1, 2. 1) ¿Wiˈix wyimbëtsëmy ko jäˈäy kyaj tjaty nyayjëjpkuwitsëdët? 2) ¿Tiko jyëjpˈamëty ets tyam nimaytyakëm ko tsojkëp nayjëjpkuwijtsëm?

KO NAYJËJPKUWIJTSËM, yëˈë tuˈugë oybyë jäˈäyˈäjtën diˈib tsoˈomp mä Jyobaa (Gál. 5:22, 23, TNM). Jyobaa jyajtypy yajxon nyayjëjpkuwitsëdët mët ko wyäˈätsjäˈäyëty. Per ëtsäjtëm mëk xytsyiptakxëm mët ko nbokyjyaˈayˈäjtëm. Mayë amay jotmay diˈib jaˈäjtp naxwiiny, jyaˈˈaty mët ko kyaj jäˈäy tjaty nyayjëjpkuwitsëdët. Päätyë net mayë jäˈäy oknëm ttundë diˈib jëjpˈam, kyaj yajxon nyekymyëdundë o kyaj oy nyekyˈëxpëktë mä yˈeskuelëˈattë. Nan taa diˈib ok axëëk nayjäˈäwëdëp, nayˈoo nayyaxëdëp, naytsyiˈk naygyojxëdëp, uktëp, yaˈˈajääywyäˈkxtë kasäädë jäˈäy, naynyinuˈkxëdëp, pyujxndëjkkäˈädë, nyinaxëdë päˈäm mët ko axëëk yˈit tsyëënëdë ets wyëˈëmdë uˈunkmëët (Sal. 34:11-14).

² Extëm nˈijxëm, pënaty kyaj nyayjëjpkuwitsëdë, këˈëm nyayˈayoˈonmoˈoyëdë ets tˈayoˈonmoˈoytyë wiinkpë, ets niˈigyë tyäˈädë jotmay myëjwindaknë. Per kyaj wiˈix nmëdoˈowëm, pes mä Biiblyë ojts yajnaskäjpxë ko tuk pëky diˈib yajtukˈijxwëˈëmäämp ko njukyˈäjtëm mä tiempë jyëjpkëxanë, yëˈë ko jäˈäy kyaj nyekynyayjëjpkuwitsëyäˈänëdë (2 Tim. 3:1-3).

3. ¿Tiko jyëjpˈamëty nayjëjpkuwijtsëm?

³ ¿Tiko jyëjpˈamëty ets njäjtëm nayjëjpkuwijtsëm? Min  nˈokˈijxëm majtsk pëky. Myëduˈuk, yëˈë ko pënaty nayjëjpkuwijtsëdëp kyaj nëgoo tmëdattë jotmayë mëjwiin kajaabë. Kyaj tsyiptakxëdë oy yˈitët mëdë myëguˈuktëjk ets kyaj nyaytyukmëmadäˈägëdë akë etsë moˈon tujkën. Myëmajtsk, yëˈko net mbäädë Dios xykyupëjkëm ko njëjpkudijëm tijaty xyyajtëgoyäˈänëm ets kyaj nnaytyukmëmadakëm ja axëëkpë tsojkën. Adán mëdë Eva kyaj duˈun ttuundë (Gén. 3:6). Ets duˈun extëm tkuˈayoˈowëdë ko kyaj nyayjëjpkuwijtsëdë, nanduˈun tyam nimayë jäˈäy tkuˈayowëdë ko kyanayjëjpkuwitsëdë.

4. ¿Ti mbäät pyudëkëdë pënaty tsiptakxëp nyayjëjpkuwitsëdët?

