1. 1) ¿Wiˈixë Jyobaa nyaynyimaytyakë mä Moisés? 2) ¿Ets tiko yˈoyëty nnijäˈäwëm?

KO TËGOKË Dios ojts tmëgajpxyë Moisés, ta ttuknijäˈäwë ti txëwˈaty ets wiˈix jyaˈayˈaty. Kyaj yëˈë tmaytyaky ko wyijˈyëty ets ko kyumëjääwëty, yëˈë myaytyak ko jantsy oyjyaˈay ets paˈˈayoop (käjpxë Éxodo 34:5-7). * Moisés yëˈë nety nyijawëyaampy pën pudëkëyanëbë Jyobaa, päätyë Jyobaa ojts tnigajpxy wiˈix jyaˈayˈaty parë dyaˈijxë ko pyudëkëyaampy pënaty mëduunëp (Éx. 33:13). ¿Këdii jotkujk xyyajnayjäˈäwëm ko Dios xymyëmäˈäy xymyëdäjëm? Mä tyäˈädë artikulo yëˈë yajnimaytyäˈägäämbë paˈˈayoˈowën, diˈib yˈandijpy ko tuˈugë jäˈäy nˈijxˈayoˈowëm ets nbudëkëyäˈänëm.

2. ¿Tiko mbäät oypyënëty dyaˈixyëtyë paˈˈayoˈowën?

² Jyobaa paˈˈayoop, ets nanduˈun ojts xyyajkojëm extëm jyaˈayˈaty, pääty niˈamukë nmëdäjtëmë paˈˈayoˈowën axtë pënaty kyaj  tˈixyˈattë Jyobaa yaˈijxëdëbë paˈˈayoˈowën (Gén. 1:27). Mä Biiblyë yajmaytyakp nimayë jäˈäy diˈib yaˈijxëdë paˈˈayoˈowën. Extëm nˈokpëjtakëm, ja rey Salomón nimiinë nimajtskë toxytyëjk diˈib yajtsiptaktë tuˈugë maxuˈunk. Ets ko Salomón ojts tniˈanaˈamë parë yajpoˈtwäˈkxët, ta ja toxytyëjk diˈibë nety meerë yˈuˈunkˈäjtypy, yaxkeky ets jyënany parë ja wiinkpë toxytyëjk yajmoˈoyët ja uˈunk ets kyaj yˈoogët (1 Rey. 3:23-27). Nˈokjamyajtsëm nanduˈun ti tyuun ja faraongë nyëëx. Ko tpatyë Moisés nëˈagëˈp, ta tˈëxkajpy ko yëˈë tuˈugë israelitë yˈuˈunk ets ko kyajxyëp dyajtsoˈoky. Per ta tpaˈˈayooy ets dyajˈyeˈky extëmxyëp tˈuˈungëty (Éx. 2:5, 6).

3. ¿Tiko yˈoyëty nˈaknijäˈäwëm wiˈixë Biiblyë tmaytyaˈagyë paˈˈayoˈowën?

³ ¿Tiko yˈoyëty nˈaknijäˈäwëm wiˈixë Biiblyë tmaytyaˈagyë paˈˈayoˈowën? Jaˈko Jyobaa tsyojkypy ets nbanëjkxëmë yˈijxpajtën (Éfes. 5:1). Yëˈë ojts xyyajkojëm parë nmëdäjtëmë paˈˈayoˈowën. Per kom të xynyinäjxëm ja Adángë pyoky kyaytyey, ta kyaj nekymyëmäˈäy nekymyëdäjëmë nmëguˈukˈäjtëm. Näˈäty, tsiptakp nwinmäˈäyëm pën nbudëkëyäˈänëmë wiink jäˈäy o pën këˈëm naymyëmayäˈän naymyëdäjäˈänëm. ¿Ti xypyudëkëyäˈänëm parë niˈigyë nmëdäjtëmë paˈˈayoˈowën? Min jawyiin nˈokˈijxëm wiˈixë Jyobaa tmëdatyë paˈˈayoˈowën ets nanduˈunë wiink jäˈäy. Ta net nˈijxëm wiˈix mbäät nbanëjkxëmë Jyobaa yˈijxpajtën ets wiˈix ndukˈoyˈatäˈänëm.

