibë Jyobaa tsyojkypy, yëˈë njantsy jyotmoˈoyëm ja tyuunk ets nduˈunëmë mëjääw parë mas niˈigyë jäˈäy nyaˈëxpëjkëm. Nan tsojkëp nmëjagamgakëmë relijyonk diˈib kyaj tyëyˈäjtënëty. Tyäˈädë yëˈë yˈandijpy kyaj nekytyuˈun nekymyëdoˈowëm mä ja Mëj Babilonia ets ni diˈibë tuunk nganekytyuˈunëm diˈib nayxyëbiinëp mëët.

²⁰ Mä “ja tiempë diˈib jëjpkëxanëp”, ak tunan ak jatanëp tijaty ets taanëm tijatyë Jyobaa yˈaktsojkypy nduˈunëm. ¿Tijaty? Ets ¿wiˈix mbäät nnayjyëjpˈijxëm mä tijaty miin këdakp? Tyäˈädë yëˈë nˈixäˈänëm mä jatuˈukpë artikulo.