⁴ Kyaj mbäät nayjëjpkuwijtsëm extëm jyapäätyëty mët ko pokyjyaˈay nyajpatëm. Perë Jyobaa nyijäˈäwëp ko nduˈunëmë mëjääw parë kyaj nnaytyukmëmadakëm tijaty xyyajtëgoyäˈänëm, ets xypyudëkëyäˈänëm (1 Rey. 8:46-50). Xyjyotkujkmoˈoyëm ko Jyobaa yëˈë nmëtnaymyaayëbëˈäjtëm, ets ko pyudëkëyaampy pënaty tsiptakxëdëp nyayjëjpkuwitsëdët. Mä tyäˈädë artikulo, jawyiin yajnimaytyäˈägäˈänyë Jyobaa yˈijxpajtën, ta net ja oybyë etsë axëëkpë ijxpajtën diˈib miimp mä Biiblyë. Ets ok, tijaty mbäät nduˈunëm parë niˈigyë nayjëjpkuwijtsëm.

5, 6. ¿Ti ijxpajtënë Jyobaa xymyoˈoyëm mä wiˈix nyayjëjpkuwitsëty?

⁵ Jyobaa jyajtypy yajxon nyayjëjpkuwitsëdët mët ko tukëˈëyë diˈib tyuumpy ak oy, nitii kyamäˈädëty (Deut. 32:4). Per ëtsäjtëm kyaj mbäät duˈun nduˈunëm. Parë njaygyujkëm tidën yˈandijpy nayjëjpkuwijtsëm ets wiˈix mbäät yajxon niˈˈijxtutëmë tyäˈädë Diosë jyaˈayˈäjtën, tsojkëp jawyiin nˈijxëm wiˈix dyajnigëxëˈëky. ¿Wiˈixë Jyobaa të dyajnigëxëˈëky mëjwiin kajaa ko nayjëjpkuwijtsëp?

⁶ Nˈokwinmäˈäyëm ti tyuunë Jyobaa ko Satanás nyibëdëˈkë. Seguurë ko pënaty jam tsäjpotm mëduunëdëp, ojts jyotˈambëktë ets axëëk nyayjäˈäwëdë. Mbäät axtë ëtsäjtëm duˈun nnayjäˈäwëm ko nˈijxëm wiˈixë Satanás dyajjaˈˈatyë ayoˈon. Jyobaa nyijäˈäwëbë nety ko tsojkëp ti ttunët, per kyaj ojts dyaˈˈaniˈigyë, duˈun tijaty ttuuny extëm pyaatyëty. Yëˈë “kyaj pojënë jyotˈambëky” ets tëyˈäjtën myëëdë tyäˈädë jotmay dyaˈoyë ko Satanás nyibëdëˈkë (Éx. 34:6; Job 2:2-6). Per ¿tiko jekyë tiempë dyajnaxy? Jaˈko kyaj ttsoky ets pën kyutëgoyët, yëˈë tsyojkypy ets niˈamukë “jäˈäy jyodëmbittët” (2 Peed. 3:9).

7. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë Jyobaa yˈijxpajtën?

⁷ Yˈijxpajtënë Jyobaa, yëˈë xytyukniˈˈijxëm ko kyaj yˈoyëty ets pojënë ti nduˈunëm, tsojkëp njäˈäwëm ti ngäjpxëm ets niwinmäˈäyëm wiˈix njënäˈänäˈänëm o ti ndunäˈänëm. Ko nmëdäjtëm tuˈugë jotmay mä kyaj nnijäˈäwëm ti nduˈunëm, oy ko njuˈtëmë tiempë parë nwinmäˈäyëm ets nˈanmäˈäyëmë Jyobaa parë xypyudëjkëm ti mbäät nduˈunëm o ti mbäät ngäjpxëm (Sal. 141:3). Pes pën ja tijaty nduˈunëm mä të njotˈambëjkëm, tsojk tijaty nyajniˈigyëm. Pääty nimay ëtsäjtëm mëkë net njäˈäwëm wiˈix të njënäˈänëm o ti të nduˈunëm (Prov. 14:29; 15:28; 19:2).

8. 1) ¿Mä yajnimaytyaˈagyë oybyë ijxpajtën pënaty nayjëjpkuwijtsëdë? 2) ¿Ti pudëjkë José parë kyaj tyëgooy? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).