4. 1) ¿Tiko Jyobaa tkejxy nimajtskë yˈanklës jam Sodoma? 2) ¿Ti xytyukˈijxëmë Lotë yˈijxpajtën?

⁴ Biiblyë myaytyakypy kanäkˈok wiˈixë Dios dyaˈijxë pyaˈˈayoˈowën. Extëm ko tnimaytyaˈagyë Lot, diˈib jukyˈäjt tëyˈäjtën myëët. Yëˈë myëgëjx myëdujk ko ja jäˈäy jantsy axëëk jyukyˈattë jam Sodoma ets Gomorra. Ja yetyëjk toxytyëjk jantsy axëëgë netyë jyukyˈäjtën dyajnëjkxtë, päätyë Dios ttukniwinmäˈäyë dyajkutëgoyaˈany (2 Peed. 2:7, 8). Ets parë dyajtsoky ja Lot, yëˈë kyajx nimajtskë anklës parë nëjkx ttukˈawanë ja Lot ets kyaˈagët mët ja fyamilyë, jaˈko ja käjpn kutëgoyäämbë nety. Biiblyë jyënaˈany: “Ets ko kyaj tsojk tsyoˈony, ta ja yetyëjkëty kyëˈëmëmäjtsë ets yajkëˈëmëmäjtsë ja kyudëjk ets ja nimajtskpë nyëëx mët ko Jyobaa pyaˈˈayoowë, ta ojts yajmëbëtsëmdë käjpnbëˈam” (Gén. 19:16). Lotë yˈijxpajtën yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa jyaygyujkëp yajxon ja amay jotmay diˈib nwinguwäˈkëm (Is. 63:7-9; Sant. 5:11; 2 Peed. 2:9).

5. Extëm jyënaˈanyë 1 Fwank 3:17, ¿ti xytyukniˈˈijxëm mä wiˈix yˈixëty ja paˈˈayoˈowën?

⁵ Jyobaa kyaj jeˈeyë xypyaˈˈayoˈowëm, nanduˈun xytyukniˈˈijxëm wiˈix nmëdäjtëm ja paˈˈayoˈowën. Nˈokpawinmäˈäyëm tuˈugë ley diˈib yajmooy ja israelitëty. Pën tuˈuk ja israelitë yajnuˈkxypy ja myëguˈuk, mbäädë nety dyajwëˈëmë tuˈugë wyit parë seguurë myëgëbatëdët (käjpxë Éxodo 22:26, 27, Mʉgoxpʉ ja̱ noky mʉdiˈibʉ jyaayʉn Moisés [MNM]). * Per mbäät dyajwëˈëmäˈänët ja wit ets kyaj tnekymyoˈoyët ja myëguˈuk parë koots nyaytyuknipaˈanëdët. Päätyë Jyobaa ojts ttukˈaneˈemy ja israelitëty ets tpaˈˈayowdët ja myëguˈuk ko tmooyëmbitët ja wyit ko tsyuˈujënët. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë tyäˈädë ley? Ko pën tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm yajtëgoyˈajtypyë naybyudëkë, nˈokpudëjkëm pën mbäät duˈun nduˈunëm (Kol. 3:12; Sant. 2:15, 16; käjpxë 1 Fwank 3:17).

6. ¿Ti xytyukniˈˈijxëm extëmë Jyobaa tpaˈˈayooy ja israelitëty ko myëbokytyuunëdë?