⁸ ¿Pënatyë yˈijxpajtën yajmaytyakp mä Biiblyë diˈib xytyukˈijxëm ko jëjpˈam ets nayjëjpkuwijtsëm? Seguurë ko njamyajtsëm kanäägë Dios mëduumbë diˈib yajmaytyakp mä Biiblyë diˈib jyäjttë nyayjëjpkuwitsëdët  ko tpattë jotmay. Minë José yˈijxpajtën nˈokˈijxëm, ja myäängë Jacob, diˈibë nety mëduump mä tyëjkë Potifar, diˈib tuun soldäädë wintsën mä faraon. Ja kyudëjkë Potifar, pääty tˈijxyë José mët ko “jantsy oy ënety kyëxëˈëky” ets ta kanäkˈok tjayajtëgoyany. Perë José ta yˈanmääyë: “¿Wiˈixës ko ëxëëkpë ndunëty ets nmëbokytyunëtyës yëˈë Dios?”. ¿Ti pudëjkë José parë kyaj tyuundëgooy? Seguurë ko pyawinmääy wiˈix wyimbëtsëmäˈäny ko tyuundëgoyët mët ja toxytyëjk. Pääty kyeky ko ja Potifarë kyudëjk myäjtsë wyitkëjxy parë tmëttsëënët (Gén. 39:6, 9, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés; käjpxë Proverbios 1:10). *

9. ¿Wiˈix mbäät nayjëjpkuwijtsëm parë njëjpkudijëm tijaty xyyajkäˈäjäˈänëm?

⁹ ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë José? Ko parë nmëmëdoˈowëmë Diosë yˈanaˈamën, tsojkëp näˈäty ngugakëm diˈib xyyajtëgoyäˈänëm. Näägë nmëguˈukˈäjtëm mä nety kyaTestiigëˈattënëm kääynyiˈiky ukniˈigyëdëp, juˈktëp, jyëˈxtëbë droogë ets axëëgë jyukyˈäjtënë dyajnëjkxtë. Per mbäät jatëgok tyuktëkëdë duˈumbë tsojkën oy të jyanëbajnëdë. Pën duˈun njäjtëm, oy ko nwinmäˈäyëm ko kyaj nëjkx oy nekyˈijtëm mëdë Dios pën kyaj njëjpkuwijtsëm ja niniˈkx këbäjk. Nˈokwinmäˈäyëm mää o näˈä mbäät xyyajkäˈäjëmë duˈumbë jotmay ets wiˈix njëjpkudijëyäˈänëm (Sal. 26:4, 5; Prov. 22:3). Ets ko näˈä nwinguwäˈkëmë jotmay diˈib xyyajkäˈäjäˈänëm, nˈokˈanmäˈäyëmë Jyobaa parë xymyoˈoyëmë wijyˈäjtën ets xypyudëjkëm parë nayjëjpkuwijtsëm.

10, 11. 1) ¿Ti jotmay pyattëp mayë ënäˈktëjk mä yˈeskuelë? 2) ¿Ti mbäädë ënäˈktëjk pyudëkëdë parë kyaj ttundët diˈib axëëk?

¹⁰ Tyam mayë ënäˈktëjk tpäättë jotmay extëmë José. Duˈun jyajtyë Kim. Ja myëëˈeskuelë ënäˈk ak yëˈë ijty myaytyaˈakyˈäjttëp pënaty mëët të yˈit të tsyëënëdë sääbëdë domingë, perë Kim kyaj tii ti myaytyäˈägëp. Yëˈë jyënaˈany ko näˈäty naytyuˈuk nyayjäˈäwë ets ko kyaj pën tyunyëtyë kuentë, ets ja myëëˈeskuelë ënäˈk yˈanëˈëmxëdë ko nëgoo tyim lokëˈäjnë ko kyanayˈixyˈatyëty mët tuˈugë mixy. Perë Kim wijˈyë nety, pes nyijäˈäwëp ko tuˈugë jäˈäy yaˈkpëtsëmy mëkë tsojkënë tyuktëkëty parë pën tmëttsëënëyaˈany (2 Tim. 2:22). Ko ijty ja myëguˈuktëjk yajtëwëdë pën kyajnëm pën tmëttsëënë, ta ttukmëtmaytyaˈaky tiko wyinmäˈäny të tpëjtaˈaky ko kyaj pën tmëttsëënëyaˈany. Jantsy jotkujk xyyajnayjäˈäwëm ko duˈunë ënäˈktëjk tpëjtäˈäktë wyinmäˈäny parë tjëjpkudijëyäˈändë poky kaytyey mä ijt tsënaaky, etsë Jyobaa nan jotkujk nyayjawëty.