 ⁶ Jyobaa ojts tpaˈˈayoy ja israelitëty oy myëbokytyuunëdë. Biiblyë jyënaˈany: “Jyobaa, diˈib Diosˈäjttë ja yˈaptëjk, duˈunyëm tyukˈawäˈänëdë mët yëˈëgyëjxm ja yajkajpxynyäjxpëty, janääm jatsojk tyukˈawäˈänëdë mët ko tpaˈˈayooy ja kyäjpn ets ja yˈit lyugäär” (2 Crón. 36:15). Ëtsäjtëm nanduˈun mbäät nbaˈˈayoˈowëm pënaty kyaj tˈixyˈattë Dios, parë jyodëmbittët ets mëët nyaymyaaybyëkëdët. Jyobaa kyaj ttsoky ets nipën kyakutëgoyët (2 Peed. 3:9). Pääty, nˈoktukˈawäˈänëmë jäˈäy tijaty miin këdakp mientrës yˈakjaanëmëtyë tiempë parë mbäät ttukˈoyˈattë ja Diosë pyaˈˈayoˈowën.

7, 8. ¿Tiko tjäˈäwë tuˈugë familyë ko paˈˈayoowëdë Jyobaa?

⁷ Tyam, nan të nimayë nmëguˈukˈäjtëm tˈixtë wiˈixë Dios të pyaˈˈayowëdë. Min nˈokˈijxëm ti tuun jäjtë jap Bosnia ko jäˈäy nyaynyibëdëˈkëdë mët ko tëgatsyë ryasë. Tuk autobusë nety të tsyoondë nmëguˈukˈäjtëm parë nyëjkxtë asambleeˈäjtpë Serbia. Mä ja autobus tapë nety nyijkxyë Milan, tuˈugë mixyuˈunk diˈib 12 jyëmëjt mëdë myëgaˈax ets ja tyääk tyeety diˈib nëbatandëp. Ko jyäjttë mä ja tsëbäˈän, ta ja soldäädëtëjk dyajjënäjktë tyäˈädë familyë mët ko wiink rasë, ets ta dyajnäjxtë ja autobus. Kyum majtsk xëëw, ta tuˈugë soldäädë ojts tmëgajpxy ja wyintsën parë dyajtëëy wiˈix ttundëdë tyäˈädë familyë. Ja nmëguˈukˈäjtëm myëdoowdë ko ja soldäädë wintsën yˈatsooy: “¡Mënëjkxtë jam muum ets kutujtë!”.

⁸ Tamë netyë tyäˈädë soldäädë tmëtmaytyaˈaky ja myëguˈuktëjk ko nimajtskë yetyëjk myiindë ets tˈanmääytyë ayuˈutsyë tyäˈädë familyë: “Nan Testiigëtyëts, tëts xytyukmëtmaytyäˈäktë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mä autobus wiˈix të mjattë”. Ta net tˈanmääytyë ja Milan mët ja myëgaˈax ets pyattët kyarrëkëjxy parë tninaxtët ja tsëbäˈän, jaˈko ja soldäädëty kyaj nety ja ënäˈkuˈunk tˈijxëdë nyeky. Ets ja tääk teety ta tˈanmääytyë: “Miitsëty nëjkxtë tekyˈam ets nayoˈoytyë mä jäˈäy tkuentˈattë tsëbäˈän”. Ko duˈunë Milan tmëdooy kyaj tnijäˈäwë pën jëˈëy yäˈäxëp o xiˈigëp. Ja tyääk tyeety ta yˈatsoowdë: “¿Ti waˈan kyaj wiˈix jyënäˈändët kots nëjkxtët?”. Ko tsyoˈondë, jaˈijxëdë ja soldäädëtëjk, per duˈun kyëxëˈktë extëm kyaj jyawë yˈixëdë. Ta tyäˈädë familyë ok nyaybyatëdë ets tyuˈuyoˈoyˈadëtstë axtë mä tyunäˈänyëty ja asamblee, ijttë seguurë ko Jyobaa atsoowëmbijtëdë ko tmënuˈkxtaktë. Wenë, nnijäˈäwëm ko mä Biiblyë yajmaytyakp ko Jyobaa kyaj xëmë ojts tkuwäˈäny pënaty mëduunë (Apos. 7:58-60). Per extëmë tyäˈädë familyë jyajty, Milan nyimaytyakypy wiˈix nyayjäˈäwë: “Duˈunëts njäˈäwë extëmë anklëstëjk twingumäjtsë ja soldäädëtëjk parëtsë Jyobaa xyyajtsoktë” (Sal. 97:10).