¹¹ Mä Biiblyë nan yajmaytyakpë jäˈäy diˈib kyaj nyayjëjpkuwijtsëdë mä ijt tsënaaky, ets wiˈix wyimbëtsëëmy. Pën mijts mbatypyë duˈumbë jotmay extëmë Kim, oy ko xypyawinmayët wiˈix jyajty ja mixy diˈib yajnimaytyakp mä Proverbios kapitulo 7. Nan mbäät xywyinmay ti tyuunë Amnón ets wiˈix jantsy axëëk wyimbëtsëëmy (2 Sam. 13:1, 2, 10-15, 28-32). Tääk teety, yajtundë ijxpajtën diˈib miimp mä Biiblyë ko mDiosˈawdattët mëdë mfamilyë parë xypyudëkëdët ja mˈuˈunk mˈënäˈk wiˈix nyayjëjpkuwitsëdët ets wiˈix dyajˈyoˈoytyëdë jyot wyinmäˈäny.

12. 1) ¿Wiˈixë José mëk nyayjëjpkuwijtsë ko nyaybyatë mët ja myëgaˈaxëty? 2) ¿Mä diˈibatyë jotmay tsyokyëty nayjëjpkuwijtsëm?

¹² José ojts jatëgok dyakyë oybyë ijxpajtën mä wiˈix nyayjëjpkuwijtsë. Japë nety ja myëgaˈaxëty të jyäˈttë Egipto parë tjuyäˈändë jëˈxy pëky, etsë José yëˈë nety yˈixaampy pën të ja wyinmäˈäny dyajtëgatstë o kyaj,  pääty ko nyimiinëdë kyaj ttukˈawäˈänë pën yëˈë. Ets ko kyaj tnekymyëmadäˈägany wiˈix nyayjawëty, ta ayuˈutsytyuuy ojts nyijkxy ets tyëjkë jëëy yaxpë (Gén. 43:30, 31; 45:1). José yˈijxpajtën xypyudëjkëm parë kyaj ti alokë nduˈunëm ko nfamilyëˈäjtëm o nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nˈëxpëjkëm axëëk xyyajnayjäˈäwëm (Prov. 16:32; 17:27). Ets pën jam tuˈugë nfamilyëˈäjtëm diˈib të yaˈëxkexy mä Diosë kyäjpn, tsojkëp nayjëjpkuwijtsëm parë kyaj nanëgoobë mëët nyaˈijx nyajpatëm. Tyäˈädë mbäät xytsyiptakxëm, per diˈib mbäät xypyudëjkëm, yëˈë ko njamyajtsëm ko duˈunën nbanëjkxëmë Jyobaa yˈijxpajtën ets nmëmëdoˈowëm ja kyäjpxwijën.

13. ¿Ti majtsk pëky xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtënë rey David?

¹³ Jatuˈugë oybyë ijxpajtën, yëˈë David. Ko Saúl pyajëdijtë ets ko Simeí wyingäjpxpajtë, David kyaj jyotˈambëjky ets nan kyaj axëëk dyajtuuny ja kyutujkën (1 Sam. 26:9-11; 2 Sam. 16:5-10). Wenë, nnijäˈäwëm ko David kyaj xëmë nyayjëjpkuwijtsë. Pes njamyajtsëm ti jyatunan ko Nabal dyaˈijxë mëjˈat këjxmˈat ets wiˈix pyokytyuuny mëdë Bat-seba (1 Sam. 25:10-13; 2 Sam. 11:2-4). ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë yˈijxpajtën? Ko pënaty yajnëjkxtëbë jëjpˈamˈäjtën, tsojkëp nyayjëjpkuwitsëdët ets kyaj axëëk dyajtunët ja kutujkën diˈib myëdäjttëp. Ets ko nipën mbäät kyajënäˈäny ko mbäät këˈëm tjëjpkudijë tijaty mëmadäˈäganëp (1 Kor. 10:12).

14. 1) ¿Wiˈix jyajty tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm? 2) Ko naduˈumbë jotmay nbatëm, ¿tiko jyëjpˈamëty nayjëjpkuwijtsëm?

¹⁴ ¿Ti mbäät nduˈunëm parë njäjtëm nayjëjpkuwijtsëm? Min nˈokˈijxëm wiˈix jyajtyë nmëguˈukˈäjtëm Luigi. Kyarrotyë nety nyijkxy ko tuˈugë karrë tyajxë ëxkëˈëy. Ja jäˈäy yëˈë poky myëdäjt, per ta wixaty yˈanmääyë ets tsyiptunany. Luigi ta tmënuˈkxtakyë Jyobaa ets pyudëkëdët parë nyayˈaguwitsëdët, ets ta ojts yuunk naxypy tjamëgajpxy ja yetyëjk, per duˈunyëm myëyax myëjojkë. Perë Luigi maˈkxtujk. Kyum sëmään, ta tnijëmbijty jatëgok tuˈugë toxytyëjk diˈib yˈoymyëdoowë Diosë yˈayuk ets ta tˈijxy ko yëˈëdëm myëmëjjäˈäyˈajtypy ja yetyëjk diˈibë kyarrë tajxë. Ta tyäˈädë yetyëjk yˈamdoowë maˈkxën, ets yˈanmääyë ko tmëgäjpxäˈäny ja seguurë parë mas tsojk yˈoyët ja kyarrë. Tyäˈädë yetyëjk yajpat mä ojts tnimaytyäˈäktë Diosë yˈayuk ets yˈoymyëdoow. Luigi ta tpëjkyë kuentë nuˈunën jyëjpˈamëty ko myaˈkxtujky ets wiˈixxyëp wyimbëtsëëmy koxyëp kyamaˈkxtujky (käjpx 2 Korintʉ 6:3, 4).

15, 16. Ko xyˈëxpëkëdë Biiblyë, ¿wiˈix mbäät mbudëkëty mëdë mfamilyë parë mnayjëjpkuwitsëdët?

¹⁵ Ko xëmë nˈëxpëjkëmë Biiblyë, mbäät xypyudëjkëm parë nayjëjpkuwijtsëm. Nˈokjamyajtsëm wiˈixë Dios tˈanmääyë Josué: “Tyäˈädë liibrë diˈib myëmiimbyë anaˈamën kyaj mbäät jyëgeˈeky mä mˈääw, ets tsojkëp xykyäjpxët xëëny koots yuunk parë xykyuytyunët tukëˈëyë tijaty ijtp kujayë; net nëjkx xytyukˈoybyëtsëmy ja mnëˈë mduˈu ets xytyunët tijaty mëdë wijyˈäjtën” (Jos. 1:8). ¿Wiˈix xypyudëjkëm ko nˈëxpëjkëmë Biiblyë parë nayjëjpkuwijtsëm?