9. ¿Ti Jesus tyuun ko tˈijxy ja myayjyaˈay nyiminyëty? (Ixë dibujë mä tsyondaˈaky).

⁹ Nan mbäät nbanëjkxëmë Jesusë yˈijxpajtën, pes ko “tˈijxy ja mayjyaˈayëty nyiminëdë, ta tpaˈˈayoodë, mët ko moon tujktëbë naty extëmë borreegë diˈibë kyajpë yˈijxˈijt kyuentˈäjtpë”. “Ta tyëjkë yaˈëxpëjkpë, es ttukˈëxpëjktë kanäk peky” (Mat. 9:36; käjpxë Markʉs 6:34). Jesus kyaj duˈun jyaˈayˈajty extëm ja fariseety diˈib kyaj tpudëkëyandë ayoowbë jäˈäy (Mat. 12:9-14; 23:4; Fwank 7:49). ¿Jäˈäyˈäjtëm extëmë Jesus ets njantsy pyudëkëyäˈänëmë jäˈäy parë tˈixyˈatëdë Jyobaa?

10, 11. ¿Xëmëdaa mbäät nyaˈijxëmë paˈˈayoˈowën? Nimaytyäˈäk.

¹⁰ ¿Yëˈë tyäˈädë yˈandijpy ko xëmë mbäät nyaˈijxëmë paˈˈayoˈowën? Kyaj. Parë njaygyujkëm, min nˈokˈijxëm wiˈix tëgokë Jyobaa kyaj tnekypyaˈˈayooyë Saúl. Ojts ttukˈaneˈemy ets dyaˈoˈktäˈäyët ja Amaleq jäˈäy mët ja jyëyujk yˈanimal. Perë Saúl ta ojts tnimeˈkxy  ja rey ets ojts dyajwëˈëmy ja oyatypyë jëyujk animal. Waˈanë Saúl wyinmääy ko yëˈë yaˈijxëbë paˈˈayoˈowën, perë Jyobaa kyaj nyekykyupëjkë mët ko kyaj myëmëdoowë (1 Sam. 15:3, 9, 15). Jyobaa yëˈë Fes diˈib tëyˈäjtën myëët tijaty tyuumpy ets yˈijxypy ti jäˈäy myëdäjtypy mä jyot kyorasoon, pääty tnijawë näˈä tpaˈˈayowët (Lam. 2:17; Ezeq. 5:11). Tim tsojk ttukumëdowäˈäny niˈamukë pënaty kyaj myëmëdowäˈänyëty (2 Tes. 1:6-10). Ets kyaj nety ttiempëty parë tpaˈˈayowët pënaty nitëjkëbë kutëgoˈoyën, yajkutëgoyaampy. Per pyaˈˈayowaampy pënaty mëduunëp ets dyajnitsoˈogäˈäny.

¹¹ Per ëtsäjtëm kyaj xypyatëm nbayoˈoyëm pën kutëgoyëp ets pën kyaj, diˈibën të nyajtuknipëjkëm, yëˈë ets tyam nbudëjkëmë jäˈäy nuˈun nmadakëm. Pääty ¿wiˈix mbäät nyaˈijxëm ko nbaˈˈayoˈowëm? Min nˈokˈijxëm.

12. ¿Wiˈix mbäät tuk pëky nbaˈˈayoˈowëmë nmëguˈukˈäjtëm?

¹² Nˈokpudëjkëmë wiinkpë mä dyajtëgoyˈattë. Jyobaa tsyojkypy ets pënaty mëduunëdëp tpaˈˈayowëdë jäˈäy etsë myëguˈuktëjk (Fwank 13:34, 35; 1 Peed. 3:8). “Paˈˈayoˈowën”, yëˈë yˈandijpy “nˈayoˈowëm nmëguˈukˈäjtëm pyëˈääy”. Nan yëˈë yˈandijpy ko ääw jot jyënaˈany nbudëkëyäˈänëm pënaty ayoowdëp. Pääty, nˈokˈëxtäˈäyëmë winmäˈäny parë duˈun nduˈunëm. Extëm nˈokpëjtakëm, mbäät nnayˈawäˈänëm parë ti ndukpudëjkëm ja nmëguˈukˈäjtëm mä jyëën tyëjk o pën jam muum xykyaxäˈänëm tëjkˈayeˈebyë (Mat. 7:12).

13. ¿Wiˈixë Dios mëduumbë dyaˈixëdë paˈˈayoˈowën ko tijaty yˈayoˈonbëjtaˈaky?

¹³ Nˈokˈyäjkëmë naybyudëkë ko tijaty yˈayoˈonbëjtaˈaky. Mayë nmëguˈukˈäjtëm pyaˈˈayoowdëbë myëguˈuktëjk ko tijaty yˈayoˈonbëjtaˈaky. Etsë jäˈäy pyëjktëbë kuentë ko Jyobaa tyestiigëty naybyudëjkëdëp ko ti ayoˈon tyuny jyatyëty (1 Peed. 2:17). Tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Japón, japë nety tsyëënë windëgooytyaay ja jëën tëjk ko nyajxy ja mëk ujx ets ko kyuyaˈpë ja mejny mä jëmëjt 2011. Yëˈë jyënany ko mëjäwmooyë ko tˈijxy nimay ja nmëguˈukˈäjtëm tyundë diˈib määyëm tsyoondë Japón ets diˈib  wiink paˈis parë tˈagojëdë nmëguˈukˈäjtëmë tyëjk ets nanduˈun mäjaty tyuˈukmuktë. Nanduˈun jyënany: “Tukëˈëyë diˈibëts të nˈixy, xypyudëjkëbëts parëts nbëkyë kuentë ko Jyobaa xytsyojkëm, ko nnaymyëmäˈäy nnaymyëdäjëm ets ko abëtsemy nyaxwinyëdë nmëguˈukˈäjtëm xynyinuˈkxtakëm”.

14. ¿Wiˈix mbäät nbudëjkëm pënaty të myëjjäˈäyëndë ets pënaty pëjk ijxëdëp?

¹⁴ Nˈokpudëjkëm pënaty të myëjjäˈäyëndë ets pënaty pëjk ijxëdëp. Ko nˈijxëm tuˈugë jäˈäy yˈayoy mët ko të myëjjäˈäyënë o mët ko pyeky yˈixyëty, ta nbaˈˈayoˈowëm. Ets nˈanmäˈäyëmë Jyobaa parë dyajminët ja yˈAnaˈam Kyutujkën diˈib yajjëgaˈagëbë mëjjäˈäyˈat etsë yuu päˈäm. Per myentrës myiny, nduˈunëmë mëjääw parë nbudëjkëm pënaty yajtëgoyˈäjttëp. Tuˈugë yetyëjk diˈib jyaabyë liibrë, myaytyak wiˈix tëgokë tyääk yajpudëjkë diˈib myëdäjtypyë Alzheimer. Tëgok, ayoˈonbat ja tyääk y ets nayaˈˈaxëˈkë, tapë nety nyayajwäˈätsäˈänyëty, ko nimajtskë nmëguˈukˈäjtëm diˈib xëmë nimiinëdëp ojts kyugäjpxëdë. Ko tˈijxtë, ta tˈanmääytyë pën mbäät tpudëkëdë. Ja mëjjäˈäytyoxytyëjk ta yˈatsooy: “Nëgoots ndimtsoytyuunë, per oy”. Ta tpudëjkëdë, ets ok, ta tmooytyë tuk tasë tee ets mëët kyäjpx myaytyaktë. Ja yˈuˈunk mëjwiin kajaa tmëjjäˈäwë ets jyënany ko nyëgëëbyë kyujup mä ja nmëguˈukˈäjtëm mët ko kyuytyuundëp ti kyäjpxwäˈkxtëp. Ets ëtsäjtëm, ¿nbaˈˈayoˈowëm pënaty të myëjjäˈäyëndë ets pënaty pëjk ijxëdëp parë nbudëjkëm nuˈun nmadakëm? (Filip. 2:3, 4).