¹⁶ Të kanäägë ijxpajtën nˈijxëm mä Biiblyë diˈib xytyukˈijxëm wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nayjëjpkuwijtsëm ets wiˈix wyimbëtsëmy ko duˈun ngatuˈunëm. Jyobaa yëˈë yajwëˈëm jääybyety parë nnaytyukniˈˈijxëm (Rom. 15:4). Pääty tsojkëp ngäjpxëm, nˈëxpëjkëm ets nbawinmäˈäyëm. Nˈokˈijxëm wiˈix mbäät nguytyuˈunëm mëdë familyë, ets nˈokˈanmäˈäyëmë Jyobaa parë xypyudëjkëm ets nbaduˈunëm tijaty xytyukniˈˈijxëm. Pën nbëjkëmë kuentë ko xytyëgoyˈäjtxëm  nayjëjpkuwijtsëm, nˈokkupëjkëm. Nan nˈokmënuˈkxtakëmë Jyobaa ets nˈoktuˈunëmë mëjääw parë nˈijxëm mäjaty mbäät nnayaˈoˈoyëm (Sant. 1:5). Nan oy ko nbayoˈoyëm mä ëxpëjkpajn ti mbäät xypyudëjkëm.

17. ¿Wiˈix mbäädë tääk teety tpudëkë yˈuˈunk yˈënäˈk parë tjatët nyayjëjpkuwitsëdët?

¹⁷ Tääk teety, ¿wiˈix mbäät xypyudëkëdë mˈuˈunk mˈënäˈk parë nyayjëjpkuwitsëdët? Ko xymyoˈoytyëdë oybyë ijxpajtën, pes kyaj myaxuˈunkˈattë mëdë duˈumbë jäˈäyˈäjtën (Éfes. 6:4). Pën mˈijxtëp ko ja mˈuˈunk mˈënäˈk kyaj nyayjëjpkuwitsëdë, nayajtëwëdë ti ijxpajtën mmooytyëp. Jamyats ko jëjpˈam ets xëmë mnëjkxtët käjpxwäˈkxpë, mä reunyonk ets mDiosˈawdatët mëdë mfamilyë. Anëëmëdë ja mˈuˈunk mˈënäˈk mä mbäät nyayaˈoyëdë, këdii mtsëˈëgëdë. Jyobaa ojts tˈawitsy nuˈunën mbäät ja Adán mëdë Eva tijaty ttundë, diˈibxyëp ojts pyudëkëdë parë tmëjˈixtët ja kutujkën diˈibë Jyobaa myëdäjtypy. Nanduˈun jyaty ko tääk teety tjëjwijtsëmbity ja yˈuˈunk yˈënäˈk ets tmoˈoyë oybyë ijxpajtën, yëˈë tyukniˈˈijxëp ets nyayjëjpkuwitsëdët. Mëjwiin kajaa tsyobääty ko mˈuˈunk mˈënäˈk xytyukniˈˈixët tmëjˈixët ja kutujkën diˈibë Dios myëdäjtypy ets twintsëˈëgët ja yˈanaˈamën (käjpxë Proverbios 1:5, 7, 8). *

18. ¿Tiko jyëjpˈamëty ets yajxon nwinˈijxëm pënaty mëët nnaymyayäˈänëm?

¹⁸ Oy jyamëtyë uˈunk ënäˈk o kyaj, tsojkëp niˈamukë nwinˈijxëm pën mëët nnaymyayäˈänëm. Pes pën tsyojktëbë Jyobaa, nëjkxëp xypyudëjkëm parë nbëjtakëmë winmäˈäny ets niˈigyë nmëduˈunëmë Dios ets kyaj nëjkx nnayajtëjkëm jotmayoty (Prov. 13:20). Nan nëjkxëp niˈˈijxtutëm wiˈix jyukyˈattë ets wiˈix nyayjëjpkuwitsëdë, ets ëtsäjtëm nan nëjkxëp nbudëjkëm extëm njäˈäyˈäjtëm. Extëm nˈijxëm, pën nayjëjpkuwijtsëm tuˈuk tuˈugë xëëw, ta nëjkx xykyupëjkëmë Dios, ndukxondakëmë jukyˈäjtën ets nan nëjkxëp oy nˈijtëm mëdë nmëguˈukˈäjtëm.