15. Ko ngäjpxwäˈkxëm, ¿tiko njënäˈänëm ko duˈun ja tuk pëky nbudëjkëmë jäˈäy?

¹⁵ Nˈokpudëjkëmë jäˈäy parë tˈixyˈattëdë Jyobaa. Wiˈix mbäät mas oy nbudëjkëm, yëˈë ko ndukniˈˈijxëm pënën Dios ets ti tyunaambyë yˈAnaˈam Kyutujkën. Nan mbäät nbudëjkëm ko ndukˈijxëm wiˈix ndukˈoyˈäjtëm ko nmëmëdoˈowëmë Diosë yˈanaˈamën (Is. 48:17, 18). Ko ngäjpxwäˈkxëm, ta nyajmëjpëtsëˈëmëmë Jyobaa ets nbaˈˈayoˈowëmë jäˈäy. Pääty, ¿mbäät mas niˈigyë nˈaktuˈunëmë tyäˈädë tuunk? (1 Tim. 2:3, 4).

16. ¿Wixaty ndukˈoyˈäjtëm ko nyaˈijxëmë paˈˈayoˈowën?

¹⁶ Doktoortëjk diˈib nyiˈëxpëjkëdëp wiˈix tyunyë jot winmäˈäny, jyënäˈändë ko pën nbaˈˈayoˈowëmë jäˈäy, mbäät xypyudëjkëm parë oy mëk nyajpatëm ets oy nˈijtëm mëdë wiink jäˈäy. Ko nbudëjkëm pënaty ayoowdëp, ta mas jotkujk nnayjäˈäwëm ets myiny mä jot winmäˈäny diˈib oy, kyaj naytyuˈuk nnayjäˈäwëm ets nan kyaj myiny mä jot winmäˈäny diˈib jeˈeyë xyˈaxëktuˈunëm. Extëm nˈijxëm, ko nbaˈˈayoˈowëm kajaa ndukˈoyˈäjtëm (Éfes. 4:31, 32). Ko ntsojkëmë wiink jäˈäy ets ko nˈëxtäˈäyëmë winmäˈäny wiˈix nbudëjkëm, ta kyaj ti xyˈatsijpëm mä jot winmäˈäny mët ko yëˈë nety nduˈunëm ti Jyobaa tsyojkypy. Nan nëjkxëp mas oy njäˈäyˈäjtëm mët ja uˈunk ënäˈk, mët ja kujëën kudëjk, mët ja nmëmëjjäˈäyˈäjtëm ets mët ja nmëtnaymyaayëbëˈäjtëm. Pënaty yaˈijxëdëbë paˈˈayoˈowën, nan yajpudëjkëdëp ko dyajtëgoyˈattë (käjpxë Lukʉs 6:36, 38).

17. ¿Tiko mijts niˈigyë xymyëdatäˈänyë paˈˈayoˈowën?

¹⁷ Per kyaj jeˈeyë nbaˈˈayowäˈänëmë nmëguˈukˈäjtëm mët ko ndukˈoyˈatäˈänëm, yëˈë duˈun ko nbanëjkxäˈänëm Jyobaa yˈijxpajtën ets nyajmëjpëtsëmäˈänëm, pes yëˈë tsojkp ets paˈˈayoop (Prov. 14:31). Pääty, nˈoktuˈunëmë mëjääw parë nbanëjkxëmë yˈijxpajtën. Net niˈigyë nmëwingoˈonëmë nmëguˈukˈäjtëm ets jantsy oy mëët nˈijtëm (Gal. 6:10; 1 Fwank 4:16).